Οι επιπτώσεις και οι συνέπειες της κλιματικής κρίσης είναι πλέον ξεκάθαρα ορατές σε κάθε γωνιά του πλανήτη.  Άνοδος της θερμοκρασίας, ξηρασία, ακραία καιρικά φαινόμενα, φωτιές και πλημμύρες. Το καλοκαίρι που πέρασε ήταν ένα από τα πιο δύσκολα των τελευταίων χρόνων και σύσσωμη η διεθνής πολιτική σκηνή φαίνεται ότι συνειδητοποίησε την ανάγκη να ληφθούν μέτρα για τον περιορισμό της καταστροφής του περιβάλλοντος.

Μέσα σε αυτά τα πλαίσια, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αποκάλυψε έναν φιλόδοξο κλιματικό στόχο για το 2040 — με στόχο τη μείωση των καθαρών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 90% σε σύγκριση με τα επίπεδα του 1990. Πρόκειται για μία οδηγία που ουσιασιτκά δεν είναι ακόμη νομικά δεσμευτική, αλλά η ανακοίνωση θα αποτελέσει πλέον τη βάση της νομοθεσίας που έχει σχεδιαστεί για να οδηγήσει την ΕΕ πέρα από τους υφιστάμενους στόχους της για το 2030 και στον στόχο της για το 2050.

Εστιάζει σε μια «καθαρή περικοπή», που σημαίνει ότι ο στόχος μπορεί να επιτευχθεί με πραγματικές περικοπές στις εκπομπές παράλληλα με τεχνολογίες όπως η δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα (CCS) που κλειδώνουν τις εκπομπές υπόγεια. Η Επιτροπή θέλει επίσης να καταργήσει σταδιακά την ηλεκτρική ενέργεια με καύση άνθρακα έως το 2040, καθώς και τις επιδοτήσεις ορυκτών καυσίμων, οι οποίες λέει ότι «δεν αντιμετωπίζουν την ενεργειακή φτώχεια ή απλώς τη μετάβαση».

Μήπως όμως για μία ακόμα φορά γινόμαστε μάρτυρες ενός ακόμα ξύλινου, τεχνοκρατικού λόγου, όλο υποσχέσεις που στην ουσία όμως δεν είναι εφικτό να καταφέρει τους κλιματικούς στόχους που υπόσχεται;

Ο στόχος φαντάζει αξιοθαύμαστος. Είναι όμως εφικτός;

Παρά τις δεκάδες χώρες που πιέζουν για αυτό το είδος δέσμευσης, η συμφωνία απαιτεί τελικά «την μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα στα ενεργειακά συστήματα, με δίκαιο, τακτικό και δίκαιο τρόπο». Δημιουργεί επίσης χώρο για αμφιλεγόμενες τεχνολογίες που θα συμβάλλουν στη δέσμευση της ρύπανσης.

Κινδυνεύει έτσι όλο το εγχείρημα να αποτύχει καθώς βασίζεται υπερβολικά σε τεχνολογίες που υπόσχονται την απομάκρυνση και δέσμευση του άνθρακα – που ακόμα όμως δεν έχει αποδειχθεί ότι λειτουργούν αποτελεσματικά – αντί να δοθεί προτεραιότητα στην μείωση της χρήσης των ορυκτών καυσίμων.

Επιπλέον ο μη δεσμευτικός τους χαρακτήρας είναι σαν να δίνει στα κράτη μέλη της ΕΕ την ευκαιρία να ξεγλιστρήσουν από τις υποχρεώσεις τους. Η εκλογή πολλών ακροδεξιών κυβερνήσεων σε πολλά κράτη μέλη, είναι πιθανό να μη βάλουν πρώτα στην ατζέντα τους την πολιτική για το κλίμα καθιστώντας ανέφικτη την επίτευξη του στόχου.

«Μπορείτε να θέσετε στόχους για τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου όσο ψηλά θέλετε, αλλά χωρίς ένα σαφές σχέδιο για τη σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων που τα παράγουν, απλά δεν μπορούν να είναι αξιόπιστοι. Είναι σαν να φτιάχνεις ένα ποδήλατο χωρίς πετάλια, πώς θα το τροφοδοτήσεις;» υποστήριξε ο Dominic Eagleton, ανώτερος ακτιβιστής για τα ορυκτά καύσιμα στη μη κερδοσκοπική οργάνωση Global Witness.

«Θα ήταν πολύ επικίνδυνο να βασίζονται έντονα στη δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα, γιατί θα έδινε το σήμα ότι μπορείτε βασικά να συνεχίσετε να επενδύετε σε ορυκτά καύσιμα », υποστηρίζει ο Richard Klein, ερευνητής για το κλίμα στο Ινστιτούτο Περιβάλλοντος της Στοκχόλμης. Η εστίαση στην απομάκρυνση απηχεί έναν τολμηρό στόχο που προτάθηκε από την κυβέρνηση του προέδρου των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν, ο οποίος επικεντρώθηκε επίσης σε ανάλογες τεχνολογίες.

Εξετάζοντας πιο προσεκτικά τον νέο οδικό χάρτη της ΕΕ για το κλίμα έως το 2040, περίπου το 8% της συνολικής μείωσης των εκπομπών κατά 90% θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσω της δέσμευσης και αφαίρεσης άνθρακα (μειώνοντας τον πραγματικό στόχο μείωσης στο 82 τοις εκατό). Σημαίνει ότι βασιζόμαστε σε αναδυόμενες τεχνολογίες που δεν έχουν ακόμη αποδειχθεί σε κλίμακα για την απορρόφηση και αποθήκευση CO2 που θερμαίνει τον πλανήτη.

«Θα είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί μείωση των εκπομπών κατά 90% ή 95% χωρίς να μειωθούν πολύ τα ορυκτά καύσιμα», λέει ο Richard Klein, ερευνητής για το κλίμα στο Ινστιτούτο Περιβάλλοντος της Στοκχόλμης. «Η δέσμευση και αποθήκευση άνθρακα είναι εξαιρετική αν λειτουργεί», λέει ο Klein. «Αλλά απλά δεν έχει αποδειχθεί ότι λειτουργεί στην κλίμακα που θα χρειαζόταν – παραμένει ένα όνειρο».

Οι ερευνητές λένε επίσης ότι, αν και η μείωση των εκπομπών άνθρακα είναι ζωτικής σημασίας, πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στην προσαρμογή – μειώνοντας τις τρέχουσες ή μελλοντικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, όπως η κατασκευή φραγμών για τις πλημμύρες. «Δεν μπορούμε να μετριάσουμε αποτελεσματικά την κλιματική αλλαγή χωρίς πιο φιλόδοξη χρηματοδότηση για προσαρμογή στις επιπτώσεις που έχει ήδη», λέει ο ερευνητής της κλιματικής πολιτικής Mikael Allan Mikaelsson, ο οποίος είναι επίσης στο Ινστιτούτο Περιβάλλοντος της Στοκχόλμης.

AI Εικονογράφηση: Γιάννης Παπαϊωάννου / Olafaq

Στο ίδιο έργο θεατές

Το πρόβλημα είναι ότι ο στόχος της Επιτροπής για το 2040, έρχεται σε μία περίοδο που ακόμα δεν έχουν εξασφαλιστεί οι προσπάθειες επίτευξης των στόχων για το 2030! Που είχαν και δεσμευτική μορφή. Δηλαδή, αναμασάμε ένα χάρτη οδηγιών για το μακρινό 2040, ενώ όλες οι απαραίτητες ενέργειες που έπρεπε να έχουν γίνει για το άμεσο μέλλον δεν έχουν παρθεί.

Έως το 2040, η ΕΕ θα πρέπει να μπορεί να αποθηκεύει 280 εκατομμύρια μετρικούς τόνους δεσμευμένου διοξειδίου του άνθρακα ετησίως. Έως το 2030, η ΕΕ θα πρέπει να είναι σε θέση να αποθηκεύει το ισοδύναμο των ετήσιων εκπομπών CO2 της Σουηδίας, περίπου 50 εκατομμύρια μετρικούς τόνους αερίων θερμοκηπίου. Η απομάκρυνση αυτού του CO2 από την ατμόσφαιρα κοστίζει περίπου 600 $ ανά μετρικό τόνο, καθιστώντας το ένα απαγορευτικά ακριβό εγχείρημα στο στιγμή. Ο πλανήτης χρειάζεται άμεσα έλεγκτικούς μηχανισμούς και νομοθεσίες που θα πάνε κόντρα στις μεγάλες βιομηχανίες αλλά θα επιτύχουν όντως ουσιαστικές αλλαγές. 

Το 2040 είναι σε 16 χρόνια!  Ναι, αντιλαμβάνομαι ότι σε τέτοια θέματα το να έχεις ένα μακροπρόθεσμο στόχο είναι εξαιρετικά σημαντικό, αλλά όταν δεν έχουμε καταφέρει να κάνουμε τα βασικά, η ανακοίνωση μιας ακόμα οδηγίας είναι μάλλον ανούσια. Δεν ξέρουμε αν θα υπάρχουμε καν σε 16 χρόνια. Μέρα με τη μέρα βιώνουμε ολοένα και περισσότερο την υπονόμευση του περιβάλλοντος, εκτάσεις εξαφανίζονται, άνθρωποι αργοπεθαίνουν και η ζωή σε πολλά μέρη είναι πλέον αβίωτη, και η ΕΕ βαυκαλίζεται με ξύλινες προτροπές για την μείωση των εκπομπών αερίων.

Και σε μία εποχή που η Διάσκεψη των ΗΕ για την κλιματική αλλαγή λαμβάνει χώρα στα ΗΑΕ, με πρόεδρο τον σουλτάνο Ahmed Al-Jaber, τον CEO της Εθνικής Εταιρείας Πετρελαίου του Άμπου Ντάμπι (ADNOC), ενός από τους μεγαλύτερους παραγωγούς πετρελαίου στον κόσμο αισθάνεσαι και λίγο ότι γίνεσαι θεατής σε ένα θέατρο παραλόγου.