«Χρειάζεστε σίτες στις πόρτες και τα παράθυρα για να κρατήσετε έξω από το σπίτι κουνούπια μύγες και άλλα έντομα, αλλά οι μπαλκονόπορτες είναι πολλές και οι σίτες ακριβές. Αυτή εδώ η σίτα είναι η λύση. Ελαφριά, φορητή και οικονομική. Τοποθετείται πανεύκολα από εσάς τους ίδιους και θα σας γλιτώσει από τα έντομα στο σπίτι», αυτή ήταν η περιγραφή του προϊόντος που έκανε πάταγο το 2014. Φυσικά και κάνουμε λόγο για την “Έξυπνη Σίτα”, η οποία είχε γίνει αντικείμενο σχολιασμού τόσο στα social media, όσο και από σατιρικές εκπομπές της τηλεόρασης και δημιουργούς περιεχομένου στο YouTube. Σχεδόν 10 χρόνια μετά, το telemarketing στην τηλεόραση μοιάζει αδιάφορο, όμως έχει καταφέρει να βρει πρόσφορο έδαφος στο TikTok.

Το TikTok, όπως μπορεί να ξέρετε ήδη, επιτρέπει στους χρήστες να δημιουργούν σύντομα βίντεο, με ελάχιστη διάρκεια τα 3 δευτερόλεπτα και μέγιστη τα 10 λεπτά, τα οποία όταν ανεβαίνουν, διανέμονται μέσα στο κοινό της εφαρμογής. Τα περισσότερα από τα βίντεο βασίζονται στην ψυχαγωγία, στην αναπαραγωγή trends, σε story times, φαγητό, ταξίδια, με την λίστα να φαντάζει ατελείωτη. Ωστόσο, μία κατηγορία που έχει ανθίσει τα τελευταία χρόνια είναι το Telemarketing, όχι βέβαια με τον τρόπο που είχαμε συνηθίσει να γίνεται. Δημιουργοί περιεχομένου αξιοποιούν την πιο δημοφιλή πλατφόρμα των social media, με σκοπό να προωθήσουν την επιχείρηση και τα προϊόντα τους, δηλαδή για να διαφημιστούν. Πρόκειται για το μέσο που ίσως έχει τη μεγαλύτερη επιρροή στο καταναλωτικό κοινό. Μην ξεχνάμε και το hashtag TikTokMadeMeBuyIt που μετράει πάνω από 78,9 δισεκατομμύρια μέχρι στιγμής, χωρίς να υπολογίζονται οι εκατομμύρια προβολές των παραλλαγών του. Αυτή την εμπορική υπερδύναμη έχουν εκμεταλλευτεί και οι Έλληνες δημιουργοί.

Ρούχα, παπούτσια, αξεσουάρ, κούπες, κεριά, αρωματικά χώρου, είναι μόνο μερικά από τα προϊόντα που ίσως να συναντήσετε στη For You Page (FYP) σας. Νέες επιχειρήσεις μπορεί να εμφανίζονται ανά δύο βίντεο και συνήθως σας καλούν να αγοράσετε και να δοκιμάσετε κάποιο προϊόν τους, με αρκετούς να ενδίδουν θέλοντας να στηρίξουν τέτοιου είδους πρωτοβουλίες. Στην περίπτωση που τα προϊόντα είναι χειροποίητα, η στήριξη μπορεί να είναι μεγαλύτερη. Προσωπικά, με ενδιαφέρει να ανακαλύπτω τέτοιες επιχειρήσεις, την ιστορία τους, τα υλικά που χρησιμοποιούν, τη διαδικασία που ακολουθούν, μου αρέσει δηλαδή όταν οι δημιουργοί παρουσιάζουν το εγχείρημά τους, παραθέτοντας, επίσης, τις σκέψεις, τις αγωνίες, τα συναισθήματα και τους στόχους τους. Αν η επιχείρηση είναι περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένη, αν τα υλικά που χρησιμοποιεί είναι ποιοτικότερα σε σχέση με αυτά που χρησιμοποιούν αντίστοιχες αλυσίδες κ.λπ..

Το marketing που παρακολουθούμε να πραγματοποιείται από κάποιες επιχειρήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είναι αυτό που θυμίζει telemarketing. Ο/ η κάτοχος μίας επιχείρησης που κάνει τέτοιου είδους προώθηση, προσωπικά μου θυμίζει την παλιά, καλή ορθόδοξη τηλεόραση που βλέπαμε τα μεσημέρια τη Δέσποινα Μοιραράκη να παρουσιάζει το μεγαλείο της μπουχάρας. Το υψηλής ποιότητα μαλλί, το οποίο μπλέκεται κάποιες φορές και με το μετάξι, δημιουργεί υψηλή ποιότητα κόμπων, οι οποίοι δίνουν μία αστραφτέρη γυαλάδα που κάνει τη μπουχάρα να φαίνεται ολομέταξη. Το μπορδοροδοκόκκινο χρώμα, εντάχθηκε πολύ σύντομα στο λεξιλόγιό μας και το χρησιμοποιούμε ακόμη και σήμερα. Ωστόσο, αρκετοί ήταν αυτοί που την αντιμετώπιζαν απλά ως μία τηλεοπτική περσόνα κι όχι ως επιχειρηματία. Τι συμβαίνει, όμως, στο TikTok;

Ας προσπαθήσω να φέρω ένα παράδειγμα το οποίο έχει στοιχεία από ανεβασμένο υλικό. Η δημιουργός, στην προκειμένη περίπτωση, έχει στήσει την κάμερα μπροστά της ώστε να φαίνεται αυτή και το ρούχο που θέλει να προωθήσει ολόκληρα και πάντα στην αρχή χαιρετάει το κοινό της. Η αμέσως επόμενη φράση συνήθως είναι «τι σας έχω σήμερα;» που μπορεί συνοδεύεται από έναν τύπο προσφώνησης, ο οποίος έχει απεύθυνση σε όσους σταμάτησαν το scroll down για να παρακολουθήσουν το συγκεκριμένο βίντεο. Ενδεικτικά παραδείγματα τέτοιων προσφωνήσεων είναι: αγάπες, ηλιαχτίδες, μωράκια κ.α. Η αμεσότητα με τους χρήστες χτίζεται και με τις απαντήσει που δίνει σε όσους σχολιάζουν κάτω από το βίντεο σε μία προσπάθεια να κάνει τον/ ην χρήστη να νιώσει φίλος/ η της.

Οι ομοιότητες με την τηλεόραση

Η δημιουργός μας, λοιπόν, φοράει ένα φόρεμα, το οποίο αρχίζει να παινεύει από τα πρώτα δευτερόλεπτα. «Κοιτάξτε πόσο όμορφο είναι το φόρεμα μου σήμερα, είναι από τη νέα συλλογή, δεν είναι πολύ ωραίο;» και συνεχίζει «το συγκεκριμένο χρώμα, δεν είναι το κλασικό το μπλε, είναι πιο ιδιαίτερο και αναδεικνύει όλες τις επιδερμίδες. Σίγουρα θα παρατηρήσατε την ποιότητα του υφάσματος. Ούτε διαφανίζει, ούτε τσαλακώνει και κάνει τέλεια εφαρμογή σε όλα τα σώματα». Τέτοιες φράσεις, με μικρές παραλλαγές, θα ακούσετε από έναν/ μία δημιουργό περιεχομένου για να καταφέρει να πουλήσει στους θεατές το προϊόν του, στη συγκεκριμένη περίπτωση το φόρεμα. Αν θέλει να είναι πιο σίγουρος/ η για την επιτυχία της πώλησης, θα ανακοινώσει ότι «τρέχει και ένας εκπτωτικός κωδικός μόνο για 24 ώρες».

Σε ένα zapping στη τηλεόραση, είναι πιθανό να πετύχετε στα μικρότερα κανάλια, εκπομπές telemarketing να πουλάνε από ρούχα και κοσμήτα μέχρι μαγειρικά σκεύη και εργαλεία για το σπίτι. Οι παρουσιάσεις των προϊόντων δεν πιστεύω ότι απέχουν πολύ από την παραπάνω περιγραφή. Η μεγάλη διαφορά, όμως, είναι η αμεσότητα της απεύθυνσης. Στη πρώτη περίπτωση, αυτή του TikTok, συναντάμε έναν ασυνήθιστο χαιρετισμό ο οποίος έχει σχεδιαστεί μέσα από τη διαλογικότητα που έχει αναπτυχθεί στα σχόλια με τους υπόλοιπους χρήστες. Στην τηλεόραση, όμως, δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα. Οι μόνοι αποδεκτοί χαιρετισμοί είναι οι εξής δύο: αγαπητοί/ ες τηλεθεατές, αγαπημένοι/ ες φίλοι και φίλες.

Σε ένα γενικό πλαίσιο, λοιπόν, η υπόλοιπη προσέγγιση είναι πανομοιότυπη. Παρόλα αυτά, υπάρχει διαφορετική αντιμετώπιση σε αυτά τα δύο είδη “telemarketing”, στη τηλεόραση μπορούμε παρατηρήσουμε την απαξίωση και ίσως κάποια ίχνη χλευασμού, κάτι που δεν παρατηρούμε στο TikTok. Αυτή η telemarketίλα, ξαφνικά δεν είναι «trash» και «cringe», αλλά αντιμετωπίζεται με έναν κουλ τρόπο. Το περιβάλλον του TikTok έχει ένα μαγικό τρόπο να τα κάνει όλα κουλ και αποδεκτά. Πόσο υποκριτικό είναι αυτό; Πώς γίνεται να αποδέχεται κάποιος μία παρουσίαση ενός προϊόντος, που πριν 10 χρόνια ήταν αντικείμενο σατιρικών βίντεο;

Όπως φαίνεται όχι μόνο είναι δυνατό, αλλά η συγκεκριμένη τακτική έχει απήχηση. Η επικοινωνία ανάμεσα σε δημιουργούς και χρήστες αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα εργαλεία της πιο δημοφιλούς πλατφόρμας των social media. Υποθέτω ότι ένα αρκετά μεγάλο κομμάτι του ελληνικού TikTok, θυμίζει την ελληνική τηλεόραση. Επαναλήψεις σειρών, trash σχολιασμός, τσακωμοί ανάμεσα σε δημιουργούς από τους οποίους τρέφονται οι χρήστες, είναι κάποιες άλλες ομοιότητες που μπορούμε να εντοπίσουμε. Ίσως, τελικά μερικοί χρήστες να έχουν ανάγκη αυτή την τηλεοτρασίλα στο TikTok.