Έχουμε δώσει ραντεβού στο «Αερόστατο» στην πλατεία Προσκόπων. Η Αθηνά Μαξίμου φτάνει χαμογελαστή, το μέρος της φέρνει πολλές αναμνήσεις: «Ξέρεις τι μου θύμησες τώρα; Πριν παντρευτούμε με τον Αιμίλιο (Χειλάκη) έμενα Παγκράτι αλλά έχω να έρθω πολλά χρόνια στο Αερόστατο».

Ξεκινάμε να μιλάμε για το πώς περάσαμε το καλοκαίρι μας, η «Μήδεια» στην οποία πρωταγωνιστεί είχε μια μεγάλη περιοδεία ανά την Ελλάδα συνεπώς μόνο αρχές Ιουλίου κατάφερε να πάει για λίγο στα Κύθηρα «Πρόλαβα και έκανα δύο μπάνια και η αίσθηση του νερού ήταν συγκλονιστική. Μπήκα στη θάλασσα και άκουγα τον εαυτό μου να αναστενάζει και μονολογούσα “καλέ τι κάνεις έτσι σαν γιαγιά;”. Ήταν, όμως, κάτι που με ξεπερνούσε. Το σώμα όταν βρίσκεται στη θάλασσα επιστρέφει σε μια περιοχή που αισθανόμαστε, ασυνείδητα, ότι απ’ αυτήν ερχόμαστε. Στη θάλασσα επιστρέφεις σε αυτή την περιοχή που αισθάνεσαι ασφάλεια και όλα είναι καλά».

Και πώς θα υποδεχτεί τον θεατρικό χειμώνα μετά από ένα τέτοιο κοπιαστικό καλοκαίρι;  Δίνει απάντηση αμέσως «Φέτος δεν θα κάνουμε τίποτα. Θα πάμε με τον Αιμίλιο να μείνουμε στα Κύθηρα. Πρώτη φορά θα κάτσουμε τόσο πολύ. Του λέω ότι θα είναι μια πρόβα συνταξιοδότησης». Όμως μέχρι να φτάσει ο χειμώνας έχουμε χρόνο, αφού ακόμη η «Μήδεια» συνεχίζει με παραστάσεις στην Αττική και κάποιες εκτός.  Και από εκεί πιάνουμε το νήμα της κουβέντας.

– «Ιφιγένεια εν Αυλίδι», «Αντιγόνη», «Μήδεια».  Τρεις παραστάσεις αρχαίου δράματος στις οποίες πρωταγωνίστησες και υιοθέτησαν το πρότυπο των τριών υποκριτών.
Οφείλω να ομολογήσω ότι και στις τρεις παραστάσεις που κάναμε βάζοντας αυτό το στοίχημα πιστεύω πραγματικά ότι κάθε φορά όλο και κάτι προχωράει. Για εμάς αυτό είναι το ενδιαφέρον: να προχωράμε κάτι που ερευνάμε.

– Στη «Μήδεια» συγκεκριμένα τι αισθάνεσαι ότι είναι αυτό που προχωρά παραπέρα την παράσταση;
Για εμένα το πιο σημαντικό στη συγκεκριμένη δουλειά είναι ότι για όλα τα θέματα που αγγίζει το έργο προσπαθήσαμε, και νομίζω τα καταφέραμε, να μιλήσουμε στον θεατή του 2022. Αυτός είναι ο θεατής που πέρασε τις καραντίνες, που έρχεται συνεχώς αντιμέτωπος με τις γυναικοκτονίες αλλά και γενικότερα με τον τρόπο που η κοινωνία αντιμετωπίζει τη γυναίκα˙ σε αυτό τον τομέα φαίνεται ότι μόνο ιδεολογικά έχουμε προχωρήσει και όχι ουσιαστικά. Παράλληλα με το πώς προχωράμε την έρευνα των τριών υποκριτών καταφέραμε να μιλήσουμε για όσα συμβαίνουν σήμερα.

– Η Μήδεια είναι, ίσως, το πιο παρεξηγημένο πρόσωπο του αρχαίου δράματος. Υπάρχει ο χαρακτηρισμός της μητέρας-παιδοκτόνου και η ταμπέλα «Μήδεια» που μπαίνει σε όποια γυναίκα στρέφεται εναντίον των παιδιών της αλλά αυτή η εύκολη χρήση της ταμπέλας αφαιρεί κάθε βάθος και κάθε προσπάθεια ερμηνείας και κατανόησης του πλαισίου μέσα στο οποίο λειτούργησε η Μήδεια του Ευριπίδη.
Ναι, είναι το πιο παρεξηγημένο πρόσωπο η Μήδεια. Αυτό είναι ένα βασικό μας πρόβλημα ως κοινωνία, το ότι βάζουμε τόσο εύκολα ταμπέλες. Επίσης το ότι πέφτουμε με ευκολία στην παγίδα να κατηγορήσουμε ή να υπερασπιστούμε κάτι χωρίς επί της ουσίας να το έχουμε ψάξει, να έχουμε διαβάσει ή να έχουμε παιδευτεί λίγο. Είμαστε απαίδευτοι.

– Η Μήδεια είναι μια γυναίκα που προχωρά συνειδητά στις ενέργειες της;
Όταν αναφερόμαστε σε πρόσωπα της ελληνικής γραμματείας και μάλιστα γι’ αυτά τα έργα δεν μιλάμε με ψυχολογικούς όρους. Ναι, μπορούμε να το κάνουμε στο πλαίσιο της έρευνας αλλά δεν είναι αυτός ο σκοπός μας, να προσεγγίσουμε δηλαδή τα πρόσωπα ως πρόσωπα ενός σύγχρονου, νατουραλιστικού θεάτρου. Εμείς μιλάμε για δυνάμεις, για συμπαντικές ιδεολογίες. Η Μήδεια συνομιλεί δραματουργικά μόνο με άντρες, δεν συνομιλεί με καμία γυναίκα, είναι η μόνη γυναικεία φύση και θέση. Δεν είναι τυχαίο ότι το συγκεκριμένο πρόσωπο αρχικά παρουσιάζεται ως αντικείμενο για την πατριαρχική κοινωνία, σιγά σιγά μετατρέπεται σε υποκείμενο που σκέφτεται και δρα αυτόνομα και στο τέλος ο ίδιος ο ποιητής την κάνει «από μηχανή Θεό».  Έτσι λοιπόν αντί να πεις το εύκολο «μα πώς την αποθεώνει αφού είναι μια μάνα που σκοτώνει τα παιδιά της» αναρωτιέσαι «γιατί;». Η Μήδεια είναι ένα σύστημα θηλυκό το οποίο προτείνει έναν άλλον τρόπο σκέψης. Μέσα σε μια ωφελιμιστική κοινωνία, σε μια σαθρή πατριαρχική ιδεολογία έρχεται τότε, αλλά δυστυχώς ακόμη και σήμερα, ο Ευριπίδης να προτείνει έναν άλλον τρόπο σκέψης. Κάπου διάβασα σε μια μελέτη ότι η Μήδεια και ο Οθέλλος είναι τα δύο πρόσωπα στο παγκόσμιο θέατρο που προστατεύουν τόσο πολύ την ερωτική τους φωλιά.

Η Μήδεια φέρει τις ταμπέλες ξένη, γυναίκα, βάρβαρη, μάγισσα και έτσι είναι ο καλύτερος αποδιοπομπαίος τράγος που μπορεί να δημιουργήσει το πατριαρχικό σύστημα.  Η Μήδεια σκοτώνει τους δύο γιους της, τους απογόνους του Ιάσονα και σκέφτομαι ότι εάν δεν ήταν αγόρια ίσως να μην τα σκότωνε. Αυτά τα αγόρια απειλούνται απ’ την εξουσία γιατί είναι τα ίδια μια απειλή στην εξουσία. Η Μήδεια ξέρει πώς λειτουργεί το σύστημα και γι’ αυτό ξέρει ότι οι γιοι της δεν έχουν καμία ελπίδα. Το λέει κιόλας «Δεν μπορώ να τα αφήσω στα χέρια των εχθρών μου, γιατί θα τα διαπομπεύσουν πριν τα σκοτώσουν. Εγώ τους έδωσα ζωή, εγώ θα τους την πάρω, αφού έτσι κι αλλιώς είναι καταδικασμένα. Στην αγκαλιά της μάνας θα πεθάνουν σαν πουλιά που δεν τα μόλυνε ποτέ η  ανθρώπινη βρωμιά».

 – Στην υπόθεση της Πάτρας με την μητέρα που κατηγορείται για ανθρωποκτονία των τριών κοριτσιών της είχαμε μια εμμονικά κίτρινη παρουσίαση της υπόθεσης από πολλά ΜΜΕ, κυρίως τηλεοπτικά, αλλά και διάθεση λιντσαρίσματος από το πλήθος που μαζεύτηκε έξω απ΄το σπίτι της. Αναρωτιέμαι αν θα υπήρχε αυτή η αντιμετώπιση απ’ τα media και απ’ τον κόσμο αν η κατηγορία αφορούσε έναν πατέρα και όχι μια μητέρα.
Θεωρώ ότι είναι πολύ άδικο για μια γυναίκα που κατηγορείται μεν αλλά δεν έχει εκδικαστεί ακόμη η υπόθεσή της να καταφεύγουμε σε προσφωνήσεις του τύπου «η σύγχρονη Μήδεια» ή «η σύγχρονη Φόνισσα του Παπαδιαμάντη». Είναι ένας απαίδευτος τρόπος να συσχετίζουμε τα πράγματα. Αυτές τις δυνάμεις δεν μπορούμε να τις εξισώνουμε με ενδεχομένως προβληματικές ψυχοσυνθέσεις. Προσωπικά, δεν αντέχω άλλο τον θυμό του όχλου. Δεν μπορώ αυτό τον τρόπο σκέψης που είναι συγκλονιστικά οπισθοδρομικός. Αυτόν τον τρόπο τον στηρίζουν δυστυχώς τα μίντια, απ’ τα τηλεοπτικά κανάλια μέχρι το Facebook και το Instagram και καλλιεργείται σε όλα τα πράγματα, όχι μόνο στην υπόθεση της Πάτρας. Ο προσωπικός θυμός βρίσκει δίοδο σε ένα γεγονός για να μπορέσει να υπάρξει, να εκτονωθεί, να βρίσει, να φωνάξει, να κάψει και να κατηγορήσει. Υποψιάζομαι ότι όλοι αυτοί που μπαίνουν σε αυτή τη διαδικασία συμπεριφοράς είναι χειρότεροι απ’ αυτούς που ενδεχομένως έχουν διαπράξει τέτοιου είδους εγκλήματα. Κάποιοι ίσως ταυτίζονται και τρομάζουν τόσο με αυτή την ταύτιση που το μόνο που τους μένει είναι να επιτεθούν σε αυτό που τους θυμίζει κάτι πολύ προσωπικό.

– Υπάρχει ένας μαζικός θυμός του όχλου, αλλά λείπει η συλλογικότητα για να πολεμήσει όσα μας θυμώνουν;
Υπάρχει μια υστερία θυμού. Πολλές φορές λένε ότι με αυτά που ζήσαμε με τον κορoνοϊό και τον εγκλεισμό έχουν φέρει αυτή τη συμπεριφορά. Προσωπικά θεωρώ ότι στον πυρήνα του ο άνθρωπος δεν έχει αλλάξει και ο μόνος τρόπος του για να επικοινωνήσει αυτή την πίεση είναι ο θυμός. Κανένας δεν κάθεται να επεξεργαστεί τον θυμό, σπάνια να συμβεί, απλά των εκτονώνουν.

– Παρότι πολλοί περισσότεροι πια δουλεύουν με τον εαυτό τους προσφεύγοντας σε επαγγελματίες της ψυχικής υγείας;
Το θέμα είναι από όλους αυτούς που πηγαίνουν είναι πραγματικά αποφασισμένοι να μετακινηθούν. Μπορεί να κάνεις 10 χρόνια ψυχανάλυση και να μην έχεις μετακινηθεί ούτε στο ελάχιστο. Ξέρω αρκετούς που κάνουν ψυχανάλυση και το μόνο που κάνουν είναι να μεταθέτουν το πρόβλημά τους στους άλλους. Όχι παιδιά, ας δούμε πρώτα πού εμείς είμαστε σωστοί και πού λάθος, πώς εμείς στρεφόμαστε με τον πιο εύκολο τρόπο στον απέναντι ή λέμε «με πρόδωσε», «με πλήγωσε». Να δούμε κι εμείς τι κάνουμε, πώς προδίδει και πληγώνουμε. Είναι η πιο εύκολη ψυχική αντίδραση να τα ρίχνουμε όλα στους άλλους αποποιούμενοι της ευθύνες μας. Επίσης πολύ εύκολα θεωρούμε ότι σε όλα πρώτα απ’ όλα έχουμε δικαίωμα. Όχι, πρώτα έχουμε υποχρέωση και μετά δικαίωμα. Είναι υποχρέωση προς τον εαυτό μας, αρχικά.

– Η δουλειά σου σε έχει βοηθήσει να λειτουργείς έτσι;
Νομίζω ότι η δουλειά που κάνω ήταν ένα ερέθισμα γι’ αυτό. Εάν δεν το εμπεριείχα ήδη η δουλειά που κάνω μπορεί να μη μου έλεγε τίποτα. Μερικές φορές είναι προς τα πού θέλει να πάει κανείς γιατί και 15 χρόνια να χτυπιέται προς κάπου εάν πραγματικά δεν δει αυτό το κάπου δεν πρόκειται να γίνει τίποτα απολύτως. Μερικές φορές νομίζουμε ότι είμαστε ανοιχτοί αλλά στην πραγματικότητα είμαστε εντελώς κλειστοί.

– Πότε είμαστε πραγματικά ανοιχτοί;
Όταν σε οποιοδήποτε συμβάν της ζωής περνάμε το πρώτο σοκ του να ασχοληθούμε με τον εαυτό μας και κοιτάμε τι παθαίνει ο άλλος, μπαίνουμε δηλαδή στη θέση του. Αυτό, για εμένα, είναι ανοιχτωσιά. Σίγουρα, όταν μας συμβαίνει κάτι το αυτονόητο είναι να σκεφτούμε πρώτα τον εαυτό μας. Αυτό όμως μπορεί, με δουλειά, να μη κρατάει πάνω από μερικά δευτερόλεπτα. Το επόμενο βήμα είναι να δούμε τι έχει πάθει ο άλλος ή γιατί συμπεριφέρθηκε με αυτό τον τρόπο ή γιατί έκανε αυτό που μας πλήγωσε. Έτσι απαλύνονται τα πράγματα, νομίζω.

– Έχουμε μεγαλώσει, και ειδικά οι γυναίκες, με εκφράσεις «όποιος αγαπάει παιδεύει» ή με τη λογική ότι εάν δεν ταλαιπωρηθείς δεν είναι μεγάλος ο έρωτας που ζεις.
Η αλήθεια είναι ότι έχουμε εκπαιδευτεί στην τραυματική περιπέτεια. Έχουμε, όμως, μπερδέψει τη βάσανο με το βασανιστήριο και τον βασανισμό. Η βάσανος είναι κάτι που για να πάει κάποιος παρακάτω τη σκέψη του και την ψυχή του είναι απαραίτητη, γιατί είναι μια διαδικασία που δεν είναι διαρκώς χαρούμενη αλλά που εμπεριέχει και επώδυνες στιγμές. Μπερδεύουμε αυτή τη βάσανο με το «βασανίζομαι για να είναι ένας έρωτας καταπληκτικός». Όχι, δεν είναι αυτό. Μπορείς να έχεις τη βάσανο ενός έρωτα γιατί είναι σημαντικός για σένα και γιατί επιθυμείς ένα φωτεινό αποτέλεσμα, όχι γιατί σε τραβάει το μαύρο σκοτάδι του τρόμου. Αυτό θέλει αντίσταση βέβαια γιατί είμαστε πολύ επιρρεπείς.

– Το έχεις ζήσει κι εσύ;
Φυσικά. Έχω πέσει με 1000 στους τοίχους και έχω πει «έχασα πέντε χρόνια απ’ τη ζωή μου που ήμουν με τον τάδε». Αλλά δεν έμεινα εκεί. Ζούμε για να μαθαίνουμε κάτι όχι για να λέμε ότι είμαστε τα θύματα αυτού που ζήσαμε. Αλλά είμαι και δεν είμαι πια εκείνος ο άνθρωπος. Για όλους ισχύει αυτό. Μπορεί ο πυρήνας μας να είναι ίδιος αλλά οφείλουμε να μετακινούμαστε προς το φως.

– Ο δικός σου πυρήνας ποιος είναι;
Γενικά είμαι ένα κορίτσι που είναι πολύ διακριτικό, δεν θέλει να ενοχλεί τους άλλους, δεν θέλει να αρπάζει χώρο. Ακόμη κι όταν ο άλλος τον δίνει απλόχερα προσπαθώ να καταλάβω γιατί τον δίνει για να καταλάβω πόσο θα πάρω. Αν τον δίνει γιατί θέλει να τον κακοποιήσω, δεν θα τον πάρω, θα κάνω πίσω και μπορεί να βρω τον τρόπο να του πω ότι δεν χρειάζεται να μου δίνεις αυτό τον χώρο γιατί δεν χρειάζεται να κακοποιείς τον εαυτό σου έτσι. Προσπαθώ με όσα μου συμβαίνουν στη ζωή να ξεπερνάω την πρώτη αντίδραση του να σκέφτομαι εμένα και να μπαίνω στη θέση του άλλου και να καταλάβω ποια είναι η τρύπα που τον έκανε να συμπεριφερθεί άσχημα. Κι όταν εγώ συμπεριφέρομαι άσχημα αναρωτιέμαι ποια είναι η δικιά μου τρύπα που έκανε να γίνω άγαρμπη ή να πω κάτι που πλήγωσε. Δεν θέλω να προσβάλλω, δεν θέλω να εκμεταλλεύομαι τον χώρο που μου δίνει απλόχερα ο άλλος. Μέσα στα χρόνια όλο αυτό, στα μάτια των άλλων, φαινόταν ως «αξιοπρεπίτιδα». Πάλεψα και με αυτό, να φανεί η πραγματική ανάγκη μου, η πραγματική ποιότητα της διακριτικότητάς μου.

– Και τι έχεις μάθει για τη ζωή;
Ότι περνάει γρήγορα. Οφείλουμε να τη ζούμε με χαρά. Πριν από χρόνια θυμάμαι που είχαμε κάνει την «Αντιγόνη» και η παράσταση τελείωνε με τα λόγια του Αγγέλου: «Χαρά. Έχεις χαρά; Όλα τ’άλλα σκιά σκιάς». Ζούμε σε ένα σύμπαν που διαφημίζεται συνεχώς η δυστυχία. Η ζωή είναι πανέμορφη, οι άνθρωποι είμαστε συνταρακτικοί και είμαστε ικανοί για όλα. Πιστεύω στο εν δυνάμει του καλού αλλιώς θα είχα πάρει τα βουνά. Ακόμη και σε αυτόν που έχει κάνει το χειρότερο έγκλημα υπάρχει μια περιοχή φωτεινή κι απ’ αυτήν πρέπει να μάθουμε και να αντλήσουμε. Γιατί απ’ την άλλη δεν μαθαίνεις, μόνο καταριέσαι.

❈ Info: «Μήδεια» του Ευριπίδη, με τους Αθηνά Μαξίμου, Αιμίλιο Χειλάκη, Αναστάση Ροϊλό, Μυρτώ Αλικάκη, Γιώτα Νέγκα, Δημήτρη Καμαρωτό. Μετάφραση: Γιώργος Μπλάνας. Σκηνοθεσία – Διασκευή: Αιμίλιος Χειλάκης – Μανώλης Δούνιας. Τρίτη 6/9 Δημοτικό Κηποθέατρο Παπάγου, Πέμπτη 8/9 Βεάκειο Θέατρο, Παρασκευή 9/9 Δημοτικό θέατρο Ηλιούπολης «Δημήτρης Κιντής», Δευτέρα 12/9 Θέατρο Μ. Θεοδωράκης, Αχαρνές, Τρίτη 13/9 και Τετάρτη 14/9 Θέατρο Βράχων Μελίνα Μερκούρη, Πέμπτη 15/9 Θέατρο Νταμάρι – Αλίκη Βουγιουκλάκη – Βριλήσσια, Παρασκευή 16/9 Αμφιθέατρο Θαν.Βέγγος – Κορυδαλλός, Κυριακή 18/9 Δημοτικό Θέατρο “Αλέξης Μινωτής” – Αιγάλεω.