Η είδηση που λειτούργησε ως αφορμή για το συγκεκριμένο κείμενο ήταν ότι «Οι κάτοικοι του Παρισιού ψήφισαν χθες, Κυριακή, να τριπλασιαστούν τα τέλη στάθμευσης για τα οχήματα SUV (Sport Utility Vehicle) για περιβαλλοντικούς λόγους». Ωστόσο, από την παραπάνω πρόταση, μία πολύ συγκεκριμένη φράση μου έδωσε τροφή για σκέψη -και ευτυχώς δεν ήταν junk food: «Οι κάτοικοι του Παρισιού ψήφισαν χθες». Ας διαβάσουμε ξανά. «Οι κάτοικοι» μιας πόλης, εν προκειμένω του Παρισιού, «ψήφισαν». Ας το χωρίσουμε και σε συλλαβές, μήπως και συνειδητοποιήσουμε κάτι πολύ σημαντικό: ψή-φι-σαν. Και ποια είναι αυτή η συνειδητοποίηση που, έτσι τουλάχιστον όπως την ένιωσα εγώ, θα μπορούσε να παρομοιαστεί και με χαστούκι στο πρόσωπο;

Ότι ως πολίτες είμαστε τελείως αμέτοχοι σε θέματα τοπικής αυτοδιοίκησης, ενώ οι άρχοντες του κάθε τόπου, το κράτος στο σύνολό του, ενισχύει αυτή τη στάση.

Η άμεση αντίδραση μου στην ανάγνωση της είδησης για το δημοψήφισμα στο Παρίσι ήταν ενθουσιώδης, αλλά αυτό που ακολούθησε το λες και θλίψη. «Γεωργία, πότε ήταν η τελευταία φορά που, ως κάτοικος Αθήνας, ψήφισες; Και δεν αναφέρομαι σε εκλογές, αλλά σε δημοψήφισμα που αφορά την πόλη που ζεις», είπα στη Γ. Δρακάκη που κάθεται στο απέναντι γραφείο από εμένα, για να εισπράξω, φυσικά, την απόλυτη σιωπή που κάλυψε κάθε φωνή στον χώρο. Αλλά δεν είναι μόνο η Γεωργία που δεν έχει μια τέτοια εμπειρία, είμαι και εγώ και εσύ και όλοι μας, καθώς η τελευταία φορά που πήγαμε στις κάλπες για κάποιο δημοψήφισμα ήταν το 2015, που είχε προκηρυχθεί από τον τότε Πρωθυπουργό της χώρας, Αλέξη Τσίπρα, ενώ το αμέσως προηγούμενο ήταν στο ακόμα πιο μακρινό 1974. Σημαντική σημείωση, ότι κανένα από τα συγκεκριμένα δημοψηφίσματα δεν αφορούσαν θέματα τοπικής αυτοδιοίκησης.

Καθώς λοιπόν προβληματίστηκα και πάνω από το κεφάλι μου εμφανίστηκε ένα μεγάλο ερωτηματικό -που πιθανότατα να ήταν και εμφανές αν φορούσα το Apple Vision Pro-, αναρωτήθηκα, ποιος τελικά αποφασίζει για σημαντικά θέματα που αφορούν τις πόλεις-περιοχές που μένουμε; Σίγουρα όχι εμείς, οι πολίτες. Θα μου πεις, βέβαια, «Μα, γι’ αυτό ψηφίζουμε δήμαρχο, περιφερειάρχη κ.ο.κ.», και δεν έχεις άδικο. Παρ’ όλα αυτά, ο καθορισμός της πολιτικής δεν επαφίεται μόνο στους εκλεγμένους αλλά και σε αυτούς που εκλέγουν. Όπως ακριβώς έκαναν και στο Παρίσι.

Το δημοψήφισμα στο Παρίσι

Την Κυριακή 4 Ιανουαρίου, οι κάτοικοι του Παρισιού επέφεραν ένα ηχηρό πλήγμα στα οχήματα SUV, εγκρίνοντας με συντριπτική πλειοψηφία ένα σχέδιο για τον τριπλασιασμό των τελών στάθμευσής τους εντός πόλης. Η τολμηρή αυτή κίνηση, υπέρμαχος της οποίας ήταν η δήμαρχος Anne Hidalgo, αντικατοπτρίζει το όραμά της Δημάρχου για μια πιο πράσινη και φιλική προς τους πεζούς πόλη.

Τα αυξημένα τέλη, που αναμένεται να τεθούν σε ισχύ τον Σεπτέμβριο, αφορούν τα οχήματα που ζυγίζουν πάνω από 1,6 τόνους, πλήττοντας αναπόφευκτα περισσότερο τα μεγάλα SUV και άλλα βαριά αυτοκίνητα. Ενώ ορισμένοι κάτοικοι φοβούνται τον αποκλεισμό τους από το κέντρο της πόλης, και πιο συγκεκριμένα οι κάτοικοι των high-class προαστίων, η Hidalgo παραμένει σταθερή στην πολιτική που θέλει να ακουλουθήσει, χαρακτηρίζοντας την ψηφοφορία «ξεκάθαρη επιλογή» των Παριζιάνων που δίνουν προτεραιότητα στη βιωσιμότητα και την ποιότητα ζωής.

Με την πλειοψηφία που κατέχει το κόμμα της Hidalgo και οι σύμμαχοι των Πρασίνων, η επίσημη έγκριση του σχεδίου από το Δημοτικό Συμβούλιο αναμένεται τον Μάιο, ανοίγοντας το δρόμο για μια δυνητικά σημαντική αλλαγή στο τοπίο των μεταφορών στο Παρίσι.

Οι Παριζιάνοι, βέβαια, αντιμετώπισαν το δημοψήφισμα κάπως χλιαρά (5,7% συμμετοχή), εγκρίνοντας ωστόσο αποφασιστικά την «πράσινη πολιτική» της Δημάρχου (54,5%), για το πλάνο τριπλασιασμού των τελών στάθμευσης για τα συγκεκριμένα οχήματα. Παρόλο που τα SUV ήταν το “κόκκινο πανί” της εκστρατείας της Hidalgo, το μέτρο στην πραγματικότητα στοχεύει όλα τα βαρέα οχήματα -άνω των 1,6 τόνων για τα μη ηλεκτρικά, 2 τόνων για τα ηλεκτρικά- που κινούνται με ορυκτά καύσιμα ή χαρακτηρίζονται υβριδικά. Από τη στιγμή που θα τεθεί σε εφαρμογή το μέτρο, οι τιμές για τους κατόχους αυτών των οχημάτων θα εκτοξευτούν. Πιο συγκεκριμένα, ενώ τα μικρότερα οχήματα θα πληρώνουν 6 ευρώ/ώρα για παρκάρισμα, τα οχήματα μεγαλύτερης κατηγορίας θα πληρώνουν 18 ευρώ ανά ώρα στο κέντρο του Παρισιού.

Ωστόσο, οι μόνιμοι κάτοικοι της πολύς και τα επαγγελματικά οχήματα δε θα επηρεαστούν, καθώς αυτές οι ομάδες, μαζί με εκείνους που έχουν ηλεκτρικά αυτοκίνητα, εξαιρούνται από αυτές αυξήσεις. Αυτό υποδηλώνει ότι το μέτρο της Hidalgo απευθύνεται κυρίως σε επισκέπτες από άλλες πόλεις και τουρίστες, αλλά ευθυγραμμίζεται με τον στόχο της πόλης για μείωση των εκπομπών ρύπων, δίνοντας παράλληλα προτεραιότητα στην ασφάλεια των πεζών. Οι επικριτές του μέτρου υποστηρίζουν ότι ο αντίκτυπος είναι ευρύτερος, αλλά, όπως αναφέρουν οι New York Times, οι υποστηρικτές το επαινούν ως ένα «στοχευμένο βήμα προς ένα πιο βιώσιμο και φιλικό προς τους πεζούς Παρίσι».

Η «πράσινη πολιτική» της Hidalgo, που επικεντρώνεται στα αυτοκίνητα, δεν είναι κάτι καινούργιο. Από το 2014, έχει κλείσει τους δρόμους στις όχθες του ποταμού Σηκουάνα για τα αυτοκίνητα, έχει επεκτείνει τους ποδηλατόδρομους και τώρα προσπαθεί να περιορίσει τα μεγαλύτερα οχήματα, επικαλούμενη τον αυξανόμενο όγκο τους και τις ανησυχίες για τις εκπομπές ρύπων, παρά τη συρρίκνωση του ποσοστού ιδιοκτησίας αυτοκινήτων στο Παρίσι. Μια έκθεση για το 2020 επισήμανε αυτή την τάση ως «απειλή για τους κλιματικούς στόχους της Γαλλίας», γεγονός που ώθησε την Hidalgo σε πιο αποφασιστικά μέτρα και στην διενέργεια του δημοψηφίσματος.

Η σημασία των δημοψηφισμάτων

Μια πόλη δε χτίζεται απλώς για τους ανθρώπους της, αλλά από τους ανθρώπους της. Οι μόνιμοι κάτοικοι είναι ο παλμός της κοινότητας -η καρδιά οποιασδήποτε πόλης- που καθορίζει το ρυθμό της προόδου της περιοχής αλλά και την ευημερία τους. Κάθε φωνή θα πρέπει να βρίσκει τον απόηχό της στις αποφάσεις που διαμορφώνουν την καθημερινότητα των κατοίκων, που επηρεάζεται άμεσα από την κίνηση στους δρόμους, τα διαθέσιμα πάρκα, τις θέσεις παρκαρίσματος, την ύπαρξη πεζοδρομίων, τις διαβάσεις πεζών, την καθαριότητα και άλλα πολλά.

Όπως είχα γράψει και σε ένα παλαιότερο κείμενο, εκτός κι αν έμεινε ως σκέψη στο μυαλό μου, από τις πολλές που δεν έχουν μετατραπεί σε γραπτό λόγο, ο/η Πρωθυπουργός μιας χώρας δεν μπορεί να ασχοληθεί με το αν ο δρόμος μπροστά από το σπίτι μου/σου είναι γεμάτος λακκούβες ή αν όταν επιστρέφεις από τη δουλειά δε βρίσκεις να παρκάρεις. Κανένας/καμία Πρωθυπουργός δε θα πρέπει, σε πρώτη φάση τουλάχιστον, να ασχοληθεί με τον Κηφισό που είναι μονίμως μποτιλιαρισμένος. Όλα αυτά, και πόσα ακόμα, είναι θέματα τοπικής αυτοδιοίκησης που αφορούν τους τοπικούς άρχοντες και τους εκάστοτε κατοίκους μιας πόλης. Αυτοί και εμείς είμαστε υπεύθυνοι για όλα αυτά, λίγο ή πολύ. Και αυτή είναι η μαγεία της συμμετοχής των πολιτών σε θέματα τοπικής αυτοδιοίκησης, ακρογωνιαίος λίθος μιας δημοκρατίας που ζει και αναπνέει, εμπνέοντας τους πάντες για θετικές αλλαγές.

Η Αθήνα έχει πλέον νέο Δήμαρχο, τον Χάρη Δούκα, και μέχρι στιγμής όσες φορές έχει βγει στο προσκήνιο μάς έχει αφήσει ικανοποιημένος με τις αποφάσεις και την παρουσία του. Πριν τη διεξαγωγή των εκλογών αυτοδιοίκησης του 2023 είχαμε γράψει ένα σχετικό κείμενο, στο οποίο η Γ. Δρακάκη είχε πολύ σωστά αναφέρει:

«Θέλουμε προτάσεις και έργα που αφορούν την καθαριότητα και την καλύτερη οργάνωσή της. Την διαχείριση του συνεχούς, αδυσώπητου μποτιλιαρίσματος και των θέσεων parking. Την διαχείριση και εικόνα των δημόσιων χώρων, των πνευμόνων πρασίνου και του αθλητισμού. Πολύ σημαντικό θέμα η στεγαστική κρίση με τα συγκλονιστικά ανεβασμένα ενοίκια, σε συνδυασμό με το αναξιοποίητο κτιριακό απόθεμα της πόλης. Οι πολίτες της Αθήνας δεν αξίζει να αισθάνονται δεύτερης κατηγορίας και να αντλούν υπερηφάνεια για την πόλη τους μόνο δια μέσου της ματιάς των τουριστών που μιλούν για φοβερό φαγητό και καταπληκτικά μνημεία. Εμείς ζούμε, περπατάμε και αναπνέουμε καθημερινά σε αυτήν την πόλη και απαιτούμε να βελτιωθεί η ζωή μας σε αυτήν χωρίς αναβολές, ψευδείς υποσχέσεις και πρόχειρα μπαλώματα ζητημάτων όπως οι ναρκοπιάτσες και τα πάρκα τσέπης.»

Θα μπορούσα, λοιπόν, να συμπληρώσω ότι από τον νέο Δήμαρχο της πόλης θέλουμε και δημοψηφίσματα -αν και παράγουμε πλέον περισσότερες απόψεις απ’ όσες μπορούμε να καταναλώσουμε, όπως εύστοχα, στο περίπου, σχολίασε και ο ακτιβιστής Αγησίλαος Κουλούρης στο Facebook:

Όμως, όπως και να ‘χει, η συμμετοχή των πολιτών σε θέματα τοπικής αυτοδιοίκησης, γεφυρώνει το χάσμα του πολίτη με τον υπεύθυνο χάραξης πολιτικής. Αν δοθεί στον πολίτη, στον μόνιμο κάτοικο μιας περιοχής, η δυνατότητα να μοιραστεί τις ιδέες του, να αμφισβητήσει το status quo και να προτείνει ή να ψηφίσει καινοτόμες λύσεις, τότε μόνο μπορούμε να δούμε να αλλάζει προς το καλύτερο η ζωή μας στον τόπο που μένουμε, γιατί κάθε πράξη συμμετοχής ενισχύει το δημοκρατικό μωσαϊκό, την εμπιστοσύνη, τη διαφάνεια και τη λογοδοσία, διασφαλίζοντας έτσι ότι οι αποφάσεις που λαμβάνονται αντικατοπτρίζουν πραγματικά τη βούληση των πολιτών. Λέξεις και έννοιες άγνωστες, κατά βάση, στους περισσότερους από εμάς.