Την Πέμπτη 13 Οκτωβρίου και για πέμπτη συνεχή χρονιά, στην κεντρική σκηνή της Στέγης του Ιδρύματος Ωνάση πραγματοποιείται μια ανοιχτή συζήτηση για την αγάπη και την διαδικασία της αποδοχής μέσα στο πλαίσιο της οικογένειας. Στο φετινό I’m positive, η Αμαλία και η Δήμητρα, μητέρες δύο τρανς εφήβων, συζητούν ανοιχτά την εμπειρία τους και τονίζουν πως η αποδοχή μπορεί όντως να ξεκινά από την αγάπη, όμως τα επιμέρους βήματα προς αυτήν απαιτούν ενημέρωση – ή εκπαίδευση αν θέλετε – των γονιών πάνω σε ζητήματα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας.

Σε μια πολύ ειλικρινή και εκ βαθέων συζήτηση που είχα και με τις δύο, η Δήμητρα και η Αμαλία μοιράστηκαν τις ιστορίες τους μαζί μου, απαντώντας σε καίρια ερωτήματα που αφορούν την γονεϊκότητα τρανς παιδιών και εφήβων, που ταλαιπώρησαν κι εκείνες όταν τα παιδιά τους τους μίλησαν για πρώτη φορά για το φύλο και την σεξουαλικότητά τους. Στην ερώτηση πώς τους έκαναν come out, η Αμαλία θυμάται: «Όταν το παιδί μου ήταν δεκατεσσάρων, κατά κάποιο τρόπο άξαφνα, μου έκανε μια αποκάλυψη, το λεγόμενο come out». Ο γιος της Δήμητρας έκανε το δικό του come out σε ηλικία δεκαέξι ετών: «Ένα βράδυ ο γιος μου με ρώτησε πώς αισθάνομαι για την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα και του απάντησα κάτι που του είχα πει και παλιότερα, σε άσχετο χρόνο. Ότι δηλαδή εμένα με ενδιαφέρει οι άνθρωποι να ζούνε την αλήθεια τους. Μετά από αυτήν μου την απάντηση, μου έκανε come out», θυμάται και η Δήμητρα με τη σειρά της.

Και οι δύο στέκονται στο διάστημα που είχε μεσολαβήσει πριν τα παιδιά τους αποφασίσουν να τους μιλήσουν ανοιχτά. Και τα δύο παιδιά είχαν γίνει εσωστρεφή, κλειστά. Έδειχναν ζορισμένα. Ως εκπαιδευτικοί αμφότερες, η Δήμητρα και η Αμαλία αρχικά το απέδωσαν στην εφηβεία. Η αποκάλυψη των δύο παιδιών δικαιολόγησε την αλλαγή στην συμπεριφορά τους το προηγούμενο διάστημα μεν, όμως, όπως λέει η Αμαλία, «Όταν ένας γονέας ακούει το παιδί του να του λέει πως είναι τρανς σοκάρεται εντελώς. Εμείς οι γονείς δεν έχουμε ιδέα περί έμφυλων ταυτοτήτων, νομίζουμε ότι όταν γεννιέται ένα παιδί και του αποδίδεται ένα φύλο, αυτό και είναι. Ευτυχώς για καλή μου τύχη είχα ένα μυαλό ανοιχτό και μπόρεσα να αφήσω το παιδί μου να μου μιλήσει χωρίς να το αποπάρω. Γιατί θεωρώ πως μια  μεγάλη πλειοψηφία γονέων δυστυχώς, παρότι όλοι οι γονείς αγαπούν τα παιδιά τους, αυτομάτως προβάλουν τον φόβο και τα αποπαίρνουν. Είναι πολύ σημαντικό ο γονιός εκείνη τη στιγμή να σταματήσει να μιλάει και να αφήσει το παιδί του να μιλήσει, να τα πεί όλα. Εννοείται ότι σοκαρίστηκα. Εννοείται ότι ο γονιός κλείνεται στη ντουλάπα όταν το παιδί βγαίνει από αυτήν. Παρόλα αυτά, μπόρεσα να το ακούσω».

Κάθε μία μόνη της στον αγώνα αρχικά, η Δήμητρα και η Αμαλία αποφάσισαν να βάλουν τα παιδιά τους πάνω από τους εαυτούς τους. Άρχισαν να ψάχνουν, να ενημερώνονται, προκειμένου να καταλάβουν και να μπορέσουν να στηρίξουν τα παιδιά τους. Δεν είχαν ούτε ένα παράδειγμα τρανς αγοριού στον περίγυρό τους ως τότε για να μπορέσουν να φέρουν το θέμα στην πραγματική του διάσταση. Όπως τονίζει η Αμαλία, «Στον περίγυρο είναι πολύ πιο εύκολο να έχεις ομόφυλα ζευγάρια, συμβαίνει πιο συχνά, είναι πολύ πιο σύνηθες. Οι τράνς ανθρωποι εκπροσωπούν ένα μικρότερο ποσοστό και δεν είχε τύχει στον δικο μου περίγυρο – μακάρι να είχε τύχει, θα είχα αποφύγει όλο αυτό το σοκ των πρώτων μηνών μέχρι να αντιληφθώ ότι όλο αυτό δεν είναι μια φάση, ότι η τρανς ταυτότητα δεν είναι επιλογή. Το θέμα είναι θεσμικό. Δεν υπάρχει καμία ενημέρωση, κανενός είδους εκπαίδευση σε σχέση με τις έμφυλες ταυτότητες», και νομίζω πως σε αυτό θα συμφωνήσουμε, αν όχι όλοι, οι περισσότεροι.

Η Δήμητρα αρχικά απευθύνθηκε σε έναν ψυχολόγο που ειδικεύεται σε θέματα φύλου και σεξουαλικότητας. «Έψαξα λίγο το πλαίσιο, ποια βήματα θα χρειαζόταν να ακολουθήσουμε. Οι διαδικασίες είναι χρονοβόρες, δεν είναι εύκολες. Ειδικά για παιδιά και εφήβους. Υποβάλλονται σε διάφορα· μηνιαίες συνεδρίες, εγκεφαλογραφήματα, ψυχομετρικές εξετάσεις. Εγω σε όλα αυτά ήμουν δίπλα του σε ό,τι χρειαζόταν σε σχέση με γιατρούς, ό,τι ζητούσε ήμουν εκεί και του είχα πει πως στην πορεία ό,τι κι αν αποφασίσεις να κάνεις, για ’μένα προφανώς δεν αλλάζει τίποτα. Εγώ θα είμαι εκεί και θα σταθώ δίπλα σου  σε ό,τι χρειαστείς», και συνεχίζει, «Εγώ είδα μέσα από αυτές τις διαδικασίες ότι αυτά τα παιδιά παρακολουθούνται στενά, οι ψυχιατρικές ομάδες ασχολούνται πολύ μαζί τους, σε επίπεδο ταλαιπωρίας καμιά φορά. Το χρονοβόρο της κατάστασης μερικές φορές ταλαιπωρεί κάποια παιδιά. Όταν όμως είσαι δίπλα του, όπως και να ‘χει, το παιδί είναι ανακουφισμένο. Όταν το παιδί δεν έχει στο σπίτι να κρύψει κάτι, όταν μπορεί να ντυθεί όπως θέλει, όταν του απευθύνονται οι γονείς με τις αντωνυμίες που θέλει, όλα αυτά ειναι πολύ σημαντικά. Γιατί μπορεί στον κοινωνκό του περίγυρο να μην έχει κάνει come out ακόμα και να το δυσκολεύει η όλη κατάσταση. Τουλάχιστον, μέσα στο σπίτι του, με τους δικούς του ανθρώπους, καλό ειναι για ’μενα να είσαι δίπλα του και να το ακούς. Αυτά τα παιδιά, όταν έχουν στήριξη αν μη τι άλλο, αν δεν λάμψουν, θα είναι σίγουρα οκ μεγαλώνοντας. Ο ψυχίατρος μας είχε πει κάποια στιγμή “Ξέρετε, αυτοί οι άνθρωποι είναι η χαρά του ψυχιάτρου γιατί όταν ολοκληρώσουν τις διαδικασίες δεν τους ξαναβλέπουμε.”».

Σήμερα και οι δύο είναι μέλη της ομάδας υποστήριξης και ενδυνάμωσης γονέων με ΛΟΑΤΚΙ παιδιά, Proud Parents Greece (Υπερήφανοι Γονείς). Τόσο η Αμαλία, όσο και η Δήμητρα, την ομάδα την βρήκαν τυχαία, ψάχνοντας και διαβάζοντας. Η Αμαλία θυμάται: « Έψαχνα για μήνες μετά το come out του γιου μου. Διάβαζα ό,τι έπεφτε στα χέρια μου που ήταν σχετικό, προσπαθούσα να καταλάβω. Αυτό που μου έσωσε τη ζωή είναι που έπεσα πάνω στους Υπερήφανους Γονείς, μια ομάδα που είχε ήδη δημιουργηθεί το 2016 από την κ. Εύα Σπίνου, η οποία είναι συντονίστρια μας και εξειδικευμένη ψυχολόγος σε θέματα έμφυλων ταυτοτήτων και σεξουαλικού προσανατολισμού, και είχε ήδη αρκετούς γονείς με τους οποίους δούλευε. Είχε δημιουργήσει μια ομάδα γονέων με πολύχρωμα παιδιά και έκανε εξαιρετική δουλειά. Επεσα, λοιπόν, επάνω στην ομάδα αυτή. Μπήκα στην ομάδα και μου έδωσαν την πραγματική διάσταση του πράγματος. Μπόρεσα επιτέλους να καταλάβω τι συμβαίνει και, όχι μόνο να επουλώσω το δικό μου το τραύμα, αλλά μπορεσα να παρω και δύναμη, να πληροφορηθώ και να μοιραστώ αυτή τη γνώση με άλλους γονείς που ενδεχομένως τη χρειάζονται».

Τις ρωτάω αν και κατά πόσο ήταν ενημερωμένες πριν το come out των παιδιών τους πάνω σε θέματα που αφορούν την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα. Τόσο η Δήμητρα, όσο και η Αμαλία μου απαντούν πως, παρόλο που γνώριζαν αρκετά πράγματα περί σεξουαλικού προσανατολισμού, η γνώσεις που είχαν ήταν διάσπαρτες και δεν προέρχονταν από αναγνωρισμένες πηγές και επίσημους φορείς. Η Δήμητρα τονίζει πως: «Δεν υπάρχει ενημέρωση. Θα έπρεπε να υπάρχει εκπαίδευση, οι γονείς να ενημερώνονται. Όλα αυτά θα έπρεπε να είναι μέρος ενός προγράμματος σεξουαλικής αγωγής και υγείας στα σχολεία, που όμως δεν έχει ακόμα εφαρμοστεί. Τα τελευταία δύο χρόνια μόνο μέσα από τα Εργαστήρια Δεξιοτήτων υπάρχει μια ενότητα σεξουαλικής διαπαιδαγώγισης, όμως είναι στη διακριτική ευχέρεια των εκπαιδευτικών το αν θα επιλέξουν να την εντάξουν στο μάθημά», και συμπληρώνει η Αμαλία, «Πράγμα που κανείς δεν κάνει γιατί το θέμα της σεξουαλικής αγωγής είναι μια καυτή πατάτα. Όμως και οι υπάλληλοι σε δημόσιες υπηρεσίες, επίσης, χρειαζονται ενημέρωση. Πολλά τρανς άτομα συναντούν δυσκολίες, όπως και στα νοσοκομεία, στην αστυνομία. Όταν θα υπάρχει μια οριζόντια ενημέρωση και εκπαίδευση, θεωρώ πως και το θέμα των έμφυλων ταυτοτήτων θα αρχίσει να μην απασχολεί τόσο πολύ, θα είναι άλλη μια ταυτότητα».

Όσον αφορά την αποδοχή των παιδιών τους από το σχολικό περιβάλλον, η Αμαλία μοιράζεται την δική της εμπειρία: « Το σχολικό περιβάλλον είναι ένα δύσκολο περιβάλλον για τους εφήβους ούτως ή άλλως. Πόσο μάλλον για έναν τρανς έφηβο.Πήγα στο σχολείο να τους ενημερώσω για την ταυτότητα του παιδιού μου και να τους ζητήσω να του απευθύνονται με τις σωστές αντωνυμίες και το επιθυμητό όνομα, όχι αυτό που είχαν τα έγγραφα. Προετοιμάστηκα να δώσω μάχη. Για καλή μου τύχη, έτυχα καλύτερης υποδοχής και ξεκίνησε ομαλά η φοίτηση του γιου μου στο λύκειο. Αυτό δεν συμβαίνει σε όλες τις περιπτώσεις όμως. Έχουμε ακούσει στην ομάδα περιστατικά όπου εκπαιδευτικοί δεν αποδέχονται αυτό το οποίο τους λέει ο γονιός. Υπάρχει τρανσφοβία, δεν το συζητάμε, δεν είμαστε εξιοικειωμένοι. Όσο για τη νέα γενιά, η τρανσφοβία σίγουρα υπάρχει, αλλα τα πράγματα είναι πολύ, πολύ καλύτερα. Τα νέα παιδιά ενημερώνονται, είναι βουτηγμένα στον κόσμο του ίντερνετ. Τα περισσότερα παιδιά είναι ανοιχτόμυαλα και ενημερωμένα σχετικά με τις έμφυλες ταυτότητες».

Στο πλαίσιο του I’m positive και της συμμετοχής τους στην ανοιχτή συζήτηση για την αγάπη και την διαδικασία της αποδοχής μέσα στο πλαίσιο της οικογένειας που θα διεξαχθεί απόψε το βράδυ στην Στέγη, τις ρωτάω εάν έχουν υπάρξει στιγμές που τα παιδιά τους να έχουν αντιδράσει στην δημόσια εικόνα τους. «Ρωτάω πάντοτε πρώτα τον γιο μου προτού μιλήσω δημόσια», μου απαντά η Δήμητρα και συνεχίζει, «Η πρώτη φορά που εκτεθήκαμε ανοικτά ήταν στο συνέδριο των Ευρωπαίων ΛΟΑΤΚΙ αστυνομικών τον Μάιο. Τον ρώτησα, του είπα πως μας ενδιαφέρει να πάμε, το επιτρέπεις; Γιατί όλη αυτή η ιστορία ξεκινάει με εκείνον ως έναυσμα. Και τώρα πριν ξεκινήσουμε όλο αυτό το πράγμα τον ρώτησα. Πάντα τον ρωτάω αν είναι εντάξει με αυτό».

Η Αμαλία επισημαίνει πως: «Υπάρχουν παιδιά στην ομάδα (σ.σ. Υπερήφανων Γονέων) τα οποία δεν θέλουν οι γονείς τους να μπαίνουν πολύ σε αυτές τις ακτιβιστικές διαδικασίες και είναι απολύτως κατανοητό γιατί όλο αυτο το κομμάτι έρχεται και καταλαμβάνει χώρο στην καθημερινότητα τους», αλλά όσον αφορά τον γιο της συμπληρώνει, «Το παιδί μου έχει την αναγκη της αποδοχής, θέλει να αγκαλιάζεται η ταυτοτητα του και νομίζω πως αισθάνεται ότι ο αγώνας αυτός που κάνω βοηθά προς αυτήν την κατεύθυνση. Άρα δεν αντιδρά. Και αυτό καποιες στιγμες παίρνει μέρος σε κάποιες δράσεις. Κάνουν κι αυτά τον δικό τους αγώνα, ο οποίος είναι πολύ εσωτερικός, αλλά εξωτερικεύεται κιόλας όταν τους δίνεται η ευκαιρία. Αυτά τα παιδιά έχουν ανάγκη από υποστήριξη, απο ενδυνάμωση. Είναι η κοινωνία που τα τραυματίζει, όχι η ταυτότητά τους. Είναι η κοινωνία και ο τρόπος που τα αντιμετωπίζει. Δεν είναι όλοι υποστηρικτικοί, οι περισσότεροι άνθρωποι μάλιστα είναι στην καλύτερη περίπτωση ανεκτικοί. Υπάρχουν και άνθρωποι οι οποιοι είναι και επιθετικοι απέναντι τους. Υπάρχει, λοιπόν, από την μία πλευρά η ανάγκη της διασποράς της πληροφορίας και της ενημέρωσης, και από την άλλη μεριά υπάρχει η ανάγκη για ηρεμία».

Θα μπορούσα να τους μιλάω ακόμα για πολλές ώρες, όμως και οι τρεις μας πρέπει να προλάβουμε την καθημερινότητα που τρέχει. Τις ρωτάω, λοιπόν, αν είναι αισιόδοξες για το μέλλον, αν – από την εμπειρία τους σαν εκπαιδευτικοί και μητέρες εφήβων – η νέα γενιά είναι πιο ενημερωμένη σε θέματα φύλου και σεξουαλικότητας , καθώς και ποια είναι τα απαραίτητα βήματα που πρέπει να γίνουν στον δρόμο προς μια πιο συμπεριληπτική κοινωνία. «Υπάρχουν πολλά παιδιά, έφηβοι και νεαρά ενήλικα άτομα τα οποία είναι πολύ ενημερωμένα επί του θέματος», μου απαντά η Δήμητρα, «Ακούν τη διαφορετικότητα, την ενστερνίζονται και λειτουργούν συμπεριληπτικά. Υπάρχουν όμως και πολλά παιδιά που έχουν παραμείνει – ενδεχομένως αυτό πηγάζει και απο τους γονείς και την κοινωνία – στο άλλο άκρο. Δεν ξέρω αν υπάρχει ενδιάμεση κατάσταση. Τα δύο άκρα όμως υπάρχουν. Δηλαδή, και ως εκπαιδευτικός, έχω συζητήσει με παιδιά που βάζουν πολύ αρνητικό πρόσημο στις διαφορετικές ταυτότητες φύλου ή σεξουαλικότητας. Πολλές φορές, βέβαια, αυτές οι απόψεις δεν ανήκουν στα ίδια τα παιδιά. Σίγουρα, πάντως, δεν υπάρχει πλήρης αποδοχή».

«Ευτυχώς έχουν δημιουργηθεί οι πρώτες προϋποθέσεις», λέει η Αμαλία και συνεχίζει, «Υπάρχει το Ειδικό Ιατρείο Αντιμετώπισης Ζητημάτων Ταυτότητας & Δυσφορίας Φύλου, υπάρχουν φωτεινοί φάροι εδώ και εκεί ευαισθητοποιημένων ανθρώπων, οι γιατροί σιγά σιγά ενημερώνονται. Η αλήθεια είναι ότι υπάρχει ακόμα μεγάλη άγνοια. Υπάρχουν αρκετοί κακοποιητικοί ειδικοί ψυχικής υγείας, όπως υπάρχουν και αρκετοί κακοποιητικοί εκπαιδευτικοί που δεν αποδέχονται τα τρανς παιδιά. Αλλά ευτυχώς υπάρχουν και άνθρωποι σε καίριες θέσεις οι οποίοι ενημερώνονται – δυστυχώς όχι για εφήβους και παιδιά. Γιατί έχουμε και πολλά παιδιά τα οποία εκδηλώνουν διαφορετικές έμφυλες ταυτότητες. Το στερεοτυπικό δίπολο θα πρέπει επιτέλους να φύγει από το μυαλό μας. Δεν αποτελείται η κοινωνία μας μόνο από άντρες και γυναίκες, υπάρχουν πολλές ταυτότητες. Θα μπορούσαν να γίνουν μικρές αλλαγές που θα φέρουν μεγάλη ανακούφιση. Όλα είναι θέμα ενημερωσης και εκπαίδευσης. Αλλά σε μία κοινωνίας προοδευτική, γιατί εμείς δυστυχώς έχουμε ακόμη θεσμούς που έχουν μια σκοταδειστική αντιμετώπιση και αντίληψη απέναντι στα πράγματα. Όσο αυτοί οι θεσμοί μπορούν να δίνουν την κατεύθυνση, δυστυχώς θα μένουμε πίσω».

❈ Η Αμαλία Κουτσούκου και η Δήμητρα Παπαϊωάννου ενώνουν τις φωνές τους απόψε το βράδυ στις 20:30 στη σκηνή της Στέγης για να αναδείξουν την εμπειρία ενός γονέα απέναντι σε έναν έφηβο που διεκδικεί την ταυτότητά του.