«Τρως τίποτα; Πετσί και κόκκαλο είσαι», αν είχα 1€ για κάθε φορά που άκουγα αυτή τη φράση, τότε αυτό το άρθρο θα γραφόταν από κάποιο εξωτικό μέρος και όχι από την μίζερη Αθήνα. Οι περισσότεροι όταν ακούν τον όρο “body-shaming”, συνειρμικά σκέπτονται την εικόνα ενός παχύσαρκου ανθρώπου που γίνεται αντικείμενο χλευασμού στοχοποιώντας τα κιλά του. Ωστόσο, αυτή είναι μόνο η μία πλευρά αυτού του όρου, η άλλη ακόμα για πολλούς βρίσκεται σε μία αθέατη γωνιά ή οι ίδιοι θεωρούν ότι δεν πρέπει να έχει λόγο ύπαρξης.

Ποια είναι αυτή; Το “skinny shaming”! Το να ντρέπεσαι για το σώμα σου επειδή είσαι “πολύ αδύνατη” είναι κάτι που δεν λέγεται, τουλάχιστον όχι εύκολα. Στο παρελθόν όποτε προσπαθούσα να εκφράσω και να μοιραστώ τις ανασφάλειες που είχα για το σώμα μου, η πιο συχνή ατάκα που άκουγα ήταν «κλαίνε οι χήρες, κλαίνε και οι παντρεμένες». Ίσως ήδη το σκεφτήκατε κι εσείς διαβάζοντας μόνο την εισαγωγή αυτού του κειμένου.

Μάλλον, αυτόματα αφαιρείται το προνόμιο στους αδύνατους να μιλούν για το βάρος τους, επειδή το να είσαι αδύνατος θεωρείται προνόμιο. Αυτή είναι μία εξίσου προβληματική κατάσταση που έχει εδραιώσει η μόδα ως κανονική και φυσιολογική. Η αφαίρεση αυτού του δικαιώματος δεν δημιουργεί ξαφνικά με κάποιο μαγικό τρόπο μία άλλη εικόνα για τον εαυτό τους. Κοιτάζοντας στον καθρέφτη θα συνεχίζουν να βλέπουν ένα «μάτσο κόκκαλα», γιατί με αυτόν τρόπο τους βλέπει και η κοινωνία.

Καθημερινά μπορεί να υπόκεινται στο “body shaming“, αλλά κανείς δεν μιλάει γι’ αυτούς, ούτε τους υπερασπίζεται. Αντιθέτως, η πρακτική της κριτικής φαίνεται ότι είναι μία υγιής μέθοδος για να αισθανθούν καλά με το σώμα τους. Όσο πιο χύμα και προσβλητική η ατάκα, τόσο πιο εύκολα θα δουν ότι είναι «ευλογημένοι», σωστά; Μάλλον η ωμή ειλικρίνεια με passive-aggressive τόνο συνήθως λειτουργεί ή έτσι νομίζουν.

Γιατί βλέπουμε το fat-shaming ως εκφοβισμό, αλλά το skinny-shaming είναι εντάξει;

Ανέκαθεν ήμουν άνθρωπος που δεν έπαιρνε εύκολα κιλά, ανεξαρτήτως της ποσότητας που λάμβανα – και συνήθως ήταν περισσότερη απ’ όση καταλώνει ένας μέσος άνθρωπος. Ποτέ δεν έτρωγα μικρά και συχνά γεύματα ή δεν ακολουθούσα εξ’ ολοκλήρου υγιεινή διατροφή. Σε συνδυασμό με αρκετό περπάτημα μέσα στην ημέρα, που αναγκαζόμουν να κάνω επειδή δεν είχα μεταφορικό μέσο και χωρίς κάποιο άλλο είδος γυμναστικής, κατάφερνα να διατηρούμαι στα ίδια κιλά. Αυτό άλλαξε όταν πήρα το μηχανάκι.

Ναι, η άνεση του μεταφορικού μέσου και η ανεπαρκής άθληση με έκαναν να βάλω 5 κιλά. «Επιτέλους» σκέφτηκα και πράγματι τα σχόλια που δεχόμουν έως τότε, σταμάτησαν. Όχι, δεν με βοηθούσε το “σκαρί” μου, αλλά ο μεταβολισμός μου που λειτουργούσε διαρκώς. Το να μην έχεις μεταφορικό έχει πολλά αρνητικά, αλλά κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι αυτή η συνθήκη σε αναγκάζει να περπατάς. Αυτή η υποτυπώδης γυμναστική μαζί με την εξοικονόμηση χρημάτων είναι ίσως τα μόνα θετικά που μπορεί να αποκομίσει κάποιος χωρίς μέσο μεταφοράς.

Θα κάνω μία αναδρομή στην όχι τόσο μακρινή περίοδο που δεχόμουν “skinny shaming”, που φόρεγα νούμερο 34 και πάντα XS (Extra Small) και ναι σε κάποιες περιπτώσεις έμπαινα και στα παιδικά ρούχα. Η τελευταία κατάσταση ήταν από μόνη της ένας λόγος -ή καλύτερα- ένα έναυσμα για να αρχίσουν τα σχόλια με μειωτικό χαρακτήρα, όπως «γιατί ξοδεύεις τα χρήματά σου στα γυναικεία; υπάρχουν κάποια ωραία σετάκια με κινούμενα σχέδια στα H&M», αν γελάσατε, πρέπει να φέρετε τον εαυτό σας στη θέση ενός ατόμου με ανασφάλειες για το σώμα του που λαμβάνει καθημερινά κακόβουλα σχόλια.

Σε μία άλλη περίπτωση που επισκέφθηκα ένα οικείο πρόσωπο μετά από αρκετό καιρό, καθώς με αγκάλιαζε είπε “χαριτολογώντας” «αν σε πιέσω περισσότερο, θα σπάσεις;». Ούτε εγώ έσπασα, ούτε πλάκα “σπάσαμε”, μόνο τα νεύρα μου έσπασαν για ακόμη μία φορά.

Αυτή η ευκολία με την οποία λέγεται ο χαρακτηρισμός “κοκκαλιάρα/ κοκκαλιάρης”, καθώς και όλες οι λοιπές συγγενικές λέξεις μου προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση κάθε φορά. Αυτό που έχω παρατηρήσει είναι ότι υπάρχει φόβος να χρησιμοποιηθούν αντίστοιχες λέξεις με την ίδια ευκολία και ευθύτητα σε ανθρώπους που έχουν παραπάνω κιλά. Σε καμία από τις δύο περιπτώσεις δεν θα έπρεπε να κανονικοποιούνται τέτοιοι χαρακτηρισμοί, αλλά αφού αναγκαζόμαστε να μιλήσουμε πάλι για τα αυτονόητα πρέπει να δούμε γιατί είμαστε τόσο εριστικοί με τους αδύνατους.

Το “fat-shaming” που σύμφωνα με το λεξικό του Cambridge είναι «η πράξη της κριτικής ή της προσέλκυσης της προσοχής σε κάποιον επειδή είναι παχύς, κάνοντάς τον να αισθάνεται αμηχανία ή ντροπή», είναι σαφώς πιο διαδεδομένος όρος από το “skinny-shaming” και οι άνθρωποι έχουν ευαισθητοποιηθεί περισσότερο για το ζήτημα ειδικά μετά την εμφάνιση του “body positivity” στο προσκήνιο. Σύμφωνα με το ίδιο λεξικό ερμηνεύεται ως «το γεγονός ότι αισθάνεστε καλά με το σώμα σας και την εμφάνισή σας». Ωστόσο, αυτή η ερμηνεία είναι αρκετά γενικευμένη και δεν αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα.

Το “body positivity” αναφέρεται κυρίως σε όσους έχουν κάποια σωματική δυσμορφία ή έχουν παραπάνω κιλά. Μία απλή αναζήτηση θα επιβεβαιώσει τον προηγούμενο ισχυρισμό μου, αφού οι εικόνες και τα άρθρα που θα εμφανιστούν επικεντρώνονται εκεί.

Συνήθως χρησιμοποιείται ο όρος διαφορετικότητα, βάζοντας σε κατηγορίες σε ανθρώπους ανεξαρτήτως σωματότυπου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι αδύνατοι ή ο σωματότυπος που θεωρείται “κανονικός”, να θεωρούνται ευνοημένοι, επειδή ακόμα ένα μεγάλο μερίδιο δεν έχει αντιληφθεί το “body positivity” με τη σημασία του Cambridge.

Σίγουρα θυμάστε “All About That Bass” της Meghan Trainor που κυκλοφόρησε πριν 9 χρόνια. Ένα τραγούδι που έφερε την επανάσταση, αλλά μερικοί το ερμήνευσαν με λάθος τρόπο, κι όχι άδικα. Υπήρχε η πεποίθηση ότι όσες γυναίκες είναι “skinny” δεν είναι “αληθινές” γυναίκες (real women) και γι’ αυτό ευθύνονται οι στίχοι του τραγουδιού όπως «Go ahead and tell them skinny bitches» και «She says, boys like a little more booty to hold at night».

Σε περίπτωση που δεν καταλάβατε μιλάει για άνδρες που τους αρέσει να κρατάνε κάποιον «πισινό» το βράδυ και να λένε στις «κοκαλιάρες σκύλες» για το πόσο ωραίο είναι να έχουν τον εν λόγω πισινό. Πάντως η λέξη “πισινός” πάντα θα είναι “πιασάρικος”, όπου κι αν ενταχθεί.

Που θέλω να καταλήξω; Ναι, αναδείχθηκαν οι γυναίκες με καμπύλες, όμως δαιμονοποιήθηκαν οι γυναίκες που φοράνε “size 2”, όπως αναφέρεται σε έναν άλλο στίχο στο ίδιο τραγούδι. Το συγκεκριμένο νούμερο είναι το 32 στην Ευρώπη και έχω περάσει και σε αυτό το στάδιο, μετά από ασθένεια που με οδήγησε στα 47 κιλά. Στίχοι όπως αυτοί, δείχνουν με το δάχτυλο όσους είναι αδύνατοι με αποτέλεσμα πολλοί να αναπτύσσουν περισσότερες ανάσφαλειες, απ’ όσες ήδη είχαν.

Η ποπ κουλτούρα -αν και επανατοποθετείται διαρκώς στο ζήτημα- έχει ακόμα πολύ δρόμο να διανύσει, ώστε το έδαφός της να είναι πράγματι υγιές. Δεν γίνεται να ακούμε εν έτει 2023 «ποιο είδος σωματότυπου είναι φέτος στην μόδα». Το “body positivity” δεν πρέπει να το φέρνουμε όποτε μας συμφέρει ή όποτε είναι τάση. Δεν γίνεται να μιλάμε για diversity και να διαχωρίζονται οι άνθρωποι σε “κανονικοί” και διαφορετικοί που εκπροσωπούν άλλες “μη κανονικές” κατηγορίες.

Αυτό το κείμενο το έγραψα με αφορμή ένα σχόλιο που άκουσα πριν μερικές μέρες από μία κοπέλα που είχε καμπύλες για την αδερφή της που ήταν “skinny” και την περιέγραψε ως «στέκα», «κρεμάστρα», «φλατ» καθώς και με αρκετούς επιθετικούς προσδιορισμούς που μπροστά είχαν το στερητικό α-.  Αυτή η κοπέλα μου θύμισε τον εαυτό μου να βρίσκεται στη θέση της αδερφής και να δέχεται τέτοια σχόλια σε καθημερινή βάση.

Μου θύμισε εμένα να μένω κάποιες φορές κοκκαλωμένη (άλλωστε μου ταίριαζε μιας και ήμουν «ένα μάτσο κόκκαλα») και άλλες να γίνομαι το ίδιο εριστική όπως αυτοί. Τέτοιου είδους προσβολές μπορεί να έχουν μειωθεί, αλλά ακόμα υπάρχουν σε αποκαρδιωτικό -κατ’ εμέ- ποσοστό. Μέχρι να αλλάξει αυτό πάντα θα αξίζει να επανερχόμαστε σε τέτοια ζητήματα και να επισημαίνουμε ξανά και ξανά τα αυτονόητα.