Δεν υπάρχει καλύτερη μέρα από την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας για να δημοσιευτεί μια συζήτηση/συνέντευξη με την διδακτόρισσα μοριακής ογκολογίας, την καλλιτέχνιδα, καθηγήτρια, μουσικό, την Αγγελική Τουμπανακη που το βιογραφικό της αποτελεί έμπνευση και υπερηφάνεια για κάθε γυναίκα εκεί έξω. Που έχει διαπρέψει στην επιστήμη της, έχει κορυφαίες σπουδές στη μουσική και παρ’ όλα αυτά, αυτό που την χαρακτηρίζει είναι η ανθρωποκεντρικη της δράση που καθορίζει και όλη της την ύπαρξη.

Μαχητική, εκδηλωτική, προσηνής και ταλαντούχα, τραγουδά και εκφράζεται με κάθε της κύτταρο. Η σκηνή της ανήκει γιατί καταθέτει ψυχή και σώμα. Και πάνω απ’ όλα καταθέτει έργο που δένει την επιστήμη,  μαζί με την τεχνη  και τον άνθρωπο.  Αυτός είναι άλλωστε και ο στόχος των project της.

Να αφήσει αποτύπωμα στην κοινωνία. Να προωθήσει την ισότητα να ενημερώσει για την έμφυλη βία. Να στηρίξει συλλογικότητες, να διδάξει και μέσα από τη μουσική να ενώσει και να στηρίξει. 

Το  “For Women project” είναι μια σειρά παραστάσεων που αποτελεί φόρο τιμής στη Γυναίκα των τόπων και των χρόνων. Η Αγγελική Τουμπανάκη μαζί με τους πέντε καταπληκτικούς μουσικούς αλλά και με το δυναμικό γυναικείο φωνητικό σχήμα επιχειρεί ένα φόρο τιμής σε σημαντικές γυναικείες προσωπικότητες που άφησαν ισχυρό αποτύπωμα με την δράση τους. Γυναίκες που δε χώρεσαν στο κάδρο της εποχής τους, ελεύθερες, οραματίστριες, επαναστάτριες, γεμάτες φως. Γυναίκες που ερωτεύτηκαν, πόνεσαν, αντιστάθηκαν, εναντιώθηκαν στο κατεστημένο και χάραξαν τη δική τους πορεία.

Συναντηθήκαμε  στο ωδείο που διδάσκει. Πολύ χαλαρή, ευχάριστη πάντα με χαμόγελο και σεβασμό απέναντι στο συνομιλητή της, μου εξήγησε πως βλέπει εκείνη την καλλιτεχνική δημιουργία. 

«Η μουσική και οποιαδήποτε καλλιτεχνική δράση ανθίζει χιλιαπλασια όταν υπάρχουν  πολλοί. Όταν ενώνεσαι με μια κοινή δόνηση με πολλές φωνές, για μια κοινή δράση και αυτό με έναν τρόπο δημιουργεί μία διάταση της ψυχής σου. Γίνεσαι διάφανος, σαν να εισχωρεί ο ένας στο σώμα του άλλου, γίνεστε ένα με πολύ ευλογημένο τρόπο, με αβίαστη ροή.  Πιστεύω στην ομάδα, στη συν-δημιουργία, με αφορούν οι διαφορετικές γνώμες. Έχω τεράστια περιέργεια να ανακαλύψω τις διαφορετικότητες  και να μπορέσω να σπάσω τον μικρόκοσμο μου, να ανοίξει η νόηση μου για να περάσω σε άλλα επίπεδα. Όταν σπας τους μικρούς σου δογματισμούς, τα μικρά σου τετράγωνα αγγίζεις μια πιο συμπαντική διάσταση του εαυτού σου.» αναφέρει υπό τους ήχους ενός βιολιού που έρχονται από την δίπλα αίθουσα. 

Η ζωή μας είναι ένα είδος σύνθεσης και παρτιτούρας. Ο ρυθμός μας ειναι η καρδιά , η αρμονία η συνύπαρξη με τους άλλους. Η μελωδική γραμμή είναι η καθημερινότητα με το σόλο μας ή ύπαρξη μας, οι παύσεις μας, η αξιολόγηση μας , ακόμα και το άδειασμα μας ή αποσυμφόρηση μας και μετά Da Segnio – πάλι από την αρχή.

Το βιογραφικό της είναι αξιοθαύμαστο. Είναι διδακτόρισσα της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών στη Μοριακή Ογκολογία. Είναι δημιουργός μιας σειράς World και Electronic Jazz μουσικών projects και μαέστρος της χορωδίας της Ανοιχτής Ορχήστρας.  Είναι μέλος της Διεπιστημονικής Ομάδας Φωνής «Voice Mentoring», της Πρωτοβουλίας κατά των Γυναικοκτονιών και Πρέσβειρα  της WHF | Women’s Health First Ελλάδος.

– Πώς έχεις καταφέρει να μπλέξεις και να συνδυάσεις τόσο αριστοτεχνικά τέχνη και επιστήμη;
Η επιστήμη εμπεριέχει μέσα της βαθιά έρευνα και γνώση. Έχει δημιουργία και συνδυαστική σκέψη και όλες αυτές οι μικροδομες αυτομάτως όταν βρίσκεσαι μπροστά τους αισθάνεσαι ένα δέος και μαρτυρούν καλλιτεχνική αρτιότητα. Βλέπεις τη μορφολογία ενός κυττάρου το υπέροχο ανθρώπινο σώμα, τις υπέροχες φωνητικές χορδές. Ακινητοποιείσαι και θαυμάζεις. Άρα ένας επιστήμονας πρεπει να εχει συνδυαστική σκέψη, φαντασία και ανατρεπτική σκέψη. Πολλοί επιστήμονες ήταν καλλιτέχνες, όπως Αϊνστάιν, εξαιρετικός μουσικός και πίστευε ότι οι μεγαλύτεροι επιστήμονες είναι και καλλιτέχνες. Η επιστήμη εμπεριέχει με κάποιο τρόπο καλλιτεχνική δημιουργία αλλά και η τέχνη περιέχει επιστημοσύνη, μελέτη, αφοσίωση, αυτογνωσία και αυτοαξιολογηση,  εξέλιξη και ιδίως σε μουσικές που φέρουν και πολιτισμικές αξίες και αισθητική, μουσικές που σου δίνουν τη δυνατότητα να αυτοσχεδιάσεις . Εκεί χρειάζεται δουλειά και προσήλωση και όταν θες να πειραματιστείς πρέπει να έχεις μάθει πολύ καλά τη δομή, για να προβείς σε μια αποδόμηση.  

– Χρησιμοποιείς τον όρο Διδακτόρισσα, κάτι που δεν έχει ακόμα εδραιωθεί στη γλώσσα μας.
Τον τελευταίο καιρό έχω έρθει σε επαφή με την επιστήμη της γλωσσολογίας που μέσα από αυτές τις έννοιες κρύβονται ήθη έθιμα και συνήθειες που ορίζουν και κάποιες  συμπεριφορές. Φέρουν κοινωνικό φορτίο. Το Διδακτορισσα μου το ειπε η Μαρία  Γκασούκα  που ήταν καθηγήτρια στο τμήμα του πανεπιστημίου  Αιγαίου  λαογραφία και φύλα. Όλη αυτή η μικρή αλυσίδα των λέξεων σε φέρνει σε προγονικές  καταστάσεις, βλέπεις τη ρίζα και συνειδητοποιείς  ότι κάποια πράγματα έχουν αγκυλωθεί.

– Τι απαντά καλύτερα στις υπαρξιακές σου ανησυχίες, η τέχνη ή η επιστήμη;
 Όλοι οι σταθμοί της ζωης σου αφήνουν μέσα σου μικρές κλωστές και μετά φτιάχνεις το κέντημα σου. Η ψυχή μου δονείται μέσα από τη μουσική. Εκεί είναι σαν να εκρήγνυται  η ολότητα  μου. Αλλά την ίδια στιγμή οι εγκεφαλικές μου διεργασίες έρχονται και εφάπτονται συνεχώς με την έρευνα με τον τρόπο με τον οποίο θα ερμηνεύσω και θα εξερευνήσω κάτι. Ο δρόμος είναι σπαρμένος με επιστημοσύνη με συγκεκριμένη μέθοδο που την κληρονόμησα  από τ χρόνια του διδακτορικού  έτσι έμαθα να προσεγγίζω τον κόσμο. Έχω ανάγκη να ξέρω καλά τα υλικά μου μόνο μπορώ έτσι να αποκωδικοποιησω  και με αυτόν τον τροπο να βιώσω  και τότε να μεταφέρω σε μαθητές και ασθενείς και πορεία έχει τον τρόπο σκέψης ενός επιστήμονα ενώ η στιγμή που είμαι στη σκηνή εκεί δεν υπάρχει τίποτα  δεν υπάρχει χρόνος,  δεν υπάρχει τόπος. Εκεί υπάρχουν χιλιάδες διαστάσεις. Ανοίγει ένα φως προς τα πάνω και είναι τελετουργία, κοινωνείς  μηνύματα, το σύνολο της τέχνης,  της ομάδας που παίζουν. Γιατί δεν είσαι μόνος σου, με ένα μικρόφωνο και τα φώτα. Είμαστε ομάδα,  είμαστε φίλοι με τους μουσικούς που έχω συνεργαστεί. Εκεί δεν υπάρχουν τα όρια του εγώ, σπάνε όλες οι γωνίες ο ένας αγγίζει τον άλλον και ρέει μέσα από τον άλλον.  Περα από το τραγουδισμα  που φέρνει τον στίχο και τον λόγο πιστεύω πολύ  στο βοκαλισμο. Γιατι είναι οι ηχοι της ψυχής,  πέρα από τα στενά όρια μιας ομιλητικής  φώνησης ή μιας γλώσσας. Η μουσική είναι παγκόσμια γλώσσα, μπορεί να ακούγεται κλισέ  αλλά είναι μια φράση με ουσία. Το έχω βιώσει μέσα από τα ταξίδια συναντώ μουσικούς που αυτόματα παίζουμε και υπάρχει οικογένεια.Η μουσική ξεπερνά όρια γλώσσας και σύνορα. Ο δρόμος μου θέλω να είναι προς τον εξευμενισμό των πραγμάτων, να αποκτούν εικόνα και σύνδεση. Θέλω καθετί που κάνω να με ωριμάζει και να με αφορά.  Είναι ωραίο να γυριζεις και να βλέπεις ένα αποτύπωμα στις δράσεις σου, και να μπορείς να συνδεθείς με ανθρωπους να σου αφήνουν κάτι και να αφήνεις να μην είσαι ένα αστέρι που φεύγει χωρίς 

– Κάπως έτσι προέκυψε και το “For Women”, είναι ουσιαστικά ένας τρόπος έκφρασης, μία εσωτερική ανάγκη που εξωτερικεύτηκε;
Το “For Women” είναι κάτι που έχουμε κάνει με μια ομάδα ανθρώπων έμπειρων οραματιστών  που ο καθένας είναι ξεχωριστός και εξειδικευμενος  στον τομέα και είμαι τυχερή που παίζω μουσική με αυτούς τους αξιόλογους συνεργάτες ( διακεκριμένοι δεξιοτέχνες και καθηγητές της jazz και παραδοσιακής μουσικής σκηνής της Ελλάδας, ο Γρηγόρης Ντάνης στην κιθάρα, Απόστολος Καλτσάς στο μπάσο, Ηλίας Δουμάνης στα τύμπανα και Γιώργος Μακρής στη γκάιντα). Προέκυψε από την προσωπική μου ανάγκη να συνδέσω επίσημα πια και να δεσμευτώ ότι κάθε μου δράση καλλιτεχνική θα συνδέεται πάντα απόλυτα με ένα κοινωνικό αποτύπωμα. Με μια σύμπραξη με ανθρώπους  που θα εμπεριέχει εκπαίδευση ή επιστήμη για να μπορέσουμε να αφήσουμε κάτι στην μικρή μας κοινωνία.  Η παράσταση έχει ξεκινήσει πριν 3, 4 χρονια. Πριν είχαμε δημιουργήσει το Τουμπανακη music projects. Και από τότε είχα τις μουσικές του κόσμου,  μου αρέσουν οι αυτοσχεδιασμοι, ότι με κάνει ελεύθερη. Δεν έχει αλλάξει κάτι δηλαδή στην προσέγγιση μου. Στο ρεπερτοτιο μου είχα ήδη κομμάτια για γυναίκες. Συνειδητοποιώ ότι το For Women δεν έγινε αυτοσκοπός, δεν το έφτιαξα, ουσιαστικά προϋπήρχε πριν καν το συνειδητοποιήσω. Αναρωτιόμουν γιατί επέλεξα όλα αυτά τα κομμάτια. Γιατί έβαλα μέσα το Suzanne του Leonard Cohen που σου λέει που να κοιτάξεις, σου λέει πάνω από τις πόλεις, πάνω από τα σκουπίδια υπάρχουν παιδιά, υπάρχουν ήρωες που ζητάνε την αγάπη.» Γιατί είχα επιλέξει τη Φάτα Μοργκάνα αυτή η μάγισσα των αιώνων  που υποδηλώνει γυναικεία δύναμη;  

– Και πώς τελικά πήρε μορφή;
Η ενασχόληση μου με κάποιες δράσεις μου έκανε ξεκάθαρη την εικόνα και την ανάγκη μου να φτιάξω και να φτιάξουμε κάτι συγκεκριμένο και να ονομαστεί έτσι.  Συμμετείχαμε εθελοντικά στις μουσικές δράσεις που διοργανώνει το Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας στις Γυναικείες Φυλακές της Θήβας σε συνεργασία με το Δίκτυο Στήριξης Φυλακισμένων και αποφυλακισμένων γυναικών. Φαρος και πρωτοστατης ο Κλήμης Πηρουνάκης. Αυτό με έκανε να ανακαλύψω ότι η μουσική μπορεί να σου δώσει δύναμη, να χάσεις το χωροχρόνο σου,  να σπάσουν οι τοίχοι να βγουν οι φωνές έξω στον αέρα στον ουρανό. Κάθε φορά αυτό ένιωθα όταν τραγουδούσαμε εκεί με τις γυναίκες. Σε ένα από αυτά τα αυτοσχεδιαστικά φωνητικά παιχνίδια σκέφτηκα να εντάξω ένα αγαπημένο μου κομμάτι, το «Ederlezi». Καθόλη τη διάρκεια της διδασκαλίας των στίχων, της μελωδίας άρχισα να αντιλαμβάνομαι ότι δημιουργείται στο σύνολο ένας διαφορετικός κοινός κώδικας, που προσκαλούσε την απόλυτη παρουσία της σκέψης. Αισθάνθηκα τις γυναίκες να νιώθουν τη σημαντικότητα του ρόλου τους ως μέλη μιας χορωδίας, μιας πολυφωνίας. Είδα τα Σώματα να ευθυγραμμίζονται, τις Φωνές να ενώνονται και τον Νου να συγκεντρώνεται. Στο τέλος το τραγούδι εξαφάνισε τους τοίχους και οι ψυχές τεντωθηκαν μέχρι τον ουρανό. Μετά ήρθε η συγκίνηση και οι αγκαλιές. Αυτή η εμπειρία ήταν βασικός πυλώνας του concept της συναυλίας, της παράστασης.

– Η συναυλία είναι μέρος ενός γενικού Project που έχεις δημιουργήσει…
Ναι μέσα από αυτές τις εμπειρίες συνειδητοποίησα ότι υπάρχει ανάγκη ενός γενικότερου project που θα εμπεριέχει τέτοιες δράσεις. Έτσι δημιούργησα μία εταιρεία που λέγεται Artivism Production, και προέρχεται από το Art δηλαδή Τέχνη και το Activism (ακτιβισμός). Αυτό που με οδήγησε να δημιουργήσω το For Women Artivism Project ηρθε από τα τραγούδια. Ψάχνοντας τις ιστορίες των τραγουδιών μου άνοιγαν μικρές πόρτες σε ζωές γυναικών που έχουν πράξει ανατροπές. Που έσπασαν τους δογματισμους  της κοινωνίας που έζησαν, που ήταν αιρετικές, πειρατίνες, μάγισσες,  που ήταν επαναστάτριες.  Γνώρισα τις ιστορίες τους , η ιστορία με πήγε σε ονόματα, τα ονόματα με πήγαν σε πράξεις και δράσεις που δημιουργήθηκαν από ομάδες γυναικών. Άρχισε να ανοίγει μια τεράστια εγκυκλοπαιδεια της γυναικείας δύναμης, της γυναικείας πάλης, των ανατρεπτικών μυαλων που είναι και άντρες και γυναίκες και άνθρωποι. Το For Women το κάνουμε για όλους μας. Μαθαίνω μέσα από αυτό, μπαινω σε μια διαδικασία ίασης. Αυτό που είναι σημαντικό για μένα είναι να αισθάνομαι χρήσιμη, έτσι αισθάνομαι ότι υπάρχω. Το Artivism Production υποδηλώνει αυτήν την ισχυρή σύνδεση. Ο κανόνας που υπάρχει σε αυτό το εγχείρημα,σε αυτήν την ομάδα, είναι ότι κάθε βήμα μας, κάθε δράση, θα έχει το συνδυασμό τέχνη, επιστήμη, εκπαίδευση και κοινωνική προσφορά.  Και μέσα σε αυτά τα πλαίσια παίζουμε έτσι δημιουργήθηκε αυτή η παράσταση, που έχει πάρει μορφή ήδη μία φορά στο θέατρο Πορεία και έπονται οι 2 επόμενες στο Κύτταρο 2 χώροι με σπουδαίες ομάδες που δέχτηκαν όλες τις ιδέες μας και μας στήριξαν, είμαστε τυχεροί που συναντάμε τέτοιους ανθρώπους και πιστεύουν σε ένα τέτοιο εγχείρημα και είναι ρομαντικοί και οραματιστές. Δεν υπάρχει σαν αυτοσκοπός, δεν είναι ότι σκεφτόμαστε ότι τώρα θα κάνουμε κάτι που θα έχει κοινωνική προσφορά και αποτύπωμα. Είναι ένας τρόπος έκφρασης, και προκύπτουν σημαντικότητες τις οποίες και εμείς εξερευνούμε, μαθαίνουμε ο ένας τον άλλον στην ομάδα, βιώνουμε ο ένας τη γνώση του άλλου. 

– Την προηγούμενη φορά συνεργαστηκατε με το ΚΕΘΕΑ στο Θέατρο Πορεία. Στις παραστάσεις στο Κύτταρο με ποιες συλλογικότητες θα συνυπάρξεις;
Η συνύπαρξη με το ΚΕΘΕΑ Παρέμβαση ήταν μοναδική. Έτσι και αλλιώς παίζουμε με κρουστά τους και κάνουν φανταστική, άκρως επαγγελματική δουλειά. Έχουν μεράκι,  αφοσίωση, είναι μια ολόκληρη τελετουργία. Φανταστική μουσική ομάδα που διδάσκει ο Κώστας Κωνσταντάτος, πολύ ευαίσθητοποιημενος, στην πρώτη γραμμή αυτής της νοοτροπίας ότι η τέχνη πρέπει να συνυπάρχει με ένα κοινωνικό  αποτύπωμα. Τώρα στο Κύτταρο θα συνυπάρξουμε με τη δομή “Μέλισσα” ,ένα δίκτυο για μετανάστριες και γυναίκες πρόσφυγες που ζουν στην Ελλάδα και τη “Μοδίστρα” ένα Δίκτυο Στήριξης Φυλακισμένων και.Αποφυλακισμένων Γυναικών. Μας ενδιαφέρουν να υπάρξουν μαζί μας ως performers και έτσι κάναμε εργαστήρια και σεμινάρια για να προκύψει αβίαστα η παρουσία τους και τη δραματουργία των δράσεων ηγείται η Χριστίνα η Κρίθαρη  που είναι θεατρολόγος, σκηνοθέτρια, θεατροπαιδαγωγός, συνεργάζεται με την Ύπατη Αμνηστία. Παρούσες ήταν και η Άντα Τσαρέα που έχει βραβευτεί για το εθελοντικό της έργο σε δομές, καθώς διδάσκει σωματική και λεκτική αυτοάμυνα. Θα μπούμε όλοι μας σε ένα μελίσσι, οι γυναίκες από τις δομές θα συμμετέχουν με έναν δικό τους τρόπο, και εμείς θα καθοδηγηθούμε από τη δική τους δύναμη.  Την ίδια στιγμή δουλεύει η ομάδα έρευνας με τον Παναγιώτη Βαρόπουλο, ερευνητής, σκηνοθέτης, καθηγητής παραδοσιακών χορών, και αφορά στις γυναίκες που πέρασαν από το κύτταρο. Θα υπάρχει ουσιαστικά ένα αφιέρωμα με συνεντεύξεις. Οι πόρτες θα ανοίξουν 8.30 και το κοινό θα μπει σε μία περιηγητική αφήγηση μέσα στο Κύτταρο όπου θα πάμε κάτω στα καμαρίνια, στους διαδρόμους, θα μπει μέσα σε έναν κόσμο για όλους μας, για γυναίκες, άντρες, για ανθρώπους. 

– Ποια είναι τα μελλοντικά σου σχέδια σχετικά με το εθελοντικό σου ταξίδι;
Επόμενος στόχος είναι ένα κινητό φεστιβάλ που θα ταξιδέψει σε όλη την Ελλάδα. Θα γίνεται σε διαφορετικές πόλεις, ευελπιστούμε να ξεκινήσουμε από τον κάμπο της Θεσσαλίας. Υπάρχουν εξαιρετικοί συνεργάτες, πανελλαδικά δίκτυα που μπορούμε να συνυπάρξουμε. Ο σχεδιασμός γίνεται από την ομάδα For Women Artivism project, με την οποία δουλεύουμε κάθε φορά δράσεις πριν τις παραστάσεις για να έχουμε επί τάπητος και έρευνα και σύνδεση ώστε κάθε φορά να αναμετρηθούμε με τους ίδιους μας τους εαυτούς. Όλα θα είναι εθελοντικά, θα γίνονται μαθήματα, σεμινάρια και εκδηλώσεις με σκοπό την ένωση και τη στήριξη αυτών των ανθρώπων. 

Τη ρώτησα επίσης από που αντλεί έμπνευση. Ήμουν σίγουρη, πως ανάμεσα σε ονόματα θρύλων που μου ανέφερε, όπως η Lhasa de Sela, η Μαρία Κιουρί, η  Έσμα Ρετζέποβα, η Nina Simone, ο John Coltrane κα ο Diego Sigala, θα υπήρχε μία μορφή γυναικεία στο οικογενειακό της περιβάλλον.  Με γονείς γιατρούς και μια γιαγιά που θαυμάζει, που ήταν Ερυθροσταυρίτισσα, παρασημοφορημένη για τη δράση της στον πόλεμο, έχει μεγαλώσει με τέτοια πρότυπα, ισχυρά, που έχουν επίκεντρο τον άνθρωπο. «Η γιαγιά μου ήταν μία γυναίκα που τα πρέπει και το χρέος την καθόρισαν και ήταν σαν να μην αισθάνοταν φόβο μπροστά στην προσφορά. σαν να μην υπήρχε το εγώ της, βομβάρδιζαν το νοσοκομείο και αυτή δεν έφευγε, φώναζαν οι γιατροί να φύγει και εκείνη δεν εγκατέλειπε τους ασθενείς της. Μία γυναίκα ακριβή.  Είναι σημαντικό να παίρνουμε έμπνευση από τους φάρους, από τους ωραίους, ελεύθερους γενναιόδωρους ανθρώπους. Αυτοί είναι οι μπροσταρηδες μας, και εμείς ακολουθούμε και δημιουργούμε. 

Το πιο τρελό της όνειρο είναι να ταξιδέψει στον κόσμο με όχημα τον Artiβισμό. «Θα ήθελα να βιώσει ο κόσμος το τραγούδισμα απενοχοποιημένα ελεύθερα, να καταλάβουν όλοι ότι έχουν υπέροχες, φωνές, σώματα και ψυχές. Να καταλάβουμε ότι όλοι μας το τέλος της ημέρας ψάχνουμε να αγαπηθούμε και να αγαπήσουμε».