Η ιστορία των σιδηροδρόμων είναι διαχρονικά συνδεμένη με την εξέλιξη των πολιτισμών. Η ιστορία του ελληνικού σιδηροδρόμου -μαζί με τις χρόνιες ελλείψεις- είναι πλέον συνυφασμένη με ένα συλλογικό τραύμα, το τραύμα του έθνους μας. Ο φόβος της επανάληψης είναι και θα είναι παρών. Το πολύνεκρο σιδηροδρομικό δυστύχημα είναι ένα από τα αυτοάνοσα του βιοπολιτικού σώματος, την εποχή των δορυφόρων και του GPS. Πώς είναι δυνατόν να απαξιώνεται συστηματικά μιας ζωτικής σημασίας υποδομή και εμείς να πιστεύουμε πως κάτι τέτοιο δεν θα συμβεί ποτέ σε εμάς, στις δικές μας πόλεις, στα δικά μας σώματα; Είναι σαν να κακοποιούμε και να κακοδιαχειριζόμαστε μακροχρόνια τον εαυτό μας με συστηματική παραμέληση βασικών αναγκών μας, με καταχρήσεις αντί για φροντίδα των φυσικών φθορών μας και να πιστεύουμε πως η ασθένεια ή ο θάνατος δεν θα μας αγγίξει;
Το διαδίκτυο κατακλύστηκε από τη φράση «σε μια χώρα που μπορείς να δεις που είναι ο ντελιβεράς της Wolt και της Efood δεν μπορείς να δεις εάν δυο τρένα είναι στην ίδια γραμμή». Όλοι γνωρίζουμε πολύ καλά σε ποια χώρα ζούμε. Το κράτος δεν έθεσε ως προτεραιότητα την ασφαλή μετακίνηση των πολιτών. Έπρεπε να φτάσουμε σε μια τέτοια συμφορά για να αντιδράσουμε; Όχι μόνο ως πολιτικοί ή συνδικαλιστές αλλά και ως απλοί πολίτες, ως πολιτικά σκεπτόμενα όντα.
Ναι, έγινε ένα ανθρώπινο λάθος. Και ανθρώπινα λάθη πάντα θα γίνονται. Δεν υπήρχε ωστόσο καμία δικλείδα ασφαλείας. Ποιος είναι υπεύθυνος που δεν είχαν οι απαραίτητες προσλήψεις και στη κρίσιμη θέση του σταθμάρχη βρίσκεται ένας άνθρωπος δίχως πείρα; Ποιος θα αναλάβει την ευθύνη που δεν εισακούστηκαν οι κραυγές των συνδικαλιστών για τα ελλείματα ασφαλείας στους ελληνικούς σιδηροδρόμους; Υπάρχουν πολιτικές και ποινικές ευθύνες και θα πρέπει να αποδοθούν. Πώς μπορεί λοιπόν ο Πρωθυπουργός της χώρας να δηλώνει πως «όλα δείχνουν πως το δυστύχημα οφείλεται σε ανθρώπινο λάθος»; Υπάρχει άραγε πια κανείς που να αισθάνεται ασφαλής σε αυτό τον τόπο;
Σε μια τέτοια καταστροφή, οι ευθύνες είναι διαχρονικές και οι πολιτικές ευθύνες τεράστιες, με ρίζες βαθιές μέσα στον χρόνο. Το πιο παράξενο είναι πως πάντα νομίζουμε πως δεν θα συμβεί σε εμάς, πως πάντα θα συμβαίνει σε κάποιον άλλο, σε κάποια μακρινή τριτοκοσμική χώρα. Η διατάραξη ασφάλειας συγκοινωνιών έχει συντελεστεί πολλά πολλά χρόνια πριν το δυστύχημα. Θα βαρύνει άραγε μόνο το Σταθμάρχη όπως και οι ανθρωποκτονίες από αμέλεια; Τι σημαίνει αμέλεια και ποιον αφορά; Γιατί ένας υπάλληλος 60 ετών, με ένα έτος εκπαίδευση και ένα μήνα προϋπηρεσία είναι μόνος στη βραδινή βάρδια ενώ το προσωπικό συμβασιούχων έρχεται και παρέρχεται;
Η προ ημερών ανακοίνωση της Δημοκρατικής Ενωτικής Συνδικαλιστικής Κίνησης Σιδηροδρομικών είχε επαναφέρει στο προσκήνιο στις 7 Φεβρουαρίου τα σοβαρά προβλήματα ασφαλείας στον ελληνικό σιδηρόδρομο. Οι συνδικαλιστές του ΟΣΕ είχαν προειδοποιήσει δημοσίως για τα ελλείμματα ασφαλείας του ελληνικού σιδηροδρομικού δικτύου. «Είναι πλέον εξοργιστικό αυτά να αποτελούν σχεδόν καθημερινό φαινόμενο και να μην παίρνεται κανένα ουσιαστικό μέτρο, να μη δρομολογείται καμία βελτίωση στην υποδομή και λειτουργία, να μην ελέγχονται οι εμπλεκόμενοι φορείς και να μην αναζητούνται ευθύνες. Όπως οι προηγούμενες Κυβερνήσεις έτσι και η σημερινή, έχει άλλες προτεραιότητες και όχι την ασφαλή μετακίνηση των πολιτών. Αντιλαμβάνονται την ασφάλεια ως κόστος».
Είχε προηγηθεί η παραίτηση του προέδρου του έργου της εγκατάστασης του συστήματος σιδηροδρομικής σηματοδότησης ERTMS/ETCS, κ.Χ.Κ. υπεύθυνος ασφάλειας των δρομολογίων, εξαιτίας της διαφωνίας του με τη μη τήρηση του φυσικού αντικειμένου της σύμβασης 717 και με ε την αναίτια αποξήλωση των εν λειτουργία (χρηματοδοτούμενων με ευρωπαϊκά κονδύλια) υφιστάμενων συστημάτων αλληλεξάρτησης και την αντικατάστασή τους με ένα σύστημα αλληλεξάρτησης…
Ναι, η ασφάλεια αντιμετωπίζεται εμφανέστατα ως κόστος από την κυβέρνηση. Όπως κόστος είναι και η υγεία, δηλαδή οι ζωές μας. Κοστίζουν πολύ και είναι προτιμότερο να χάνονται, όταν…τύχει. Ασκείται έλεγχος στη θνητότητα, ασκείται νεκροπολιτική όρος δανεικός από τον Ασίλε Μπέμπε-, προέκταση της βιοπολιτικής του Μισέλ Φουκώ. Και μάλισταν νεκροπολιτική νέων παιδιών.
Η σύνδεση της πολιτικής εξουσίας με τη ζωή και κατ’ επέκταση με τον θάνατο; υπήρξε η πρωτοτυπία της θεωρίας του Φουκώ. Η βιοπολιτική, η οποία τέμνει κάθε μοντέλο φιλελεύθερης διακυβέρνησης, συνομιλεί με το διαγενεαλογικό και με το συλλογικό τραύμα. Το τραυματικό στοιχείο δεν αφορά μόνο όσους ήταν παρόντες στον τόπο της καταστροφής άλλα και όσους εμπλέκονται υποκειμενικά, ο καθένας με διαφορετικό τρόπο. Από το πολιτικό προσωπικό της χώρας που διαχειρίζεται εδώ και δεκαετίες τις μέχρι τους υπαλλήλους της ΤΡΑΙΝΟΣΕ και όλους όσους χρησιμοποιούν τις δημόσιες συγκοινωνίες. Το συλλογικό τραύμα εγγράφεται στο ασυνείδητό μας όπως τα πιο σημαντικά γεγονότα της ζωής μας, από τη γέννηση μέχρι τον θάνατο και διαπερνά τις γενιές.
Η θλίψη για τις ζωές που χάθηκαν είναι δυσβάσταχτη. Το άγχος του αφανισμού που μας διέπει εντείνεται. Η ανασφάλεια είναι διάχυτη. Ποιος θα εμπιστευτεί ξανά τις δημόσιες συγκοινωνίες; Και πως αυτές θα επαναλειτουργήσουν με ασφάλεια;
Ζούμε από τύχη; Ο μηχανοδηγός ακούγεται – σύμφωνα με μαρτυρίες- να λέει «πάμε και όπου βγει» – συμπυκνώνοντας σε αυτή τη φράση τις χρόνιες παθογένειας ενός ολόκληρου συστήματος -και λίγο αργότερα ο Κώστας Καραμανλής υποβάλει την παραίτηση του αναλαμβάνοντας την ευθύνη για τα διαχρονικά λάθη του ελληνικού κράτους και του πολιτικού συστήματος. Ακολουθούν οι παραιτήσεις των Διοικητών ΟΣΕ και ΕΡΓΟΣΕ. Είχε προηγηθεί η λάθος εντολή του Σταθμάρχη. Δυο τρένα κινούνται στην ίδια γραμμή για 12 λεπτά. Οι ζωές τόσων νέων παιδιών εξαρτώνται από το πάτημα ενός κουμπιού, το γύρισμα ενός κλειδιού. Όλα κινούνται χειροκίνητα. Δεν υπάρχει GPS εν έτει 2023 . Δεν λειτουργεί το σύστημα σηματοδότησης. Το επιβατικό τρένο που έχει κατεύθυνση προς Θεσσαλονίκη συγκρούεται μετωπικά με την εμπορική αμαξοστοιχία που έχει αντίθετη κατεύθυνση. Η σύγκρουση είναι αναπόδραστη.
Κι όμως ο ΟΣΕ, η πιο προβληματική επιχείρηση της χώρας- όπως είχε πει ο κύριος Κωστής Χατζιδάκης -έχει γίνει κερδοφόρα. Τι ακριβώς εννοούσε; Κερδοφόρα με ανεπαρκής στελέχωση και συστηματική κακοδιαχείριση. Πόσες και ποιες κυβερνήσεις ευθύνονται; Αναμένουμε να δούμε τι θα κανει συγκεκριμένη πολιτική ηγεσία που αγνόησε επιδεικτικά την επιστολή της 7ης Φεβρουαρίου, που ιδιωτικοποιεί -εκ πεποιθήσεως , κερδοσκοπικά και δολοφονικά- τη μετακίνηση, την υγεία και την παιδεία;
Οι σιδηρόδρομοι έχουν αλλάξει, μέσα στο χρόνο και στο χώρο, τον τρόπο που ταξιδεύουν και που εργάζονται οι άνθρωποι. Σήμερα οφείλουν να αλλάξουν τον τρόπο που σκεφτόμαστε και αντιδρούμε, τον τρόπο που υπάρχουμε στη δημόσια ζωή. Μέχρι τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές ο αριθμός των νεκρών έχει φτάσει το νούμερο 44 και δυστυχώς μάλλον θα αυξηθεί. Ας ελπίσουμε πως αυτό το σιδηροδρομικό δυστύχημα θα μετασχηματίσει τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τόσο τη δική μας ζωή όσο και τη ζωή των Άλλων, τον τρόπο που τιμάμε την ασφάλεια μας και την ασφάλεια των άλλων, τον τρόπο που παλεύουμε απέναντι στην αδικία της δική μας και την αδικία των άλλων, τον τρόπο που διεκδικούμε να καλυφθούν οι ελλείψεις και οι παθογένειες σε ότι μας αφορά και ότι αφορά το δημόσιο γίγνεσθαι. Ο καθένας από τη θέση του, από το ρόλο του, με τη δική του φωνή, τη δική του ψήφο, την δική του εξέγερση, τη δική του ανάληψη ευθύνης για όσα του( μας) αναλογούν.
Διαφορετικά πως θα επανεκκινήσουμε τις ζωές μας; Ξέρουμε πως θα συμβεί και σε εμάς ή στους δικούς μας ανθρώπους, σε κάποιο τρένο, στο Μάτι, στην Μάνδρα, σε κάποιο από τα νοσοκομεία όπου έχει καταργηθεί το δικαίωμα της δημόσιας περίθαλψης, σε κάποιο φονικό οδικό δίκτυο «μες στην κοιλάδα των Τεμπών» ή αλλού. Φόβος των μηχανοδηγών; Όχι. Φόβος των ψευτοπολιτικών.
Η ιστορία των σιδηροδρόμων είναι διαχρονικά συνδεμένη με την εξέλιξη των πολιτισμών. Η ιστορία του ελληνικού σιδηροδρόμου -μαζί με τις χρόνιες ελλείψεις- είναι πλέον συνυφασμένη με ένα συλλογικό τραύμα, το τραύμα του έθνους μας. Ο φόβος της επανάληψης είναι και θα είναι παρών. Το πολύνεκρο σιδηροδρομικό δυστύχημα είναι ένα από τα αυτοάνοσα του βιοπολιτικού σώματος, την εποχή των δορυφόρων και του GPS. Πώς είναι δυνατόν να απαξιώνεται συστηματικά μιας ζωτικής σημασίας υποδομή και εμείς να πιστεύουμε πως κάτι τέτοιο δεν θα συμβεί ποτέ σε εμάς, στις δικές μας πόλεις, στα δικά μας σώματα; Είναι σαν να κακοποιούμε και να κακοδιαχειριζόμαστε μακροχρόνια τον εαυτό μας με συστηματική παραμέληση βασικών αναγκών μας, με καταχρήσεις αντί για φροντίδα των φυσικών φθορών μας και να πιστεύουμε πως η ασθένεια ή ο θάνατος δεν θα μας αγγίξει;
Το διαδίκτυο κατακλύστηκε από τη φράση «σε μια χώρα που μπορείς να δεις που είναι ο ντελιβεράς της Wolt και της Efood δεν μπορείς να δεις εάν δυο τρένα είναι στην ίδια γραμμή». Όλοι γνωρίζουμε πολύ καλά σε ποια χώρα ζούμε. Το κράτος δεν έθεσε ως προτεραιότητα την ασφαλή μετακίνηση των πολιτών. Έπρεπε να φτάσουμε σε μια τέτοια συμφορά για να αντιδράσουμε; Όχι μόνο ως πολιτικοί ή συνδικαλιστές αλλά και ως απλοί πολίτες, ως πολιτικά σκεπτόμενα όντα.
Ναι, έγινε ένα ανθρώπινο λάθος. Και ανθρώπινα λάθη πάντα θα γίνονται. Δεν υπήρχε ωστόσο καμία δικλείδα ασφαλείας. Ποιος είναι υπεύθυνος που δεν είχαν οι απαραίτητες προσλήψεις και στη κρίσιμη θέση του σταθμάρχη βρίσκεται ένας άνθρωπος δίχως πείρα; Ποιος θα αναλάβει την ευθύνη που δεν εισακούστηκαν οι κραυγές των συνδικαλιστών για τα ελλείματα ασφαλείας στους ελληνικούς σιδηροδρόμους; Υπάρχουν πολιτικές και ποινικές ευθύνες και θα πρέπει να αποδοθούν. Πώς μπορεί λοιπόν ο Πρωθυπουργός της χώρας να δηλώνει πως «όλα δείχνουν πως το δυστύχημα οφείλεται σε ανθρώπινο λάθος»; Υπάρχει άραγε πια κανείς που να αισθάνεται ασφαλής σε αυτό τον τόπο;
Σε μια τέτοια καταστροφή, οι ευθύνες είναι διαχρονικές και οι πολιτικές ευθύνες τεράστιες, με ρίζες βαθιές μέσα στον χρόνο. Το πιο παράξενο είναι πως πάντα νομίζουμε πως δεν θα συμβεί σε εμάς, πως πάντα θα συμβαίνει σε κάποιον άλλο, σε κάποια μακρινή τριτοκοσμική χώρα. Η διατάραξη ασφάλειας συγκοινωνιών έχει συντελεστεί πολλά πολλά χρόνια πριν το δυστύχημα. Θα βαρύνει άραγε μόνο το Σταθμάρχη όπως και οι ανθρωποκτονίες από αμέλεια; Τι σημαίνει αμέλεια και ποιον αφορά; Γιατί ένας υπάλληλος 60 ετών, με ένα έτος εκπαίδευση και ένα μήνα προϋπηρεσία είναι μόνος στη βραδινή βάρδια ενώ το προσωπικό συμβασιούχων έρχεται και παρέρχεται;
Η προ ημερών ανακοίνωση της Δημοκρατικής Ενωτικής Συνδικαλιστικής Κίνησης Σιδηροδρομικών είχε επαναφέρει στο προσκήνιο στις 7 Φεβρουαρίου τα σοβαρά προβλήματα ασφαλείας στον ελληνικό σιδηρόδρομο. Οι συνδικαλιστές του ΟΣΕ είχαν προειδοποιήσει δημοσίως για τα ελλείμματα ασφαλείας του ελληνικού σιδηροδρομικού δικτύου. «Είναι πλέον εξοργιστικό αυτά να αποτελούν σχεδόν καθημερινό φαινόμενο και να μην παίρνεται κανένα ουσιαστικό μέτρο, να μη δρομολογείται καμία βελτίωση στην υποδομή και λειτουργία, να μην ελέγχονται οι εμπλεκόμενοι φορείς και να μην αναζητούνται ευθύνες. Όπως οι προηγούμενες Κυβερνήσεις έτσι και η σημερινή, έχει άλλες προτεραιότητες και όχι την ασφαλή μετακίνηση των πολιτών. Αντιλαμβάνονται την ασφάλεια ως κόστος».
Είχε προηγηθεί η παραίτηση του προέδρου του έργου της εγκατάστασης του συστήματος σιδηροδρομικής σηματοδότησης ERTMS/ETCS, κ.Χ.Κ. υπεύθυνος ασφάλειας των δρομολογίων, εξαιτίας της διαφωνίας του με τη μη τήρηση του φυσικού αντικειμένου της σύμβασης 717 και με ε την αναίτια αποξήλωση των εν λειτουργία (χρηματοδοτούμενων με ευρωπαϊκά κονδύλια) υφιστάμενων συστημάτων αλληλεξάρτησης και την αντικατάστασή τους με ένα σύστημα αλληλεξάρτησης…
Ναι, η ασφάλεια αντιμετωπίζεται εμφανέστατα ως κόστος από την κυβέρνηση. Όπως κόστος είναι και η υγεία, δηλαδή οι ζωές μας. Κοστίζουν πολύ και είναι προτιμότερο να χάνονται, όταν…τύχει. Ασκείται έλεγχος στη θνητότητα, ασκείται νεκροπολιτική όρος δανεικός από τον Ασίλε Μπέμπε-, προέκταση της βιοπολιτικής του Μισέλ Φουκώ. Και μάλισταν νεκροπολιτική νέων παιδιών.
Η σύνδεση της πολιτικής εξουσίας με τη ζωή και κατ’ επέκταση με τον θάνατο; υπήρξε η πρωτοτυπία της θεωρίας του Φουκώ. Η βιοπολιτική, η οποία τέμνει κάθε μοντέλο φιλελεύθερης διακυβέρνησης, συνομιλεί με το διαγενεαλογικό και με το συλλογικό τραύμα. Το τραυματικό στοιχείο δεν αφορά μόνο όσους ήταν παρόντες στον τόπο της καταστροφής άλλα και όσους εμπλέκονται υποκειμενικά, ο καθένας με διαφορετικό τρόπο. Από το πολιτικό προσωπικό της χώρας που διαχειρίζεται εδώ και δεκαετίες τις μέχρι τους υπαλλήλους της ΤΡΑΙΝΟΣΕ και όλους όσους χρησιμοποιούν τις δημόσιες συγκοινωνίες. Το συλλογικό τραύμα εγγράφεται στο ασυνείδητό μας όπως τα πιο σημαντικά γεγονότα της ζωής μας, από τη γέννηση μέχρι τον θάνατο και διαπερνά τις γενιές.
Η θλίψη για τις ζωές που χάθηκαν είναι δυσβάσταχτη. Το άγχος του αφανισμού που μας διέπει εντείνεται. Η ανασφάλεια είναι διάχυτη. Ποιος θα εμπιστευτεί ξανά τις δημόσιες συγκοινωνίες; Και πως αυτές θα επαναλειτουργήσουν με ασφάλεια;
Ζούμε από τύχη; Ο μηχανοδηγός ακούγεται – σύμφωνα με μαρτυρίες- να λέει «πάμε και όπου βγει» – συμπυκνώνοντας σε αυτή τη φράση τις χρόνιες παθογένειας ενός ολόκληρου συστήματος -και λίγο αργότερα ο Κώστας Καραμανλής υποβάλει την παραίτηση του αναλαμβάνοντας την ευθύνη για τα διαχρονικά λάθη του ελληνικού κράτους και του πολιτικού συστήματος. Ακολουθούν οι παραιτήσεις των Διοικητών ΟΣΕ και ΕΡΓΟΣΕ. Είχε προηγηθεί η λάθος εντολή του Σταθμάρχη. Δυο τρένα κινούνται στην ίδια γραμμή για 12 λεπτά. Οι ζωές τόσων νέων παιδιών εξαρτώνται από το πάτημα ενός κουμπιού, το γύρισμα ενός κλειδιού. Όλα κινούνται χειροκίνητα. Δεν υπάρχει GPS εν έτει 2023 . Δεν λειτουργεί το σύστημα σηματοδότησης. Το επιβατικό τρένο που έχει κατεύθυνση προς Θεσσαλονίκη συγκρούεται μετωπικά με την εμπορική αμαξοστοιχία που έχει αντίθετη κατεύθυνση. Η σύγκρουση είναι αναπόδραστη.
Κι όμως ο ΟΣΕ, η πιο προβληματική επιχείρηση της χώρας- όπως είχε πει ο κύριος Κωστής Χατζιδάκης -έχει γίνει κερδοφόρα. Τι ακριβώς εννοούσε; Κερδοφόρα με ανεπαρκής στελέχωση και συστηματική κακοδιαχείριση. Πόσες και ποιες κυβερνήσεις ευθύνονται; Αναμένουμε να δούμε τι θα κανει συγκεκριμένη πολιτική ηγεσία που αγνόησε επιδεικτικά την επιστολή της 7ης Φεβρουαρίου, που ιδιωτικοποιεί -εκ πεποιθήσεως , κερδοσκοπικά και δολοφονικά- τη μετακίνηση, την υγεία και την παιδεία;
Οι σιδηρόδρομοι έχουν αλλάξει, μέσα στο χρόνο και στο χώρο, τον τρόπο που ταξιδεύουν και που εργάζονται οι άνθρωποι. Σήμερα οφείλουν να αλλάξουν τον τρόπο που σκεφτόμαστε και αντιδρούμε, τον τρόπο που υπάρχουμε στη δημόσια ζωή. Μέχρι τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές ο αριθμός των νεκρών έχει φτάσει το νούμερο 44 και δυστυχώς μάλλον θα αυξηθεί. Ας ελπίσουμε πως αυτό το σιδηροδρομικό δυστύχημα θα μετασχηματίσει τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε τόσο τη δική μας ζωή όσο και τη ζωή των Άλλων, τον τρόπο που τιμάμε την ασφάλεια μας και την ασφάλεια των άλλων, τον τρόπο που παλεύουμε απέναντι στην αδικία της δική μας και την αδικία των άλλων, τον τρόπο που διεκδικούμε να καλυφθούν οι ελλείψεις και οι παθογένειες σε ότι μας αφορά και ότι αφορά το δημόσιο γίγνεσθαι. Ο καθένας από τη θέση του, από το ρόλο του, με τη δική του φωνή, τη δική του ψήφο, την δική του εξέγερση, τη δική του ανάληψη ευθύνης για όσα του( μας) αναλογούν.
Διαφορετικά πως θα επανεκκινήσουμε τις ζωές μας; Ξέρουμε πως θα συμβεί και σε εμάς ή στους δικούς μας ανθρώπους, σε κάποιο τρένο, στο Μάτι, στην Μάνδρα, σε κάποιο από τα νοσοκομεία όπου έχει καταργηθεί το δικαίωμα της δημόσιας περίθαλψης, σε κάποιο φονικό οδικό δίκτυο «μες στην κοιλάδα των Τεμπών» ή αλλού. Φόβος των μηχανοδηγών; Όχι. Φόβος των ψευτοπολιτικών.
