Η Ευρώπη μόλις είχε την πρώτη της γεύση από μια έξαλλη και ανυπόμονη κυβέρνηση Τραμπ – και αν κάτι έγινε ξεκάθαρο, είναι ότι μια ιστορική ρωγμή ανοίγει στο δυτικό στρατόπεδο.
Μετά από τρία χρόνια πολέμου, όπου το ΝΑΤΟ επιβίωσε μέσα από μια σπάνια επίδειξη συνοχής, η Ουάσιγκτον δείχνει πλέον ξεκάθαρα ότι έχει άλλα σχέδια. Η κυβέρνηση Τραμπ δεν βλέπει πια την Ευρώπη ως προτεραιότητα· αντιθέτως, στρέφει το βλέμμα της στην Ασία, τη Λατινική Αμερική και – γιατί όχι; – ακόμα και στην Αρκτική. Όπου υπάρχουν σπάνια ορυκτά, υπάρχει και το αμερικανικό ενδιαφέρον.
Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, που βγήκαν από συνάντηση με τον υπουργό Άμυνας Πιτ Χεγκσέθ εμφανώς ταραγμένοι, αναφέρουν πως τώρα θεωρούν δεδομένο ότι δεκάδες χιλιάδες Αμερικανοί στρατιώτες θα αποχωρήσουν από την Ευρώπη. Το ερώτημα δεν είναι αν θα φύγουν, αλλά πόσοι και πόσο γρήγορα.
Την ίδια στιγμή, η μεγαλύτερη ανησυχία τους είναι μήπως, σε μια από τις κλειστές διαπραγματεύσεις του με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, ο Τραμπ ετοιμάζεται να δώσει στη Ρωσία αυτό που πάντα ήθελε: ένα κομμάτι της Ουκρανίας σήμερα και τον δρόμο ανοιχτό για να καταπιεί την υπόλοιπη αργότερα. Για πολλούς στη Δύση, το μεγάλο παιχνίδι του Πούτιν δεν είναι απλά η Ουκρανία – είναι η διάλυση του ΝΑΤΟ. Και αν ο Τραμπ αποφασίσει ότι το σύμφωνο του 20ού αιώνα δεν του αποφέρει τα ορυκτά που θέλει, ίσως να του είναι πιο εύκολο να το ξεφορτωθεί παρά να το υπερασπιστεί.
Οι φόβοι ξεχύθηκαν σαν ποτάμι στη σκηνή της Διάσκεψης Ασφαλείας του Μονάχου το Σάββατο το πρωί, όταν ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι διακήρυξε πως «η Ουκρανία δεν θα δεχτεί ποτέ συμφωνίες που γίνονται πίσω από την πλάτη της». Με μια δόση αισιοδοξίας – ή απελπισίας – πρότεινε τη δημιουργία ενός «ευρωπαϊκού στρατού», μια δύναμη ανεξάρτητη από το ΝΑΤΟ, που θα παίρνει τις αποφάσεις της χωρίς την επιρροή – ή τον έλεγχο – των Ηνωμένων Πολιτειών.
Με λίγα λόγια, ο Ζελένσκι δεν ζητά απλώς βοήθεια· ζητά από την Ευρώπη να απελευθερωθεί από την Ουάσιγκτον και να φτιάξει τον δικό της στρατό, με τις ήδη σφυρηλατημένες στη μάχη ουκρανικές δυνάμεις στην πρώτη γραμμή.
Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, ο Ζελένσκι δεν δίστασε να προειδοποιήσει για το επόμενο μεγάλο θέατρο σκιών: ο Πούτιν, είπε, θα επιχειρήσει να χειραγωγήσει τον Τραμπ, προσκαλώντας τον στη Μόσχα για να γιορτάσουν μαζί την 80ή επέτειο από τη νίκη επί των Ναζί. «Ο Πούτιν θα προσπαθήσει να βάλει τον νέο πρόεδρο των ΗΠΑ να σταθεί στην Κόκκινη Πλατεία στις 9 Μαΐου», είπε σε ένα ασφυκτικά γεμάτο ακροατήριο Ευρωπαίων διπλωματών και αξιωματούχων άμυνας και πληροφοριών. «Όχι ως σεβαστό ηγέτη, αλλά σαν σκηνικό σε μια από τις παραστάσεις του».
Αντί λοιπόν για στρατηγικές κινήσεις και σοβαρές συμμαχίες, η παγκόσμια ασφάλεια φαίνεται να εξαρτάται από το ποιος θα παίξει καλύτερα τον ρόλο του σε αυτό το γεωπολιτικό σόου. Και το χειρότερο; Όλοι ξέρουμε ποιος είναι ο πρόθυμος κομπάρσος.
Πίσω από κλειστές πόρτες, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι βρέθηκε αντιμέτωπος με μια πολύ διαφορετική «διαπραγμάτευση» με αξιωματούχους της κυβέρνησης Τραμπ την περασμένη εβδομάδα. Μετά από συναντήσεις με τον υπουργό Οικονομικών των ΗΠΑ, Σκοτ Μπέσεντ, στο Κίεβο, απέρριψε μια πρόταση που κάνει ακόμα και τους πιο κυνικούς διαπραγματευτές να κοκκινίσουν: οι Ηνωμένες Πολιτείες να αποκτήσουν το 50% των ορυκτών πόρων της Ουκρανίας – γραφίτη, λίθιο, ουράνιο – ως «αντισταθμιστική αμοιβή» για τη στήριξή τους στον πόλεμο.
Με λίγα λόγια, ο Τραμπ και η παρέα του δεν μπήκαν καν στον κόπο να τηρήσουν τα προσχήματα. Ο πόλεμος στην Ουκρανία μετατράπηκε επίσημα σε μια μπίζνα εξορύξεων για το αμερικανικό λόμπι των σπάνιων γαιών, με την ασφάλεια της χώρας να έρχεται σε δεύτερη μοίρα.
Ο ίδιος ο Ζελένσκι αναφέρθηκε στη «διαπραγμάτευση» από το Μόναχο, μετά τη συνάντησή του με τον Βανς, παραπονούμενος ότι η πρόταση της Ουάσινγκτον δεν περιλάμβανε καμία εγγύηση ασφάλειας σε περίπτωση που η Ρωσία επιχειρούσε νέα εισβολή. «Μπορούμε να συζητήσουμε για το πώς θα μοιραστούν τα κέρδη όταν οι εγγυήσεις ασφαλείας είναι ξεκάθαρες», δήλωσε.
Δηλαδή, πρώτα παραδώστε μας μισή χώρα και μετά – αν είστε τυχεροί – ίσως σας προστατεύσουμε. Η γεωπολιτική του Τραμπ σε όλο της το μεγαλείο…
Η εγγύηση ασφάλειας είναι το κλειδί της υπόθεσης, γιατί οι Ουκρανοί δεν ξεχνούν: ΗΠΑ και Βρετανία υπέγραψαν συμφωνία στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου, όταν η Ουκρανία παρέδωσε τα ρωσικά πυρηνικά όπλα που βρισκόντουσαν στο έδαφός της. Τώρα, που χρειάζεται την προστασία που της είχαν υποσχεθεί, οι «σύμμαχοι» κάνουν ότι δεν καταλαβαίνουν.
Αλλά οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες το είπαν ξεκάθαρα: αυτή η διαπραγμάτευση θυμίζει αποικιοκρατία από μακριά. Σαν ένα déjà vu μιας εποχής όπου οι ισχυροί της Δύσης προσέφεραν «προστασία» στις μικρότερες χώρες, αρκεί να τους παραχωρούσαν ό,τι πολύτιμο είχαν – γη, πόρους, ανθρώπινες ζωές.
Τρεις ημέρες ανοιχτών συζητήσεων στο Munich Security Conference, τρεις ημέρες χαμόγελων στα πάνελ και ύποπτων συνομιλιών σε ιδιωτικά δείπνα και διαδρόμους, και το μόνο που έγινε φανερό ήταν ένα πράγμα: η διατλαντική σχέση δεν είναι απλώς σε κρίση. Είναι σε σύγχυση, σε παράνοια, σε ελεύθερη πτώση.
Δεν πάνε ούτε επτά μήνες από τότε που οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ γιόρταζαν στην Ουάσινγκτον τα 75 χρόνια της πιο επιτυχημένης στρατιωτικής συμμαχίας στον κόσμο. Και ναι, όλοι γνώριζαν ότι η επανεκλογή του Τραμπ θα προκαλούσε σεισμούς. Αλλά κανείς δεν περίμενε τέτοια αγριότητα και τέτοια ταχύτητα στην αποσύνθεση.
«Συγκρίνετε τις ομιλίες του στρατηγού Μάτις και του Μάικ Πενς όταν ήρθαν εδώ για πρώτη φορά το 2017», είπε η γερουσιαστής των Δημοκρατικών, Τζιν Σαχίν. «Ήταν γεμάτες διαβεβαιώσεις, μιλούσαν για το τι μπορούν να κάνουν οι σύμμαχοι μαζί. Και τώρα ακούστε τον Πιτ Χέγκσεθ και τον Τζέι Ντι Βανς αυτή την εβδομάδα. Είναι σαν ο μοναδικός τους στόχος να είναι η διάλυση».
Και αυτό ακριβώς φαίνεται να συμβαίνει. Όταν ο ειδικός απεσταλμένος του Τραμπ για την Ουκρανία, Κιθ Κέλογκ, πήρε το λόγο στο Μόναχο το Σάββατο, ξεκαθάρισε πως η Ευρώπη δεν θα βρίσκεται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Η Ουκρανία και η Ρωσία θα «τα βρουν» μεταξύ τους, με τις Ηνωμένες Πολιτείες να παίζουν το ρόλο του «διαμεσολαβητή».
Με λίγα λόγια, η Αμερική εγκαταλείπει την Ευρώπη στη μοίρα της. Και αν κάποιος μπορεί να είχε ακόμα αμφιβολίες, τώρα ξέρει ακριβώς ποιανού το συμφέρον εξυπηρετεί αυτό.
*Με στοιχεία από τους New York Times.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Inst
Η Ευρώπη μόλις είχε την πρώτη της γεύση από μια έξαλλη και ανυπόμονη κυβέρνηση Τραμπ – και αν κάτι έγινε ξεκάθαρο, είναι ότι μια ιστορική ρωγμή ανοίγει στο δυτικό στρατόπεδο.
Μετά από τρία χρόνια πολέμου, όπου το ΝΑΤΟ επιβίωσε μέσα από μια σπάνια επίδειξη συνοχής, η Ουάσιγκτον δείχνει πλέον ξεκάθαρα ότι έχει άλλα σχέδια. Η κυβέρνηση Τραμπ δεν βλέπει πια την Ευρώπη ως προτεραιότητα· αντιθέτως, στρέφει το βλέμμα της στην Ασία, τη Λατινική Αμερική και – γιατί όχι; – ακόμα και στην Αρκτική. Όπου υπάρχουν σπάνια ορυκτά, υπάρχει και το αμερικανικό ενδιαφέρον.
Ευρωπαίοι αξιωματούχοι, που βγήκαν από συνάντηση με τον υπουργό Άμυνας Πιτ Χεγκσέθ εμφανώς ταραγμένοι, αναφέρουν πως τώρα θεωρούν δεδομένο ότι δεκάδες χιλιάδες Αμερικανοί στρατιώτες θα αποχωρήσουν από την Ευρώπη. Το ερώτημα δεν είναι αν θα φύγουν, αλλά πόσοι και πόσο γρήγορα.
Την ίδια στιγμή, η μεγαλύτερη ανησυχία τους είναι μήπως, σε μια από τις κλειστές διαπραγματεύσεις του με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, ο Τραμπ ετοιμάζεται να δώσει στη Ρωσία αυτό που πάντα ήθελε: ένα κομμάτι της Ουκρανίας σήμερα και τον δρόμο ανοιχτό για να καταπιεί την υπόλοιπη αργότερα. Για πολλούς στη Δύση, το μεγάλο παιχνίδι του Πούτιν δεν είναι απλά η Ουκρανία – είναι η διάλυση του ΝΑΤΟ. Και αν ο Τραμπ αποφασίσει ότι το σύμφωνο του 20ού αιώνα δεν του αποφέρει τα ορυκτά που θέλει, ίσως να του είναι πιο εύκολο να το ξεφορτωθεί παρά να το υπερασπιστεί.
Οι φόβοι ξεχύθηκαν σαν ποτάμι στη σκηνή της Διάσκεψης Ασφαλείας του Μονάχου το Σάββατο το πρωί, όταν ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι διακήρυξε πως «η Ουκρανία δεν θα δεχτεί ποτέ συμφωνίες που γίνονται πίσω από την πλάτη της». Με μια δόση αισιοδοξίας – ή απελπισίας – πρότεινε τη δημιουργία ενός «ευρωπαϊκού στρατού», μια δύναμη ανεξάρτητη από το ΝΑΤΟ, που θα παίρνει τις αποφάσεις της χωρίς την επιρροή – ή τον έλεγχο – των Ηνωμένων Πολιτειών.
Με λίγα λόγια, ο Ζελένσκι δεν ζητά απλώς βοήθεια· ζητά από την Ευρώπη να απελευθερωθεί από την Ουάσιγκτον και να φτιάξει τον δικό της στρατό, με τις ήδη σφυρηλατημένες στη μάχη ουκρανικές δυνάμεις στην πρώτη γραμμή.
Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, ο Ζελένσκι δεν δίστασε να προειδοποιήσει για το επόμενο μεγάλο θέατρο σκιών: ο Πούτιν, είπε, θα επιχειρήσει να χειραγωγήσει τον Τραμπ, προσκαλώντας τον στη Μόσχα για να γιορτάσουν μαζί την 80ή επέτειο από τη νίκη επί των Ναζί. «Ο Πούτιν θα προσπαθήσει να βάλει τον νέο πρόεδρο των ΗΠΑ να σταθεί στην Κόκκινη Πλατεία στις 9 Μαΐου», είπε σε ένα ασφυκτικά γεμάτο ακροατήριο Ευρωπαίων διπλωματών και αξιωματούχων άμυνας και πληροφοριών. «Όχι ως σεβαστό ηγέτη, αλλά σαν σκηνικό σε μια από τις παραστάσεις του».
Αντί λοιπόν για στρατηγικές κινήσεις και σοβαρές συμμαχίες, η παγκόσμια ασφάλεια φαίνεται να εξαρτάται από το ποιος θα παίξει καλύτερα τον ρόλο του σε αυτό το γεωπολιτικό σόου. Και το χειρότερο; Όλοι ξέρουμε ποιος είναι ο πρόθυμος κομπάρσος.
Πίσω από κλειστές πόρτες, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι βρέθηκε αντιμέτωπος με μια πολύ διαφορετική «διαπραγμάτευση» με αξιωματούχους της κυβέρνησης Τραμπ την περασμένη εβδομάδα. Μετά από συναντήσεις με τον υπουργό Οικονομικών των ΗΠΑ, Σκοτ Μπέσεντ, στο Κίεβο, απέρριψε μια πρόταση που κάνει ακόμα και τους πιο κυνικούς διαπραγματευτές να κοκκινίσουν: οι Ηνωμένες Πολιτείες να αποκτήσουν το 50% των ορυκτών πόρων της Ουκρανίας – γραφίτη, λίθιο, ουράνιο – ως «αντισταθμιστική αμοιβή» για τη στήριξή τους στον πόλεμο.
Με λίγα λόγια, ο Τραμπ και η παρέα του δεν μπήκαν καν στον κόπο να τηρήσουν τα προσχήματα. Ο πόλεμος στην Ουκρανία μετατράπηκε επίσημα σε μια μπίζνα εξορύξεων για το αμερικανικό λόμπι των σπάνιων γαιών, με την ασφάλεια της χώρας να έρχεται σε δεύτερη μοίρα.
Ο ίδιος ο Ζελένσκι αναφέρθηκε στη «διαπραγμάτευση» από το Μόναχο, μετά τη συνάντησή του με τον Βανς, παραπονούμενος ότι η πρόταση της Ουάσινγκτον δεν περιλάμβανε καμία εγγύηση ασφάλειας σε περίπτωση που η Ρωσία επιχειρούσε νέα εισβολή. «Μπορούμε να συζητήσουμε για το πώς θα μοιραστούν τα κέρδη όταν οι εγγυήσεις ασφαλείας είναι ξεκάθαρες», δήλωσε.
Δηλαδή, πρώτα παραδώστε μας μισή χώρα και μετά – αν είστε τυχεροί – ίσως σας προστατεύσουμε. Η γεωπολιτική του Τραμπ σε όλο της το μεγαλείο…
Η εγγύηση ασφάλειας είναι το κλειδί της υπόθεσης, γιατί οι Ουκρανοί δεν ξεχνούν: ΗΠΑ και Βρετανία υπέγραψαν συμφωνία στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου, όταν η Ουκρανία παρέδωσε τα ρωσικά πυρηνικά όπλα που βρισκόντουσαν στο έδαφός της. Τώρα, που χρειάζεται την προστασία που της είχαν υποσχεθεί, οι «σύμμαχοι» κάνουν ότι δεν καταλαβαίνουν.
Αλλά οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες το είπαν ξεκάθαρα: αυτή η διαπραγμάτευση θυμίζει αποικιοκρατία από μακριά. Σαν ένα déjà vu μιας εποχής όπου οι ισχυροί της Δύσης προσέφεραν «προστασία» στις μικρότερες χώρες, αρκεί να τους παραχωρούσαν ό,τι πολύτιμο είχαν – γη, πόρους, ανθρώπινες ζωές.
Τρεις ημέρες ανοιχτών συζητήσεων στο Munich Security Conference, τρεις ημέρες χαμόγελων στα πάνελ και ύποπτων συνομιλιών σε ιδιωτικά δείπνα και διαδρόμους, και το μόνο που έγινε φανερό ήταν ένα πράγμα: η διατλαντική σχέση δεν είναι απλώς σε κρίση. Είναι σε σύγχυση, σε παράνοια, σε ελεύθερη πτώση.
Δεν πάνε ούτε επτά μήνες από τότε που οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ γιόρταζαν στην Ουάσινγκτον τα 75 χρόνια της πιο επιτυχημένης στρατιωτικής συμμαχίας στον κόσμο. Και ναι, όλοι γνώριζαν ότι η επανεκλογή του Τραμπ θα προκαλούσε σεισμούς. Αλλά κανείς δεν περίμενε τέτοια αγριότητα και τέτοια ταχύτητα στην αποσύνθεση.
«Συγκρίνετε τις ομιλίες του στρατηγού Μάτις και του Μάικ Πενς όταν ήρθαν εδώ για πρώτη φορά το 2017», είπε η γερουσιαστής των Δημοκρατικών, Τζιν Σαχίν. «Ήταν γεμάτες διαβεβαιώσεις, μιλούσαν για το τι μπορούν να κάνουν οι σύμμαχοι μαζί. Και τώρα ακούστε τον Πιτ Χέγκσεθ και τον Τζέι Ντι Βανς αυτή την εβδομάδα. Είναι σαν ο μοναδικός τους στόχος να είναι η διάλυση».
Και αυτό ακριβώς φαίνεται να συμβαίνει. Όταν ο ειδικός απεσταλμένος του Τραμπ για την Ουκρανία, Κιθ Κέλογκ, πήρε το λόγο στο Μόναχο το Σάββατο, ξεκαθάρισε πως η Ευρώπη δεν θα βρίσκεται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Η Ουκρανία και η Ρωσία θα «τα βρουν» μεταξύ τους, με τις Ηνωμένες Πολιτείες να παίζουν το ρόλο του «διαμεσολαβητή».
Με λίγα λόγια, η Αμερική εγκαταλείπει την Ευρώπη στη μοίρα της. Και αν κάποιος μπορεί να είχε ακόμα αμφιβολίες, τώρα ξέρει ακριβώς ποιανού το συμφέρον εξυπηρετεί αυτό.
*Με στοιχεία από τους New York Times.
➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Inst
