Υπάρχει μια στιγμή (ή και πολλές, ανάλογα με τη μεγαλοψυχία της μοίρας) που όλοι μας βρισκόμαστε υπό την αρχηγία ενός «ηγέτη» τόσο φορτισμένου συναισθηματικά ή τόσο αλλοπρόσαλλου, που αναρωτιόμαστε μήπως ο Θεός του γραφείου είναι τελικά ο Σίσυφος: αφού, αέναα, σπρώχνουμε την πέτρα της υπομονής μας προς την κορυφή του πρότζεκτ – για να τη δούμε να κατρακυλά ξανά στα χέρια του μικροδιαχειριστή «διευθυντή» μας.
Κι ενώ ο χρόνος κυλά σαν να μας τρώει το συκώτι ένας μοντέρνος Προμηθέας (με τη διαφορά ότι δεν εμφανίζεται κανένας Δίας για να μας λυτρώσει), αρχίζουμε να αναρωτιόμαστε αν ήταν τελικά σοφό να αφήσουμε την όποια διαφορετική επιλογή μας περί ζωής στο συρτάρι. Μπορεί όλοι μας να έχουμε βρεθεί σε αυτά τα μονοπάτια – τουλάχιστον μια ντουζίνα φορές. Και ευτυχώς για όλους μας, βγήκα ζωντανός και ελαφρώς πιο κυνικός.
Οι αρχηγοί αυτοί ποικίλλουν, ξέρεις: άλλοι είναι ηφαίστεια σε αναμονή έκρηξης, όλο νευρική αστάθεια και μπέρδεμα. Άλλοι μάλλον μπέρδεψαν το «επικοινωνώ» με το «δίνω εντολές», με αποτέλεσμα να νιώθεις ότι εργάζεσαι σε ένα λανθάνον σενάριο του Κάφκα. Υπάρχουν κι εκείνοι που πλακώνουν την ομάδα με ξεδιάντροπη υπερεργασία, παίζοντας ταυτόχρονα το παιχνίδι «ποιος είναι το αγαπημένο παιδί», λες και ζούμε στη σαπουνόπερα μιας εταιρικής αυλής.
Η ουσία όμως μένει: όσο ευφάνταστο ή τραγικό κι αν είναι το ρεπερτόριο των κουσουριών τους, σπάνια σε αφήνουν να περάσεις όμορφα τη μέρα σου. Αν τα καταφέρουν, σίγουρα σου ακυρώνουν κάθε ευκαιρία για ανεμελιά, σε ωθούν στο να διακωμωδείς κρυφά την κατάστασή σου μπροστά από τον καθρέφτη του ασανσέρ και σε κάνουν να ψιθυρίζεις μέσα σου «Τι κάνω εγώ εδώ;».
Μα σε κάθε περίπτωση, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε: όπως έχει πει κι ο αγαπητός Νίτσε, «Ό,τι δεν σε σκοτώνει, σε κάνει πιο δυνατό» – ή έστω πιο ικανό να επινοήσεις δικαιολογίες για να αποφύγεις το επόμενο meeting.
Σκέψου πως, κάθε φορά που τολμάς να αναζητήσεις «τη μαγική λύση» για τον τοξικό προϊστάμενο, οι σοφοί γύρω σου βγάζουν το ίδιο τρομερά πρωτότυπο χαρτί: «Παράτα τη δουλειά σου και βρες κάτι άλλο!». Λες και όλος ο πλανήτης προσελήφθη με τη μέθοδο «πατάω ένα κουμπί και εμφανίζεται νέος εργοδότης». Επειδή, όμως, η ζωή δεν είναι βιντεοπαιχνίδι με άπειρα save points, πολύ συχνά δεν μπορείς να κάνεις απλώς exit και restart.
Πρέπει να μείνεις, γιατί -κι εδώ είναι το πιο αστείο- εκείνοι οι λογαριασμοί, που ξεπηδούν σαν κακόγουστα σίκουελ, δεν σκοπεύουν να πληρωθούν μόνοι τους. Στα μέσα του μήνα μοιάζουν με boomerang, που όσο το πετάς με ελπίδα μακριά, τόσο γυρνά στο κεφάλι σου. Κι αν είσαι ο μοναδικός που βάζει λεφτά στην οικογένεια ή ο single που ξέρει πως κανένας δεν θα του συμπληρώσει το υπόλοιπο σε έναν απροσδόκητο λογαριασμό που έσκασε, τότε η ιδέα της ηρωικής εξόδου γεμίζει τη φαντασία σου με ποιητικό ρομαντισμό, αλλά το ψυγείο σου συνεχίζει να αναστενάζει άδειο.
Κι έτσι, εγκλωβισμένος ανάμεσα στη Σκύλλα της οικονομικής πίεσης και τη Χάρυβδη ενός αφεντικού που δοκιμάζει τα όρια της ψυχικής σου αντοχής, αναρωτιέσαι: «Και τώρα, τι κάνω;». Με άλλα λόγια, πώς θα επιβιώσεις σε αυτό το εταιρικό ξερονήσι, χωρίς να σηκώσεις λευκή σημαία παράδοσης;
Γνώρισε το αφεντικό σου (όσο αυτό είναι ανθρώπινα εφικτό)
Πρώτα απ’ όλα, δοκίμασε να ξεκλειδώσεις λίγη από τη σκοτεινή μαγεία που κρύβεται πίσω από τη δημόσια περσόνα του προϊστάμενου, κάνοντας μια προσπάθεια να τον αντιμετωπίσεις ως άνθρωπο – ναι, ακούγεται φουτουριστικό, αλλά μη σταματάς. Όταν (και αν) παρουσιαστεί ευκαιρία να μιλήσετε για κάτι πέρα από spreadsheets και deadlines, άδραξε τη στιγμή και πιάσε καμιά ανθρώπινη κουβέντα. Ίσως έτσι αρχίσετε να καταλαβαίνετε λίγο καλύτερα ο ένας τον άλλον, αντί να αλληλεπιδράτε σαν δυο ρομπότ στην πρώτη γραμμή παραγωγής.
Αν καταφέρεις να αποκτήσεις μια σχέση πέρα από το τυπικό «εγώ αφεντικό, εσύ υπάλληλος», ίσως η χημεία και η συνεννόηση στη δουλειά να βελτιωθούν δραστικά. Μην περιμένεις, βέβαια, να γίνετε κολλητοί και να ανταλλάσσετε memes όλη μέρα στο Slack, αλλά τουλάχιστον μπορεί να ξεμπλοκάρει η τοξική ατμόσφαιρα που σας περιβάλλει.
Αν πάλι δεν πιάνει αυτό το κόλπο;
Τότε, φίλε μου, κρατάς χαμηλό προφίλ και περιορίζεις τις επαφές σου στο απολύτως αναγκαίο. Κάτσε στη γωνιά σου, δες κάνα όνειρο για τη μέρα που θα αλλάξεις δουλειά και φρόντισε να μην πέσεις πάνω στην «άγρια» πλευρά της. Σαν ανώδυνη στρατηγική επιβίωσης, λειτουργεί — όσο αντέχει, φυσικά, το νευρικό σου σύστημα.
Μάθε το στυλ επικοινωνίας του αφεντικού σου, γιατί η τηλεπάθεια δεν είναι ακόμη διαθέσιμη!
Μάθε, επιτέλους, ποια μορφή επικοινωνίας έχει επινοήσει το αφεντικό σου για να τιμωρεί εσένα και τους συναδέλφους σου. Ίσως ονειρεύεται να λαμβάνει καθημερινά ενημερώσεις σε ένα Excel με τριάντα tabs ή να αρκείται σε ένα ξερό «όλα εντάξει» στο διάδρομο της εταιρείας. Το κόλπο είναι να ρωτήσεις ευθέως πώς προτιμά να παίρνει πληροφορίες· γιατί, όσο και να παριστάνει τον ηγεμόνα της επιχείρησης, υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες να μην έχει την παραμικρή ιδέα για το τι ζητά. Φρόντισε να είσαι ξεκάθαρος: «Προτιμάτε email; Θέλετε να σας στέλνω κάθε βράδυ αναλυτική αναφορά με φωτογραφίες και σημειώσεις; Να περάσω σε PowerPoint ή σε καλλιγραφικό πάπυρο;». Ακόμα κι αν σου απαντήσει μισόλογα, εσύ συνέχισε τις διευκρινιστικές ερωτήσεις, σαν επίμονος δημοσιογράφος που κυνηγά την αλήθεια στον λαβύρινθο της πολιτικής.
Αν τώρα ο προϊστάμενός σου επικοινωνεί τόσο αόριστα, λες και μιλάει σε ξεπερασμένο κωδικό Μορς, πάρ’ το χαμπάρι: ίσως χρειαστεί να τον τραβήξεις με το ζόρι σε έναν τρόπο επικοινωνίας που εσύ χειρίζεσαι και κατανοείς καλύτερα. Με άλλα λόγια, πρότεινέ του να σου στέλνει ό,τι θέλει γραπτά (ναι, κυριολεκτικά γραπτά, σε email, όχι τηλεπαθητικά), ώστε να ξέρεις τι ακριβώς ζητά και να μην τρέχεις πίσω του σαν πρωταγωνιστής σε κακή ρομαντική κομεντί. Διαφορετικά, θα περάσεις τη ζωή σου να μαντεύεις αν όντως εννοούσε «τέλειωσε το πρότζεκτ ως την Παρασκευή» ή «τελείωσε το πρότζεκτ όταν θα έχεις σιχαθεί την ίδια σου την ύπαρξη». Δεν θα το μάθεις, αν δεν το ξεκαθαρίσεις. Στο φινάλε, το μόνο πραγματικά χειρότερο από ένα αφεντικό που δεν ξέρει να επικοινωνεί, είναι ένα αφεντικό που δεν ξέρει, δεν θέλει και δεν προσπαθεί καν να μάθει. Και τότε, φίλε μου, να έχεις έτοιμο το σενάριο «πώς γλιτώνω από αυτό το θίασο μιας άλλης διάστασης του Twilight Zone;» για ώρα ανάγκης.
Διαχειρίσου τις προσδοκίες
Προφανώς, η πιο λογική λύση σε έναν απαιτητικό εργοδότη είναι να σκιστείς από την προσπάθεια· ξεχείλωσε τις δεξιότητές σου σαν λάστιχο και κάνε τα πάντα (κυριολεκτικά, τα πάντα) για να τον ικανοποιήσεις. Σκέψου πως η μεγαλύτερη επιτυχία σου θα είναι να τον πείσεις ότι είσαι αναντικατάστατος, ένας θησαυρός ανεκτίμητης αξίας που θα κρατήσει τη δουλειά σου ασφαλή (ναι, «ασφαλής δουλειά»… σαν ανέκδοτο ακούγεται). Δούλεψε περισσότερες ώρες απ’ όσες νόμιζες ότι υπάρχουν σε μια μέρα, πέρασε στο στάδιο «ζω και αναπνέω για να κάνω τη χάρη στον προϊστάμενο» και δες πόσο μακριά μπορεί να πάει αυτό το τραγικό σενάριο.
Ειδικά τώρα, που ίσως και να μην έχεις τη δυνατότητα να παρατήσεις τη δουλειά (γιατί, κακά τα ψέματα, οι λογαριασμοί δεν συμπάσχουν με τα ψυχολογικά σου δράματα), κάτσε και υπολόγισε στρατηγικά: τι θέλει αυτό το «υπέροχο πλάσμα» που αποκαλείς αφεντικό; Με μια μικρή λίστα υποχρεώσεων, δυο-τρεις έξτρα νύχτες δουλειάς, δυο τόνους καφέ κι εσένα να χαμογελάς με όλη σου την ψυχή (έστω κι αν την πουλάς φθηνά), ίσως καταφέρεις να επιβιώσεις όσο χρειάζεται, προτού βρεις κάτι λιγότερο σουρεαλιστικό. Άλλωστε, το να κάνεις το αφεντικό σου χαρούμενο είναι κάπως σαν να καλλιεργείς έναν παράξενο μονόδρομο: η ευτυχία του κάνει βόλτες στο κεφάλι σου, όσο εσύ χάνεις την ψυχική ηρεμία σου σε σταθερή βάση. Τέλειο, ε;
Μην αντιδράς και διατήρησε την ψυχραιμία σου
Να θυμάσαι ότι δεν ζεις σε έναν αγγελικά πλασμένο κόσμο: δύσκολοι άνθρωποι υπάρχουν παντού (άκουσον, άκουσον!), από αφεντικά μέχρι αγενείς πελάτες και στραβωμένους περαστικούς. Το θέμα είναι πώς εσύ θα αποφύγεις να καείς σαν πυροτέχνημα ένα βράδι ή σε κάθε συνάντηση μαζί τους. Κι αν χρειαστεί να σκληραγωγηθείς, πες το «ευγενική επιβίωση». Για να μην τρελαθείς, πρέπει να μάθεις να ελέγχεις εκείνη τη μικρή φωνή μέσα σου που θέλει να αρπάξει την ευκαιρία και να κάνει το γραφείο να μοιάζει με σετ από ταινία του Ταραντίνο.
Όταν έχεις να αντιμετωπίσεις έναν ακόμα από τους «πολλούς» ευχάριστους προϊσταμένους σου (ναι, ο ένας πιο υπέροχος από τον άλλον), δοκίμασε μια πρωινή διάλεξη στον εαυτό σου για να θυμάσαι ένα πράγμα: δεν έχεις εξουσία πάνω στην τρέλα του άλλου, αλλά έχεις εξουσία πάνω στη δική σου αντίδραση. Με άλλα λόγια, να σκέφτεσαι ότι θα πας στο γραφείο με χαμόγελο (το ψεύτικο, ξέρεις, από αυτά που φοράς να μη φανεί η απογοήτευση), θα κάνεις τη δουλειά σου όσο καλύτερα γίνεται και θα βγεις από κει με τη διάθεση άθικτη, ή τουλάχιστον αξιοπρεπώς κακοποιημένη. Δεν σκοπεύεις, με λίγα λόγια, να χαρίσεις ούτε μία στιγμή ικανοποίησης στο αφεντικό σου, βλέποντάς σε να σπαράζεις επειδή ξαναέβγαλε τα απωθημένα του στο κεφάλι σου.
Στο φινάλε, αν δεις ότι καμία πρακτική επιβίωσης δεν λειτουργεί, το γνωστό ρητό λέει πως οι άνθρωποι δεν αφήνουν τις δουλειές αλλά τα αφεντικά τους. Γιατί, όσο κι αν σ’ αρέσει το αντικείμενο που κάνεις, κανείς δεν χωνεύει να δουλεύει σε κλίμα ψυχολογικού πολέμου. Βέβαια, μέχρι να βρεις τον δρόμο της απελευθέρωσης (ή να σε καλέσει η NASA), ίσως χρειαστεί να πάρεις εσύ την πρωτοβουλία για να φέρεις λίγη ησυχία στη ζούγκλα που λέγεται «εργασιακός χώρος». Σε τελική ανάλυση, αν δεν μπορείς προς το παρόν να ξεφύγεις, τουλάχιστον μη δώσεις στο αφεντικό σου το κλειδί για να σου κάνει τη ζωή κόλαση κάθε μέρα. Αυτή η απόφαση είναι δική σου — και είσαι ο μόνος που μπορεί να την πάρει.
Μην ξεχνάς ότι ακόμη κι αν όποιος προϊστάμενος κατέχει υψηλότερη θέση, εσύ μπορείς να του «δείξεις τον δρόμο» για το πώς αξίζει να σε αντιμετωπίζει. Συχνά, χρειάζεται να «εκπαιδεύσουμε» εμείς το αφεντικό μας, διασαφηνίζοντας ποιες είναι οι προσδοκίες μας για σεβασμό και συμπεριφορά στον εργασιακό χώρο. Αν αξιοποιήσεις μερικές από τις τακτικές που αναφέραμε για τη διαχείριση δύσκολων αφεντικών, ίσως ανακαλύψεις ότι μπορείς να δημιουργήσεις ένα πιο ήρεμο και θετικό εργασιακό περιβάλλον, ακόμα και σε μια δουλειά που πίστευες πως δεν αλλάζει με τίποτα. Τουλάχιστον, κάνοντας αυτές τις μικρές επεμβάσεις, μπορείς να φέρεις μεγαλύτερη ικανοποίηση στην καθημερινότητά σου και να απολαύσεις (ίσως) λίγο περισσότερη ψυχική ηρεμία, χωρίς απαραίτητα να αναζητάς μια νέα δουλειά.
➥ Διαβάστε επίσης: Απλά βήματα για να ξαναβρείς το νόημα στη δουλειά σου
Υπάρχει μια στιγμή (ή και πολλές, ανάλογα με τη μεγαλοψυχία της μοίρας) που όλοι μας βρισκόμαστε υπό την αρχηγία ενός «ηγέτη» τόσο φορτισμένου συναισθηματικά ή τόσο αλλοπρόσαλλου, που αναρωτιόμαστε μήπως ο Θεός του γραφείου είναι τελικά ο Σίσυφος: αφού, αέναα, σπρώχνουμε την πέτρα της υπομονής μας προς την κορυφή του πρότζεκτ – για να τη δούμε να κατρακυλά ξανά στα χέρια του μικροδιαχειριστή «διευθυντή» μας.
Κι ενώ ο χρόνος κυλά σαν να μας τρώει το συκώτι ένας μοντέρνος Προμηθέας (με τη διαφορά ότι δεν εμφανίζεται κανένας Δίας για να μας λυτρώσει), αρχίζουμε να αναρωτιόμαστε αν ήταν τελικά σοφό να αφήσουμε την όποια διαφορετική επιλογή μας περί ζωής στο συρτάρι. Μπορεί όλοι μας να έχουμε βρεθεί σε αυτά τα μονοπάτια – τουλάχιστον μια ντουζίνα φορές. Και ευτυχώς για όλους μας, βγήκα ζωντανός και ελαφρώς πιο κυνικός.
Οι αρχηγοί αυτοί ποικίλλουν, ξέρεις: άλλοι είναι ηφαίστεια σε αναμονή έκρηξης, όλο νευρική αστάθεια και μπέρδεμα. Άλλοι μάλλον μπέρδεψαν το «επικοινωνώ» με το «δίνω εντολές», με αποτέλεσμα να νιώθεις ότι εργάζεσαι σε ένα λανθάνον σενάριο του Κάφκα. Υπάρχουν κι εκείνοι που πλακώνουν την ομάδα με ξεδιάντροπη υπερεργασία, παίζοντας ταυτόχρονα το παιχνίδι «ποιος είναι το αγαπημένο παιδί», λες και ζούμε στη σαπουνόπερα μιας εταιρικής αυλής.
Η ουσία όμως μένει: όσο ευφάνταστο ή τραγικό κι αν είναι το ρεπερτόριο των κουσουριών τους, σπάνια σε αφήνουν να περάσεις όμορφα τη μέρα σου. Αν τα καταφέρουν, σίγουρα σου ακυρώνουν κάθε ευκαιρία για ανεμελιά, σε ωθούν στο να διακωμωδείς κρυφά την κατάστασή σου μπροστά από τον καθρέφτη του ασανσέρ και σε κάνουν να ψιθυρίζεις μέσα σου «Τι κάνω εγώ εδώ;».
Μα σε κάθε περίπτωση, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε: όπως έχει πει κι ο αγαπητός Νίτσε, «Ό,τι δεν σε σκοτώνει, σε κάνει πιο δυνατό» – ή έστω πιο ικανό να επινοήσεις δικαιολογίες για να αποφύγεις το επόμενο meeting.
Σκέψου πως, κάθε φορά που τολμάς να αναζητήσεις «τη μαγική λύση» για τον τοξικό προϊστάμενο, οι σοφοί γύρω σου βγάζουν το ίδιο τρομερά πρωτότυπο χαρτί: «Παράτα τη δουλειά σου και βρες κάτι άλλο!». Λες και όλος ο πλανήτης προσελήφθη με τη μέθοδο «πατάω ένα κουμπί και εμφανίζεται νέος εργοδότης». Επειδή, όμως, η ζωή δεν είναι βιντεοπαιχνίδι με άπειρα save points, πολύ συχνά δεν μπορείς να κάνεις απλώς exit και restart.
Πρέπει να μείνεις, γιατί -κι εδώ είναι το πιο αστείο- εκείνοι οι λογαριασμοί, που ξεπηδούν σαν κακόγουστα σίκουελ, δεν σκοπεύουν να πληρωθούν μόνοι τους. Στα μέσα του μήνα μοιάζουν με boomerang, που όσο το πετάς με ελπίδα μακριά, τόσο γυρνά στο κεφάλι σου. Κι αν είσαι ο μοναδικός που βάζει λεφτά στην οικογένεια ή ο single που ξέρει πως κανένας δεν θα του συμπληρώσει το υπόλοιπο σε έναν απροσδόκητο λογαριασμό που έσκασε, τότε η ιδέα της ηρωικής εξόδου γεμίζει τη φαντασία σου με ποιητικό ρομαντισμό, αλλά το ψυγείο σου συνεχίζει να αναστενάζει άδειο.
Κι έτσι, εγκλωβισμένος ανάμεσα στη Σκύλλα της οικονομικής πίεσης και τη Χάρυβδη ενός αφεντικού που δοκιμάζει τα όρια της ψυχικής σου αντοχής, αναρωτιέσαι: «Και τώρα, τι κάνω;». Με άλλα λόγια, πώς θα επιβιώσεις σε αυτό το εταιρικό ξερονήσι, χωρίς να σηκώσεις λευκή σημαία παράδοσης;
Γνώρισε το αφεντικό σου (όσο αυτό είναι ανθρώπινα εφικτό)
Πρώτα απ’ όλα, δοκίμασε να ξεκλειδώσεις λίγη από τη σκοτεινή μαγεία που κρύβεται πίσω από τη δημόσια περσόνα του προϊστάμενου, κάνοντας μια προσπάθεια να τον αντιμετωπίσεις ως άνθρωπο – ναι, ακούγεται φουτουριστικό, αλλά μη σταματάς. Όταν (και αν) παρουσιαστεί ευκαιρία να μιλήσετε για κάτι πέρα από spreadsheets και deadlines, άδραξε τη στιγμή και πιάσε καμιά ανθρώπινη κουβέντα. Ίσως έτσι αρχίσετε να καταλαβαίνετε λίγο καλύτερα ο ένας τον άλλον, αντί να αλληλεπιδράτε σαν δυο ρομπότ στην πρώτη γραμμή παραγωγής.
Αν καταφέρεις να αποκτήσεις μια σχέση πέρα από το τυπικό «εγώ αφεντικό, εσύ υπάλληλος», ίσως η χημεία και η συνεννόηση στη δουλειά να βελτιωθούν δραστικά. Μην περιμένεις, βέβαια, να γίνετε κολλητοί και να ανταλλάσσετε memes όλη μέρα στο Slack, αλλά τουλάχιστον μπορεί να ξεμπλοκάρει η τοξική ατμόσφαιρα που σας περιβάλλει.
Αν πάλι δεν πιάνει αυτό το κόλπο;
Τότε, φίλε μου, κρατάς χαμηλό προφίλ και περιορίζεις τις επαφές σου στο απολύτως αναγκαίο. Κάτσε στη γωνιά σου, δες κάνα όνειρο για τη μέρα που θα αλλάξεις δουλειά και φρόντισε να μην πέσεις πάνω στην «άγρια» πλευρά της. Σαν ανώδυνη στρατηγική επιβίωσης, λειτουργεί — όσο αντέχει, φυσικά, το νευρικό σου σύστημα.
Μάθε το στυλ επικοινωνίας του αφεντικού σου, γιατί η τηλεπάθεια δεν είναι ακόμη διαθέσιμη!
Μάθε, επιτέλους, ποια μορφή επικοινωνίας έχει επινοήσει το αφεντικό σου για να τιμωρεί εσένα και τους συναδέλφους σου. Ίσως ονειρεύεται να λαμβάνει καθημερινά ενημερώσεις σε ένα Excel με τριάντα tabs ή να αρκείται σε ένα ξερό «όλα εντάξει» στο διάδρομο της εταιρείας. Το κόλπο είναι να ρωτήσεις ευθέως πώς προτιμά να παίρνει πληροφορίες· γιατί, όσο και να παριστάνει τον ηγεμόνα της επιχείρησης, υπάρχουν μεγάλες πιθανότητες να μην έχει την παραμικρή ιδέα για το τι ζητά. Φρόντισε να είσαι ξεκάθαρος: «Προτιμάτε email; Θέλετε να σας στέλνω κάθε βράδυ αναλυτική αναφορά με φωτογραφίες και σημειώσεις; Να περάσω σε PowerPoint ή σε καλλιγραφικό πάπυρο;». Ακόμα κι αν σου απαντήσει μισόλογα, εσύ συνέχισε τις διευκρινιστικές ερωτήσεις, σαν επίμονος δημοσιογράφος που κυνηγά την αλήθεια στον λαβύρινθο της πολιτικής.
Αν τώρα ο προϊστάμενός σου επικοινωνεί τόσο αόριστα, λες και μιλάει σε ξεπερασμένο κωδικό Μορς, πάρ’ το χαμπάρι: ίσως χρειαστεί να τον τραβήξεις με το ζόρι σε έναν τρόπο επικοινωνίας που εσύ χειρίζεσαι και κατανοείς καλύτερα. Με άλλα λόγια, πρότεινέ του να σου στέλνει ό,τι θέλει γραπτά (ναι, κυριολεκτικά γραπτά, σε email, όχι τηλεπαθητικά), ώστε να ξέρεις τι ακριβώς ζητά και να μην τρέχεις πίσω του σαν πρωταγωνιστής σε κακή ρομαντική κομεντί. Διαφορετικά, θα περάσεις τη ζωή σου να μαντεύεις αν όντως εννοούσε «τέλειωσε το πρότζεκτ ως την Παρασκευή» ή «τελείωσε το πρότζεκτ όταν θα έχεις σιχαθεί την ίδια σου την ύπαρξη». Δεν θα το μάθεις, αν δεν το ξεκαθαρίσεις. Στο φινάλε, το μόνο πραγματικά χειρότερο από ένα αφεντικό που δεν ξέρει να επικοινωνεί, είναι ένα αφεντικό που δεν ξέρει, δεν θέλει και δεν προσπαθεί καν να μάθει. Και τότε, φίλε μου, να έχεις έτοιμο το σενάριο «πώς γλιτώνω από αυτό το θίασο μιας άλλης διάστασης του Twilight Zone;» για ώρα ανάγκης.
Διαχειρίσου τις προσδοκίες
Προφανώς, η πιο λογική λύση σε έναν απαιτητικό εργοδότη είναι να σκιστείς από την προσπάθεια· ξεχείλωσε τις δεξιότητές σου σαν λάστιχο και κάνε τα πάντα (κυριολεκτικά, τα πάντα) για να τον ικανοποιήσεις. Σκέψου πως η μεγαλύτερη επιτυχία σου θα είναι να τον πείσεις ότι είσαι αναντικατάστατος, ένας θησαυρός ανεκτίμητης αξίας που θα κρατήσει τη δουλειά σου ασφαλή (ναι, «ασφαλής δουλειά»… σαν ανέκδοτο ακούγεται). Δούλεψε περισσότερες ώρες απ’ όσες νόμιζες ότι υπάρχουν σε μια μέρα, πέρασε στο στάδιο «ζω και αναπνέω για να κάνω τη χάρη στον προϊστάμενο» και δες πόσο μακριά μπορεί να πάει αυτό το τραγικό σενάριο.
Ειδικά τώρα, που ίσως και να μην έχεις τη δυνατότητα να παρατήσεις τη δουλειά (γιατί, κακά τα ψέματα, οι λογαριασμοί δεν συμπάσχουν με τα ψυχολογικά σου δράματα), κάτσε και υπολόγισε στρατηγικά: τι θέλει αυτό το «υπέροχο πλάσμα» που αποκαλείς αφεντικό; Με μια μικρή λίστα υποχρεώσεων, δυο-τρεις έξτρα νύχτες δουλειάς, δυο τόνους καφέ κι εσένα να χαμογελάς με όλη σου την ψυχή (έστω κι αν την πουλάς φθηνά), ίσως καταφέρεις να επιβιώσεις όσο χρειάζεται, προτού βρεις κάτι λιγότερο σουρεαλιστικό. Άλλωστε, το να κάνεις το αφεντικό σου χαρούμενο είναι κάπως σαν να καλλιεργείς έναν παράξενο μονόδρομο: η ευτυχία του κάνει βόλτες στο κεφάλι σου, όσο εσύ χάνεις την ψυχική ηρεμία σου σε σταθερή βάση. Τέλειο, ε;
Μην αντιδράς και διατήρησε την ψυχραιμία σου
Να θυμάσαι ότι δεν ζεις σε έναν αγγελικά πλασμένο κόσμο: δύσκολοι άνθρωποι υπάρχουν παντού (άκουσον, άκουσον!), από αφεντικά μέχρι αγενείς πελάτες και στραβωμένους περαστικούς. Το θέμα είναι πώς εσύ θα αποφύγεις να καείς σαν πυροτέχνημα ένα βράδι ή σε κάθε συνάντηση μαζί τους. Κι αν χρειαστεί να σκληραγωγηθείς, πες το «ευγενική επιβίωση». Για να μην τρελαθείς, πρέπει να μάθεις να ελέγχεις εκείνη τη μικρή φωνή μέσα σου που θέλει να αρπάξει την ευκαιρία και να κάνει το γραφείο να μοιάζει με σετ από ταινία του Ταραντίνο.
Όταν έχεις να αντιμετωπίσεις έναν ακόμα από τους «πολλούς» ευχάριστους προϊσταμένους σου (ναι, ο ένας πιο υπέροχος από τον άλλον), δοκίμασε μια πρωινή διάλεξη στον εαυτό σου για να θυμάσαι ένα πράγμα: δεν έχεις εξουσία πάνω στην τρέλα του άλλου, αλλά έχεις εξουσία πάνω στη δική σου αντίδραση. Με άλλα λόγια, να σκέφτεσαι ότι θα πας στο γραφείο με χαμόγελο (το ψεύτικο, ξέρεις, από αυτά που φοράς να μη φανεί η απογοήτευση), θα κάνεις τη δουλειά σου όσο καλύτερα γίνεται και θα βγεις από κει με τη διάθεση άθικτη, ή τουλάχιστον αξιοπρεπώς κακοποιημένη. Δεν σκοπεύεις, με λίγα λόγια, να χαρίσεις ούτε μία στιγμή ικανοποίησης στο αφεντικό σου, βλέποντάς σε να σπαράζεις επειδή ξαναέβγαλε τα απωθημένα του στο κεφάλι σου.
Στο φινάλε, αν δεις ότι καμία πρακτική επιβίωσης δεν λειτουργεί, το γνωστό ρητό λέει πως οι άνθρωποι δεν αφήνουν τις δουλειές αλλά τα αφεντικά τους. Γιατί, όσο κι αν σ’ αρέσει το αντικείμενο που κάνεις, κανείς δεν χωνεύει να δουλεύει σε κλίμα ψυχολογικού πολέμου. Βέβαια, μέχρι να βρεις τον δρόμο της απελευθέρωσης (ή να σε καλέσει η NASA), ίσως χρειαστεί να πάρεις εσύ την πρωτοβουλία για να φέρεις λίγη ησυχία στη ζούγκλα που λέγεται «εργασιακός χώρος». Σε τελική ανάλυση, αν δεν μπορείς προς το παρόν να ξεφύγεις, τουλάχιστον μη δώσεις στο αφεντικό σου το κλειδί για να σου κάνει τη ζωή κόλαση κάθε μέρα. Αυτή η απόφαση είναι δική σου — και είσαι ο μόνος που μπορεί να την πάρει.
Μην ξεχνάς ότι ακόμη κι αν όποιος προϊστάμενος κατέχει υψηλότερη θέση, εσύ μπορείς να του «δείξεις τον δρόμο» για το πώς αξίζει να σε αντιμετωπίζει. Συχνά, χρειάζεται να «εκπαιδεύσουμε» εμείς το αφεντικό μας, διασαφηνίζοντας ποιες είναι οι προσδοκίες μας για σεβασμό και συμπεριφορά στον εργασιακό χώρο. Αν αξιοποιήσεις μερικές από τις τακτικές που αναφέραμε για τη διαχείριση δύσκολων αφεντικών, ίσως ανακαλύψεις ότι μπορείς να δημιουργήσεις ένα πιο ήρεμο και θετικό εργασιακό περιβάλλον, ακόμα και σε μια δουλειά που πίστευες πως δεν αλλάζει με τίποτα. Τουλάχιστον, κάνοντας αυτές τις μικρές επεμβάσεις, μπορείς να φέρεις μεγαλύτερη ικανοποίηση στην καθημερινότητά σου και να απολαύσεις (ίσως) λίγο περισσότερη ψυχική ηρεμία, χωρίς απαραίτητα να αναζητάς μια νέα δουλειά.
➥ Διαβάστε επίσης: Απλά βήματα για να ξαναβρείς το νόημα στη δουλειά σου
