Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, γνωστό ως Αρτσάχ από τους Αρμένιους, είναι μια κλειστή ορεινή περιοχή στον Νότιο Καύκασο. Διεκδικήθηκε τόσο από το Αζερμπαϊτζάν όσο και από την Αρμενία μετά την πτώση της Ρωσικής Αυτοκρατορίας το 1917 και έκτοτε παραμένει σημείο έντασης.

Το έδαφος αναγνωρίζεται διεθνώς ως μέρος του πλούσιου σε πετρέλαιο Αζερμπαϊτζάν, αλλά οι κάτοικοί του είναι κατά κύριο λόγο Αρμένιοι και έχουν τη δική τους κυβέρνηση, η οποία έχει στενούς δεσμούς με την κυβέρνηση της γειτονικής Αρμενίας, αλλά δεν έχει αναγνωριστεί επίσημα από αυτήν ή άλλο μέλος των Ηνωμένων Εθνών πολιτείες.

Οι Αρμένιοι, που είναι χριστιανοί, διεκδικούν μια μακρά ιστορική κυριαρχία στην περιοχή, που χρονολογείται από αρκετούς αιώνες προ Χριστού.

Το Αζερμπαϊτζάν, του οποίου οι κάτοικοι είναι κυρίως μουσουλμάνοι, συνδέει και την ιστορική του ταυτότητα με την επικράτεια. Κατηγορεί τους Αρμένιους ότι έδιωξαν Αζέρους που ζούσαν εκεί κοντά τη δεκαετία του 1990.

Θέλει να αποκτήσει τον πλήρη έλεγχο του θύλακα, προτείνοντας στους περίπου 120.000 Αρμένιους που ζουν εκεί να πάρουν αζερικά διαβατήρια ή να φύγουν.

Η περιοχή υπήρξε η αιτία δύο πολέμων μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν τις τελευταίες τρεις δεκαετίες.

Ο πιο πρόσφατος πόλεμος ξέσπασε το 2020 και διήρκεσε 44 ημέρες προτού η Μόσχα διαπραγματευτεί μια κατάπαυση του πυρός. Σύμφωνα με τους όρους αυτής της συμφωνίας, η Ρωσία ανέπτυξε περίπου 2.000 ειρηνευτικές δυνάμεις στην περιοχή για να αποτρέψει περαιτέρω σύγκρουση.

Ωστόσο, το ειρηνευτικό σώμα της Ρωσίας έχει κατηγορηθεί ότι δεν εφάρμοσε την κατάπαυση του πυρός.

Τον Δεκέμβριο του 2022, ακτιβιστές που υποστηρίζονται από το Αζερμπαϊτζάν δημιούργησαν ένα στρατιωτικό σημείο ελέγχου κατά μήκος του διαδρόμου του Λατσίν – τον μοναδικό δρόμο που συνδέει το Ναγκόρνο Καραμπχ με την Αρμενία. Έκτοτε η περιοχή βρίσκεται υπό αποκλεισμό, εμποδίζοντας τις εισαγωγές τροφίμων και φαρμάκων στους κατοίκους.

Ένας πρώην γενικός εισαγγελέας του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου δήλωσε τον Αύγουστο ότι υπάρχει «εύλογη βάση να πιστεύουμε ότι διαπράττεται γενοκτονία κατά των Αρμενίων» στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ.

Το χρονικό της επίθεσης του Αζερμπαϊτζάν

Τις πρωινές ώρες τις 19ης Σεπτεμβρίου το Αζερμπαϊτζάν εξαπέλυσε στρατιωτική επιχείρηση για να ανακαταλάβει το διαφιλονικούμενο θύλακα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Πρόκειται για την πρώτη επίθεση μετά τον πόλεμο του 2020. 

Αξιωματούχοι του Καραμπάχ λένε ότι τουλάχιστον 32 άνθρωποι σκοτώθηκαν και άλλοι 200 τραυματίστηκαν από τότε που ο στρατός του Αζερμπαϊτζάν ξεκίνησε αυτό που αποκάλεσε «αντιτρομοκρατικές» επιχειρήσεις.

Ο όρος αυτός που χρησιμοποιείται για να δικαιολογήσει την εισβολή – «αντιτρομοκρατικά μέτρα» – έχει όλη την απάτη της «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης» του Πούτιν στην Ουκρανία. Η φράση έχει σκοπό να αποτονίσει το τεράστιο μέγεθος αυτού που έχει γίνει και να αποκρύψει τους πραγματικούς στόχους.

Αφού το Αζερμπαϊτζάν εξαπέλυσε νέες επιθέσεις με πυραύλους, πυροβολικό και μη επανδρωμένα αεροσκάφη, ο γραμματέας του Συμβουλίου Ασφαλείας της Αρμενίας, Άρμεν Γκριγκοριάν, κατηγόρησε τις ρώσικες ειρηνευτικές δυνάμεις ότι δεν εκπλήρωσαν τις υποχρεώσεις τους για την προστασία του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, σύμφωνα με το κρατικό Armenpress.

Η Αρμενία κατήγγειλε μια «ευρείας κλίμακας επίθεση» που εξαπέλυσε το Αζερμπαϊτζάν στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, εκτιμώντας ότι στόχος του Μπακού είναι να πραγματοποιήσει «εθνοκάθαρση» σε αυτόν τον διαφιλονικούμενο θύλακα στο νότιο Καύκασο.

Ο Τούρκος Πρόεδρος Recep Tayyip Erdoğan προσέφερε χθες την πλήρη υποστήριξή του στο Αζερμπαϊτζάν, λέγοντας ότι «ενεργούμε υπό το σύνθημα «ένα έθνος, δύο κράτη».

«Η Αρμενία δεν έχει την δυνατότητα να επέμβει στρατιωτικά και αυτή την στιγμή προσπαθεί να προστατεύσει την δική της εδαφική ακεραιότητα, μιας και ο κίνδυνος μιας νέας αζερικής επίθεσης συνεχίζει να υφίσταται.

Επίσης, η αρμενική κυβέρνηση δείχνει σημαδία φοβικότητας όσον αφορά την αντιμετώπιση του Αζερμπαϊτζάν και προσπαθεί να απεμπλακεί από το Ναγκόρνο Καραμπάχ», υποστηρίζει ο κ. Γιώργος Μενεσιάν, Διεθνολόγος και ερευνητής σε θέματα Καυκάσου και Μ.Ανατολής:

Συμφωνία κατάπαυσης πυρός

Με τη διαμεσολάβηση της διοίκησης της ρωσικής ειρηνευτικής αποστολής προτάθηκαν όροι για παύση των εχθροπραξιών. Οι αρχές στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ δήλωσαν ότι αποδέχθηκαν την κατάπαυση του πυρός που πρότεινε η ρωσική ειρηνευτική αποστολή..

Ωστόσο, δυνατές εκρήξεις εξακολουθούσαν να ακούγονται στην πρωτεύουσα της περιοχής αμέσως μετά την έναρξη ισχύος της εκεχειρίας. Οι αξιωματούχοι του Καραμπάχ έκαναν έκκληση στους κατοίκους να παραμείνουν σε καταφύγια και να μην προσπαθήσουν να φύγουν.

Σύμφωνα με τους όρους της εκεχειρίας, οι τοπικές δυνάμεις του Καραμπάχ δεσμεύονται να αφοπλιστούν πλήρως και να διαλυθούν. Υπάρχει επίσης δέσμευση για την απόσυρση των αρμενικών δυνάμεων.

Σύμφωνα με το. κ. Μενεσιάν: «Η συμφωνία η οποία αποτελεί ουσιαστικά προϊόν συνεννόησης μεταξύ Ρωσίας και Αζερμπαϊτζάν, έχει σαν στόχο τη συνθηκολόγηση των Αρμενίων και τη διάλυση του Αμυντικού Στρατού του Αρτσάχ. Η διάλυση του αμυντικού στρατού θα κάνει τους Αρμενίους της περιοχής ακόμη πιο ευάλωτους, μιας και η ρωσική “ειρηνευτική” αποστολή δεν κάνει την δουλειά της.

Εκτιμώ ότι θα ακολουθήσει σταδιακή αποχώρηση των Αρμενίων από την περιοχή. Θα εξαρτηθεί σε κάποιον βαθμό από το τι θα συμφωνηθεί μεταξύ των δύο πλευρών». 

Μια πρώτη συνάντηση για να συζητηθεί η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός μεταξύ των αρχών από το Ναγκόρνο-Καραμπάχ και το Αζερμπαϊτζάν θα πραγματοποιηθεί την Πέμπτη στην πόλη Yevlakh του Αζερμπαϊτζάν, αναφέρουν τοπικά μέσα ενημέρωσης.

«Η συμφωνία δεν κάνει λόγο για εδάφη, που σημαίνει ότι το Αζερμπαϊτζάν θα κρατήσει τα εδάφη που κατάφερε να θέσει υπό τον έλεγχό του χθες και σήμερα.

Ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες κάνουν λόγο για τουλάχιστον 10% των εδαφών που ήλεγχε η μη αναγνωρισμένη Δημοκρατία του Αρτσάχ μέχρι χθες» σύμφωνα με τον κ. Μενεσιάν.

Δυστυχώς, σύμφωνα με το Κέντρο Πληροφοριών του Αρτσάχ το Αζερμπαϊτζάν παραβίασε τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός που επιτεύχθηκε την Τετάρτη 20 Σεπτεμβρίου και χρησιμοποίησε πυροβόλα όπλα στα περίχωρα της πρωτεύουσας του Αρτσάχ (Ναγκόρνο-Καραμπάχ), Στεπανακέρτ.

«Το Αζερμπαϊτζάν τελείωσε με το Αρτσάχ. Τώρα σειρά έχει η Αρμενία» υπογραμμίζει ο κ. Μενεσιάν.
«Ήδη οι αζερικές δυνάμεις κατέχουν παρανόμως αρμενικά εδάφη μετά από επιθέσεις που πραγματοποίησαν τον Μάιο και Νοέμβριο του 2021 και τον Σεπτέμβριο του 2022.
Το Μπακού θα κάνει ό,τι χρειαστεί (συμπεριλαμβανομένου ενός νέου πολέμου) για να αναγκάσει την Αρμενία να συνθηκολογήσει και να υπογράψει μια ταπεινωτική συνθήκη «ειρήνης» στην οποία το Αζερμπαϊτζάν θα πάρει όσα θέλει χωρίς να προχωρήσει το ίδιο σε κάποιον συμβιβασμό.
Σε καμία περίπτωση αυτή δεν είναι η συνταγή για μία βιώσιμη ειρήνη στον Καύκασο».

Ο ρόλος της Ρωσίας και η στροφή της Αρμενίας στη Δύση

Περίπου 2.000 Ρώσοι ειρηνευτικοί υποτίθεται ότι θα παρακολουθούσαν την κατάπαυση του πυρός, αλλά το ενδιαφέρον της Μόσχας για την Αρμενία μειώθηκε κατά τη διάρκεια του πολέμου στην Ουκρανία, παρόλο που η Αρμενία είναι μέρος της ρωσικής στρατιωτικής συμμαχίας CSTO (Οργανισμός Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας )

Οι σχέσεις Ρωσίας και Αρμενίας ακροβατούν σε ένα τεντωμένο σκοινί ειδικά μετά την κρίση στον Διάδρομο του Λατσίν.  Η Αρμενία επανειλημμένα έχει ζητήσει από τη Μόσχα να εφαρμόσει την εκεχειρία του Νοεμβρίου 2020 και να ανοίξει τον Διάδρομο του Λατσίν, ενώ η Μόσχα υποστηρίζει ότι η Αρμενία αρνείται τις ειρηνευτικές συνομιλίες με το Αζερμπαϊτζάν.

Τον περασμένο Μάιο, ο Αρμένιος πρωθυπουργός φέρεται να είπε ότι η χώρα του θα ήταν έτοιμη να αναγνωρίσει το Καραμπάχ ως μέρος του Αζερμπαϊτζάν με αντάλλαγμα την ασφάλεια του αρμενικού πληθυσμού.

«Τα 86.600 τετραγωνικά χιλιόμετρα της επικράτειας του Αζερμπαϊτζάν περιλαμβάνουν το Ναγκόρνο Καραμπάχ», φέρεται να είπε ο κ. Pashinyan, αναφερόμενος στο Αζερμπαϊτζάν συνολικά.

Η Ρωσία έχει επίσης ενοχληθεί από την προφανή στροφή του κ. Pashinyan προς τη Δύση. O Pashinyan απέρριψε πρόσφατα τις στρατιωτικές ασκήσεις με τη συμμαχία CSTO που υποστηρίζεται από το Κρεμλίνο υπέρ κοινών στρατιωτικών ασκήσεων με το ΝΑΤΟ.

Νωρίτερα αυτό το μήνα, η σύζυγος του Pashinyan, Anna Hakobyan, συναντήθηκε με τον Ουκρανό πρόεδρο Volodymyr Zelenskyy και τη σύζυγό του στο Κίεβο κάτι που σίγουρα δυσαρέστησε τη ρωσική ελίτ.

Ο πρώην Πρόεδρος της Ρωσίας, Dmitry Medvedev, ο οποίος σήμερα συμμετέχει στο Συμβούλιο Ασφαλείας της Ρωσίας, έγραψε ότι ο Pashinyan «αποφάσισε να φλερτάρει με το ΝΑΤΟ και η σύζυγός του πήγε επιδεικτικά στους εχθρούς μας με μπισκότα. Μαντέψτε τι μοίρα τον περιμένει…».

H προοπτική ενός πολέμου για τη Δύση

Η πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία φαίνεται να έχει ενισχύσει το ρόλο του Αζερμπαϊτζάν στη διεθνή σκηνή.

Όχι μόνο είναι απασχολημένο το Κρεμλίνο με τον καταστροφικό του πόλεμο, αλλά η ΕΕ –πρόθυμη να αντικαταστήσει τη ρωσική ενέργεια με εναλλακτικούς προμηθευτές– φλερτάρει ολοένα και περισσότερο το Αζερμπαϊτζάν ως σύμμαχο καιπρομηθευτή φυσικού αερίου.

Επομένως, η προοπτική ενός νέου πολέμου στον Καύκασο είναι μια σημαντική στρατηγική και διπλωματική οπισθοδρόμηση για την ΕΕ.

Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν πραγματοποίησε επίσημη επίσκεψη στο Αζερμπαϊτζάν τον περασμένο Ιούλιο σε μια προσπάθεια να εξασφαλίσει αυξημένες εξαγωγές φυσικού αερίου.

Περιγράφοντας τη χώρα ως «αξιόπιστο εταίρο», η ίδια και ο Πρόεδρος Ιλχάμ Αλίεφ υπέγραψαν μνημόνιο κατανόησης για αυξημένη οικονομική συνεργασία, παρά τις προειδοποιήσεις από ειδικούς ότι οι Βρυξέλλες απλώς επιδιώκουν να αντικαταστήσουν τη μια απολυταρχία με μια άλλη.

Αναλυτές λένε ότι οι διαδοχικοί γύροι συνομιλιών, με τη μεσολάβηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ρωσίας, έχουν φέρει τις δύο πλευρές πιο κοντά σε μια μόνιμη συνθήκη ειρήνης από ό,τι ήταν εδώ και χρόνια, αλλά η τελική διευθέτηση παραμένει ακατόρθωτη.

Το πιο ευαίσθητο θέμα είναι το καθεστώς των 120.000 Αρμενίων στο Καραμπάχ, των οποίων τα δικαιώματα και η ασφάλεια λέει η Αρμενία πρέπει να είναι εγγυημένα. Ο πρωθυπουργός Pashinyan είπε ότι η Αρμενία αναγνωρίζει την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα του Αζερμπαϊτζάν, αλλά το Μπακού λέει ότι δεν είναι βέβαιο ότι ο ισχυρισμός έγινε καλόπιστα και κατηγορεί την Αρμενία ότι τροφοδοτεί τον αυτονομισμό.

 

 

Με πληροφορίες από: BBC, The New York Times, Al Jazeera