Ο Σπύρος Ρίτσαρντ Χαγκαμπιμάνα, υποψήφιος βουλευτής με τη Ν.Δ , μεγάλωσε στο Μπουρούντι της Αφρικής και ζει στη Νίκαια της Αττικής. Αν εκλεγεί θα είναι ο πρώτος μαύρος βουλευτής στο ελληνικό κοινοβούλιο. Ίσως όχι ο μοναδικός καθώς και ο ΣΥΡΙΖΑ κατεβάζει το δικό του αφρικανικής καταγωγής υποψήφιο. Ο Σπύρος Ρίτσαρντ έχει ζήσει μια μυθιστορηματική ζωή, με αγώνα για την αποκατάσταση της δημοκρατίας στην πατρίδα του, με βασανιστήρια, φυλακή και εξορία.

Συναντηθήκαμε στο πολιτικό του γραφείο στη Νίκαια και ξεκινήσαμε μια μεγάλη συζήτηση κοιτάζοντας την πόλη από ψηλά, από την ταράτσα του στρατηγείου του. «Αν μου πειράξει κάποιος την Πειραϊκή, είναι σαν να πειράζει κάτι δικό μου. Με τα χρόνια αγαπάς τους ανθρώπους, αγαπάς τον τόπο. Γίνονται όλα γύρω σου, δικά σου Δεν έχω ιδεολογικές παρωπίδες. Δεν με αποθαρρύνουν οι ρατσιστικές επιθέσεις. Ούτε καν αυτοί που θα με πουν πίθηκο».

Έχει περάσει εξάλλου πολλά. «Όταν ήμουν στη φυλακή στο Μπουρούντι και μας απειλούσαν κάθε μέρα να μας σκοτώσουν, αισθάνθηκα την έλλειψη αυτού του μηχανισμού. Δεν υπήρχε κανένας από τη διεθνή κοινότητα να παρέμβει και να μας προστατεύσει», λέει αναφερόμενος στον εμφύλιο του Σουδάν και τη στάση της Δύσης.

Ο Σπύρος -έτσι προτιμά να τον αποκαλούν- έφτασε στην Ελλάδα το 1991 για να φοιτήσει στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων. Σπούδασε Νομική, εργάστηκε στη Βιβλιοθήκη του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και πριν από τρία χρόνια ανέλαβε χρέη υποδιοικητή της Υπηρεσίας Υποδοχής και Ταυτοποίησης στο υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου. Στο ενδιάμεσο- το 2005- επέστρεψε στο Μπουρούντι για να συμβάλει στην αποκατάσταση της δημοκρατίας. Εκεί δημιούργησε και την οικογένεια μου και εκεί άνοιξε ένας νέος κύκλος προσφυγιάς. «Η σύζυγος μου είναι πιο μαύρη από μένα( γέλια). Δεν ζει εδώ μαζί μου γιατί όταν έγινε η σύλληψη μου στο Μπουρούντι, τους φυγάδευσα στο Βέλγιο και εγκαταστάθηκαν εκεί γιατί δεν ξέραμε αν θα βγω ζωντανός από τη φυλακή. Όταν ήρθα εδώ δεν τους έφερα γιατί δεν είχα δουλειά. Όταν πια είχα δουλειά, ο μικρός, τώρα πια είναι 11 ετών, πήγαινε ήδη σχολείο, είχε πια ενταχθεί εκεί και μιλούσε φλαμανδικά».

Αφότου λοιπόν διορίστηκε από το νέο Πρόεδρο του Μπουρούντι, επικεφαλής της δημοκρατικής αστυνομίας κατέληξε σε ένα κελί, όταν αρνήθηκε να εκτελέσει τις εντολές του για άγρια καταστολή που του έδινε ο πλέον «παρανοϊκός ηγέτης». Η Ελλάδα έπαιξε σημαντικό ρόλο στην απελευθέρωση του. Η ιστορία είναι γνωστή. Έτσι τριάντα δύο χρόνια μετά την πρώτη φορά που πάτησε το πόδι του σε ελληνικό έδαφος, ο Σπύρος Ρίτσαρντ Χαγκαμπιμάνα κατεβαίνει στις εθνικές εκλογές.

• • •

– Θεωρείς πως εκφράζεις τους μετανάστες δεύτερης και τρίτης γενιάς που δεν έχουν πολιτογραφηθεί ακόμα Έλληνες γιατί απλά δεν τους το επιτρέπουμε ως Πολιτεία;
Αυτό θα κριθεί στην πράξη. Απευθύνομαι το ίδιο σε όλους. Είμαι ένας υποψήφιος που έχει μεγάλη πίστη στην Ελλάδα και στους Έλληνες και κατ’ επέκταση στους ψηφοφόρους της Β Πειραιά.

– Ποιοι πιστεύεις θα σε στηρίξουν στη Β Πειραιά, μια δύσκολη περιοχή –κατά κοινή ομολογία– με ανθρώπους όχι τόσο μαθημένους και κατά συνέπεια όχι τόσο ανεκτικούς στη διαφορετικότητα;
Είμαι ο Σπύρος, αγάπησα τους Έλληνες και αγαπήθηκαν από αυτούς. Έγινα φιλέλληνας και μετά έγινα Έλληνας Δεν θέλω να μπω στη διαδικασία να δω ποιοι θα με στηρίξουν και ποιοι όχι. Δεν έχω ιδεολογικές παρωπίδες. Απευθύνομαι σε όλους τους ψηφοφόρους, ακόμα και σε ανθρώπους που μου λένε εξ’ αρχής πως είναι σε αντίθετη παράταξη. Γιατί είναι όλοι συμπατριώτες μου και όταν θα εκλεγώ θα είμαι στη διάθεση όλων.

– Τι θα κάνεις για την πολιτογράφηση των ανθρώπων που μεγαλώνουν, σπουδάσουν και εργάζονται στη χώρα μας ;
Θα πρέπει να γίνει μεγάλη δουλειά. Με στενοχωρεί που βλέπω ανθρώπους που έχουν γεννηθεί και μεγαλώσει εδώ και δεν έχουν την υπηκοότητα. Θα προσπαθήσω να κάνω κάτι στο πλαίσιο των δυνατοτήτων μου γιατί θεωρώ πως είναι πολύ σημαντικό για έναν άνθρωπο που έχει επιλέξει να είναι κάτοικος μιας χώρας να αισθάνεται πως υπάρχει ένα κράτος που τον προστατεύει. Όταν ζητάς πολιτογράφηση θα πρέπει να θες πραγματικά να ζήσεις στην κοινωνία και να την υπηρετήσεις. Να χαίρεσαι που θα γίνεις Έλληνας. Είμαι άνθρωπος της προσφοράς. Θέλω να είμαι χρήσιμος. Αυτό θέλω να είναι και όσοι επιλέγουν να είναι κάτοικοι μιας χώρας. Να υπηρετούν τη χώρα τους χωρίς περιορισμούς.

– Γιατί δεν έκανε κάτι για αυτό η Νέα Δημοκρατία;
Δεν θέλω να επεκταθώ σε αυτό.

– Μετά από πόσα χρόνια παραμονής στην Ελλάδα, πήρες την ελληνική υπηκοότητα;
Το 2005. Μετά από 14 χρόνια που έμενα στην Ελλάδα συνεχόμενα και νόμιμα! Δεν υπήρξα παράνομος ούτε για μία μέρα. Όταν πολιτογραφήθηκα ήμουν ήδη βαφτισμένος χριστιανός ορθόδοξος. Με τα χρόνια αγαπάς τους ανθρώπους, αγαπάς τον τόπο. Γίνονται όλα γύρω σου, δικά σου. Αν μου πειράξει κάποιος την Πειραϊκή, είναι σαν να πειράζει κάτι δικό μου.

– Η πατρική σου οικογένεια βρίσκεται στο Μπουρούντι και η οικογένεια που δημιούργησες στις Βρυξέλλες. Σωστά;
Ναι, οι δικοί μου όλοι έχουν μείνει πίσω. Έχω πέντε αδέλφια. Ο γιος μου ζει στις Βρυξέλλες μαζί με τη μητέρα του. Η σύζυγος μου είναι πιο μαύρη από μένα( γέλια). Δεν ζει εδώ μαζί μου γιατί όταν έγινε η σύλληψη μου στο Μπουρούντι, τους φυγάδευσα στο Βέλγιο και εγκαταστάθηκαν εκεί γιατί δεν ξέραμε αν θα βγω ζωντανός από τη φυλακή. Όταν ήρθα εδώ δεν τους έφερα γιατί δεν είχα δουλειά. Όταν πια είχα δουλειά, ο μικρός, πήγαινε ήδη σχολείο, είχε πια ενταχθεί εκεί και μιλούσε φλαμανδικά. Δεν ήθελα να τους αποσταθεροποιήσω ξανά. Πηγαίνω και τους βλέπω. Ο γιος μου, που είναι πια 11 χρονών, βαφτίστηκε εδώ. Εγώ δεν μπορώ να ζήσω στο Βέλγιο. Ίσως θα μπορούσα για λίγο, μόνο για δουλειά

– Ίσως αν εκλεγόσουν Ευρωβουλευτής…
Και Ευρωβουλευτής να εκλεγώ, εδώ θα είμαι! Μου αρέσει να ζω στη χώρα μου. Είμαι τοπικιστής!

– Τι έχεις να πεις για το Σουδάν ως Αφρικανός που ζει και πολιτεύεται σε μια ευρωπαϊκή χώρα;
Θα έπρεπε να υπάρχει ένας μηχανισμός που θα εμπόδιζε οποιονδήποτε προσπαθούσε να αποσταθεροποιήσει μια περιοχή. Ο ΟΗΕ θα έπρεπε να παρέμβει γρήγορα και ευέλικτά. Δεν γίνεται να σκοτώνεται άμαχος πληθυσμός και εμείς να παίρνουμε μόνο τους δικούς μας. Είμαι πολύ περήφανος για αυτή την επιχείρηση, για τις Ένοπλες Δυνάμεις που τα κατάφεραν αλλά δεν φτάνει! Θα πρέπει να υπάρξει ένας μηχανισμός που να εμποδίζει όποιον προσπαθούσε να καταπατήσει τα ανθρώπινα δικαιώματα. Όταν ήμουν στη φυλακή στο Μπουρούντι και μας απειλούσαν κάθε μέρα να μας σκοτώσουν , αισθάνθηκα την έλλειψη αυτού του μηχανισμού. Δεν υπήρχε κανένας από τη διεθνή κοινότητα να παρέμβει και να μας προστατεύσει.

– Τι πρέπει να γίνει εδώ για τα ανθρώπινα δικαιώματα και συγκεκριμένα με τη διαδικασία υποδοχής;
Δεν πιστεύω πως η Ελλάδα πρέπει να εφαρμόσει τις ίδιες πολιτικές με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Βρισκόμαστε σε μια συγκεκριμένη γεωγραφική τοποθεσία που δεν μας επιτρέπει να είμαστε αρκετά ευέλικτοι σε ορισμένα ζητήματα όπως η υποδοχή και η πολιτογράφηση.

– Τι έργο πιστεύεις πως άφησες πίσω σου στο Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου;
Οι περισσότεροι μου έλεγαν πως ήμουν ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση. Η εμπειρία μου μου επέτρεπε να κάνω γρήγορη διάγνωση της κατάστασης και να πάρω γρήγορες αποφάσεις γιατί είχαν την εμπειρία της διαχείρισης πολύ πιο μεγάλων κρίσεων και πιο μεγάλων δομών προσφύγων. Η πρώτη μέριμνα μας ήταν η αποσυμφόρηση των δομών φιλοξενίας και ιδίως των νησιών γιατί δεν άντεχαν άλλο. Βρήκαμε 121 ανοργάνωτες δομές, κάποιες αυτοδιοικούμενες, κάποιες υπό την ευθύνη ΜΚΟ με ανθρώπους που ζούσαν σε άθλιες συνθήκες. Δεν υπήρχε καθαρή κατάσταση, υπήρχε απουσία του κράτους. Εμείς προσπαθήσαμε να επιταχύνουμε τη διαδικασία, έτσι ώστε ένας άνθρωπος που ξεριζώνεται να μπορεί να ζήσει καλύτερα, να κυκλοφορήσει και να εργαστεί. Ελαχιστοποιήσαμε το χρόνο αναμονής για το άσυλο και βελτιώσαμε τις συνθήκες διαμονής στις Δομές. Μετά την ταυτοποίηση, τους δίνουμε κατευθείαν ΑΦΜ. Κάναμε προγράμματα, για εκείνους που θέλουν να ενταχθούν, να κατευθυνθούν προς άλλες ευρωπαϊκές χώρες ή να επαναπατριστούν γιατί απογοητεύτηκαν εδώ

– Τι σε κάνεις να πιστεύεις πως ήσουν ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση;
Έχω ζήσει πολύ πιο δύσκολες καταστάσεις. Έχω βρεθεί σε καταυλισμούς στην Ουγκάντα, στην Ρουάντα με αφορμή της κρίσης στο Μπουρούντι. Όταν εργάστηκα στην Αϊτή μετά τον καταστροφικό σεισμό είχαμε δομές 250.000 ανθρώπων με συνθήκες πιο σκληρές ή στην Ακτή Ελεφαντοστού όταν η χώρα βρισκόταν σε εμφύλιο πόλεμο όπου βρισκόμουν από το 2008 μέχρι το 2010.

– Έχουν γραφτεί πολλά για την σχεδόν κινηματογραφική σου ιστορία. Δεν θα σε κάνω να τα επαναλάβεις. Θα ήθελα να ρωτήσω μόνο για εκείνες τις πρώτες ημέρες σου στην Ελλάδα το μακρινό 1991.
Πρώτα απ΄όλα να πούμε να πούμε πως δεν ήρθα ως πρόσφυγας. Δεν μπήκα παράνομα, δεν παραβίασα τα σύνορα καμίας χώρας. Αν έπρεπε να κάνω αυτό, θα προτιμούσα να πάω κάπου αλλού που θα μπορούσα να ζήσω χωρίς να παρανομήσω, δηλαδή σε μια χώρα που θα με δεχόταν. Ήρθα στην Ελλάδα ως υπότροφος για να σπουδάσω. Εκείνη την εποχή ήμουν στο στρατό ξηράς στο Μπουρούντι. Στις χώρες της Αφρικής επικρατούσε αναβρασμός.

– Έχεις πέσει θύμα ρατσιστικής επίθεσης;
Δεν μου αρέσει να το συζητάω γιατί δεν θέλω να διαφημίζω τη βία και το ρατσισμό. Δεν θέλω να του δίνω περισσότερη έκταση από όσο αξίζει. Θέλω να καταπολεμήσω το ρατσισμό στην πράξη, στις θέσεις, στις προτάσεις, στο να βρίσκομαι κοντά στον άλλο.

– Λεκτική ή σωματική βία;
Έχω πάει σε νοσοκομείο από επίθεση της Χρυσής Αυγής. Το 1992, παραμονή των ευρωεκλογών. Με τραυμάτισαν , μου έσπασαν τη μύτη. Στην ελληνική κοινωνία υπάρχουν ρατσιστές αλλά είναι λίγοι.

– Σε αποθάρρυνε ο ελληνικός ρατσισμός να συνεχίσεις, από το να θέλεις να μείνεις εδώ;
Δεν με αποθάρρυνε τίποτα. Ακόμα και αυτός που με βρίζει , που με λέει πίθηκο.

– Σου έχει τύχει και αυτό;
Βέβαια!

– Έχεις κάποιες σκέψεις για τη σχέση της Ελλάδας με την Αφρική;
Η Ελλάδα έχει προσφέρει εκπαίδευση σε χιλιάδες ανθρώπους σαν κι εμένα. Δεν υπάρχουν όμως μηχανισμός αξιοποίησης αυτού του κεφαλαίου. Γιατί μετά τις σπουδές τους αυτοί οι άνθρωποι έφυγαν και επέστρεψαν στη χώρα τους. Στις στρατιωτικές σχολές της χώρας υπάρχουν 1500 άνθρωποι από την Αφρική. Θα ήθελα να γίνω εκείνος που θα ενώσει την Ελλάδα με αυτούς τους ανθρώπους για να κατέχει η χώρα μας μια πιο σημαντική θέση στο διεθνές γίγνεσθαι. Νιώθω την ευθύνη να φέρω σε επαφή τη χώρα μου την Ελλάδα με την Αφρική. Η Αφρική είναι μια αναπτυσσόμενη δύναμη, μια ήπειρος που αγαπά την Ελλάδα.

– Τι σου λείπει από το Μπουρούντι;
Το κλίμα και το μουκέκε, ένα πολύ ωραίο ψάρι και οι κοινωνικές γιορτές γιατί είναι πολύ έντονες με πολλά τραγούδια, χορό και παλαμάκια. Στους ανθρώπους εκεί αρέσει πολύ η ζωή παρά τις δυσκολίες. Έχουν τη χαρά μέσα τους.