Καθώς φούντωναν οι συζητήσεις στο γραφείο για τα θέματα της σημερινής ημέρας (όπως λέει και ο Κωνσταντίνος Τσάβαλος: «Οι παγκόσμιες ημέρες είναι για τους δημοσιογράφους, για να τους βοηθάνε στα θέματά τους»), εντοπίσαμε αρκετές διαφορετικές απόψεις μεταξύ μας, αν και ευτυχώς, μέσα από ένα φίλτρο κοινής αισθητικής: αυτήν του «διαφωνώ εν ηρεμία», κάνω και λίγο χιούμορ, ακούω τι μου λες και, πιθανώς, αλλάζω και γνώμη, γιατί όποιος ή όποια δεν αλλάζει γνώμη για κανέναν λόγο και ποτέ, έχει πρόβλημα.
Με εκείνα και με τούτα, η Γεωργία και η Σίντυ αποφάσισαν αυθορμήτως να καταθέσουν στο olafaq έναν διάλογο που θα άνοιγαν οι δυο τους στο messenger (μιλένιαλ, γαρ, αμφότερες!) σε σχέση με τις γυναίκες, τις φεμινίστριες, την Παγκόσμια Ημέρα και τα συναφή. Αυτά είπαν οι δυο τους και να’ ναι καλά, να το ξανακάνουν και για κάποιο άλλο θέμα στο μέλλον.
Γεωργία Δρακάκη: Σίντυ, δηλώνεις φεμινίστρια;
Σίντυ Χατζή: Ναι.
Γ.Δ: Ανάλυσέ το.
Σ.Χ: Είμαι φεμινίστρια, δηλαδή πιστεύω και είμαι μέρος ενός κοινωνικοπολιτικού κινήματος που μάχεται για την εξάλειψη των έμφυλων ανισοτήτων
Γ.Δ: Με ποιον τρόπο μάχεσαι πιο συγκεκριμένα; Γιατί κι εγώ μάχομαι-αλλά δε νιώθω οτι έχω και πολλά κοινά με τις κοπέλες τις ηλικίας μας που γράφουν στα σόσιαλ γι’ αυτά τα θέματα όλη μέρα, ας πούμε. Μαλιστα, εχω κατηγορηθεί στα σόσιαλ μια δυο φορές και ως πικ μι γκερλ! (pick me girl)
Σ.Χ: Ως ανθρωπολόγος προσπάθησα μέσα από τις έρευνες στις οποίες συμμετείχα να κατανοήσω, να αναλύσω και να αναδείξω διάφορες εκφάνσεις της πατριαρχίας. Ως δημοσιογράφος γράφω συχνά κείμενα για το έμφυλο, την κουλτούρα βιασμού, τον σεξισμό, κλπ. Τώρα πέραν της επαγγελματικής μου ιδιότητας, κατεβαίνω σε πορείες, συμμετέχω σε σεμινάρια και συζητήσεις, μαθαίνω, μαθαίνω, μαθαίνω. Όσο για τα σόσιαλ μίντια είναι κι αυτά ένας δημόσιος-προσωπικός χώρος. Είναι τεράστια πηγή ενημέρωσης, γνώσης κι έμπνευσης. Συχνά οι άνθρωποι τα βλέπουν σαν τον ιδανικό χώρο ώστε να βάλουν τη σκέψη τους σε μια σειρά, να εκφράσουν τα βιώματά τους, κλπ. Γιατί όμως θεωρείς ότι δεν ταυτίζεσαι με αυτές τις γυναίκες;
Γ.Δ: Γιατι στην καθημερινότητά τους, στην έκφραση της σεξουαλικότητάς τους, στον τρόπο που αντιλαμβάνονται τον Έρωτα, το Φλερτ…δεν έχουμε σχεδόν κανένα κοινό. Νιώθω πιο κοντά στις ”παλιές” φεμινίστριες, κι ας είμαι 30. Επίσης, αισθάνομαι πως τα σύγχρονα κορίτσια συχνά αυτοθυματοποιούνται. Σαν εξ αρχής, να θέτουν το φύλο τους μπροστά ως κατι που χρειάζεται προστασία και σεβασμό. Για μένα, όλοι οι άνθρωποι αξίζουν σεβασμό. Επόίης, δεν εχω δεχθεί, σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο, καμία αλληλεγγύη από θερμές θιασώτριες του φεμινισμού. Νιώθω πως πρέπει να βιαστώ (να με βιάσουν, εννοώ) για να με αγαπήσουν. Πρέπει να πάθω κάτι πρώτα και μετά να με υπερασπιστούν. Ο φεμινισμός όμως στο δικό μου κεφάλι έχει να κάνει με αλληλεγγύη ανάμεσα στις γυναίκες, αλληλοθαυμασμό, υποστήριξη στο εδώ και τώρα. Τέλος, νιώθω ότι κάποιες φεμινίστριες γίνονται μίσανδρες συλλήβδην. Εγώ μισώ τους βιαστές. Όχι τους άντρες, επειδή κάποιοι απο αυτούς ειναι βιαστές. Στα λέω χοντρά χοντρά για να πιάσεις το πόιντ μου…
Σ.Χ: (διαβάστηκε)
Γ.Δ: Το φύλο μου δεν έχει σταθεί εμπόδιο σε τίποτα μεχρι στιγμής. Και σου μιλά μια γυναίκα που έχει δεχθεί σεξουαλική παρενόχληση απο δυο διαπρεπείς άντρες, διάσημους, καλλιτέχνες. Ο φεμινισμός νομίζω τρομάζει κάποια κορίτσια. Δεν τα παίρνει κοντά του-τα αποδιώχνει. Το περίφημο…φεμινιστόμετρο!
Σ.Χ: Δεν θεωρώ ότι οι φεμινίστριες μισούν τους άντρες ή τις γυναίκες. Θεωρώ ότι το κίνημα υπάρχει για να στρέφεται κατά του πατριαρχικού συστήματος. Όταν μιλάμε για πατριαρχία δε μιλάμε για κάθε άντρα ξεχωριστά, ούτε καν για όλους τους άντρες σαν σύνολο. Δεν είναι εμείς vs αυτοί. Μιλάμε για ένα κοινωνικό οικοδόμημα με διακλαδώσεις στην εκπαίδευση, στο ίντερνετ, στην τέχνη, στον πολιτισμό, στις ανθρώπινες, κυβερνητικές, κρατικές, κλπ σχέσεις.
Όταν μαζεύω το θάρρος, το βίωμα και τη σκέψη μου να μιλήσω για βιασμούς, δεν έχω καμία όρεξη να νταντέψω άντρες, να χαϊδέψω αυτάκια και να βγάλω disclaimer «Δεν εννοώ εσένα Τάκη, Γιώργο, Λάμπη. Εσείς είστε γαμώ τα παιδιά». Το αν το φύλο σου δεν σου έχει σταθεί εμπόδιο είναι θετικό για σένα, αλλά η προσωπική μας εμπειρία δε φτάνει για να καταρρίψει την εμπειρία των υπολοίπων. Δεν κοστίζουν το ίδιο σε όλες οι παρενοχλήσεις, οι κακοποιήσεις, κλπ. Ούτε όλες οι γυναίκες ξεκινούμε με την ίδια αφετηρία. Το φύλο δεν είναι ο μόνος παράγοντας ανισότητας. Αυτό ονομάζεται intersectionality και εξηγεί γιατί μια γυναίκα χριστιανή straight αστή και μια λεσβία, άθεη, τρανς δε θα έχουν το ίδιο βίωμα. Μπορούν και οι δύο να βιώσουν σεξισμό ως γυναίκες; Ξεκάθαρα. Αλλά το βίωμά τους δε θα είναι το ίδιο. Αυτό ακριβώς παραμελούσαν κύματα φεμινισμού του παρελθόντος. Ενώ κάναν μεγάλα και σπουδαία άλματα τόσο στον ακαδημαϊκό χώρο της μελέτης του φύλου, όσο και στην καθημερινότητα, ωστόσο παραμελούσαν γυναίκες που άνηκαν σε περιθωριοποιημένες ομάδες.
Ευτυχώς ο φεμινισμός από τότε έχει γίνει πιο συμπεριληπτικός. Συμφωνούμε ότι όλοι οι άνθρωποι αξίζουν τον σεβασμό μας. Αλλά, επειδή το ακούμε συχνά κάθε φορά που πάμε να μιλήσουμε για την οποιαδήποτε κοινωνική ανισότητα, ουσιαστικά αναιρεί την ίδια την υπαρξη της ανισότητας. Φυσικά και όλοι οι άνθρωποι αξίζουν σεβασμό αλλά αυτό δεν παύει να σημαίνει ότι υπάρχουν εξουσιαστικές σχέσεις στις οποίες όλοι μας συμμετέχουμε.
Γ.Δ: (διαβάστηκε)
Σ.Χ: Όσον αφορά αυτό που είπες για την αλληλεγγύη, δεν μπορώ να ξέρω τα περιστατικά στα οποία αναφέρεσαι, οπότε θα απαντήσω γενικά ότι όλοι μα όλοι οι άνθρωποι έχουμε μεγαλώσει κάτω από την πατριαρχία. Έτσι, ακόμη και όσοι είμαστε φεμινιστές και θεωρούμε ότι κάπως έχουμε αναλύσει και κατανοήσει τις έμφυλες ανισότητες, αυτό δε σημαίνει ότι έχουμε αποβάλλει τον μισογυνισμό από μέσα μας.
Δηλαδή, ακόμα κι εγώ ως φεμινίστρια, δε σημαίνει ότι έχω καθαρίσει το είναι μου από τα πατριαρχικά κατάλοιπα. Το έχω προσπαθήσει και το προσπαθώ. Όμως η πατριαρχία είναι κομμάτι του πολιτισμού μας και όπως μαθαίναμε στην σχολή, ο πολιτισμός είναι σαν τον αέρα που αναπνέουμε. Δεν τον καταλαβαίνουμε καν ότι τον αναπνέουμε. Τόσο εύκολα και φυσικά γίνεται κομμάτι μας. Μπορεί αυτό που συνάντησες να ήταν άλλη μια έκφανση εσωτερικεύμενου μισογυνισμού.
Γ.Δ: Πράγματι-αλλά με εκπλήσσει από γυναίκες που φαίνονται τόσο καλά διαβασμένες και ακριβοδίκαιες σε άλλα ζητήματα. Υπάρχουν άντρες φεμινιστές; Εχεις γνωρίσει;
Και θέλω να σχολιάσεις και την φράση της σπουδαίας ποιήτριας Μάτσης Χατζηλαζάρου: «Από πολλούς αιώνες, τώρα, η γυναίκα περιμένει τόσο έντονα να κατακτηθεί, που κατακτάει στο τέλος η ίδια. Όχι ωστόσο στο κοινωνικό επίπεδο.»
Σ.Χ: Ναι, έχω γνωρίσει αρκετούς. Όχι όσους πολλούς θα ήθελα. Έχω γνωρίσει και πολλούς «εγώ είμαι γενικά φεμινιστής, αλλά να μη χαθεί και η μπάλα». Ποιος να ξέρει άραγε γιατί τους φοβίζει τόσο αυτή η μπάλα
Γ.Δ: Έλα ντε; Κι εγώ έχω γνωρίσει-πρώτον πρώτον, τον μπαμπά μου, που βέβαια ουδέποτε θα δήλωνε φεμινιστής.
Σ.Χ: Νομιζω μας τρομάζει μερικούς η συνειδητοποίηση ότι απολαμβάνουμε κάποια προνόμια και ίσως στο μέλλον να μην τα απολαμβάνουμε. Σου λέει «καλά είπαμε, σπουάστε, δουλέψτε κάντε κανα free the nipple, γιορτάστε την ελευθερία σας, αλλά μέχρι εκείνο το σημείο που εμείς δε χρειάζεται να ξεβολευτούμε. Να ζήσεις ελεύθερα, ναι. Αλλά μην μου ταράξεις τα προνόμια. Είναι συλλεκτικά». (Διαβάζω τώρα την φραση της Χατζηλαζάρου γιατι δεν ξερω σε ποιο κοντεξτ το λεει)
Γ.Δ: Απαντά στον Τσαγκαρουσιάνο σε μια συνέντευξη, την μοναδική της ζωής της. Σε σχέση με το αν οι γυναίκες αγαπούν να κατακτώνται.
Σ.Χ: Α, αυτό δεν το ξέρω καθόλου. Δεν ξέρω καν αν πιστεύω σε μια και μοναδική γυναικεία φύση. Δεν ξέρω καν αν εμένα μου αρέσει περισσότερο να κατακτώ ή να κατακτιέμαι. Πάντως, όπως λέει και η Χατζηλαζάρου, το αν τελικά κατακτά ή κατακτίεται δεν έχει να κάνει με το κοινωνικό επίπεδο. Σε αυτό συμφωνώ. Πιστεύεις ότι στην Ελλάδα τα γυναικεία δικαιώματα δέχονται επίθεση το 2023;
Γ.Δ: Ναι, αλλά εχει γίνει πολύς και δίκαιος και δύσκολος δρόμος για να πούμε οτι η γυναίκα είναι ίση με τον άντρα, πια. Οι νόμοι έχουν προσαρμοστεί και σε ευρωπαϊκες νομοθεσίες, αλλα και παγκόσμιες, περί ισότητας. Φοβάμαι μόνο τις απόπειρες εξομοίωσης. Μου αρέσουν τα σύνορα ανάμεσα στα φύλα, όπως ανάμεσα στις χώρες. Να’ χεις να εξερευνήσεις κάτι ξένο, κάτι άλλο από σένα. Και να το αγαπήσεις κι ας είναι τόσο διαφορετικό.
Σ.Χ: Εγώ θεωρώ ότι η γυναίκα είναι ίση με τον άντρα με τον ίδιο τρόπο που ένας μαύρος είναι ίσος με έναν λευκό. Νομικά. Ψηφίζουν, παντρεύονται, χωρίζουν, φορολογούνται. Παρόλαυτά, δε θεωρώ ότι οι νόμοι είναι η αρχή και το τέλος στη συζήτηση περί ανισοτήτων. Είναι ευτυχώς παράνομο να βιάζεις, παράνομο να παρενοχλείς, παράνομο να σκοτώνεις. Αλλά εξακολουθούμε να μιλάμε για έμφυλο γιατί προφανώς το ότι είναι παράνομο, δε φτάνει.
Γ.Δ: Σωστά. Με ενοχλεί λιγο το συνεχές κούνημα του δαχτύλου, η άγρα Ηθικών Πλεονεκτημάτων ΕΠΕΙΔΗ είμαι γυναίκα. Κι ακόμα, παραπέρα, ΕΠΕΙΔΗ είμαι γκέι.
Σ.Χ: Και συμφωνώ ότι οι άντρες και οι γυναίκες δεν είναι ίδιοι. Έτσι κι αλλιώς, το τι είναι άντρας και τι γυναίκα έχει αλλάξει τόσες φορές ανάλογα με την εποχή και τη γεωγραφία. Εννοείς την αντίληψη «οι γυναικες ειναι καλύτερες από τους άντρες»;
Γ.Δ: Για μένα, το φύλο και ο σεξουαλικός προσανατολισμός θα έπρεπε να ειναι αδιάφορα. Φορές, δε νιώθω ένα με τις Γυναίκες. Όπως δε νιώθω ένα με τους Έλληνες ή τις Αθηναίες ή τους δημοσιογράφους. Νιώθω μια μοναξιά, Σίντυ. Επίσης, θέλω να σου εξομολογηθώ πως από πολύ νωρίς, before it was cool, που λέμε, χρησιμοποιούσα θηλυκές αντωνυμίες και επίθετα σε άρθρα μου. Έλεγα δηλαδή, αγαπητές γειτόνισσες, όχι αγαπητοί γείτονες κλπ. Ξέρεις κάτι άλλο; Θα σε προβοκάρω τώρα. Δεν έχω γνωρίσει καμιά συγκλονιστικά ενδιαφέρουσα φεμινίστρια σκληροπυρηνική. Οι γυναίκες που θαυμάζω στ’ αλήθεια δηλώνουν πως δεν έχουν σχέση με αυτό το τουρλουμπούκι (συγχώρεσέ μου την λέξη) νέων κυρίως κοριτσιών τα οποία σηκώνουν το δάχτυλο συνεχώς, θίγονται εύκολα ή, λόγω φόβου/πόνου/θυμού γενικευμένου, τελικά εχθρεύονται τις γυναίκες που δεν τα πιστεύουν αυτά, λογω άγνοιας/μη κοινής εμπειρίας με τις δικές τους/περισσότερο ευνοϊκής ζωής στα σεξουαλικά και τα επαγγελματικά. Γενικώς, είμαι καχύποπτη, είναι στη φύση μου. Όχι με τον Άνθρωπο. Με τα μαζικά ξεσπάσματα. Με τις αφίσες που αποκαλύπτουν εν μία νυκτί ονόματα αγοριών και τα λένε βιαστές, χωρίς να έχει αποδειχτεί κάτι τέτοιο. Όταν μετά αποδεικνύεται ότι κανείς δεν βίασε καμία, αυτό κουκουλώνεται. Δεν έχω δει να βγαίνει κάποια να ζητά συγγνώμη που εξέθεσε κάποιον. Ποτέ. Επίσης, αισθάνομαι οτι κάποια αυτονόητα πράγματα, γινονται πολύ μεγάλο θέμα, εκεί που αυτό δεν υπάρχει κατ’ ανάγκην. Κορίτσια που αληθινά υποφέρουν από την πατριαρχία, στις επαρχιές, ας πούμε, έχουν εκφρασει (ναι και σε μενα!) έναν τρόμο για όλο αυτό.
Σ.Χ: (διαβάστηκε)
Γ.Δ: Από την άλλη, πιστεύω πως ειναι καλό να βιώνουμε ενα peak, μια υπερβολή (άπως κατά τη γνώμη μου αυτή την εποχή) για να έρθουν τα πράγματα σε αρμονία και σε πραγματική Δικαιοσύνη. Κάποτε, οι γυναίκες δεν φορούσαν παντελόνια! Ανήκουστα πράγματα. Ή δεν ψήφιζαν, ας πούμε. Αισθάνομαι τυχερή που δεν γεννήθηκα το 1800 ας πουμε. Αλλά βλέπω την Καύλα να Ξεφτίζει. Και τελικά, να κάνουμε λιγότερο σεξ, να απολαμβάνουμε λιγότερο. Λες να ειμαι απλώς ηδονίστρια; Να βολεύομαι με τα θετικά του φύλου μας; Ισως το βλέπω, ως συνήθως, πιο φιλολογικά, πιο ποιητικά, πιο φιλοσοφικά, αν θες. Και όχι τόσο πολιτικά.
Σ.Χ: Εμένα πάλι δε με ενδιαφέρει να κάνω την μάχη μου για δικαιώματα εύπεπτα και σεξι. Δε με ενδιαφέρει καθόλου να με θαυμάσουν. Θεωρείς ότι ίσως κι εσύ είσαι αρνητική απέναντι σε γυναίκες που διεκδικούν τα δικαίωματά τους ή εκφράζουν το βίωμά τους διαφορετικά από σένα; (Αν είσαι ηδονίστρια τότε ευτυχώς δεν γεννήθηκες το 1800!)
Γ.Δ: Προσπαθώ να μην ειμαι αρνητική. Σέβομαι απολύτως. Και θαυμάζω. Ως δημοσιογράφος, έχω κανει συνεντεύξεις δύσκολες με γυναίκες που μου εξομολογήθηκαν ανείπωτα πράματα. Και φυσικα, όπως εσύ, διαβάζω, ενημερώνομαι, ζυμώνομαι συνεχώς με κορίτσια και γυναίκες. Οχι όμως της φάσης μου ή της κλίκας μου, μόνο. Οι φίλες μου ειναι επιστημόνισσες, μπαργούμεν, 50ρες, 20ρες, Ευρωπαίες, λεσβίες, παντρεμένες, μάνες. Υπάρχει ένα ευρύ μωσαϊκο και όλα αυτά που σου λέω σε αυτή μας τη συνομιλία, αν θες, είναι προβληματισμοί που συχνά ακούω απο γυναίκες. Του τύπου ”δεν ξερω ακριβως τι να κανω για να ειμαι καλη φεμινιστρια” ή ”δεν τα μπορω αυτα, με μπερδευουν” ή ”οταν με παρενόχλησαν σεξουαλικά, το κατήγγειλα, οπως οόαν με ειχαν κλέψει, τελειώνει εκεί”. Πίστεψέ με, σε αυτές, λέω άλλα, ή μάλλον ΚΑΙ άλλα, από ό, τι τώρα, εδώ. Μιλώ περισσότερο όπως εσύ σε μένα. Τους εξηγώ για την εδραιωμένη πατριαρχία, για το πώς ίσως έχουν ενσωματώσει το ανδρικό βλέμμα κλπ. Μάλλον μου αρέσει να κάνω τον δικηγόρο του διαβόλου. Μόνο έτσι έχουν ενδιαφέρον οι συζητήσεις. Και μου αρέσει, επίσης, να ξεβολεύομαι από τις ιδέες μου, αν πάει κάτι να μου φανεί βέβαιο και ανακουφιστικό, το ξεριζώνω, να βεβαιωθώ για το βάθος του μέσα μου. Να αναρωτηθώ, να προκαλέσω τον εαυτό μου τον ίδιο!
Σ.Χ: Η κάθε γυναίκα μπορεί να διεκδικήσει την ελευθερία της διαφορετικά. Να την κατανοήσει σε δικό της χρόνο. Τελικά εμένα ο φεμινισμός δε μου φαίνεται κάτι περίπλοκο. Είναι απλά μάχη ενάντια στην πατριαρχία. Η οποία επηρεάζει άντρες και γυναίκες. Το πώς η κάθε γυναίκα επιλέγει να το κάνει αυτό είναι διαφορετικό και σε μεγάλο βαθμό προσωπικό.
Γ.Δ: Ωραίο αυτό που λες. Και σωστό. Μου αρέσει η κουβέντα μας και νιώθω πως δεν διαφωνούμε ακριβώς. Απλώς είμαστε δυο άλλοι άνθρωποι, δυο διαφορετικές γυναίκες!
Σ.Χ: Πάντως θα δείξω μεγαλύτερη κατανόηση και υπομονή με το σεξιστικό σχόλιο μιας γυναίκας γιατί είναι ο θύτης και το θύμα μαζί. Όλοι έχουμε ευθύνες, αλλά καταλαβαίνεις, ότι η θεση μιας γυναίκας που αναπαράγει σεξιστικό λόγο είναι ιδιαίτερη.
Γ.Δ: Παρομοίως. Σήμερα, πώς αντιλαμβάνεσαι την Παγκόσμια αυτή Ημέρα; Τι σε κάνει να σκέφτεσαι ή και να νιώθεις;
Σ.Χ: Για μένα ήταν και θα είναι ημέρα μνήμης και όχι γιορτή. Η ημέρα αυτή καθιερώθηκε στις αρχές του 20ου αι. μετά τους θανάτους 146 νεαρών εργατριών στη Νέα Υόρκη από πυρκαγιά στο κάτεργο Triangle Shirtwaist. Από τότε θρηνούμε κι άλλες. Είναι ημέρα μνήμης και φέτος θα σκέφτομαι τις γυναικοκτονίες στην Ελλάδα και αλλού, τις Ιρανές αδερφές μας που βγήκαν να αντιταχθούν σε ένα καταπιεστικό σύστημα, τις γυναίκες που θαυμάζω, τις γυναίκες της ζωής μου και τις γυναίκες που με σχημάτισαν. Εσύ; Η ίδια ερώτηση. Επισης θα ηθελα να μου προτείνεις μια ταινία, μια παράσταση ή ένα βιβλίο που θα ταίριαζε με την ημέρα.
Γ.Δ: Εγώ σκέφτομαι πόσο τυχερή είμαι τέτοια μέρα που, αντί να διώκομαι ή να δέχομαι βία, νιώθω δυστυχισμένη πενθώντας για τον χαμένο (;) Έρωτα ενός Άντρα για μένα. Μου αρέσει επίσης πολύ που συζητώ μαζί σου και με την υπόλοιπη ομάδα ανοιχτά, με θάρρος και σεβασμό, για ένα τόσο σημαντικό θέμα.
Σ.Χ: Α, κι αυτό, κι αυτό ναι! Έχουν γινει βήματα και γίνονται βήματα, ας μην είμαστε δα και πεσιμίστριες.
Γ.Δ: Προτείνω φυσικά την ταινία Φρίντα-η Φρίντα Κάλο, που όσο κι αν έχει γίνει τύπωμα σε μπλουζάκια, παραμένει μια αξεπέραστη γυναίκα, καλλιτέχνιδα και φυσικά φεμινίστρια-όπως το νιώθω κοντύτερα στον «δικό μου» φεμινισμό. Προτείνω την στακάτη, φωτεινοσκοτεινή (σαν φως απογεύματος) ποίηση της Τζένης Μαστοράκη. Και την παράσταση Νόρα: Το σπίτι της Κούκλας (διασκευή του Κουκλόσπιτου) στο Altera Pars, έναν ύμνο στον φεμινισμό και το θάρρος μιας γυναίκας που τα αφήνει όλα πίσω της, επειδή δεν βρήκε το θαύμα που προσδοκούσε. Ο Ίψεν, δυο αιώνες πριν, έκανε τα μαγικά του και δρασκέλισε την εποχή του με τον τρόπο των ταλαντούχων. Κι από σένα, για να κλείσουμε, θα ήθελα να μου πεις αν στην επόμενη ζωή σου (λέμε τώρα…) θα επέλεγες, αν είχες την δυνατότητα, να ξανέρθεις ως γυναίκα.
Σ.Χ: Κάποιες φορές, σκέφτομαι οτι θα ήθελα να ξαναγεννηθώ ένα μέτριος, μέτριος, μετριότατος άντρας. Αυτοί περνούν καλύτερα.
Γ.Δ: Ναι, αλλά δεν αγγίζουν ποτέ την ευτυχία μιας υπέροχης, υπέροχης, υπέροχης γυναίκας όπως εσύ. Πίστεψέ με σε αυτό-καθαρό ένστικτο. Γυναικείο!
Σ.Χ: ❤ Σας μερσώ. Να πω κάτι ακόμα; Συχνά στις φεμινίστριες καταλογίζεται μισανδρία. Δεν πιστεύω καθόλου σε αυτό. Ίσα ίσα δε δέχομαι να πιστέψω ότι «οι άντρες είναι έτσι. Ε και τι να κάνουμε;». Αυτό το θεωρώ μίσανδρο. Δε δέχομαι να πιστέψω ότι οι άντρες δεν αλλάζουν, οι άντρες πάντα και παντού θα κακοποιούν, οι άντρες είναι γουρούνια, οι άντρες αντικειμενοποιούν τους γύρω τους, οι άντρες πάντα θα θέλουν να μας καπελώνουν, όλοι οι άντρες θέλουν να μπουν στο βρακί σου, όλοι οι άντρες δε μπορούν να ελέγξουν τον εαυτό τους. Όλο αυτό από τη μία είναι μια γενίκευση για το τι είναι άντρας. Από την άλλη είναι ένα free-pass για σεξιστικές συμπεριφορές. Γιατί αν όλοι οι άντρες είναι έτσι, τότε δε μπορούν να αλλάξουν, άρα τι νόημα έχει να το συζητάμε. Ακριβώς επειδή δεν πιστεύω σε αυτό το αφήγημα, πιστεύω ότι ο αγώνας μας έχει νόημα. Φεμινισμός για μένα είναι η αντίληψη ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν. Αν έχανα την τελευταία στάλα εμπιστοσύνης μου στους ανθρώπους, αυτό θα ήταν μίσος.
Γ.Δ: Προσυπογράφω. Μου αρέσει να αντιλαμβάνομαι τον φεμινισμό, από σήμερα κιόλας, ως έναν ακόμα τρόπο να πλησιάσω καλύτερα στον Άνθρωπο.
Καθώς φούντωναν οι συζητήσεις στο γραφείο για τα θέματα της σημερινής ημέρας (όπως λέει και ο Κωνσταντίνος Τσάβαλος: «Οι παγκόσμιες ημέρες είναι για τους δημοσιογράφους, για να τους βοηθάνε στα θέματά τους»), εντοπίσαμε αρκετές διαφορετικές απόψεις μεταξύ μας, αν και ευτυχώς, μέσα από ένα φίλτρο κοινής αισθητικής: αυτήν του «διαφωνώ εν ηρεμία», κάνω και λίγο χιούμορ, ακούω τι μου λες και, πιθανώς, αλλάζω και γνώμη, γιατί όποιος ή όποια δεν αλλάζει γνώμη για κανέναν λόγο και ποτέ, έχει πρόβλημα.
Με εκείνα και με τούτα, η Γεωργία και η Σίντυ αποφάσισαν αυθορμήτως να καταθέσουν στο olafaq έναν διάλογο που θα άνοιγαν οι δυο τους στο messenger (μιλένιαλ, γαρ, αμφότερες!) σε σχέση με τις γυναίκες, τις φεμινίστριες, την Παγκόσμια Ημέρα και τα συναφή. Αυτά είπαν οι δυο τους και να’ ναι καλά, να το ξανακάνουν και για κάποιο άλλο θέμα στο μέλλον.
Γεωργία Δρακάκη: Σίντυ, δηλώνεις φεμινίστρια;
Σίντυ Χατζή: Ναι.
Γ.Δ: Ανάλυσέ το.
Σ.Χ: Είμαι φεμινίστρια, δηλαδή πιστεύω και είμαι μέρος ενός κοινωνικοπολιτικού κινήματος που μάχεται για την εξάλειψη των έμφυλων ανισοτήτων
Γ.Δ: Με ποιον τρόπο μάχεσαι πιο συγκεκριμένα; Γιατί κι εγώ μάχομαι-αλλά δε νιώθω οτι έχω και πολλά κοινά με τις κοπέλες τις ηλικίας μας που γράφουν στα σόσιαλ γι’ αυτά τα θέματα όλη μέρα, ας πούμε. Μαλιστα, εχω κατηγορηθεί στα σόσιαλ μια δυο φορές και ως πικ μι γκερλ! (pick me girl)
Σ.Χ: Ως ανθρωπολόγος προσπάθησα μέσα από τις έρευνες στις οποίες συμμετείχα να κατανοήσω, να αναλύσω και να αναδείξω διάφορες εκφάνσεις της πατριαρχίας. Ως δημοσιογράφος γράφω συχνά κείμενα για το έμφυλο, την κουλτούρα βιασμού, τον σεξισμό, κλπ. Τώρα πέραν της επαγγελματικής μου ιδιότητας, κατεβαίνω σε πορείες, συμμετέχω σε σεμινάρια και συζητήσεις, μαθαίνω, μαθαίνω, μαθαίνω. Όσο για τα σόσιαλ μίντια είναι κι αυτά ένας δημόσιος-προσωπικός χώρος. Είναι τεράστια πηγή ενημέρωσης, γνώσης κι έμπνευσης. Συχνά οι άνθρωποι τα βλέπουν σαν τον ιδανικό χώρο ώστε να βάλουν τη σκέψη τους σε μια σειρά, να εκφράσουν τα βιώματά τους, κλπ. Γιατί όμως θεωρείς ότι δεν ταυτίζεσαι με αυτές τις γυναίκες;
Γ.Δ: Γιατι στην καθημερινότητά τους, στην έκφραση της σεξουαλικότητάς τους, στον τρόπο που αντιλαμβάνονται τον Έρωτα, το Φλερτ…δεν έχουμε σχεδόν κανένα κοινό. Νιώθω πιο κοντά στις ”παλιές” φεμινίστριες, κι ας είμαι 30. Επίσης, αισθάνομαι πως τα σύγχρονα κορίτσια συχνά αυτοθυματοποιούνται. Σαν εξ αρχής, να θέτουν το φύλο τους μπροστά ως κατι που χρειάζεται προστασία και σεβασμό. Για μένα, όλοι οι άνθρωποι αξίζουν σεβασμό. Επόίης, δεν εχω δεχθεί, σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο, καμία αλληλεγγύη από θερμές θιασώτριες του φεμινισμού. Νιώθω πως πρέπει να βιαστώ (να με βιάσουν, εννοώ) για να με αγαπήσουν. Πρέπει να πάθω κάτι πρώτα και μετά να με υπερασπιστούν. Ο φεμινισμός όμως στο δικό μου κεφάλι έχει να κάνει με αλληλεγγύη ανάμεσα στις γυναίκες, αλληλοθαυμασμό, υποστήριξη στο εδώ και τώρα. Τέλος, νιώθω ότι κάποιες φεμινίστριες γίνονται μίσανδρες συλλήβδην. Εγώ μισώ τους βιαστές. Όχι τους άντρες, επειδή κάποιοι απο αυτούς ειναι βιαστές. Στα λέω χοντρά χοντρά για να πιάσεις το πόιντ μου…
Σ.Χ: (διαβάστηκε)
Γ.Δ: Το φύλο μου δεν έχει σταθεί εμπόδιο σε τίποτα μεχρι στιγμής. Και σου μιλά μια γυναίκα που έχει δεχθεί σεξουαλική παρενόχληση απο δυο διαπρεπείς άντρες, διάσημους, καλλιτέχνες. Ο φεμινισμός νομίζω τρομάζει κάποια κορίτσια. Δεν τα παίρνει κοντά του-τα αποδιώχνει. Το περίφημο…φεμινιστόμετρο!
Σ.Χ: Δεν θεωρώ ότι οι φεμινίστριες μισούν τους άντρες ή τις γυναίκες. Θεωρώ ότι το κίνημα υπάρχει για να στρέφεται κατά του πατριαρχικού συστήματος. Όταν μιλάμε για πατριαρχία δε μιλάμε για κάθε άντρα ξεχωριστά, ούτε καν για όλους τους άντρες σαν σύνολο. Δεν είναι εμείς vs αυτοί. Μιλάμε για ένα κοινωνικό οικοδόμημα με διακλαδώσεις στην εκπαίδευση, στο ίντερνετ, στην τέχνη, στον πολιτισμό, στις ανθρώπινες, κυβερνητικές, κρατικές, κλπ σχέσεις.
Όταν μαζεύω το θάρρος, το βίωμα και τη σκέψη μου να μιλήσω για βιασμούς, δεν έχω καμία όρεξη να νταντέψω άντρες, να χαϊδέψω αυτάκια και να βγάλω disclaimer «Δεν εννοώ εσένα Τάκη, Γιώργο, Λάμπη. Εσείς είστε γαμώ τα παιδιά». Το αν το φύλο σου δεν σου έχει σταθεί εμπόδιο είναι θετικό για σένα, αλλά η προσωπική μας εμπειρία δε φτάνει για να καταρρίψει την εμπειρία των υπολοίπων. Δεν κοστίζουν το ίδιο σε όλες οι παρενοχλήσεις, οι κακοποιήσεις, κλπ. Ούτε όλες οι γυναίκες ξεκινούμε με την ίδια αφετηρία. Το φύλο δεν είναι ο μόνος παράγοντας ανισότητας. Αυτό ονομάζεται intersectionality και εξηγεί γιατί μια γυναίκα χριστιανή straight αστή και μια λεσβία, άθεη, τρανς δε θα έχουν το ίδιο βίωμα. Μπορούν και οι δύο να βιώσουν σεξισμό ως γυναίκες; Ξεκάθαρα. Αλλά το βίωμά τους δε θα είναι το ίδιο. Αυτό ακριβώς παραμελούσαν κύματα φεμινισμού του παρελθόντος. Ενώ κάναν μεγάλα και σπουδαία άλματα τόσο στον ακαδημαϊκό χώρο της μελέτης του φύλου, όσο και στην καθημερινότητα, ωστόσο παραμελούσαν γυναίκες που άνηκαν σε περιθωριοποιημένες ομάδες.
Ευτυχώς ο φεμινισμός από τότε έχει γίνει πιο συμπεριληπτικός. Συμφωνούμε ότι όλοι οι άνθρωποι αξίζουν τον σεβασμό μας. Αλλά, επειδή το ακούμε συχνά κάθε φορά που πάμε να μιλήσουμε για την οποιαδήποτε κοινωνική ανισότητα, ουσιαστικά αναιρεί την ίδια την υπαρξη της ανισότητας. Φυσικά και όλοι οι άνθρωποι αξίζουν σεβασμό αλλά αυτό δεν παύει να σημαίνει ότι υπάρχουν εξουσιαστικές σχέσεις στις οποίες όλοι μας συμμετέχουμε.
Γ.Δ: (διαβάστηκε)
Σ.Χ: Όσον αφορά αυτό που είπες για την αλληλεγγύη, δεν μπορώ να ξέρω τα περιστατικά στα οποία αναφέρεσαι, οπότε θα απαντήσω γενικά ότι όλοι μα όλοι οι άνθρωποι έχουμε μεγαλώσει κάτω από την πατριαρχία. Έτσι, ακόμη και όσοι είμαστε φεμινιστές και θεωρούμε ότι κάπως έχουμε αναλύσει και κατανοήσει τις έμφυλες ανισότητες, αυτό δε σημαίνει ότι έχουμε αποβάλλει τον μισογυνισμό από μέσα μας.
Δηλαδή, ακόμα κι εγώ ως φεμινίστρια, δε σημαίνει ότι έχω καθαρίσει το είναι μου από τα πατριαρχικά κατάλοιπα. Το έχω προσπαθήσει και το προσπαθώ. Όμως η πατριαρχία είναι κομμάτι του πολιτισμού μας και όπως μαθαίναμε στην σχολή, ο πολιτισμός είναι σαν τον αέρα που αναπνέουμε. Δεν τον καταλαβαίνουμε καν ότι τον αναπνέουμε. Τόσο εύκολα και φυσικά γίνεται κομμάτι μας. Μπορεί αυτό που συνάντησες να ήταν άλλη μια έκφανση εσωτερικεύμενου μισογυνισμού.
Γ.Δ: Πράγματι-αλλά με εκπλήσσει από γυναίκες που φαίνονται τόσο καλά διαβασμένες και ακριβοδίκαιες σε άλλα ζητήματα. Υπάρχουν άντρες φεμινιστές; Εχεις γνωρίσει;
Και θέλω να σχολιάσεις και την φράση της σπουδαίας ποιήτριας Μάτσης Χατζηλαζάρου: «Από πολλούς αιώνες, τώρα, η γυναίκα περιμένει τόσο έντονα να κατακτηθεί, που κατακτάει στο τέλος η ίδια. Όχι ωστόσο στο κοινωνικό επίπεδο.»
Σ.Χ: Ναι, έχω γνωρίσει αρκετούς. Όχι όσους πολλούς θα ήθελα. Έχω γνωρίσει και πολλούς «εγώ είμαι γενικά φεμινιστής, αλλά να μη χαθεί και η μπάλα». Ποιος να ξέρει άραγε γιατί τους φοβίζει τόσο αυτή η μπάλα
Γ.Δ: Έλα ντε; Κι εγώ έχω γνωρίσει-πρώτον πρώτον, τον μπαμπά μου, που βέβαια ουδέποτε θα δήλωνε φεμινιστής.
Σ.Χ: Νομιζω μας τρομάζει μερικούς η συνειδητοποίηση ότι απολαμβάνουμε κάποια προνόμια και ίσως στο μέλλον να μην τα απολαμβάνουμε. Σου λέει «καλά είπαμε, σπουάστε, δουλέψτε κάντε κανα free the nipple, γιορτάστε την ελευθερία σας, αλλά μέχρι εκείνο το σημείο που εμείς δε χρειάζεται να ξεβολευτούμε. Να ζήσεις ελεύθερα, ναι. Αλλά μην μου ταράξεις τα προνόμια. Είναι συλλεκτικά». (Διαβάζω τώρα την φραση της Χατζηλαζάρου γιατι δεν ξερω σε ποιο κοντεξτ το λεει)
Γ.Δ: Απαντά στον Τσαγκαρουσιάνο σε μια συνέντευξη, την μοναδική της ζωής της. Σε σχέση με το αν οι γυναίκες αγαπούν να κατακτώνται.
Σ.Χ: Α, αυτό δεν το ξέρω καθόλου. Δεν ξέρω καν αν πιστεύω σε μια και μοναδική γυναικεία φύση. Δεν ξέρω καν αν εμένα μου αρέσει περισσότερο να κατακτώ ή να κατακτιέμαι. Πάντως, όπως λέει και η Χατζηλαζάρου, το αν τελικά κατακτά ή κατακτίεται δεν έχει να κάνει με το κοινωνικό επίπεδο. Σε αυτό συμφωνώ. Πιστεύεις ότι στην Ελλάδα τα γυναικεία δικαιώματα δέχονται επίθεση το 2023;
Γ.Δ: Ναι, αλλά εχει γίνει πολύς και δίκαιος και δύσκολος δρόμος για να πούμε οτι η γυναίκα είναι ίση με τον άντρα, πια. Οι νόμοι έχουν προσαρμοστεί και σε ευρωπαϊκες νομοθεσίες, αλλα και παγκόσμιες, περί ισότητας. Φοβάμαι μόνο τις απόπειρες εξομοίωσης. Μου αρέσουν τα σύνορα ανάμεσα στα φύλα, όπως ανάμεσα στις χώρες. Να’ χεις να εξερευνήσεις κάτι ξένο, κάτι άλλο από σένα. Και να το αγαπήσεις κι ας είναι τόσο διαφορετικό.
Σ.Χ: Εγώ θεωρώ ότι η γυναίκα είναι ίση με τον άντρα με τον ίδιο τρόπο που ένας μαύρος είναι ίσος με έναν λευκό. Νομικά. Ψηφίζουν, παντρεύονται, χωρίζουν, φορολογούνται. Παρόλαυτά, δε θεωρώ ότι οι νόμοι είναι η αρχή και το τέλος στη συζήτηση περί ανισοτήτων. Είναι ευτυχώς παράνομο να βιάζεις, παράνομο να παρενοχλείς, παράνομο να σκοτώνεις. Αλλά εξακολουθούμε να μιλάμε για έμφυλο γιατί προφανώς το ότι είναι παράνομο, δε φτάνει.
Γ.Δ: Σωστά. Με ενοχλεί λιγο το συνεχές κούνημα του δαχτύλου, η άγρα Ηθικών Πλεονεκτημάτων ΕΠΕΙΔΗ είμαι γυναίκα. Κι ακόμα, παραπέρα, ΕΠΕΙΔΗ είμαι γκέι.
Σ.Χ: Και συμφωνώ ότι οι άντρες και οι γυναίκες δεν είναι ίδιοι. Έτσι κι αλλιώς, το τι είναι άντρας και τι γυναίκα έχει αλλάξει τόσες φορές ανάλογα με την εποχή και τη γεωγραφία. Εννοείς την αντίληψη «οι γυναικες ειναι καλύτερες από τους άντρες»;
Γ.Δ: Για μένα, το φύλο και ο σεξουαλικός προσανατολισμός θα έπρεπε να ειναι αδιάφορα. Φορές, δε νιώθω ένα με τις Γυναίκες. Όπως δε νιώθω ένα με τους Έλληνες ή τις Αθηναίες ή τους δημοσιογράφους. Νιώθω μια μοναξιά, Σίντυ. Επίσης, θέλω να σου εξομολογηθώ πως από πολύ νωρίς, before it was cool, που λέμε, χρησιμοποιούσα θηλυκές αντωνυμίες και επίθετα σε άρθρα μου. Έλεγα δηλαδή, αγαπητές γειτόνισσες, όχι αγαπητοί γείτονες κλπ. Ξέρεις κάτι άλλο; Θα σε προβοκάρω τώρα. Δεν έχω γνωρίσει καμιά συγκλονιστικά ενδιαφέρουσα φεμινίστρια σκληροπυρηνική. Οι γυναίκες που θαυμάζω στ’ αλήθεια δηλώνουν πως δεν έχουν σχέση με αυτό το τουρλουμπούκι (συγχώρεσέ μου την λέξη) νέων κυρίως κοριτσιών τα οποία σηκώνουν το δάχτυλο συνεχώς, θίγονται εύκολα ή, λόγω φόβου/πόνου/θυμού γενικευμένου, τελικά εχθρεύονται τις γυναίκες που δεν τα πιστεύουν αυτά, λογω άγνοιας/μη κοινής εμπειρίας με τις δικές τους/περισσότερο ευνοϊκής ζωής στα σεξουαλικά και τα επαγγελματικά. Γενικώς, είμαι καχύποπτη, είναι στη φύση μου. Όχι με τον Άνθρωπο. Με τα μαζικά ξεσπάσματα. Με τις αφίσες που αποκαλύπτουν εν μία νυκτί ονόματα αγοριών και τα λένε βιαστές, χωρίς να έχει αποδειχτεί κάτι τέτοιο. Όταν μετά αποδεικνύεται ότι κανείς δεν βίασε καμία, αυτό κουκουλώνεται. Δεν έχω δει να βγαίνει κάποια να ζητά συγγνώμη που εξέθεσε κάποιον. Ποτέ. Επίσης, αισθάνομαι οτι κάποια αυτονόητα πράγματα, γινονται πολύ μεγάλο θέμα, εκεί που αυτό δεν υπάρχει κατ’ ανάγκην. Κορίτσια που αληθινά υποφέρουν από την πατριαρχία, στις επαρχιές, ας πούμε, έχουν εκφρασει (ναι και σε μενα!) έναν τρόμο για όλο αυτό.
Σ.Χ: (διαβάστηκε)
Γ.Δ: Από την άλλη, πιστεύω πως ειναι καλό να βιώνουμε ενα peak, μια υπερβολή (άπως κατά τη γνώμη μου αυτή την εποχή) για να έρθουν τα πράγματα σε αρμονία και σε πραγματική Δικαιοσύνη. Κάποτε, οι γυναίκες δεν φορούσαν παντελόνια! Ανήκουστα πράγματα. Ή δεν ψήφιζαν, ας πούμε. Αισθάνομαι τυχερή που δεν γεννήθηκα το 1800 ας πουμε. Αλλά βλέπω την Καύλα να Ξεφτίζει. Και τελικά, να κάνουμε λιγότερο σεξ, να απολαμβάνουμε λιγότερο. Λες να ειμαι απλώς ηδονίστρια; Να βολεύομαι με τα θετικά του φύλου μας; Ισως το βλέπω, ως συνήθως, πιο φιλολογικά, πιο ποιητικά, πιο φιλοσοφικά, αν θες. Και όχι τόσο πολιτικά.
Σ.Χ: Εμένα πάλι δε με ενδιαφέρει να κάνω την μάχη μου για δικαιώματα εύπεπτα και σεξι. Δε με ενδιαφέρει καθόλου να με θαυμάσουν. Θεωρείς ότι ίσως κι εσύ είσαι αρνητική απέναντι σε γυναίκες που διεκδικούν τα δικαίωματά τους ή εκφράζουν το βίωμά τους διαφορετικά από σένα; (Αν είσαι ηδονίστρια τότε ευτυχώς δεν γεννήθηκες το 1800!)
Γ.Δ: Προσπαθώ να μην ειμαι αρνητική. Σέβομαι απολύτως. Και θαυμάζω. Ως δημοσιογράφος, έχω κανει συνεντεύξεις δύσκολες με γυναίκες που μου εξομολογήθηκαν ανείπωτα πράματα. Και φυσικα, όπως εσύ, διαβάζω, ενημερώνομαι, ζυμώνομαι συνεχώς με κορίτσια και γυναίκες. Οχι όμως της φάσης μου ή της κλίκας μου, μόνο. Οι φίλες μου ειναι επιστημόνισσες, μπαργούμεν, 50ρες, 20ρες, Ευρωπαίες, λεσβίες, παντρεμένες, μάνες. Υπάρχει ένα ευρύ μωσαϊκο και όλα αυτά που σου λέω σε αυτή μας τη συνομιλία, αν θες, είναι προβληματισμοί που συχνά ακούω απο γυναίκες. Του τύπου ”δεν ξερω ακριβως τι να κανω για να ειμαι καλη φεμινιστρια” ή ”δεν τα μπορω αυτα, με μπερδευουν” ή ”οταν με παρενόχλησαν σεξουαλικά, το κατήγγειλα, οπως οόαν με ειχαν κλέψει, τελειώνει εκεί”. Πίστεψέ με, σε αυτές, λέω άλλα, ή μάλλον ΚΑΙ άλλα, από ό, τι τώρα, εδώ. Μιλώ περισσότερο όπως εσύ σε μένα. Τους εξηγώ για την εδραιωμένη πατριαρχία, για το πώς ίσως έχουν ενσωματώσει το ανδρικό βλέμμα κλπ. Μάλλον μου αρέσει να κάνω τον δικηγόρο του διαβόλου. Μόνο έτσι έχουν ενδιαφέρον οι συζητήσεις. Και μου αρέσει, επίσης, να ξεβολεύομαι από τις ιδέες μου, αν πάει κάτι να μου φανεί βέβαιο και ανακουφιστικό, το ξεριζώνω, να βεβαιωθώ για το βάθος του μέσα μου. Να αναρωτηθώ, να προκαλέσω τον εαυτό μου τον ίδιο!
Σ.Χ: Η κάθε γυναίκα μπορεί να διεκδικήσει την ελευθερία της διαφορετικά. Να την κατανοήσει σε δικό της χρόνο. Τελικά εμένα ο φεμινισμός δε μου φαίνεται κάτι περίπλοκο. Είναι απλά μάχη ενάντια στην πατριαρχία. Η οποία επηρεάζει άντρες και γυναίκες. Το πώς η κάθε γυναίκα επιλέγει να το κάνει αυτό είναι διαφορετικό και σε μεγάλο βαθμό προσωπικό.
Γ.Δ: Ωραίο αυτό που λες. Και σωστό. Μου αρέσει η κουβέντα μας και νιώθω πως δεν διαφωνούμε ακριβώς. Απλώς είμαστε δυο άλλοι άνθρωποι, δυο διαφορετικές γυναίκες!
Σ.Χ: Πάντως θα δείξω μεγαλύτερη κατανόηση και υπομονή με το σεξιστικό σχόλιο μιας γυναίκας γιατί είναι ο θύτης και το θύμα μαζί. Όλοι έχουμε ευθύνες, αλλά καταλαβαίνεις, ότι η θεση μιας γυναίκας που αναπαράγει σεξιστικό λόγο είναι ιδιαίτερη.
Γ.Δ: Παρομοίως. Σήμερα, πώς αντιλαμβάνεσαι την Παγκόσμια αυτή Ημέρα; Τι σε κάνει να σκέφτεσαι ή και να νιώθεις;
Σ.Χ: Για μένα ήταν και θα είναι ημέρα μνήμης και όχι γιορτή. Η ημέρα αυτή καθιερώθηκε στις αρχές του 20ου αι. μετά τους θανάτους 146 νεαρών εργατριών στη Νέα Υόρκη από πυρκαγιά στο κάτεργο Triangle Shirtwaist. Από τότε θρηνούμε κι άλλες. Είναι ημέρα μνήμης και φέτος θα σκέφτομαι τις γυναικοκτονίες στην Ελλάδα και αλλού, τις Ιρανές αδερφές μας που βγήκαν να αντιταχθούν σε ένα καταπιεστικό σύστημα, τις γυναίκες που θαυμάζω, τις γυναίκες της ζωής μου και τις γυναίκες που με σχημάτισαν. Εσύ; Η ίδια ερώτηση. Επισης θα ηθελα να μου προτείνεις μια ταινία, μια παράσταση ή ένα βιβλίο που θα ταίριαζε με την ημέρα.
Γ.Δ: Εγώ σκέφτομαι πόσο τυχερή είμαι τέτοια μέρα που, αντί να διώκομαι ή να δέχομαι βία, νιώθω δυστυχισμένη πενθώντας για τον χαμένο (;) Έρωτα ενός Άντρα για μένα. Μου αρέσει επίσης πολύ που συζητώ μαζί σου και με την υπόλοιπη ομάδα ανοιχτά, με θάρρος και σεβασμό, για ένα τόσο σημαντικό θέμα.
Σ.Χ: Α, κι αυτό, κι αυτό ναι! Έχουν γινει βήματα και γίνονται βήματα, ας μην είμαστε δα και πεσιμίστριες.
Γ.Δ: Προτείνω φυσικά την ταινία Φρίντα-η Φρίντα Κάλο, που όσο κι αν έχει γίνει τύπωμα σε μπλουζάκια, παραμένει μια αξεπέραστη γυναίκα, καλλιτέχνιδα και φυσικά φεμινίστρια-όπως το νιώθω κοντύτερα στον «δικό μου» φεμινισμό. Προτείνω την στακάτη, φωτεινοσκοτεινή (σαν φως απογεύματος) ποίηση της Τζένης Μαστοράκη. Και την παράσταση Νόρα: Το σπίτι της Κούκλας (διασκευή του Κουκλόσπιτου) στο Altera Pars, έναν ύμνο στον φεμινισμό και το θάρρος μιας γυναίκας που τα αφήνει όλα πίσω της, επειδή δεν βρήκε το θαύμα που προσδοκούσε. Ο Ίψεν, δυο αιώνες πριν, έκανε τα μαγικά του και δρασκέλισε την εποχή του με τον τρόπο των ταλαντούχων. Κι από σένα, για να κλείσουμε, θα ήθελα να μου πεις αν στην επόμενη ζωή σου (λέμε τώρα…) θα επέλεγες, αν είχες την δυνατότητα, να ξανέρθεις ως γυναίκα.
Σ.Χ: Κάποιες φορές, σκέφτομαι οτι θα ήθελα να ξαναγεννηθώ ένα μέτριος, μέτριος, μετριότατος άντρας. Αυτοί περνούν καλύτερα.
Γ.Δ: Ναι, αλλά δεν αγγίζουν ποτέ την ευτυχία μιας υπέροχης, υπέροχης, υπέροχης γυναίκας όπως εσύ. Πίστεψέ με σε αυτό-καθαρό ένστικτο. Γυναικείο!
Σ.Χ: ❤ Σας μερσώ. Να πω κάτι ακόμα; Συχνά στις φεμινίστριες καταλογίζεται μισανδρία. Δεν πιστεύω καθόλου σε αυτό. Ίσα ίσα δε δέχομαι να πιστέψω ότι «οι άντρες είναι έτσι. Ε και τι να κάνουμε;». Αυτό το θεωρώ μίσανδρο. Δε δέχομαι να πιστέψω ότι οι άντρες δεν αλλάζουν, οι άντρες πάντα και παντού θα κακοποιούν, οι άντρες είναι γουρούνια, οι άντρες αντικειμενοποιούν τους γύρω τους, οι άντρες πάντα θα θέλουν να μας καπελώνουν, όλοι οι άντρες θέλουν να μπουν στο βρακί σου, όλοι οι άντρες δε μπορούν να ελέγξουν τον εαυτό τους. Όλο αυτό από τη μία είναι μια γενίκευση για το τι είναι άντρας. Από την άλλη είναι ένα free-pass για σεξιστικές συμπεριφορές. Γιατί αν όλοι οι άντρες είναι έτσι, τότε δε μπορούν να αλλάξουν, άρα τι νόημα έχει να το συζητάμε. Ακριβώς επειδή δεν πιστεύω σε αυτό το αφήγημα, πιστεύω ότι ο αγώνας μας έχει νόημα. Φεμινισμός για μένα είναι η αντίληψη ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν. Αν έχανα την τελευταία στάλα εμπιστοσύνης μου στους ανθρώπους, αυτό θα ήταν μίσος.
Γ.Δ: Προσυπογράφω. Μου αρέσει να αντιλαμβάνομαι τον φεμινισμό, από σήμερα κιόλας, ως έναν ακόμα τρόπο να πλησιάσω καλύτερα στον Άνθρωπο.
