Κάθε εκλογική αναμέτρηση στην Ευρώπη αυτές τις μέρες φαίνεται να φέρνει αντιμέτωπο έναν μετριοπαθή πολιτικό που προωθεί κατά βάση λογικές ιδέες με έναν λαϊκιστή δημαγωγό που εκφράζει αντιπάθειες προς μετανάστες, ομοφυλόφιλους και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο κεντρώος συνήθως κερδίζει, αλλά τα ποσοστά νίκης του μειώνονται συνεχώς. Φαίνεται λοιπόν η Ευρώπη καταδικασμένη να διολισθαίνει στη συντηρητική δυσλειτουργία.

Όσο ισχυροί κι αν φαίνονται, οι φλογεροί εθνικιστές της Ευρώπης—ακόμα κι όταν καταλαμβάνουν υψηλά αξιώματα—είναι απλώς το “περιτύλιγμα”. Πάνω απ’ αυτούς βρίσκονται τα στελέχη της Ε.Ε., πάντα έτοιμα να επιβάλουν δημοσιονομική πειθαρχία και την τήρηση του κράτους δικαίου. Κάτω από τους λαϊκιστές βρίσκεται ένα στρώμα πραγματιστών πολιτικών που κρατούν την καθημερινή μηχανή της διακυβέρνησης σε λειτουργία (και τους δρόμους χωρίς λακκούβες). Οι δήμαρχοι της Ευρώπης, ειδικά των μεγάλων πόλεων είναι η αφανής μετριοπαθής δύναμη της ηπείρου. Μακριά από πατριωτικές κορώνες και με έμφαση στο να λειτουργούν τα λεωφορεία στην ώρα τους, αποτελούν το προπύργιο της λογικής διακυβέρνησης σε μια ήπειρο που τη χρειάζεται επειγόντως. 

Αυτό το ήσυχο στρώμα τεχνοκρατίας έχει γνωρίσει ραγδαία άνοδο τον τελευταίο καιρό. Στις 18 Μαΐου, ο μετριοπαθής δήμαρχος του Βουκουρεστίου, Νίκουσορ Νταν κέρδισε αναπάντεχα τον ακροδεξιό Γκεόργκε Σιμιόν για την προεδρία της Ρουμανίας. Η εκστρατεία τους ανέδειξε τις διαφορετικές τους προσεγγίσεις στην πολιτική. Ο Σιμιόν μιλούσε περί εξωτερικής πολιτικής, καυχιόταν για την ιδεολογική του σύμπλευση με το κίνημα MAGA και πέρασε μέρος της τελευταίας εβδομάδας της καμπάνιας του στις Βρυξέλλες—δηλαδή εκτός Ρουμανίας. Αντιθέτως ο Νταν είχε δηλώσει κάποτε ότι αυτό που δεν τον άφηνε να κοιμηθεί ήταν η κυκλοφορία στην πρωτεύουσα. Οι ψηφοφόροι προτίμησαν τον άνθρωπο της κίνησης. 

Άλλος ένας δήμαρχος μετριοπαθής ίσως ανέλθει σε υψηλότερο αξίωμα την 1η Ιουνίου, όταν ο Ράφαλ Τσατσκόφσκι, δήμαρχος της Βαρσοβίας, ο οποίος προηγείται από τον πρώτο γύρο, αναμετράται με υποψήφιο που υποστηρίζεται από το κόμμα Νόμος και Δικαιοσύνη. 

Στις Βρυξέλλες, ο Νταν θα συναντήσει άλλους ηγέτες της Ε.Ε. εξοικειωμένους με ποδηλατόδρομους, εγκαταστάσεις λυμάτων και άλλα μη γοητευτικά στοιχεία της κρατικής λειτουργίας. Ο Μπαρτ Ντε Βέβερ, νέος πρωθυπουργός του Βελγίου, θεωρούταν παλιά σκληρός εθνικιστής λόγω της υποστήριξής του για την ανεξαρτησία της Φλάνδρας. Όμως τα 12 του χρόνια ως δήμαρχος της Αμβέρσας απέδειξαν ότι είναι ικανός για κάτι περισσότερο από συνθήματα. Η Τζόρτζια Μελόνι κάποτε διεκδίκησε τη δημαρχία της Ρώμης πριν αναλάβει την πρωθυπουργία της Ιταλίας, ενώ ο πρωθυπουργός της Σουηδίας Ουλφ Κρίστερσον είχε διατελέσει αντιδήμαρχος της Στοκχόλμης. Στις συνόδους των ηγετών της Ε.Ε. προεδρεύει ο Αντόνιο Κόστα, πρώην δήμαρχος της Λισαβόνας επί οκτώ χρόνια πριν γίνει πρωθυπουργός της Πορτογαλίας. 

Σε όλη την Ευρώπη οι δήμαρχοι συχνά προέρχονται από διαφορετικό πολιτικό περιβάλλον από την υπόλοιπη άρχουσα τάξη. Οι αριστεροί τα καταφέρνουν εντυπωσιακά καλά σε τοπικό επίπεδο, ακόμα κι όταν τα κόμματά τους είναι σε παρακμή σε εθνικό. Ίσως επειδή οι κοσμοπολίτες προτιμούν τις πόλεις. Τα ακροδεξιά κόμματα, που δεν διαθέτουν την απαραίτητη οργάνωση για να διεκδικήσουν τοπικά αξιώματα, απουσιάζουν. Έτσι ο δημοτικός διάλογος έχει συχνά έναν πιο ήπιο τόνο—τουλάχιστον μέχρι να ξεκινήσει η κουβέντα για τους ποδηλατόδρομους. 

Η δήμαρχος του Άμστερνταμ, Φέμκε Χάλσεμα, που διορίζεται από την κεντρική κυβέρνηση και δεν εκλέγεται είναι μια προοδευτική γυναίκα σε ένα ολλανδικό πολιτικό σύστημα που κυριαρχείται από άντρες που επιτίθενται στους προοδευτικούς. Οι Σοσιαλιστές και οι σύμμαχοί τους έχουν ηττηθεί στη Γαλλία σε εθνικό επίπεδο, αλλά ακόμα διοικούν το Παρίσι, τη Μασσαλία και τις περισσότερες μεγάλες πόλεις. Η Μελόνι και οι ακροδεξιοί συνοδοιπόροι της κυριαρχούν στην ιταλική πολιτική, αλλά οι δήμαρχοι της Ρώμης και του Μιλάνου προέρχονται από τη “νεκρή” αριστερά. Το ίδιο συμβαίνει και στις ΗΠΑ, όπου οι περισσότερες μεγάλες πόλεις κυβερνώνται από Δημοκρατικούς. 

Στην Κεντρική Ευρώπη—πνευματική κοιτίδα του ηπειρωτικού αντιφιλελευθερισμού—οι τοπικοί πολιτικοί δηλώνουν περήφανα ως ανοιχτόμυαλοι αντίβαροι στα πλειοψηφικά καθεστώτα. Το 2019, οι δήμαρχοι της Πράγας, της Μπρατισλάβας, της Βαρσοβίας και της Βουδαπέστης ίδρυσαν το “Σύμφωνο των Ελεύθερων Πόλεων” για να δείξουν ότι υπάρχει και άλλος δρόμος. Ταξίδεψαν όλοι μαζί στο Κίεβο για να στηρίξουν την Ουκρανία, όταν κάποιοι εθνικοί ηγέτες τους αρνούνταν να το κάνουν. Μέλος του συμφώνου θα μπορούσε να ήταν και η Κωνσταντινούπολη, της οποίας ο δήμαρχος Εκρέμ Ιμάμογλου, απείλησε τόσο τον Ερντογάν που τελικά φυλακίστηκε. Το Σύμφωνο πλέον περιλαμβάνει 32 ευρωπαϊκές πόλεις, με στόχο την προστασία της δημοκρατίας και της ανοιχτής κοινωνίας—και φυσικά την ανταλλαγή συμβουλών για πολεοδομικά προβλήματα. 

Από το δημοτικό συμβούλιο στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο 

Τα δημαρχεία είναι προφανή μέρη για να βρει κανείς ικανούς διαχειριστές. Οι δημαγωγοί ανεβαίνουν κάνοντας υποσχέσεις. Οι δήμαρχοι διατηρούν την εξουσία τους τηρώντας τες. Δεν τα καταφέρνουν όμως όλοι οι πολιτικοί που έχουν διαπρέψει ως δήμαρχοι όταν μεταπηδούν στο εθνικό προσκήνιο. Ο Όλαφ Σολτς, για παράδειγμα, θα μείνει στη μνήμη του κόσμου πιο θετικά για τα επτά του χρόνια ως δήμαρχος του Αμβούργου, παρά για τη θητεία του ως καγκελάριος της Γερμανίας. Η Αν Ινταλγκό, που διανύει τη δεύτερη δεκαετία της ως δήμαρχος του Παρισιού, συγκέντρωσε μόλις 1,8% των ψήφων στην υποψηφιότητά της για την προεδρία της Γαλλίας το 2022—πίσω από τουλάχιστον εννέα άλλους υποψήφιους. 

Οι πόλεις μπορεί να φαίνονται εύκολες στη διαχείριση σε σύγκριση με ολόκληρες χώρες. Συχνά οι πρωτεύουσες είναι το πλουσιότερο μέρος ενός κράτους. Η παροχή δημόσιων υπηρεσιών είναι πιο απλή σε πυκνοκατοικημένες περιοχές με μεγάλα φορολογικά έσοδα, ταυτόχρονα τα ελλείμματα είναι και πιο εύκολο να εντοπιστούν. Η διαχειριστική ανεπάρκεια που εκθέτει τις αδυναμίες των λαϊκιστών σε εθνικό επίπεδο μπορεί να χρειαστεί χρόνια για να γίνει εμφανής: οι υποχρηματοδοτούμενες δημόσιες υπηρεσίες υποβαθμίζονται σταδιακά και λίγοι ψηφοφόροι παρακολουθούν τις λεπτομέρειες της εξωτερικής πολιτικής. Αντιθέτως, όλοι παρατηρούν αμέσως όταν δεν κλείνουν οι λακκούβες και τα λεωφορεία καθυστερούν. 

Οι φωνακλάδες πολιτικοί συχνά μιλούν για το πως θα «ξαναπάρουμε τον έλεγχο». Οι ψηφοφόροι, όμως, ίσως θα έπρεπε να δίνουν περισσότερη προσοχή σε εκείνους που έχουν καλό ιστορικό στο να αδειάζουν τους κάδους απορριμμάτων. 

*Με στοιχεία από τον Εconomist.

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.