Ο Σαράντος Ζερβουλάκος γεννήθηκε το 1980 στη Θεσσαλονίκη, από πατέρα Έλληνα και μητέρα Γερμανίδα. Αργότερα, έζησε και σπούδασε στη Γερμανία. Το “πάντρεμα” των δύο αυτών ταυτοτήτων ήταν πάντα κεντρικό για τη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του και αργότερα άφησε το στίγμα του και στην τέχνη του.

Αποφοίτησε από το Γερμανικό Γυμνάσιο και ξεκίνησε σπουδές ιατρικής, αποπερατώνοντας τον πρώτο βασικό κύκλο. Τελικά, τον κέρδισε ο μαγικός κόσμος του θεάτρου και της σκηνοθεσίας.

Από το 2006 μέχρι το 2010 σπούδασε στο Max Reinhardt Seminar στη Βιέννη, στο Τμήμα Σκηνοθεσίας και Ηθοποιίας. Κατά τη διάρκεια των σπουδών του σκηνοθέτησε διάφορες παραστάσεις, οι οποίες παρουσιάστηκαν σε διεθνή φεστιβάλ στη Γερμανία, την Αυστρία και τη Γαλλία. Στην Ελλάδα συνεργάστηκε με το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος και το Εθνικό Θέατρο.

H παράσταση «Επαναστατικές μέθοδοι για τον καθαρισμό της πισίνας σας της Αλεξάνδρας Κ*», στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου το 2018, ήταν η πρώτη σκηνοθεσία του στην Αθήνα. Το 2011, η παράσταση «Καλοκαιρινή Νύχτα», την οποία σκηνοθέτησε στο Burgtheater της Βιέννης, ήταν υποψήφια για το θεατρικό βραβείο Nestroy στην κατηγορία «Καλύτερου Νέου Δημιουργού». Επίσης, το 2012 αναδείχτηκε καλύτερος νέος καλλιτέχνης σε μια ψηφοφορία ανάμεσα σε κριτικούς θεάτρου, την οποία διενήργησε το περιοδικό “Theater heute”.

Το 2016 ίδρυσε την ETERIA FILON στη Βιέννη. Ο Σαράντος Γεώργιος Ζερβουλάκος ζει στη Βιέννη και στην Αθήνα.

Με τον Σαράντο Ζερβουλάκο συναντηθήκαμε με αφορμή την νέα παράσταση που σκηνοθετεί στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου. Πρόκειται για τον “Φιλοκτήτη” σε κείμενο του Χρήστου Οικονόμου και εμπνευσμένο από το ομώνυμο έργο του Σοφοκλή. Η παράσταση θα ανέβει στις 28/07 και 29/07 στις 21:30 στο Μικρό Θέατρο Αρχαίας Επιδαύρου.

• • •

– Πώς κατέληξες να μοιράζεσαι τη ζωή σου μεταξύ Αθήνας και Βιέννης;
Γεννήθηκα στην Ελλάδα, από πατέρα Έλληνα και μητέρα Γερμανίδα. Αργότερα, μεταφερθήκαμε οικογενειακώς στη Γερμανία, στον τόπο καταγωγής της μητέρας μου. Μεγάλωσα εκεί και μετά έζησα για 6 χρόνια στο Βερολίνο. Ξεκίνηνα να σπουδάζω Ιατρική και παράλληλα μάζευα εμπειρίες δουλεύοντας στο θέατρο. Το 2011 κατέληξα στη Βιέννη καθώς με δέχτηκαν στο εργαστήριο του Max Reinhardt, μια πολύ καλή και γνωστή σχολή. Αυτός ήταν ο βασικός λόγος που μεταφέρθηκα στην Αυστρία, η οποία μέχρι και σήμερα είναι η κεντρική βάση μου. Τα τελευταία 5 χρόνια περίπου έκανα επαγγελματικές κινήσεις και στην Αθήνα. Το χάρηκα πολύ, εκτός φυσικά από το διάστημα της πανδημίας, που ήταν πολύ δύσκολο. Χαίρομαι που τώρα, μετά την πανδημία, συνεχίζεται η δράση μου στην Ελλάδα. Τον Σεμπτέμβριο θα επιστρέψω και πάλι στη Βιέννη για να δουλέψω πλέον ως καθηγητής σκηνοθεσίας στο εργαστήριο του Max Reinhardt και χαίρομαι πολύ που με επέλεξαν.

– Πώς αποφάσισες να επιστρέψεις και να εργαστείς στην Ελλάδα;
Ήθελα πάντα να δουλέψω μεταξύ των δύο αυτών πολιτισμών γιατί κι εγώ, ως προσωπικότητα, κάπου εκεί βρίσκομαι. Ήταν ελκυστικό για μένα να βρω τον τρόπο να εκφράσω αυτήν την δυαδικότητα μέσα από τη δουλειά μου. Φυσικά οι δουλειές μου αντανακλούν πάντα προσωπικά θέματα, επιθυμίες και ενδιαφέροντα. Ήθελα, επιπλέον, να εξερευνήσω τις δυνατότητες του να δουλεύω στην ελληνική γλώσσα. Το 2016 που πρωτοδούλεψα στην Ελλάδα, με ενδιέφεραν πολύ τα τότε θέματα της επικαιρότητας, τα οποία μέσα στην κρίση ήταν ιδιαίτερα έντονα. Είχα μπροστά μου έναν τόπο που έβραζε. Για έναν καλλιτέχνη, μια τέτοια συνθήκη προσφέρει αρκετό υλικό για έμπνευση και δουλειά.

– Πώς εμπνέεσαι από αυτούς τους δύο διαφορετικούς πολιτισμούς; Πώς επηρεάζουν την καλλιτεχνική σου προσέγγιση;
Αυτό που με ενδιαφέρει είναι να εξερευνήσω πώς μπορεί η σκηνή να γίνει ένας χώρος στον οποίο λαμβάνουν χώρα πολύγλωσσες ερμηνείες. Ζώντας σε μια ενωμένη Ευρώπη, έχουμε συνηθίσει να κάνουμε switch από τη μια γλώσσα στην άλλη. Ήθελα να μεταφέρω αυτήν την εικόνα της σύγχρονης πολυπολιτισμικής κοινωνίας στη σκηνή. Για αυτό και ίδρυσα το 2016 την «ETERIA FILON» και ανέβασα την πρώτη μου παράσταση στην Ελλάδα. Η «ETERIA FILON» είναι ο θίασος με τον οποίο δουλεύω στην Αθήνα. Για τις δράσεις μας έως τώρα μπορείτε να βρείτε πληροφορίες στην ιστοσελίδα www.eteriafilon.com. Η βάση της ταυτότητάς μας είναι να δουλεύουμε πολύγλωσσα, ξεπερνώντας τα εμπόδια της γλώσσας. Αυτό είναι, ουσιαστικά, το δικό μου κοινωνικό μήνυμα. Στοχεύω στον διάλογο, την επαφή, την έμπνευση. Η έμπνευση είναι μια ασταμάτητη δύναμη, που μεταδίδεται από το ένα άτομο στο άλλο, σε μια στιγμή καλλιτεχνικής συνάντησης.

– Παρά τις πολιτισμικές και κοινωνικές διαφορές, υπάρχουν θεματικές στο θέατρο που είναι πανανθρώπινες;
Σίγουρα! Το βλέπουμε, ειδικά, στα λογοτεχνικά και θεατρικά έργα της αρχαίας Ελλάδας. Εκεί συζητούνται τόσο κεντρικά θέματα για την ανθρωπότητα, που γίνονται κατανοητά σε όλον τον πλανήτη και σε όλες τις εποχές. Το ξαναείδαμε και μέσα στην πανδημία, όπου όλοι αρχίσαμε να ασχολούμαστε με τις ψηφιακές λύσεις, όπως οι streaming πλατφόρμες. Τόσο το κοινό όσο και τα θέματα που μας απασχολούσαν στην πανδημία έγιναν παγκόσμια. Γυρίσαμε πίσω στα πολύ ουσιαστικά πράγματα της ζωής που απασχολούν τους πάντες. Μας έδωσε τη δυνατότητα να έρθουμε σε διάλογο και να βρούμε κοινά στοιχεία.

– Τι προτερήματα έχει το θέατρο στην Ελλάδα σε σχέση με άλλες χώρες;
Αυτό που εκτιμώ πολύ είναι η διάθεση των ηθοποιών να ανέβουν στη σκηνή και να «ψάξουν» τη δράση, την ένταση, το ταμπεραμέντο. Είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα ενέργεια. Επιπλέον, η Αθήνα είναι ένα «melting pot», ένα σταυροδρόμι πολλών θεμάτων που μπορούμε να τα μεταφέρουμε στην καλλιτεχνική δράση. Όλο αυτό μου δίνει τρομερή έμπνευση σε συνδυασμό με το καλοκαίρι και τις συνθήκες του Φεστιβάλ Αθηνών Επιδαύρου.

– Και οι δυσκολίες; Είναι οι ίδιες που υπάρχουν σε όλες τις θεατρικές σκηνές;
Όχι, διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Ξεκίνησα από έναν γερμανόφωνο χώρο, ο οποίος είναι πολύ εξελιγμένος λόγω της ιστορίας του. Ένας χώρος που διαφέρει, για παράδειγμα, από την Γαλλία ή την Αγγλία. Ο γερμανόφωνος χώρος έχει άλλες απαιτήσεις και άλλον τρόπο λειτουργίας. Για μένα είναι σημαντικό να φέρνουμε την τέχνη σε μια ντόπια ερμηνεία. Για παράδειγμα, αν έχουμε ένα έργο γερμανικό και θέλουμε να το φέρουμε στην Αθήνα, θέλω να εμπνέεται από την Αθήνα, να επηρεάζεται από τον τόπο. Ειδικά, τα τελευταία χρόνια το θέατρο πέρασε μια πολύ δύσκολη περίοδο λόγω της πανδημίας. Ήταν δύσκολο για κάθε καλλιτέχνη που προσπαθούσε μέσα σε αυτήν την συνθήκη να επιβιώσει οικονομικά και πνευματικά. Μια μεγάλη πρόκληση εδώ στην Ελλάδα είναι να πάψει να παραλληλίζεται το θέατρο με χόμπι από την συλλογική συνείδηση. Είναι σημαντικό να τονιστεί ο επαγγελματισμός στο θέατρο γιατί είναι ένα επάγγελμα. Έχει συγκεκριμένες βάσεις, σπουδές, τεχνικές, είναι μια ολόκληρη επιστήμη. Αν δεν το εκτιμάμε αυτό, πώς θα το εκτιμήσουν οι επόμενες γενιές; Με απασχολεί αυτό γιατί διδάσκω σε δραματική σχολή στην Αυστρία, η οποία θεωρείται πανεπιστήμιο. Φυσικά το θέατρο είναι μια εμπειρική επιστήμη. Δεν μπορείς να τη μάθεις εντελώς ακαδημαϊκά και θεωρητικά. Αλλά αυτό δε παύει να σημαίνει ότι χρειάζεται σεβασμό κι εκτίμηση. Αν δουλέψουμε πάνω σε αυτή την πρόκληση ίσως βελτιωθούν και οι εργασιακές συνθήκες του θεάτρου. Αλλά πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι δεν το κάνουμε σαν χόμπι ή δευτερεύον επάγγελμα. Όλο αυτό θέλει μια προστασία.

 

– Από πού αντλείς έμπνευση;
Από πράγματα μέσα σε ένα έργο, τα οποία έχω συναντήσει και στην πραγματική μου ζωή. Θέματα που έχω δει στην οικογένεια ή στην κοινωνία, με χαρακτήρα διαχρονικό. Μιλάει στην ψυχή μου όταν ένας καλλιτέχνης έχει ανάγκη να εκφράσει κάτι μέσα από το έργο του. Ταυτίζομαι με αυτό. Η ταύτιση είναι σημαντική γιατί έτσι επικοινωνούνται τα μηνύματα ενός έργου.

– Αυτή τη φορά επιστρέφεις στην Αθήνα με την παράσταση «Φιλοκτήτης» στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών. Είναι μια σύγχρονη ερμηνεία του έργου του Σοφοκλή. Τι σε κέρδισε σε αυτό το έργο;
Το έργο μιλά για το πώς διαχειρίζεται και πώς εξερευνά ένας ξεπεσμένος ήρωας τον πόνο. Αυτό με κέρδισε. Στην αυτοεξορία του, ο δικός μας Φιλοκτήτης καλείται να ζήσει τον πόνο και να δημιουργήσει κύκλους μέσα από αυτήν την ψυχική διαδικασία. Είναι μια τραγικοκωμωδία. Εφόσον περιγράφει διάφορες καταστάσεις της ζωής, πώς θα μπορούσε να μην είναι και κωμικό το έργο; Για να κλείσουν οι πληγές, είναι καλό να αφήσουμε χώρο στο χιούμορ να μας θεραπεύσει.

– Αυτό είναι κάτι που εφαρμόζεις και στη ζωή σου;
Με βοήθησε το χιούμορ σε διάφορες στιγμές της ζωής μου. Είναι ένας δείκτης ότι έχεις προχωρήσει παρακάτω.

– Πόσο διαφέρει ο δικός σας Φιλοκτήτης από το πρωτότυπο κείμενο;
Αρκετά. Η κεντρική ιδέα του ξεπεσμένου πρωταγωνιστή, είναι η ίδια. Ο Φιλοκτήτης, όπως και στο Σοφοκλή, έχει μια πληγή στο πόδι. Ωστόσο, φέρει και ψυχικές πληγές. Όλη η συνθήκη γύρω από τον δικό μας Φιλοκτήτη έχει γραφτεί μέσα από μια καινούργια ματιά. Είναι μια ερμηνεία της κεντρικής ιδέας του αρχικού κειμένου, μεταφερμένη από τον Χρήστο Οικονόμου σε ένα δικό του σύμπαν.

– Ένα φαινόμενο που βλέπουμε με τους άντρες, ακόμα και στην τέχνη, είναι ότι σπάνια εκφράζονται τα συναισθήματά τους. Κι όταν εκφράζεται ένα συναίσθημα, αυτό είναι συνήθως η οργή. Έχει ενδιαφέρον να δούμε έναν πρωταγωνιστή τραυματισμένο ψυχολογικά και να εξερευνήσουμε τι σημαίνει εσωτερικά αυτό για τον ίδιο.
Φυσικά. Και με ενδιαφέρει να ερευνήσω πώς τέτοιοι αρχαίοι χαρακτήρες, όπως ο Φιλοκτήτης, σε σημεία έχουν γίνει θύματα της αλαζονείας τους. Έχει ενδιαφέρον να δούμε τέτοιες αφηγήσεις με μια πιο πολυδιάστατη κριτική. Να δούμε, δηλαδή, μέσα σε ποιούς ρόλους ήταν παγιδευμένοι οι άντρες της εποχής εκείνης ή και του σήμερα.

– Τι συμβουλή θα έδινες σε κάποιον που θέλει να γίνει σκηνοθέτης;
Θα συμβούλευα έναν νέο σκηνοθέτη να διεκδικήσει εκείνο το σύμπαν που θέλει να δημιουργήσει. Στο θέατρο το σημαντικό είναι τα πράγματα να συμβαίνουν. Είναι κάτι που λαμβάνει χώρα μπροστά σου, είναι εφήμερο, εμφανίζεται και εξαφανίζεται. Η στιγμή στην οποία η παράσταση «γίνεται» ή «συμβαίνει» για μια περιορισμένη χρονική στιγμή, είναι όλη η ουσία του θεάτρου και της ζωής.

– Έχει νόημα να υπάρχει δράση, να υπάρχει πράξη, ακόμη κι αν δεν είναι τέλεια.
Αυτό είνα πολύ ουσιαστικό στο θέατρο. Δεν υπάρχει τέλεια παράσταση. Για μένα, η τέλεια παράσταση είναι αυτή η οποία «ζει». Επίσης, χρειάζεται και εκτίμηση του λάθους. Κάνεις λάθη για να χτίσεις εμπειρίες. Αυτό το λέω πάντα στις πρόβες στους ηθοποιούς. Να αγαπάτε το λάθος, γιατί όσο περισσότερο το αντιμετωπίζουμε τόσο καλύτερα το διαχειριζόμαστε στις παραστάσεις. Ο θεατής δε θα κάτσει να δει μια παράσταση με κόκκινο στυλό στο χέρι για να βρει όλα τα λάθη. Θα εκτιμήσει όμως όταν δει στη σκηνή κάτι που «ζει». Όταν η παράσταση απλά συμβαίνει, δημιουργείται μια έλξη ανεξήγητη. Αυτό είναι το πιο δύσκολο γιατί δεν έχει συνταγή. Η απόλυτη ύβρις θα ήταν να πει κανείς ότι γνωρίζει απόλυτα πώς λειτουργεί το θέατρο. Το να πιστεύεις ότι το θέατρο πρέπει να γίνεται με έναν μόνο συγκεκριμένο τρόπο είναι πολύ φτωχή σκέψη.

– Αυτή είναι η πρώτη σου συμμετοχή στο Φεστιβάλ Αθηνών;
Ναι και χαίρομαι πολύ που ξαναζώ το θέατρο, το καλοκαίρι και όλα τα καλά της Ελλάδας, ειδικά σε έναν χώρο όπως το μικρό θέατρο της Αρχαίας Επιδαύρου. Ο χώρος προσφέρει μια ιδιαίτερη πρόκληση κι αυτό με ενθουσιάζει. Είναι ωραίο που μιλήσαμε σήμερα γιατί σήμερα ξεκινούν οι πρόβες μας.

– Κάνεις σχέδια για το μέλλον;
Μοιράζομαι τη ζωή μου κυρίως μεταξύ Ελλάδας και Βιέννης κι αυτό ήταν κάτι που πάντα ονειρευόμουν. Ξεκίνησα από δύο τόπους κι αυτό δημιούργησε μια διαδρομή για τη ζωή μου. Αυτή η διαδρομή με εκφράζει και εκφράζεται και στο έργο μου. Είναι κάτι που θέλω να το ψάξω περισσότερο στη δουλειά μου, με νέους τρόπους. Αξίζει να σκεφτούμε πώς μπορούμε να φτιάξουμε προτάσεις για μελλοντικές συνεργασίες εντός της σημερινής ευρωπαϊκής κοινωνίας στην οποία ζούμε. Αυτό με αφορά ως άνθρωπο, πολίτη και καλλιτέχνη.

– Και φυσικά η πολυπλοκότητα της ανθρώπινης φύσης είναι κάτι που αφορά όλους. Ακόμα και κάποιος που δε μεγάλωσε σαν κι εσένα, δίγλωσσος και με δύο εθνικότητες. Όλοι συνδυάζουν διαφορετικές ταυτότητες, άλλοτε αλληλοσυγκρουόμενες άλλοτε συμπληρωματικές.
Μέσα μας συνυπάρχουν διάφορες ταυτότητες – ρόλοι. Ειδανικά, ο ένας ρόλος δεν εμποδίζει τον άλλον αλλά τον εμπλουτίζει. Βέβαια, αυτό για να συμβεί θέλει δουλειά, ατομική και συλλογική. Όταν συμβαίνει όμως, ανοίγει ορίζοντες.