Ο Σπύρος Κουβαράς χορογραφεί ένα απελευθερωτικό μανιφέστο
O χορογράφος και performer Σπύρος Κουβαράς συνεχίζει τις χορογραφικές του εξερευνήσεις, αυτή τη φορά εμπνευσμένος από τον μύθο του Προμηθέα, με ένα έργο που όπως λέει "τιμά κάθε ηρωικό σώμα που αγωνίζεται απέναντι στις δυνάμεις εξουσίας".
Ο Σπύρος Κουβαράς είναι ένας χορογράφος, χορευτής και καλλιτέχνης που αναζητά την ουτοπία μέσω της τέχνης του. Στο έργο του, χρησιμοποιεί μύθους και τελετουργικά στοιχεία ως κεντρικά εργαλεία της χορογραφίας του. Ξεκίνησε τις σπουδές του στη Γραφιστική και τις Εφαρμοσμένες Τέχνες στον ΑΚΤΟ στην Αθήνα αλλά συνέχισε με τον σύγχρονο χορό και τη χορογραφία στο CND και στο M στο Παρίσι. Εκεί, ζώντας για πολλά χρόνια, ίδρυσε την Synthesis 748 Dance Co.
Τα έργα του περιλαμβάνουν παραστάσεις και χορογραφικές εγκαταστάσεις, τα οποία έχουν λάβει υποστήριξη από το Ελληνικό και το Γαλλικό Υπουργείο Πολιτισμού, καθώς και από διάφορα καλλιτεχνικά προγράμματα και φεστιβάλ παγκοσμίως. Πολλά από τα έργα του έχουν παρουσιαστεί σε θέατρα, φεστιβάλ, αρχαιολογικούς χώρους, μουσεία και γκαλερί σε ευρωπαϊκές χώρες και στη Νότια Κορέα, ενώ πολλές από τις δημιουργίες του έχουν καταγραφεί σε διεθνή βιβλιογραφία σύγχρονης τέχνης.
Σήμερα, εμπνευσμένος από τον μύθο του Προμηθέα, ο Σπύρος Κουβαράς συνεχίζει τις χορογραφικές του εξερευνήσεις στην συλλογική μας μνήμη. Χρησιμοποιώντας την κίνηση, τον ήχο και την εικόνα, αναδεικνύει τον τιτάνιο αγώνα του μυθικού ήρωα, προσπαθώντας να βρει παραλληλισμούς μεταξύ του παρελθόντος και της σύγχρονης ιστορίας. Μεταφέρει το ανθρώπινο σώμα στο ευάλωτο παρόν και ταυτόχρονα αναζητά το όνειρο για το μέλλον που κρύβεται πίσω από τον μύθο. Κάπως έτσι, παίζοντας με τις χρονικές διακυμάνσεις, την πρωτότυπη ηλεκτροακουστική μουσική και την surround ηχητική εγκατάσταση οδηγεί τους ερμηνευτές σε έναν χορό που φέρνει στην επιφάνεια μορφές οι οποίες θυμίζουν τοπία του ασυνείδητου.
Το έργο “PROMETHEUS 2024 (unbound bodies)” δεν είναι απλώς μια χορογραφική εξέγερση, αλλά, σύμφωνα με τον ίδιο, ένα απελευθερωτικό μανιφέστο. Προβάλλει την περήφανη ανεξαρτησία ενός ηρωισμού που διερευνά τα όρια της φαντασίας, αποκαλύπτοντας τον σημερινό πολιτισμικό μας πόλεμο. Εστιάζει στην ανθρωπολογική διάσταση του μύθου, και θέτει ένα κρίσιμο ερώτημα στον ευμετάβλητο σύγχρονο κόσμο μας: «Μπορεί ο άνθρωπος να σώσει τον εαυτό του;»
Φωτ.: Γιάννης Παπαϊωάννου / Olafaq
– Τι σας ενέπνευσε να αντλήσετε στοιχεία από τον μύθο του Προμηθέα για την τελευταία σας δουλειά;
Η ανυπακοή του μυθικού αυτού ήρωα και η αντίσταση του απέναντι στην εξουσία πάντοτε μου ασκούσε μια μεγάλη γοητεία. Παράλληλα, νομίζω πως ο Προμηθέας δεν είναι απλώς ένα μυθικό πρόσωπο αλλά μια “ανώτερη ιδέα” που απευθύνεται στην ανθρωπότητα ώστε να την κάνει να αντιληφθεί την αδήριτη αναγκαιότητα και το διαχρονικό νόημα των μαχών της για δίκαιες κοινωνίες. Έρχεται τώρα στην επιφάνεια για να μας κάνει να συνειδητοποιήσουμε ότι το τέλος της δεύτερης χιλιετίας έφερε μια νέα κοσμογονία μπροστά μας, με έναν πλανήτη σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Σε μια εποχή λοιπόν που τα παλιά είδωλα έχουν καταρρεύσει από τους ανέμους της ιστορίας, το “PROMETHEUS 2024 (unbound bodies)”, θέτει ένα ερώτημα: «Τι είδους σώματα χρειαζόμαστε σήμερα; Έχουμε ανάγκη από σύγχρονους Προμηθείς;»
– Κι εσείς πώς προσπαθείτε να διερευνήσετε τους παραλληλισμούς μεταξύ του μύθου του Προμηθέα και της σύγχρονης ιστορίας; Ποια στοιχεία του μύθου θεωρείτε πιο επίκαιρα για τη σημερινή κοινωνία;
Στην αρχετυπική μορφή του Τιτάνα, ο οποίος ήταν καθηλωμένος επίπονα σ’ έναν βράχο, το έργο απεκδύεται την στατικότητα του ήρωα και αντιπροτείνει μια χορογραφία αδιάκοπης κίνησης. Τα σώματα των ερμηνευτών, ως δέκτες θα έλεγα, μεταφυσικών και κοινωνικοπολιτικών δυνάμεων, αποτελούν την επιφάνεια πάνω στην οποία εκδηλώνεται η σύγκρουση μεταξύ ατομικής επιθυμίας και συλλογικής ευθύνης, μια σύγκρουση που σταδιακά αποκαλύπτει όλο το μεγαλείο των ανθρώπων που δεν αγωνίζονται για το υλικό συμφέρον αλλά για ηθικές αξίες. Η έννοια της αντίστασης απέναντι σε δυνάμεις εξουσίας αλλά και η έννοια της θυσίας για έναν κοινό σκοπό θεωρώ πως είναι ζητήματα που θα πρέπει να αρχίσουν να μας απασχολούν περισσότερο ενεργά στις σύγχρονες κοινωνίες. Για αυτό και εστιάζω όχι στην αναπαράσταση του μύθου αλλά στην ανθρωπολογική του διάσταση, θέτοντας με το έργο ένα κρίσιμο ερώτημα: «Μπορεί ο άνθρωπος να σώσει τον άνθρωπο;»
– Μπορείτε να μας μιλήσετε για τη διαδικασία δημιουργίας της πρωτότυπης ηλεκτροακουστικής μουσικής και της surroundηχητικής εγκατάστασης;
Πρόκειται για ένα ηχητικό σύστημα, ένα μουσικό σύμπαν του Θανάση Κουμεντέρη, που μορφολογικά ξεκινά σαν αποδομητική διαδικασία ήχων και μουσικών φθόγγων και στην συνέχεια αναδιατάσσεται και ανασυντίθενται ρυθμικά έτσι ώστε να διεγείρει αισθητηριακά το κοινό της παράστασης. Η σύνθεση του Θανάση, γεννά έντονες εικόνες που προσδοκούμε να μας συμπαρασύρουν συναισθηματικά ενώ η ηχητική εγκατάσταση προσδίδει μια κυκλικότητα στην μουσική δίνοντας την εντύπωση πως έρχεται από τα άδυτα του Αρχαιολογικού Χώρου της Ολυμπίας. Επιθυμία μου είναι τόσο η χορογραφία όσο και ο εικαστικός σχεδιασμός να προσδώσουν ένα εσωτερικό βάθος στο φυσικό τοπίο, υπογραμμίζοντας την αρχέγονη καταγωγή της ανθρωπότητας και συνάμα την κοσμική μας υπόσταση.
Φωτ.: Γιάννης Παπαϊωάννου / Olafaq
– Λέτε ότι το έργο «παίζει με τους ετεροκαθορισμούς του χρόνου»… Ποιοι είναι αυτοί οι ετεροκαθορισμοί του χρόνου που σας ενδιαφέρουν και πώς τους ενσωματώνετε στο έργο σας;
Θα έλεγα ότι το ίδιο το παραστατικό περιβάλλον του έργου που ανακύπτει μέσα από την δραματουργική και εικαστική αλληλεπίδραση της ιστορικότητας του χώρου της Ολυμπίας με την σύγχρονη σκηνική σύνθεση, μας εισάγει καταρχήν σ’ έναν άχρονο τόπο. Τα σώματα του έργου, άλλοτε ως μυθικά πλάσματα και άλλοτε ως σώματα ενός εύθραυστου παρόντος επιστρέφουν στη μνήμη και βλέπουν πίσω από τον μύθο ένα όνειρο για το μέλλον. Είναι κατά κάποιο τρόπο οι, “λυμένοι”, Προμηθεϊκοί απόγονοι του σήμερα, που γεννημένοι μέσα από την φωτιά (ξανά)ζουν τις συγκρούσεις της ιστορίας για να μεταφέρουν το φως στο μακρινό μέλλον. Και ακόμη και αν ο Προμηθέας-άνθρωπος σήμερα, μοιάζει να παραμένει δεμένος, μας ζητά επιτακτικά να τον λύσουμε. Είναι ο καιρός.
– Το σώμα, πώς προσπαθείτε να το μεταφέρετε στο εύθραυστο παρόν και ταυτόχρονα να διαβλέπετε το μέλλον μέσω της χορογραφίας; Όταν διαβάζω τον Προμηθέα αναρωτιέμαι διαρκώς αν η ζωή που βιώνει ο ήρωας είναι μια τιμωρία που ακολούθησε την ανυπακοή του ή μας αποκαλύπτει μια επανάσταση, δηλαδή μια επιλογή του ανθρώπου να ορίσει ο ίδιος τη γήινη μοίρα του. Τα σώματα του “PROMETHEUS 2024 (unbound bodies)”, συννώνυμα της ευθραστότητας των σγμερινών καιρών, είναι αποφασισμένα να παλέψουν για την ελευθερία τους, να ζήσουν και να πεθάνουν για τις επιθυμίες τους. Και βλέπουν σε αυτήν τους την αγωνιστικότητα μια ριζωματική εξάπλωση των ιδεών τους σε άλλες χρονικότητες πέραν του παρόντος. Η “ιστορία” τους γίνεται έτσι ένα μυστικό που περνά από στόμα σε στόμα περιμένοντας την στιγμή που θα γίνει κραυγή.
– Ποια είναι η μεγαλύτερη πρόκληση όταν προσπαθείτε να συνδυάσετε τον μύθο, τη σύγχρονη ιστορία και το προσωπικό σας όραμα σε μια χορογραφία;
Το πως θα ενορχηστρωθούν αρμονικά όλα αυτά και το πως αυτή η ενορχήστρωση θα έχει “ανοιχτοσύνη” προς το κοινό ώστε αυτό το μεταξύ μας μοίρασμα να αποτελέσει τον κοινό μας τόπο για μια ώρα. Σε αυτές τις προκλήσεις όμως έχω την χαρά να συνυπάρχω στο στούντιο με εξαιρετικούς συνεργάτες κάθε φορά, προεξάρχοντος της καλλιτεχνικής μου συνεργάτιδας, από τα χρόνια του Παρισιού, Κορίνας Κοτσίρη. Η πολύτιμη συνεισφορά τους στην δημιουργική διαδικασία και η γόνιμη αλληλεπίδραση μας, κάνει τα πράγματα να μοιάζουν πιο εύκολα και τις προκλήσεις ελκυστικές.
Φωτ.: Γιάννης Παπαϊωάννου / Olafaq
– Οι μορφές που αναδύονται από τον χορό θυμίζουν τοπία ή χώρους του ασυνείδητου; Μπορείτε να μας δώσετε ένα παράδειγμα;
Θα έλεγα πως οι δουλειές μου γενικά, πρωτίστως απευθύνονται στις αισθήσεις και το ασυνείδητο του θεατή και λιγότερο στον νου. Με ενδιαφέρει ο ενδιάμεσος χώρος, ο τόπος του ονείρου, του φαντασιακού, της αλληγορίας. Έτσι και στην συγκεκριμένη παραγωγή, τα σώματα των ερμηνευτών αλλά και το κινητικό υλικό έχουν θα μπορούσα να πω μια μυθική διάσταση και μια υπόσταση που μοιάζει να έρχεται από τα βάθη του ονείρου, από περιοχές όπου όλα είναι δυνατά. Από τόπους στους οποίους οι άνθρωποι μπορούν να καλπάσουν σαν μονόκεροι ή να κουβαλήσουν στους ώμους τους τον κόσμο σαν σύγχρονοι Άτλαντες.
– Για εσάς τι σημαίνει “χορογραφική εξέγερση”; Πώς αυτή αποτυπώνεται στο έργο σας “PROMETHEUS 2024 (unboundbodies)”;
Από τον Προμηθέα και τους Ινδιάνους της Αμερικής μέχρι τα οδοφράγματα των σύγχρονων πόλεων και τη λωρίδα της Γάζας, το έργο τιμά κάθε ηρωικό σώμα που αγωνίζεται απέναντι σε δυνάμεις εξουσίας, χαρτογραφώντας έτσι και το σημερινό πεδίο μάχης που είναι ο ίδιος ο πολιτισμός μας. Τιμά τα ελεύθερα, αδάμαστα, σώματα που προτάσσουν την έννοια της συλλογικότητας ως βασικό αξιακό τους κώδικα και που είναι πρόθυμα να θυσιαστούν μαζί για μια ανώτερη ιδέα. Έχει να κάνει με την εσωτερική δύναμη, με την φλόγα που προκαλεί μια κοινή ψυχική διέγερση στα σώματα του έργου και που προοδευτικά αυτή η κοινή διέγερση γίνεται δόνηση που γεννά μια μετατόπιση.
– Παρατηρείτε αυτή τη στιγμή κάποια ώθηση προς περισσότερο πολιτικές δηλώσεις στην κοινότητα του χορού; Ποιος είναι ο ρόλος της τέχνης και του χορού στην ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα;
Ο χορός ανέκαθεν θεωρώ πως εμπεριείχε εντός του μια επιπλέον πολιτική διάσταση λόγω της ίδιας της, σχεδόν, αναρχικής φύσης του. Ένα σώμα που χορεύει είναι ένα αδάμαστο πνεύμα, μια ολότητα συνδεδεμένη με το ασυνείδητο και το φαντασιακό, με τις πιο ενδοβάθιες επιθυμίες και ορμές του ανθρώπου. Δεν έχουν λείψει οι “πολιτικές δηλώσεις” από την κοινότητα του χορού, ο χορός είναι πολιτική δήλωση από μόνος του. Το μεγαλύτερο παράσημο του, είναι η ελλειμματική δημοφιλία του και προσωπικά χαίρομαι πολύ για αυτό γιατί λέει πολλά. Η δε τέχνη γενικά, είναι θαρρώ ένας πολύ ωραίος τρόπος για να μην “πεθάνουμε από την αλήθεια”, όπως είπε κάποτε και ένας αγαπημένος μου Γερμανός φιλόσοφος. Είναι εκεί για να μας υπενθυμίζει ότι μπορούμε να παραμείνουμε άνθρωποι, ότι μπορούμε να μοιραστούμε έναν κοινό ορίζοντα επιθυμιών και ονείρων και ότι μπορούμε να ζούμε ποιητικά σε έναν κόσμο αφόρητης σκληράδας.
Φωτ.: Γιάννης Παπαϊωάννου / Olafaq
– Και η σημασία της “περήφανης ανεξαρτησίας” στον ηρωισμό που περιγράφετε, ποια είναι;
Τρέφω μεγάλο σεβασμό για όλες τις ατομικότητες και συλλογικότητες αυτού του κόσμου που λειτουργούν “out of the box” χωρίς να υπολογίζουν ούτε το κόστος ούτε τις συνέπειες των πράξεων τους. Ο πρόσφατος, απροσδόκητος, χαμός του αγαπημένου μου αδερφού και επι χρόνια συνεργάτη, συνθέτη, Γιώργου Κουβαρά, ήρθε για να μου το επιβεβαιώσει. Η ίδια η ιστορία μας δείχνει τη μέγιστη σημασία που έχει η εναλλακτική οπτική στα πράγματα, τη σημασία που έχει έννοια της αντίστασης απέναντι σε δυνάμεις “καθυπόταξης” του ανθρώπινου βίου και πνεύματος. Το “PROMETHEUS 2024 (unbound bodies)” εστιάζει στα σώματα που ορθώνουν περήφανα το ανάστημα τους ακόμα και αν μοιάζουν μικρές νησίδες αγάπης σε έναν τεράστιο ωκεανό μίσους. Η ανεξαρτησία τους είναι η κινητήριος δύναμη και το σωσίβιο τους.
– Υπάρχουν πολιτικές ή κοινωνικές αλλαγές που θα θέλατε να δείτε να συμβαίνουν ώστε να υποστηρίξουν και να ενισχύσουν τη δημιουργική διαδικασία και την καλλιτεχνική ελευθερία;
Πιστεύω πολύ στις ιδέες και στο ανθρώπινο πνεύμα και θεωρώ πως όλα ξεκινούν από εκεί. Μια μεγάλη ιδέα μπορεί να γεννήσει μεγάλες επιθυμίες, και μεγάλες πράξεις. Τόσο στην δουλειά μου όση και στην ζωή μου είμαι άνθρωπος της διαδικασίας, της τριβής, της μακράς κατεργασίας. Πονάω πολύ και θλίβομαι βλέποντας των μέγεθος των κοινωνικών καταστροφών που συντελούνται αλλά παράλληλα είμαι βαθιά ουμανιστής. Είναι το χρέος μου άλλωστε απέναντι στις νεότερες γενιές. Βεβαίως και συμβαίνουν κοινωνικές αλλαγές όχι με την έννοια μιας επαναστατικής πολιτικής αλλά με την έννοια μιας, αρχικά, επαναστατικής θεώρησης των πραγμάτων. Είμαστε σε αυτό το στάδιο ακόμα, στο στάδιο της σποράς δηλαδή. Όταν η σπορά μεγαλώσει αρκετά θα έρθει και η ώρα του θερισμού και αυτή η ώρα θα είναι μια οικουμενική στιγμή απελευθέρωσης. Μέχρι τότε η φωτιά που έκλεψε ο Προμηθέας ας συνεχίσει να πυροδοτεί τις ελπίδες μας.
– Πώς βλέπετε την εξέλιξη της σχέσης μεταξύ κοινωνικοπολιτικών ζητημάτων και τέχνης στα επόμενα χρόνια; Υπάρχουν συγκεκριμένες τάσεις ή κινήσεις που σας εμπνέουν;
Όπως προείπα προσπαθώ να παραμείνω αισιόδοξος και σε διαρκή επαγρύπνηση. Ζούμε σε καιρούς που χαρακτηρίζονται από ποικίλες μορφές βίας. Χτυπήματα κατά αμάχων, ξεκληρισμοί ολόκληρων πολιτισμών, νέες βιοεξουσίες που εφαρμόζονται συστηματικά σε μαζικό επίπεδο και όλα αυτά, σ’ ένα απολιθωμένο κοινωνικό και πολιτικό σύστημα που πνέει τα λοίσθια. Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο λοιπόν θέλει πραγματικά πολύ γερό στομάχι αρχικά απλώς για να υπάρξεις και έπειτα για να είσαι δημιουργικός. Στρέφω το βλέμμα μου στη φύση που αν και βαριά τραυματισμένη προσπαθεί πεισματικά να παραμείνει ζωντανή και στρέφω το βλέμμα μου σε ανθρώπινες υπάρξεις που παραμένουν ονειροπόλες, γενναίες, αλληλέγγυες και ανοιχτόκαρδες.
Η παραγωγή πραγματοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος 2024 του θεσμού του Υπουργείου Πολιτισμού «Όλη η Ελλάδα ένας πολιτισμός» και προσφέρεται δωρεάν.
Με αφορμή την πολυαναμενόμενη συναυλία τους στο Gagarin το Σάββατο 28 Σεπτεμβρίου, οι Mystery Lights μιλούν στο Olafaq για την αγάπη τους για την ψυχεδελική σκηνή και το νέο τους άλμπουμ "Purgatory".
Με αφορμή την πολυαναμενόμενη συναυλία τους στο Gagarin το Σάββατο 28 Σεπτεμβρίου, οι Mystery Lights μιλούν στο Olafaq για την αγάπη τους για την ψυχεδελική σκηνή και το νέο τους άλμπουμ "Purgatory".
