Κάθε χρόνο η Αθήνα φιλοξενεί ένα από τα πιο συναρπαστικά Φεστιβάλ σύγχρονης τέχνης και τεχνολογίας. Το Athens Digital Arts Festival (ADAF) εξερευνά εδώ και 2 δεκαετίες τη σχέση της τεχνολογίας με την τέχνη και την επιστήμη και αναδεικνύει σύγχρονες ψηφιακές μορφές τέχνης από την παγκόσμια κοινότητα καλλιτεχνών και επιστημόνων.

Κάθε χρόνο η διοργάνωση αλλάζει σημείο και ψάχνει να βρει το επόμενο ιδανικό της σποτ και σύμφωνα με τον κ. Χατζηχριστοδούλου «η ύπαρξη μεγάλου μεγέθους εμβυθιστικών εγκαταστάσεων θα χαρακτηρίσει φέτος το φεστιβάλ». Τα Πρώην Δικαστήρια Σανταρόζα και η Πλατεία Δικαιοσύνης μετατρέπονται σε ζωντανό κόμβο καλλιτεχνικής έκφρασης και τεχνολογικού πειραματισμού μέσα από ψηφιακά τοπία που υπόσχονται να μας καθηλώσουν. «Επιλέξαμε δύο εμβληματικά κτίρια του κέντρου της Αθήνας, που μας δίνουν περίπου 2000 τετραγωνικά, με ενιαίους και ψηλοτάβανους χώρους που συμβάλλουν στο immersive experience. Και αυτή είναι η διαφορά φέτος».

Με 350 έργα 305 καλλιτεχνών από 76 χώρες, το 20ο Athens Digital Arts Festival υπόσχεται τη μεγαλύτερη εμβυθιστική εμπειρία της χρονιάς.  Η φετινή διοργάνωση παρουσίαζει μία πολυμορφική έκθεση με διαδραστικές εγκαταστάσεις, έργα video art, animation, VR/AR/XR, web art, digital image και video mapping και ένα ευρύ πρόγραμμα ζωντανών δράσεων που περιλαμβάνει περφόρμανς, συναυλίες, εργαστήρια, ομιλίες, ειδικά αφιερώματα, προβολές από τα σημαντικότερα φεστιβάλ του κόσμου και συνεργασίες με ακαδημαϊκά ιδρύματα από την Ελλάδα και το εξωτερικό.

– Είναι ιδιαίτερη χρονιά φέτος για το ADAF, επετειακή. Πώς ξεκίνησε η ιδέα ενός τέτοιου Φεστιβάλ;
Είναι πολύ σημαντική χρονιά, καθώς περάσαμε την ενηλικίωση και φτάσαμε στο σημείο σταθμό, τα 20 χρόνια. Στη ζωή μου τα γεγονότα, τα θυμάμαι με φεστιβάλ, σαν ορόσημο. Ανακαλώ την κάθε διοργάνωση και τι ζούσα στην κάθε περίοδο. Το 2004 είχα τις πρώτες σκέψεις όπου πειραματιζόμουν με Video Art και στην Ελλάδα δεν υπήρχε κανένας φορέας που να δέχεται τέτοια βίντεο. Έτσι τα έστειλα στο εξωτερικό. Εκεί κάπου γεννήθηκε η ιδέα της δημιουργίας ενός θεσμού που θα μπορεί να φιλοξενεί τέτοιου είδους έργα. Γι’ αυτό και ονομάστηκε Athens Video Art Festival πριν γίνει το rebranding σε Athens Digital Arts Festival στα 10 χρόνια του.

– Τι αλλαγές έχουμε πλέον στα 20 χρόνια;
Ο μεγαλύτερος στόχος κάθε χρόνο είναι η επέκτασή του Φεστιβάλ με κάθε τρόπο. Να μην αποτελεί ένα ορόσημο δηλαδή μία φορά το χρόνο αλλά να έχει μία συνεχή παρουσία που θα μας υπογραμμίζει τη σημασία της τεχνολογίας στην τέχνη και την επιστήμη. Εκτός όμως από τη χρονική επέκταση, είναι σημαντικό πλέον το φεστιβάλ να επεκταθεί και στα spots, βάζοντας μέσα τους φυσικούς χώρους, δηλαδή τους δημόσιους χώρους της πόλης. Όσο περνούν τα χρόνια και μεγαλώνω και εγώ προσωπικά, αγαπώ πολύ την ιδέα να μπορώ να βλέπω σε διάφορα σημεία της πόλης μου μεγάλες καλλιτεχνικές εγκαταστάσεις, σαν μία εισβολή της τέχνης στη δημόσια σφαίρα. Είναι κάτι που η πόλη το έχει ανάγκη.

– Μία φιλόδοξη και ιδιαίτερα σημαντική ιδέα καθώς η Αθήνα είναι μία πόλη που θα μπορούσε να αγκαλιάσει μία τέτοια ιδέα γιατί ανεξάρτητα από τη βρωμιά της και τα αρνητικά, έχει κομμάτια καινοτόμα και μοντέρνα.
Αυτό είναι και το σέξι κομμάτι. Το να υποβαθμίσεις κάτι είναι εύκολο, σβήσε το φως, άστο βρώμικο και έχει αμέσως υποβαθμιστεί. Για να φτιάξεις κάτι πρέπει να το φωτίσεις, να το επισκεφτείς, και να το γεμίσεις με κόσμο, με ένα φωτεινό γλυπτό, μία εγκατάσταση. Θα μου πεις, θα το σπάσουν ή θα το χαλάσουν. Η καλλιέργεια του κοινού δημιουργεί την συλλογική μνήμη και θα το κρατήσει. Όπως πρόπερσι είχαμε το The Moon στην πλατεία Κοτζιά που αποτελούσε τοπόσημο για την Αθήνα. Φέτος, θα κλέψουμε πάλι την παράσταση με ένα landmark, το Flux 2023, από την Πολωνία, στην πλατεία Δικαιοσύνης, ένα πολύ μεγάλου μεγέθους φωτεινό immersive διαδραστικό installation, πάνω στο οποίο θα καθρεφτίζεται όλος ο κόσμος. Σαν να έχεις τη New York Times αλλά τα billboards είναι ο καθένας από εμάς, είναι αλλοιωμένο το πρόσωπο του καθενός μας. Έχουμε ήδη ξεκινήσει με μια στρατηγική συνεργασία με τον Διεθνή Αερολιμένα Ελ. Βενιζέλος και τη ΣΤΑΣΥ . Είναι φορείς που συνεργαζόμαστε καθόλη τη διάρκεια του έτους και μπορούμε να έχουμε διαδραστικές και εμβυθιστικές εγκαταστάσεις σε πολλά σημεία καλλιεργώντας την κουλτούρα στον κόσμο.

– Όλα αυτά τα χρόνια ποια ήταν η μεγαλύτερη πρόκληση για εσάς και ποιος ο στόχος του Φεστιβάλ;
Η κάθε διοργάνωση είναι σημαντική και ξεχωριστή και αποτελεί μία πρόκληση από μόνης της, γιατί ξαναχτίζεται κάθε φορά από την αρχή. Επιλέγεις το χώρο, λειτουργείς με αντίστροφη μέτρηση σαν κλεψύδρα για το καλύτερο experience του κοινού. Ο στόχος είναι πάντα ένας. Να γίνει η όσμωση των καλλιτεχνών. Με τα χρόνια συνειδητοποίησα ότι πάρα πολλοί δημιουργοί από όλον τον κόσμο κάθε χρόνο έρχονται στην Ελλάδα όχι μόνο για να παρακολουθήσουν το ADAF αλλά για να δουν και το παράλληλο πρόγραμμά του και το αφιέρωμα στα καλύτερα φεστιβάλ του κόσμου, μιας και το ADAF από νωρίς είχε το τμήμα: Festivals of the World. Έτσι έχουν την ευκαιρία και να δουν την πόλη, και να έχουν την εμπειρία πολλών διοργανώσεων αλλά και να γνωρίσουν και άλλους καλλιτέχνες, και εκείνη τη στιγμή στη δημιουργική αυτή όσμωση μέσα στο Φεστιβάλ, θα προκύψει το επόμενο project ή πρόταση. Ενώνονται άνθρωποι του ήχου με την εικόνα και δημιουργούν σχήματα, performances και παραστάσεις. Το ευρύ κοινό από την άλλη έχει τη δυνατότητα να έρθει σε επαφή με τις νέες τεχνολογίες και την σύγχρονη τέχνη.

– Τι έχει καταφέρει 20 χρόνια να πετύχει το ADAF; Ποιες είναι κατά τη γνώμη σας οι μεγαλύτερες κατακτήσεις;
Να δίνει έμπνευση και βήμα. Στους καλλιτέχνες πάντα δίνουμε βήμα ενισχύοντας τους να πειραματιστούν και να δημιουργήσουν ελεύθερα, με όλα τα οπτικοακουστικά μέσα. Αλλά και το κοινό μπορεί να εμπνευστεί. Ένας νεαρός που δούλευε δύο χρόνια στο φεστιβάλ κάποια στιγμή ήρθε και μου είπε ότι είχε επισκεφτεί μικρότερος με τον πατέρα του στην πρώτη διοργάνωση που είχε γίνει στην Τεχνόπολη το 2007, και από τότε αποφάσισε να ασχοληθεί με τα new media και να γίνει αυτό που είναι σήμερα. Βιώνοντας την εμπειρία του φεστιβάλ, έχοντας για πρώτη φορά διάδραση με την τεχνολογία, μέσα του άλλαξε κατεύθυνση, και το έβαλε στόχο να ασχοληθεί με τον κώδικα, τον προγραμματισμό και τις νέες τεχνολογίες. Είναι εξίσου σημαντικό να δίνεις βήμα σε νέους ανθρώπους να δουλέψουν, να κάνουν την πρακτική τους, την πτυχιακή τους και έτσι ποικιλοτρόπως να συμβάλλουμε στην προώθηση των νέων τεχνολογιών. Το Φεστιβάλ επηρεάζει ποικιλοτρόπως σε πολλά επίπεδα τη χώρα, καθώς είμαστε leader και partner σε ευρωπαϊκά προγράμματα και συνεργασίες Creative European . Για παράδειγμα υπάρχει ένα πρόγραμμα που έχει δημιουργήσει μία Μάσκα μεικτής πραγματικότητας, τη φοράνε σε νοσοκομεία στο ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό για να ενισχύσει την ενσυναίσθηση, βλέποντας μέσα από τα μάτια του ασθενή το πώς νιώθει βρισκόμενος στο κρεβάτι ενός νοσοκομείου. Να πώς μπορούν η τέχνη, η τεχνολογία και η επιστήμη να έρθουν ακόμα πιο κοντά. Για να αντιληφθεί ο κόσμος την πρακτικότητα της διασύνδεσης της τέχνης της τεχνολογίας και της επιστήμης στην καθημερινότητα, σε events και παραγωγές, στην Ελλάδα έχουμε πολλές συνεργασίες. Σχεδιάσαμε το περιπτερο του Υπουργείου πολιτισμού στην έκθεση στη ΔΕΘ Θεσσαλονίκης, και είχαμε αναλάβει και το projection στη Βουλή των Ελλήνων για τα 200 χρόνια από την ελληνική επανάσταση. Συνεργαζόμαστε μέχρι και με την εταιρεία παραγωγής που υλοποιεί της ψηφιακές εφαρμογές στο μετρό της Θεσσαλονίκης.

– Φέτος τι διαφορετικό θα βιώσει ο επισκέπτης, σε τι μαγικούς κόσμους θα μας εμβυθίσετε;
Κρατάω τη λέξη εμβύθιση γιατί είπαμε ότι πρώτη φορά έχουμε μία τυπολογία κτιρίων η οποία επιτρέπει να έχει ακραία installations σαν εμπειρία. Το πρώην Τυπογραφείο που από έξω φαίνεται τόσο κλασικό και εμβληματικό, μέσα είναι εντελώς industrial, με ενιαίους χώρους και μεγάλα δωμάτια που επιτρέπουν απόλυτα την εμβυθιστική εμπειρία, άρα μιλάμε για προβολές 360 μοίρες, για διαδραστικά φωτεινά γλυπτά, για ολογράμματα και εμβυθιστικές προβολές. Για πολλά περιβάλλοντα με mixed reality και visual reality μάσκες, για προβολές που συμπληρώνονται με augmented reality στοιχεία, και φυσικά, έχουμε και το πρόγραμμα των προβολών (τα origin μας άλλωστε ήταν από video art festival ), καθόλη τη διάρκεια του φεστιβάλ. Υπάρχουν ομιλίες, workshops, performances και μουσικές εκδηλώσεις που θα γίνουν στον εξωτερικό χώρο του κτιρίου και στα μπαλκόνια. Κάθε βράδυ θα γίνεται και το mapping projection tournament. Εκμεταλλευόμαστε τον καταπληκτικό καμβά αυτού του κτιρίου και κάθε βράδυ για πρώτη φορά υπάρχει διαγωνισμός για τα καλύτερα projections πάνω στην πρόσοψη του κτιρίου μεταμορφώνοντάς το.

– Μπορείτε να ξεχωρίσετε κάποια highlights του Φεστιβάλ;
Δεν μπορώ να ξεχωρίσω μόνο την παράσταση ή το μεγάλο installation γιατί θα αποδομούσα την διοργάνωση. Κάθε ένα είναι τόσο ξεχωριστό που συμβάλλει και χτίζει στην δημιουργία ενός εμβληματικού συνόλου. Αλλά σίγουρα, ένα από τα μεγαλύτερα highlights της φετινής διοργάνωσης θα φιλοξενηθεί στο Εθνικό Θέατρο – Θέατρο Rex – Σκηνή «Ελένη Παπαδάκη». Πρόκειται για την περφόρμανς «Uncanny Valley» των Rimini Protokoll, ένα έργο που εξερευνά τα θολά όρια μεταξύ ανθρώπου και μηχανής, διερευνώντας τις συνέπειες που ακολουθούν όταν ένα ανθρωπόμορφο αντίγραφο αντικαθιστά τον συγγραφέα,

– Πριν 20 χρόνια με τίποτα δε θα μπορούσε να φανταστεί ότι ένα ρομπότ θα υπήρχε στη σκηνή του ADAF.
Με τίποτα δεν μπορούσα να φανταστώ κάτι τέτοιο. Μία τέτοια εμπειρία, με τέτοιες δυνατότητες στη χώρα μας φάνταζε αδύνατον. Μου φαίνεται θεσπέσιο και εξωπραγματικό και είμαι πολύ περήφανος για αυτήν την εξέλιξη. Και ό,τι κάνουμε φέτος, δε θα μπορούσα στο παρελθόν να τα φανταστώ ούτε για τα μεγαλύτερα φεστιβάλ του κόσμου, όχι απλά στο δικό μας. Είναι σημαντικό όμως να πω, πως τόσα χρόνια τίποτα από όλα αυτά δε θα ήταν εφικτό χωρίς τη βοήθεια πολλών φορέων. Όσο και αν μιλάμε για την Ελλάδα της οικονομικής κρίσης, από την αρχή βρήκαμε ανοιχτές πόρτες, και βήμα βήμα η διοργάνωση έφτασε σε αυτό το επίπεδο. Ειδικά τα τελευταία χρόνια οφείλουμε ένα σημαντικό κομμάτι στη στήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και της Περιφέρειας Αττικής και στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Αττική» ΕΣΠΑ 2021-2027 και συγχρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης και από εθνικούς πόρους, καθώς έχουμε τη δυνατότητα να έχουμε το μεγαλύτερο μαξιλάρι ασφαλείας που δίνει όλη τη μαγιά και τις δυνατότητες για να προσφέρουμε το καλύτερο δυνατό στο κοινό.

– Πείτε μας λίγα λόγια για τις φετινές θεματικές που είναι οι έννοιες : τεχνόκαινος εποχή (technocene) και η τεχνοεπιστήμη (technoscience).
Αυτό που θέλαμε να κάνουμε είναι να δηλώσουμε ξεκάθαρα ότι ναι, αυτή τη φορά στην Αθήνα χτυπά η καρδιά των ψηφιακών τεχνών, γι’ αυτό και λέμε 20 years Digital revolution, 20 χρόνια ψηφιακής επανάστασης. Και αυτό θέλουμε τον Μάιο, ο κόσμος, η κοινότητα των Digital Arts και της τεχνολογίας και της επιστήμης να χτυπάει στην Αθήνα. Του αξίζει και μας αξίζει γι’ αυτό διαλέξαμε και αυτόν τον τίτλο. Κάθε χρόνο η θεματική είναι αυτό το οποίο βιώνουμε ουσιαστικά. Και στην εποχή μας έχουμε πλέον ξεπεράσει τους φόβους μας με την τεχνολογία, έχουμε αρχίσει να συμβιβαζόμαστε, ή να αντιδρούμε, όπως με την Τεχνητή Νοημοσύνη. Είμαστε όμως γνώστες, ξέρουμε τι συμβαίνει, έχουμε αναπτύξει μία κριτική σκέψη. Μπορούμε να φιλτράρουμε και η άγνοια και ο φόβος έχουν περιοριστεί.

– Ακόμα όμως και αν δεν ξέρουμε, ίσως το Φεστιβάλ αυτό είναι μία ευκαιρία να έρθουμε σε επαφή με την τεχνολογία. Θα μπορούσε να κερδίσει κάποιον φανατικό της παραδοσιακής τέχνης;
Η μεγαλύτερη χαρά για εμάς είναι να κερδίσουμε έναν άνθρωπο φοβικό στα digital. Αλλά δεν πρέπει ουσιαστικά να τον κερδίσεις. Θέλουμε να αντιληφθεί, να ανοίξει τις κεραίες και να δει κάτι διαφορετικό. Ή ακόμα και να δοκιμάσει. Σε έναν άνθρωπο που αρέσουν μόνο οι παραδοσιακές μορφές τέχνης, όπως οι πίνακες, δε θέλεις να τον πιέσεις. Αλλά θα ήταν ωραίο να δει έναν πίνακα που θα έχει τη δυνατότητα να αλλάζει, να μεταμορφώνεται. Να βιώσει την εμβυθιστική εμπειρία των ψηφιακών τεχνών μέσα στο στοιχείο του. Είναι μία ενδιαφέρουσα παρατήρηση και το βιώνω αρκετά στη δουλειά μου. Κάποιοι άνθρωποι δηλαδή που δεν έχουν καμία επαφή με την τεχνολογία, είναι φοβικοί ή δε θέλουν να ασχοληθούν, εντυπωσιάζονται σιγά σιγά και με το χρόνο τους καλύπτουν το κενό συνδυάζοντας τη συναισθηματική νοημοσύνη και τις προσλαμβάνουσες που είχαν με το χώρο της ψηφιακής τεχνολογίας.

– Στα 20 χρόνια, πώς έχει εξελιχθεί το ελληνικό κοινό;
Το κοινό αγκάλιασε εξαρχής το φεστιβάλ και γι΄αυτό το ADAF έγινε αυτό που είναι σήμερα. Πρόκειται για ένα φεστιβάλ ψηφιακών τεχνών που βρίσκεται στην πεντάδα του κόσμου. Έχει πολύ μεγάλη φήμη στο εξωτερικό και ο κόσμος το σέβεται και θέλει να συμμετέχει. Κάθε χρόνο λαμβάνουμε 6000 συμμετοχές από όλον τον πλανήτη. Έχει καταφέρει με τις παράλληλες δράσεις και τα προγράμματα να φέρει και άλλο κόσμο. Στα 10 χρόνια ας πούμε είχαμε κάνει μία καμπάνια που έλεγε έλα με τη γιαγιά σου στο Φεστιβάλ. Η καμπάνια είχε πλεκτά και τα πλεκτά υποτίθεται ήταν οπτικές ίνες που έπλεκαν οι γιαγιάδες με νέον χρώματα. Εξαρχής λοιπόν στόχος του Φεστιβάλ ήταν να έρθει σε επαφή με ετερόκλητα κοινά.

– 6000 συμμετοχές είναι πάρα πολλές. Η επιλογή των έργων πώς γίνεται;
Η επιλογή του καλλιτεχνικού προγράμματος γίνεται από όλη την ομάδα των επιμελητών. Σε κάθε κατηγορία υπάρχει head επιμελητής και μία head of curators που κάνει coaching σε όλους τους επιμελητές και έχει τη γενική εποπτεία, η Έλλη Άννα Περιστεράκη. Επομένως όλες οι συμμετοχές φιλτράρονται από τους επιμελητές της κάθε κατηγορίας. Είναι σημαντικό όμως να υπογραμμίσουμε ότι η οργάνωση επιτελεί και άλλον έναν σκοπό. Δεν καταθέτει απλά κάποιος μία πρόταση για συμμετοχή, αλλά πολλές φορές ζητάει από την οργάνωση να συνδημιουργήσουν αυτό το έργο. Έτσι η διοργάνωση καλείται να ολοκληρώσει ή να δημιουργήσει μαζί με τον καλλιτέχνη και τεχνολογικά και conceptικά, να κάνει rescale σε έτοιμα έργα, να τα αναδιαμορφώσει για να μπορούν να ενταχθούν σε συγκεκριμένο χώρο. Το πιο σημαντικό για εμάς είναι να ικανοποιείται ο καλλιτέχνης και να μπορούμε να δώσουμε την πιο δυνατή εμπειρία στο κοινό. Αυτή είναι η γραμμή μας.

– Παρακολουθώντας το Φεστιβάλ χρόνια, αν θα μπορούσα να το περιγράψω με 3 λέξεις θα ήταν: καινοτομία δημιουργικότητα και συμπεριληπτικότητα. Θα προσθέτατε κάποια;
Επενδύουμε πολύ στο να είναι προσβάσιμες σε όλους οι διοργανώσεις. Από την αρχή του φεστιβάλ δημιουργήσαμε μία κοινότητα συμπερίληψης και απόλυτης ολιστικής εμπειρίας στο κοινό. Κρατάω το 20 χρόνια ψηφιακή επανάσταση και αυτή είναι η λέξη που το χαρακτηρίζει νομίζω. Στο γραφείο μου έχω μία επιγραφή που λέει “Πόσο ADAF αντέχεις”. Είναι μία επαναστατική εμπειρία.

– Πώς οραματίζεστε το ADAF στο μέλλον;
Η ευχή για το μέλλον είναι να μπορούμε να έχουμε μία καθημερινή επαφή με το κοινό. Το Φεστιβάλ από εκεί που ήταν κάποιες ημέρες να μπορεί να γίνει ένας χώρος σύγχρονης πολιτιστικής δημιουργίας με μία καθημερινή επίσκεψη του κοινού για τέτοια έργα. Μία μόνιμη δηλαδή εγκατάσταση που θα φιλοξενεί τέτοια performances και installations. Ο συνδυασμός ειδικά indoor και outdoor installations, δηλαδή έργα που θα βρίσκονται στο δημόσιο χώρο, θα ήταν ιδανικός.
Το ADAF δεν είναι απλώς ένα φεστιβάλ, είναι μια απόδειξη της μεταμορφωτικής δύναμης της ψηφιακής τέχνης και της ικανότητάς της να δημιουργεί καθηλωτικές, μαγικές σχεδόν, εμπειρίες που ανατρέπουν πεποιθήσεις μας, μας εμπνέουν και μας κάνουν να φανταστούμε ένα διαφορετικό μέλλον.

Προσκαλούμε τους κατοίκους και τους επισκέπτες της πόλης να έρθουν σε αυτή την ξεχωριστή εμπειρία και να γιορτάσουν μαζί μας την εποχή της ψηφιακής επανάστασης στη “σκηνή” του 20ου Athens Digital Arts Festival από τις 16 έως τις 26 Μαΐου 2024. 

 

 

Ακολουθήστε το OLAFAQ
στο Google News