Tις προηγούμενες ημέρες καθώς έκανα scrolling στην οθόνη του κινητού μου κάπου πήρε το μάτι μου δυο δυσάρεστες ειδήσεις σε έναν τίτλο: “Η νικήτρια των φετινών καλλιστείων, ξυλοκοπήθηκε από το σύντροφό της”. Κι αν η προφανής δυσάρεστη είδηση είναι ότι μια – ακόμα- γυναίκα ξυλοκοπήθηκε από το σύντροφό της, σκέφτηκα πως εξίσου δυσάρεστη είδηση αποτελεί το γεγονός ότι ακόμα και σήμερα, το 2022, διοργανώνονται διαγωνισμοί ομορφιάς. Γιατί όμως ένας διαγωνισμός ομορφιάς με τα δεδομένα της σημερινής κοινωνίας αποτελεί δυσάρεστη είδηση; Επειδή πολύ απλά έρχεται σε πλήρη αντίθεση με όσα εδώ και αρκετό καιρό προσπαθούμε να καταπολεμήσουμε ως κοινωνία και είναι η πατριαρχία και η δικτατορία της εικόνας, τα οποία με την σειρά τους είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τα προβλήματα που οδήγησαν στο να ξεκινήσει το κίνημα του #metoo το οποίο προσπαθεί να υψώσει το ανάστημα των γυναικών απέναντι στις μορφές σεξουαλικής εκμετάλλευσης και κακοποίησης που όπως αποδείχθηκαν αποτελούν μεγάλη μάστιγα.

 Τα καλλιστεία έρχονται σε πλήρη αντίθεση με την αμφισβήτηση της πατριαρχίας και τις αρχές του κινήματος #metoo.

Ο θεσμός των καλλιστείων ξεκίνησε πριν από περίπου 100 χρόνια, πίσω στο 1928, όταν και διοργανώθηκε ο πρώτος διαγωνισμός ομορφιάς. Με τα δεδομένα της τότε κοινωνίας, που η γυναίκα δεν απείχε καθόλου όσον αφορά στη θέση της στην κοινωνία από ένα κομοδίνο, το να λάβει μέρος σε καλλιστεία πιθανόν και να ήταν μια επαναστατική πράξη. Ο λόγος ήταν ότι έστω και με επιφανειακό τρόπο, χρησιμοποιώντας δηλαδή το προνόμιο της εμφάνισής της, έβγαινε μπροστά και διεκδικούσε μια θέση στα πράγματα, την ίδια στιγμή που δεν μπορούσε να βγει ασυνόδευτη από το σπίτι της, να εργαστεί, να ψηφίσει και να έχει λόγο για την ίδια της την ζωή. Μέσα στον περίπου έναν αιώνα που έχει περάσει από τότε που διοργανώθηκε λοιπόν ο πρώτος τέτοιος διαγωνισμός, ο ας τον πούμε θεσμός- των καλλιστείων, γνώρισε τα ups και downs του με εκατομμύρια γυναίκες να λαμβάνουν μέρος, πολλές από αυτές να μεγαλώνουν και να εκπαιδεύονται αποκλειστικά για να κερδίζουν στέμματα τα οποία συνέλεγαν σε κάποιο σκρίνιο στο σαλόνι τους και προσπαθούσαν να εξαργυρώσουν με οποιονδήποτε τρόπο στην μετέπειτα ζωή τους: κάποιες κάνοντας μια καριέρα στη μόδα ενώ άλλες κάνοντας έναν “καλό γάμο” ή μερικές συνδυάζοντας και τα δυο. Αυτό όμως ανήκει στο παρελθόν.

Ή για την ακρίβεια, πρέπει να ανήκει στο παρελθόν. Γιατί μια γυναίκα, έχει αποδείξει ότι αξίζει πολλά περισσότερα από το να ποζάρει με μαγιό ή με μια τουλάχιστον κακόγουστη βραδινή τουαλέτα, φορώντας έναν αριθμό κάπου πάνω της, επιζητώντας από μια αμφιβόλου ποιότητας κριτική επιτροπή ή το κοινό να την ψηφίσει για το πόσο καλλίγραμα είναι τα πόδια της απαντώντας με χαμόγελο ότι εύχεται στον κόσμο παγκόσμια ειρήνη. Η παγκόσμια ειρήνη δεν συνέβη ποτέ και η εμπορευματοποίηση του γυναικείου σώματος με τη συγκατάθεσή του είναι κάτι που επίσης πρέπει να πάψει να συμβαίνει γιατί οδηγεί στην υποτίμηση του θηλυκού γένους. Προσοχή στο κενό: κανείς δεν είπε να μην θαυμάζουμε ή να μην επιβραβεύουμε σε καθημερινή βάση την ομορφιά μιας γυναίκας, αυτό που είπε είναι να μην την θέτουμε ως διαγωνιστικό αντικείμενο με ανταμοιβή μια κορώνα, μια κορδέλα και μια ανθοδέσμη. Άλλο το ένα, άλλο το άλλο. Η εμφάνισή μας δεν πρέπει να αποτελεί στοιχείο για το οποίο αξίζει να ανταγωνιζόμαστε και να κερδίζει ο ωραιότερος. Γιατί πολύ απλά, το ωραίο, δεν ήταν και δεν θα είναι ποτέ αντικειμενικό. Η ομορφιά είναι υποκειμενική και τα πρότυπά της αλλάζουν όχι μόνο μέσα στα χρόνια, αλλά ακόμα και από σεζόν σε σεζόν. Ναι, είναι τόσο εφήμερα.

Πριν από περίπου 30 χρόνια στην Ελλάδα, ένα τηλεοπτικό κανάλι ξεκίνησε να διοργανώνει καλλιστεία και μέχρι σήμερα οι συμμετέχουσες και οι νικήτριες απασχολούν την κοινή γνώμη καθώς έκαναν μια κάποια καριέρα στη μόδα ή γενικότερα στη show biz, έναν κάποιο καλό γάμο και κέρδισαν κάποια προνόμια τα οποία οι υπέρμαχοι των καλλιστείων υποστηρίζουν πως τα οφείλουν στη νίκη τους στο συγκεκριμένο διαγωνισμό. Έρχομαι λοιπόν να αναρωτηθώ: οι συγκεκριμένες γυναίκες, θα μπορούσαν να καταφέρουν όσα κατάφεραν ή και περισσότερα αν δεν λάμβαναν μέρος σε αυτόν; Πιστεύω πως ναι. Η μικροαστική φράση “ανοίγουν πόρτες” που εξακολουθεί να ακούγεται αρκετά εκεί έξω, θεωρώ πως ανοίγει τις λάθος πόρτες με το λάθος τρόπο, καθώς οι άνθρωποι που περιμένουν πίσω από αυτές τις πόρτες είναι οι λάθος άνθρωποι με την λάθος νοοτροπία. Πρόκειται για ένα γενικότερο κατασκεύασμα το οποίο εξυπηρετεί ένα κύκλωμα υπερέκθεσης, που αντιμετωπίζει τους ανθρώπους σαν αναλώσιμα και για να στηρίξει την ύπαρξή του, τους “αναδεικνύει” για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα σε πολύ συγκεκριμένες θέσεις ώστε να τους χρησιμοποιήσει ως δολώματα για τους επόμενους. Όταν έρθει η ώρα των επόμενων, οι προηγούμενοι εξαφανίζονται ως δια μαγείας. Κι αυτό, δεν συμβαίνει φυσικά μόνο στην Ελλάδα, συμβαίνει παγκοσμίως, όπου έχει στηθεί ο συγκεκριμένος μηχανισμός ανταμοιβής της ομορφιάς μέσα από τη διαδικασία του περάσματος από κάποια καλλιστεία.

Στα 80s, 90s και στα 00s το να λάβει κάποια κοπέλα μέρος σε καλλιστεία, ήταν σχεδόν αυτοσκοπός. Υπήρχαν κορίτσια που από την ηλικία των 5 ετών λάμβαναν μέρος σε σχετικούς διαγωνισμούς και συνέλεγαν κορδέλες με miss και star κάνοντας μαμάδες με μεγαλεπίβολα σχέδια να καμαρώνουν για το πόσο εμφανίσιμες ήταν οι κόρες τους. Κι έρχομαι να αναρωτηθώ: όλη αυτή την περηφάνια δεν μπορούσαν να την εκδηλώσουν για κάποια πνευματικά επιτεύγματα των κοριτσιών τους; Ποιος ο λόγος να επιμένουν τόσο πολύ στην επιφανειακή ελαφρότητα της εξωτερικής εμφάνισης; Η απάντηση είναι η πλύση εγκεφάλου. Το σύστημα τους είχε κάνει τόσο ολιστικό brain wash που οι αναλογίες 90-60-90, τα λευκά δόντια με το πλατύ χαμόγελο και τα μακρυά λαμπερά μαλλιά ήταν όλες οι συνισταμένες της επιτυχίας μέσα στο μυαλό τους. Θυμάμαι και στην Ελλάδα την πίεση που ασκούσαν στα κορίτσια οι γονείς, τα πρακτορεία και γενικότερα το κοινωνικό γίγνεσθαι να συμμετέχουν σε αυτούς τους διαγωνισμούς που τελικά περνούσαν το μήνυμα μέσα στον εγκέφαλό τους και σχεδόν όλα φαντασιώνονταν τη στιγμή που θα χαιρετούν δακρυσμένα τον κόσμο επειδή στέφθηκαν βασίλισσες της ομορφιάς. Λες και δεν υπήρχε άλλος δρόμος για την επιτυχία.

Βασίλισσα= μοναρχία. Ομορφιά= επιφάνεια. Μονάρχης της επιφάνειας. Δεν ακούγεται και πολύ κολακευτικός τίτλος αν το καλοσκεφθείς.

Θυμάμαι τον καιρό που ασχολήθηκα με το modeling, σαν μια προσωρινή δουλειά για να κερδίζω κάποια επιπλέον χρήματα, πολλοί με ρώτησαν ή και με ώθησαν για να λάβω μέρος σε κάποιο διαγωνισμό ομορφιάς. Η ιδέα δεν μου φάνηκε ποτέ καλή. Σύγκρινα κάθε φορά το γεγονός ότι διαγωνιζόμουν σε κάθε εξεταστική στο Πανεπιστήμιο σε δύσκολα μαθήματα προσπαθώντας να αποδείξω πράγματα για το μυαλό μου που έβρισκα τουλάχιστον ανούσιο το γεγονός να διαγωνιστώ φορώντας ένα νούμερο στο χέρι και για να αποδείξω πράγματα για τους γλουτούς μου.Και η διαδικασία του να κρίνομαι για την εμφάνισή μου, ήταν καθημερινή: αυτό άλλωστε κάνει ένα μοντέλο όταν πάει σε ένα casting. Ποζάρει μπροστά στον δυνητικό πελάτη για να δει αν πληροί τις προϋποθέσεις να το προσλάβει για την εκάστοτε δουλειά. Και αρκετές φορές με μαγιό. Πρόκειται όμως για μια ιδιωτική διαδικασία και όχι μια διαδικασία σε ζωντανή μετάδοση που ένας μεσήλικας τύπος απέναντι θα υψώσει ένα ταμπελάκι που θα γράφει έναν αριθμό για να βαθμολογήσει τους λαγονοψοΐτες μου.

Είναι άλλο να κρίνεσαι ιδιωτικά για τα προσόντα σου σε σχέση με μια συγκεκριμένη κάθε φορά δουλειά που εξυπηρετεί ένα concept, άλλο δημόσια και αόριστα για την εξωτερική σου εμφάνιση γενικά. 

Τα χρόνια αυτά πέρασαν και η show biz έκανε fade out, προσπαθώντας να εναρμονιστεί με τις εξελίξεις και αντικατέστησε τα καλλιστεία με τα reality μόδας. Oυσιαστικά δηλαδή, ευτέλισε ακόμη περισσότερο την κατάσταση, βάζοντας και πάλι εμφανίσιμες διαγωνιζόμενες να ξεκατινιάζονται υπό συνθήκες reality προβάλλοντας ως δικαιολογία ότι τα συγκεκριμένα άτομα λαμβάνουν μέρος σε “δοκιμασίες” για να γίνουν μοντέλα. Μπορεί κάποιες από αυτές να ξεπετάχτηκαν μέσα από αυτά τα reality και να άρπαξαν μια θέση στη βιομηχανία της μόδας, αλλά οπωσδήποτε υπήρχαν πολλές άλλες, ή για να το θέσω καλύτερα περισσότερες άλλες που το έκαναν χωρίς να θέσουν τους εαυτούς τους σε αυτή την εξευτελιστική διαδικασία. Αυτό δε που είναι ακόμη πιο εξοργιστικό στα reality μόδας που διαδέχθηκαν τα καλλιστεία, είναι το ότι οι κριτές κοροϊδεύουν, χλευάζουν και ειρωνεύονται τις διαγωνιζόμενες μερικές φορές όχι μόνο για τα σωματικά τους προσόντα, αλλά ακόμα και για τα νοητικά, κάνοντας έτσι τον μεσήλικα με το υψωμένο ταμπελάκι που έγραφε 5 στα καλλιστεία, να φαντάζει ευγενικός. Τέλοσπάντων, το τελευταίο που χρειάζεται η σημερινή κοινωνία είναι γλοιώδεις επιτήδειους να προσπαθούν να εκμεταλλευτούν νέα παιδιά ανεβοκατεβάζοντας ταμπέλες με βαθμολογίες ενώ παράλληλα ξερογλείφονται κοιτώντας με τα θολωμένα στα πρόθυρα καταρράκτη μάτια τους τα ημίγυμνα κορμιά τους. Όχι αυτό δεν είναι ούτε μόδα, ούτε ομορφιά. Αυτό είναι παραβατικός σεξισμός.

Στην Αμερική πριν μερικά χρόνια, έγινε μια προσπάθεια “αναμόρφωσης” των καλλιστείων ώστε να συνάδουν περισσότερο με το πνεύμα των καιρών μας. Τώρα κατά πόσο τα κατάφεραν, το αφήνω στην δική σας κρίση. H πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της Miss America Organization, Gretchen Carlson, που στέφθηκε Miss America το 1989, έκανε μια φαινομενικά σημαντική δήλωση τότε: «Δεν είμαστε πλέον καλλιστεία, είμαστε ένας διαγωνισμός», πράγμα που σημαίνει ότι το σύστημα αξιολόγησης των κριτών θα είναι εντελώς διαφορετικό από το παλιό. Οι συμμετέχουσες θα μιλούν για τα κοινωνικά τους σχέδια καθώς και πως θα αξιοποιήσουν τον τίτλο εάν και εφόσον νικήσουν. Επίσης καταργήθηκε αφ’ ενός η παρέλαση των υποψηφίων με μαγιό και αφ’ετέρου αντικαταστάθηκε η εμφάνιση τους με βραδινό φόρεμα από ένα look της επιλογής τους. ‘Eτσι προφανώς και θα μπορέσουν να δείξουν το προσωπικό τους στυλ και τη γενικότερη εικόνα τους άρα την προσωπικότητά τους. Η στροφή αυτή κρίθηκε απαραίτητη για να διασφαλιστεί η ποιότητα των καλλιστείων, κάτι το οποίο έχει αμφισβητηθεί επανειλημμένα καθώς και για να συμβάλλουν ως θεσμός στο κίνημα #metoo. Ακόμα αναρωτιέμαι πως μπορεί μια γυναίκα να δείξει την προσωπικότητά της επειδή εμφανίζεταιι με ένα φόρεμα της επιλογής της για τρία λεπτά πάνω σε μια σκηνή και πως μπορεί να συνεισφέρει στο κοινό καλό. Δεν τα έχω καταλάβει και δεν έχει καταφέρει και κάποια να με πείσει ότι γίνεται.

Συμπερασματικά θα λέγαμε πως στα χρόνια του #metoo που οι γυναίκες βρήκαν το κουράγιο επιτέλους να ανοίξουν τα κλειστά τους στόματα και να καταγγείλουν σεξουαλικές παρενοχλήσεις και bullying που δέχθηκαν -κυρίως στο star system- είναι τουλάχιστον ανεπίκαιρο να διοργανώνονται διαγωνισμοί που θα τις περάσουν από μπανιστήρι για να τις εισάγουν μέσα στο συγκεκριμένο σύστημα. Επίσης, σε μια εποχή που μάχεται την πατριαρχία, είναι επίσης τουλάχιστον απαράδεκτο να κρίνουμε γυναίκες με βάση σεξιστικά πρότυπα όπως το μέγεθος του στήθους τους ή η περιφέρεια της μέσης τους, στοιχεία της εμφάνισής τους που παρατηρούν επί το πλείστον οι άντρες όταν θέλουν να επιλέξουν βάσει του γενετικού τους προγραμματισμού ένα θηλυκό για αναπαραγωγή. Οι καιροί αλλάζουν και κάποια πράγματα απλώς δεν μπορούν να ακολουθήσουν. Τώρα απομένει να ασχοληθούμε με τους λόγους που ακόμη νεαρά κορίτσια – και αγόρια – δηλώνουν συμμετοχές σε λούμπεν καλλιστεία ελπίζοντας σε μια επαγγελματική αποκατάσταση. Ίσως είναι οι ίδιοι λόγοι που οδηγούν επίσης χιλιάδες ανθρώπους στο να δηλώσουν συμμετοχή σε δεκάδες reality τραγουδιού, επιβίωσης, μαγερικής και δεν ξέρω κι εγώ τι άλλο προσδοκώντας ένα καλύτερο μέλλον. Το οποίο δεν έρχεται σχεδόν ποτέ.