Τι κρύβεται πίσω από τη θεσμική υποβάθμιση της τέχνης; Γιατί το Υπουργείο «πυροβολεί» την υπόσταση των καλλιτεχνών; Και τελικά ποιος φοβάται τους καλλιτέχνες και για ποιο λόγο;
Το προεδρικό διάταγμα που υποβιβάζει τις σπουδές των καλλιτεχνών και καταργεί τα πτυχία τους αντανακλά μια ευρύτερη πολιτική κοσμοθεωρία για την τέχνη. Η Πολιτεία, όταν δεν τους χρειάζεται, τους απαξιώνει συστηματικά και τους αντιμετωπίζει ως «αόρατους» ή «ενοχλητικούς». Γιατί; Ενδεχομένως επειδή η τέχνη ενόχλησε. Έβγαλε γλώσσα, αμφισβήτησε την εξουσία, κοίταξε λοξά.
Ναι, η συντηρητική εξουσία μάλλον τρέμει την τέχνη. Διαχρονικά. Δεν μπορεί ωστόσο να το δείξει πάντα απροκάλυπτα. Εκτός κι αν είναι χούντα. Έτσι επιλέγει να την υποτιμήσει και να αποθαρρύνει τους εκπροσώπους της από την καλλιτεχνική έκφραση και δημιουργία. Τους βαφτίζει, έτσι ξαφνικά, ανειδίκευτους και μάλιστα με προεδρικό διάταγμα.
Οι καλλιτέχνες, όμως αντιδρούν και εκτός από την απόσυρση του προεδρικού διατάγματος, ζητούν δημιουργία Δημόσιας Τριτοβάθμιας Ανώτατης Καλλιτεχνικής Εκπαίδευσης, ενίσχυση της δημόσιας καλλιτεχνικής εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες υπό την εποπτεία του Υπουργείου Παιδείας.
Γιατί έχουν προηγηθεί πολλές ,πάρα πολλές ημέρες που η κυβέρνηση έχει αποθαρρύνει την καλλιτεχνική δημιουργία. Γιατί δεν είναι φυσικά η πρώτη φορά που το κράτος υπονομεύει την αξία της καλλιτεχνικής δραστηριότητας. Ενδεικτικά το 2020 οι ρυθμίσεις -που έθεταν τη μουσική και τα καλλιτεχνικά στο περιθώριο- είχαν πλήξει φυσικά τους μαθητές των δημόσιων σχολείων, δηλαδή όλα εκείνα τα παιδιά που δεν έχουν πρόσβαση σε πλούσιες σχολικές ή δημοτικές βιβλιοθήκες, σε ατελιέ ζωγραφικής και ωδεία. Όλοι γνωρίζουμε πως ο ρόλος της τέχνης είναι καταλυτικός όχι μόνο στην καλλιέργεια ανθρωπιστικών αξιών, φαντασίας και κριτικής σκέψης αλλά και στην ψυχοκοινωνική αποκατάσταση και πως η καλλιτεχνική δημιουργία είναι μετουσίωση της ψυχικής εμπειρίας. Αλλά η πολιτεία δεν δείχνει να τα θέλει όλα αυτά μέσα στα σχολεία της.
Το υπουργείο Παιδείας αντί να ενισχύσει τα μαθήματα που προάγουν την αναζήτηση του καλαίσθητου και την ανακάλυψη του άγνωστου εφηβικού εαυτού, αποφάσισε να απαξιώσει τον ρόλο της τέχνης στην εκπαιδευτική διαδικασία και να μην ενθαρρύνει τα φτωχά παιδιά να αναπτύξουν καλλιτεχνικές δεξιότητες. Έτσι σταδιακά η τέχνη θα γίνει προνόμιο των ελίτ. Και ναι, η τέχνη όταν εκπορεύεται από την ελίτ δεν είναι τόσο επικίνδυνη. Γιατί δεν βράζει και κατά συνέπεια δεν απειλεί. Είναι αναμενόμενο, συνεπώς, να τη συρρικνώνουν και μέσα στα σχολικά ιδρύματα. Για να μην προλάβει να αναπτυχθεί…
Η σχέση της εκπαιδευτικής πολιτικής με την τέχνη είναι τα τελευταία χρόνια τουλάχιστον αδύναμη. Όπως είναι εξαιρετικά αδύναμη η σχέση της τέχνης με την ψυχική υγεία. Το θέατρο δεν υποστηρίχτηκε πολιτικά και οικονομικά κατά τη διάρκεια της πανδημίας έτσι ώστε να βγει από την «κανονικότητά» του και να λειτουργήσει ιαματικά εκτός των συμβατικών χώρων, δηλαδή στα νοσοκομεία, δομές φιλοξενίας προσφύγων, φυλακές, όπου ζουν άνθρωποι πλήρως αποκομμένοι ακόμα και από τα επισκεπτήρια εν μέσω καραντίνας. Παρόλο που θέατρο από την αρχαιότητα έχει διαδραματίσει σπουδαίο ρόλο στη θεραπευτική πρακτική. Παρόλο που όλοι γνωρίζουμε πόσο θαυματουργή είναι η επίδραση της καλλιτεχνικής δημιουργίας στις «παρενέργειες του εγκλεισμού». Κι όμως μείναμε όλοι αποκομμένοι από τη θεατρική εμπειρία. Διότι τη τέχνη δεν ήταν στις προτεραιότητες των αρμόδιων υπουργείων και φορέων.
Οι καλλιτέχνες απαιτούν την απόσυρση του ΠΔ που εξισώνει τα πτυχία τους με τα απολυτήρια Λυκείου. και κλιμακώνουν τον αγώνα τους. Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Θεάματος Ακροάματος (ΠΟΘΑ), κήρυξε πανκαλλιτεχνική 48ωρη απεργία στις 1 και 2 Φεβρουαρίου, ενώ αποφάσισε συμμετοχή στη πανελλαδική συγκέντρωση διαμαρτυρίας που θα πραγματοποιηθεί τη δεύτερη μέρα της απεργίας στην Πλατεία Συντάγματος. Όσο για την απάντηση του αρμόδιου υφυπουργού μετά η συνάντηση του με τους εκπροσώπους καλλιτεχνικών σωματείων, της ΠΟΘΑ, του ΣΕΗ, και άλλων σωματείων του κλάδου; Ο Νικόλας Γιατρομανωλάκης περιορίστηκε στο να αναγνωρίσει το σοβαρότατο και άλυτο επί δεκαετίες θέμα της διαβάθμισης και ποιότητας της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης». Πως μπορεί να ανοίξει μια αληθινή συζήτηση για τις σχολές όταν η κυβέρνηση καταργεί τα πτυχία της; Πως γίνεται να θεωρούνται οι απόφοιτοι των δραματικών σχολών αναδρομικά ως «απόφοιτοι λυκείου»; Πως μπορεί να μην αλλάξει τίποτα όπως υποστηρίζει ο Υφυπουργός εάν οι προσλήψεις τους εντάσσονται στην κατηγορία «απόφοιτοι λυκείου»;
Αναμένονται σύντομα οι απαντήσεις από τον Υφυπουργό Πολιτισμού… και όχι μόνο σχετικά με το προεδρικό διάταγμα 85/2022. Είναι μια καλή ευκαιρία να επανεργοποιηθεί μια συζήτηση για το ρόλο της τέχνης στο ελληνικό σχολείο και για τη συνδιαλλαγή της τέχνης με την επιστήμη και την κοινωνία, με στόχο το μετασχηματισμό τα αντίληψης τόσο για τον πάσχοντα όσο και για τον κρατούμενο. Η τέχνη, εξάλλου – σε όλες της τις μορφές- ήταν είναι και θα είναι πολιτική. Ακόμα και όταν οι ίδιοι οι καλλιτέχνες ισχυρίζονται πως η δική τους καλλιτεχνική δημιουργία δεν εκφράζει καμία πολιτική θέση. Γι’ αυτό και οι κυβερνώντες πάντα (θα) την φοβούνται. Θα πρέπει, ωστόσο, να την αντιμετωπίσουν έντιμα.
Τι κρύβεται πίσω από τη θεσμική υποβάθμιση της τέχνης; Γιατί το Υπουργείο «πυροβολεί» την υπόσταση των καλλιτεχνών; Και τελικά ποιος φοβάται τους καλλιτέχνες και για ποιο λόγο;
Το προεδρικό διάταγμα που υποβιβάζει τις σπουδές των καλλιτεχνών και καταργεί τα πτυχία τους αντανακλά μια ευρύτερη πολιτική κοσμοθεωρία για την τέχνη. Η Πολιτεία, όταν δεν τους χρειάζεται, τους απαξιώνει συστηματικά και τους αντιμετωπίζει ως «αόρατους» ή «ενοχλητικούς». Γιατί; Ενδεχομένως επειδή η τέχνη ενόχλησε. Έβγαλε γλώσσα, αμφισβήτησε την εξουσία, κοίταξε λοξά.
Ναι, η συντηρητική εξουσία μάλλον τρέμει την τέχνη. Διαχρονικά. Δεν μπορεί ωστόσο να το δείξει πάντα απροκάλυπτα. Εκτός κι αν είναι χούντα. Έτσι επιλέγει να την υποτιμήσει και να αποθαρρύνει τους εκπροσώπους της από την καλλιτεχνική έκφραση και δημιουργία. Τους βαφτίζει, έτσι ξαφνικά, ανειδίκευτους και μάλιστα με προεδρικό διάταγμα.
Οι καλλιτέχνες, όμως αντιδρούν και εκτός από την απόσυρση του προεδρικού διατάγματος, ζητούν δημιουργία Δημόσιας Τριτοβάθμιας Ανώτατης Καλλιτεχνικής Εκπαίδευσης, ενίσχυση της δημόσιας καλλιτεχνικής εκπαίδευσης σε όλες τις βαθμίδες υπό την εποπτεία του Υπουργείου Παιδείας.
Γιατί έχουν προηγηθεί πολλές ,πάρα πολλές ημέρες που η κυβέρνηση έχει αποθαρρύνει την καλλιτεχνική δημιουργία. Γιατί δεν είναι φυσικά η πρώτη φορά που το κράτος υπονομεύει την αξία της καλλιτεχνικής δραστηριότητας. Ενδεικτικά το 2020 οι ρυθμίσεις -που έθεταν τη μουσική και τα καλλιτεχνικά στο περιθώριο- είχαν πλήξει φυσικά τους μαθητές των δημόσιων σχολείων, δηλαδή όλα εκείνα τα παιδιά που δεν έχουν πρόσβαση σε πλούσιες σχολικές ή δημοτικές βιβλιοθήκες, σε ατελιέ ζωγραφικής και ωδεία. Όλοι γνωρίζουμε πως ο ρόλος της τέχνης είναι καταλυτικός όχι μόνο στην καλλιέργεια ανθρωπιστικών αξιών, φαντασίας και κριτικής σκέψης αλλά και στην ψυχοκοινωνική αποκατάσταση και πως η καλλιτεχνική δημιουργία είναι μετουσίωση της ψυχικής εμπειρίας. Αλλά η πολιτεία δεν δείχνει να τα θέλει όλα αυτά μέσα στα σχολεία της.
Το υπουργείο Παιδείας αντί να ενισχύσει τα μαθήματα που προάγουν την αναζήτηση του καλαίσθητου και την ανακάλυψη του άγνωστου εφηβικού εαυτού, αποφάσισε να απαξιώσει τον ρόλο της τέχνης στην εκπαιδευτική διαδικασία και να μην ενθαρρύνει τα φτωχά παιδιά να αναπτύξουν καλλιτεχνικές δεξιότητες. Έτσι σταδιακά η τέχνη θα γίνει προνόμιο των ελίτ. Και ναι, η τέχνη όταν εκπορεύεται από την ελίτ δεν είναι τόσο επικίνδυνη. Γιατί δεν βράζει και κατά συνέπεια δεν απειλεί. Είναι αναμενόμενο, συνεπώς, να τη συρρικνώνουν και μέσα στα σχολικά ιδρύματα. Για να μην προλάβει να αναπτυχθεί…
Η σχέση της εκπαιδευτικής πολιτικής με την τέχνη είναι τα τελευταία χρόνια τουλάχιστον αδύναμη. Όπως είναι εξαιρετικά αδύναμη η σχέση της τέχνης με την ψυχική υγεία. Το θέατρο δεν υποστηρίχτηκε πολιτικά και οικονομικά κατά τη διάρκεια της πανδημίας έτσι ώστε να βγει από την «κανονικότητά» του και να λειτουργήσει ιαματικά εκτός των συμβατικών χώρων, δηλαδή στα νοσοκομεία, δομές φιλοξενίας προσφύγων, φυλακές, όπου ζουν άνθρωποι πλήρως αποκομμένοι ακόμα και από τα επισκεπτήρια εν μέσω καραντίνας. Παρόλο που θέατρο από την αρχαιότητα έχει διαδραματίσει σπουδαίο ρόλο στη θεραπευτική πρακτική. Παρόλο που όλοι γνωρίζουμε πόσο θαυματουργή είναι η επίδραση της καλλιτεχνικής δημιουργίας στις «παρενέργειες του εγκλεισμού». Κι όμως μείναμε όλοι αποκομμένοι από τη θεατρική εμπειρία. Διότι τη τέχνη δεν ήταν στις προτεραιότητες των αρμόδιων υπουργείων και φορέων.
Οι καλλιτέχνες απαιτούν την απόσυρση του ΠΔ που εξισώνει τα πτυχία τους με τα απολυτήρια Λυκείου. και κλιμακώνουν τον αγώνα τους. Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Θεάματος Ακροάματος (ΠΟΘΑ), κήρυξε πανκαλλιτεχνική 48ωρη απεργία στις 1 και 2 Φεβρουαρίου, ενώ αποφάσισε συμμετοχή στη πανελλαδική συγκέντρωση διαμαρτυρίας που θα πραγματοποιηθεί τη δεύτερη μέρα της απεργίας στην Πλατεία Συντάγματος. Όσο για την απάντηση του αρμόδιου υφυπουργού μετά η συνάντηση του με τους εκπροσώπους καλλιτεχνικών σωματείων, της ΠΟΘΑ, του ΣΕΗ, και άλλων σωματείων του κλάδου; Ο Νικόλας Γιατρομανωλάκης περιορίστηκε στο να αναγνωρίσει το σοβαρότατο και άλυτο επί δεκαετίες θέμα της διαβάθμισης και ποιότητας της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης». Πως μπορεί να ανοίξει μια αληθινή συζήτηση για τις σχολές όταν η κυβέρνηση καταργεί τα πτυχία της; Πως γίνεται να θεωρούνται οι απόφοιτοι των δραματικών σχολών αναδρομικά ως «απόφοιτοι λυκείου»; Πως μπορεί να μην αλλάξει τίποτα όπως υποστηρίζει ο Υφυπουργός εάν οι προσλήψεις τους εντάσσονται στην κατηγορία «απόφοιτοι λυκείου»;
Αναμένονται σύντομα οι απαντήσεις από τον Υφυπουργό Πολιτισμού… και όχι μόνο σχετικά με το προεδρικό διάταγμα 85/2022. Είναι μια καλή ευκαιρία να επανεργοποιηθεί μια συζήτηση για το ρόλο της τέχνης στο ελληνικό σχολείο και για τη συνδιαλλαγή της τέχνης με την επιστήμη και την κοινωνία, με στόχο το μετασχηματισμό τα αντίληψης τόσο για τον πάσχοντα όσο και για τον κρατούμενο. Η τέχνη, εξάλλου – σε όλες της τις μορφές- ήταν είναι και θα είναι πολιτική. Ακόμα και όταν οι ίδιοι οι καλλιτέχνες ισχυρίζονται πως η δική τους καλλιτεχνική δημιουργία δεν εκφράζει καμία πολιτική θέση. Γι’ αυτό και οι κυβερνώντες πάντα (θα) την φοβούνται. Θα πρέπει, ωστόσο, να την αντιμετωπίσουν έντιμα.
