Ο μοναδικός φυσικός δορυφόρος της γης, το φεγγάρι (από το ρήμα «φέγγω») συνεχίζει να μας συγκινεί σα να είμαστε σχεδόν πρωτόπλαστοι, κι ας το έχουμε ερμηνεύσει επιστημονικά σε έναν πολύ μεγάλο βαθμό.

«Φεγγάρι μάγια μου’ κανες», γράφει ο Ερρίκος Θαλασσινός κι ένας λαός, πολλές γενιές, χτυπάει παλαμάκια στον ρυθμό του Μίκη Θεοδωράκη. Γιατί το φεγγάρι έχει, αναντίρρητα, κάτι μαγικό, κι ας πέρασαν αιώνες μέχρι να ξεπεραστεί η εικόνα του ουρανού ως θόλου με καρφωμένα πάνω του τα αστέρια, ενώ η σελήνη και ο ήλιος κινούνται γύρω από τη γη, την οποία κάποιο θεϊκό χέρι την έχει στερεώσει καλά πάνω στο νερό.

Πάνω στο φεγγάρι, υπάρχουν καρφωμένες αυτή τη στιγμή η ρωσική και η αμερικανική σημαία. Κάποτε, μπορεί εμείς ή έστω οι απόγονοί μας να κάνουμε ολιγοήμερες διακοπές ή εκδρομές. Άλλωστε, η μορφολογία του εδάφους της σελήνης μοιάζει με αυτό της Γης καθώς εμφανίζει βουνά, πεδιάδες και κρατήρες. Είναι, βέβαια άνυδρη. Κι αυτή η άνυδρη σφαίρα επηρεάζει πολύ την συμπεριφορά και τις κινήσεις του νερού στην γη-αυτό από μόνο του είναι στ’ αλήθεια μαγικό. Ποιος είπε ότι η φυσική και η χημεία δεν σχετίζονται καθόλου με την μαγεία; Το φαινόμενο της παλίρροιας, ας πούμε, οφείλεται στην βαρυτική έλξη που ασκεί η σελήνη στη Γη, η οποία με τη σειρά της οφείλεται στην κοντινή απόσταση μεταξύ των δύο ουράνιων σωμάτων. Παραπέρα, η σελήνη μπορούμε να πούμε ότι επηρεάζει και τον ίδιο τον άνθρωπο, που το σώμα του αποτελείται από 70% και βάλε από νερό!

Πράγματα που μπορεί να μην ξέρατε για το φεγγαράκι

Χωρίς το φεγγάρι και την βαρυτική αλληλεπίδρασή του, η γη θα περιστρεφόταν πολύ πιο γρήγορα και θα είχαμε μόνιμες θύελλες με ανέμους που μπορεί να φτάσουν τα 200 χιλιόμετρα την ώρα. Σε τέτοιες συνθήκες, μάλλον δεν μπορεί να φυτρώσει τίποτα, άρα χρωστάμε, κατά κάποιον τρόπο, την χλωρίδα μας στην σελήνη.

Μια ανεπιβεβαίωτη φήμη θέλει τις Η.Π.Α, κατά τη διάρκεια του ψυχρού πολέμου, να σκέφτονται να ανατινάξουν με πυρηνικά το φεγγάρι ώστε να κάνουν επίδειξη δύναμης στους Ρώσους: το περίφημο Project A119.

Έρευνες έχουν δείξει ότι τις νύχτες που το φεγγάρι είναι γεμάτο δεν κοιμόμαστε πολύ καλά. Ο χρονοβιολόγος Κριστιαν Καχοτσεν από το Πανεπιστήμιο της Βασιλείας στην Ελβετία και η ομάδα του, υποστηρίζουν ότι κατά την πανσέληνο, το άτομο κοιμάται τουλάχιστον 20 λεπτά λιγότερα και ότι η ποιότητα ύπνου είναι λιγότερο καλή, ενώ ο σεληνιακός κύκλος φαίνεται να επηρεάζει τον ανθρώπινο ύπνο, ακόμη και όταν το άτομο δεν έχει δει το φεγγάρι και δεν γνωρίζει την φάση στην οποία βρίσκεται.

Ο Ιανουάριος και ο Αύγουστος είναι οι μήνες με την λαμπρότερη φεγγαράδα, το πιστοποιούν και οι όχι και τόσο γνωστές, πια, παροιμίες: «Καλός ο ήλιος του Μαγιού, τ’ Αυγούστου το φεγγάρι» και «Του Γενάρη το φεγγάρι παρά λίγο μέρα κάνει».

Προβλέψεις για τον καιρό, από τους αρχαίους χρόνους, αλλά μέχρι και σήμερα (ειδικά σε μέρη όπου ανθεί η γεωργία και η ναυτιλία) γίνονται μέσω της σελήνης. Ο κύκλος του φεγγαριού, αποδεδειγμένα προσδιορίζει τις αλλαγές του καιρού. Αν το νέο φεγγάρι είναι ξαπλωμένο, θα έχει κακοκαιρία. Αν είναι όρθιο, θα έχει καλοκαιρία. Όταν το φεγγάρι έχει “αλώνι”, δηλαδή έναν φωτεινό κύκλο που θυμίζει δαχτυλίδι, θα φυσάει. Ο Θεόφραστος στο «Περί σημείων, υδάτων και πνευμάτων και χειμώνων και ευδιών» γράφει: «Αν ενώ πνέει βοριάς, το μισοφέγγαρο στέκει όρθιο, συνήθως θα φυσήξουν ζέφυροι και ο μήνας θα είναι θυελλώδης. Όταν το επάνω κέρας του μισοφέγγαρου γέρνει προς τα κάτω, θα επικρατήσουν βόρειοι άνεμοι τον υπόλοιπο μήνα. Αν γέρνει το κάτω κέρας, νότιοι».

Το φεγγάρι ενέπνεε, εμπνέει και θα εμπνέει

Μαζί με τις λέξεις «μαχαίρι», «όνειρο», «καρδιά», πρέπει να είναι η δημοφιλέστερη λέξη σε τραγούδια και ποιήματα. Και δεν πιάνουμε, καν, το αγγλόφωνο ρεπερτόριο. Σε όλον τον κόσμο, το φεγγάρι εμπνέει και καθηλώνει, μας κάνει να σιωπούμε, να ευχόμαστε στην θέα του, να συγκινιόμαστε, να παρασυρόμαστε από την ομορφιά του. Πώς μπορούμε να κάνουμε αλλιώς; Μοιάζει σα να μας το έχει κάνει δώρο το σύμπαν το ίδιο! Κι είναι έξοχο σε όλες τις εκδοχές του, μισοφέγγαρο, πανσέληνος, κόκκινο, χρυσό…

Η αυγουστιάτικη πανσέληνος (διπλή φέτος) πολυφωτογραφίζεται και μαλακώνει τις ψυχές μας, μέχρι που μας οδηγεί σε γραφικότητες που εκθέτουμε στα social media μας.

«Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι», «Χάθηκε το φεγγάρι», «Το Φεγγάρι πάνωθέ μου» «Χάρτινο το φεγγαράκι», «Θα πιω απόψε το φεγγάρι», «Φεγγάρι μου χλωμό», «Πες μου φεγγάρι μου» και η λίστα είναι ατελείωτη. Ως πιο σύγχρονο άσμα που υμνεί την σελήνη, έχω εντοπίσει αυτό:

«Έχω μιλήσει στο φεγγάρι/Nα σε προσέχει όλο το βράδυ/Μέχρι να κλείσουνε τα μάτια σου μωρό μου/Μέχρι ο ύπνος να σε πάρει/Ακόμα κι αν η Γη σταματήσει/Aν ο ουρανός μαυρίσει
Ακόμα κι αν ο ήλιος σβήσει/Εγώ θα σου έχω αγάπη και πάλι/Ακόμα κι αν εσύ με μισήσεις/Άμα βαρεθείς και μ’ αφήσεις/Ακόμα κι αν δεν βρίσκουμε λύσεις/Εγώ θα σου ‘χω αγάπη και πάλι»

Ένα από τα πρώτα τραγούδια που μάθαμε να λέμε ως παιδιά είναι το «Φεγγαράκι μου λαμπρό» που μας φέγγει να περπατούμε, απηχώντας την αρχαία χρησιμότητα της σελήνης, ως λάμπας νυκτός, σε τόπους όπου δεν υπήρχε δυνατότητα για φωτισμό σε δρόμο και σπίτια, όταν νύχτωνε.

Είναι λογικό να έχει ενεργοποιήσει αυτός ο φωτεινός φανοστάτης του ουρανού την λαϊκή παράδοση, μέσα από παραμύθια, τραγούδια, ποίηση, ζωγραφιές. Οι νεράιδες που λούζονται στο φως του, ο λύκος που αλυχτά όταν γεμίζει, ο ερωτευμένος που βλέπει την καλή του στο παράθυρο με όσο φως του επιτρέπει το φεγγάρι πάνω στο πρόσωπό της και άλλα τόσα που, στην εποχή μας, μπορεί να φαντάζουν γλυκερά και τετριμμένα, αλλά κάποτε ήταν πολύ εγγύτερα στην σφαίρα της πραγματικότητας, από ό, τι του μύθου. Της πραγματικότητας όπως την συλλάμβαναν οι πρόγονοί μας, με το συγκεκριμένο γνωστικό τους πεδίο, τις δοξασίες τους και την στενότερη σχέση που διατηρούσαν με την φύση και τα φαινόμενά της.

Το φεγγάρι τ’ αγαπάμε γιατί είναι αιώνιο. Ξέρουμε ότι το ίδιο φεγγάρι που βλέπουμε εμείς τώρα από την πλατεία Αγίου Γεωργίου στην Κυψέλη, το έχει κάποτε δει ο Ρεμπώ από τον Πύργο του Άιφελ, η Φρίντα Κάλο από το Μεξικό, ο προπάππους μας από τη Σμύρνη, κυρίως εκείνη που αγαπάμε το βλέπει την ίδια στιγμή, τώρα, μαζί μας, κι ας μην βρίσκεται μέσα στην αγκαλιά μας. Το φεγγάρι, ως αθώος, αμέτοχος παρατηρητής του ανθρώπινου δράματος, επιτελεί τον ρόλο του απαλού φωτιστή της αλήθειας και την κάνει να μοιάζει λίγο πιο όμορφη. Πάντοτε, όλα μοιάζουν πιο όμορφα τη νύχτα, με χαμηλό φωτισμό.

Πώς να μην πουλάει σαν τρελό το φεγγάρι; Αν μπορούσαμε να κλέψουμε τις αχτίδες του και να τις κλείναμε σε μπουκαλάκια, θα κόστιζαν εκατομμύρια και δεκάδες ηλίθιοι κροίσοι από όλον τον κόσμο θα έσπευδαν να τα αγοράσουν. Ας απολαύσουμε τα φεγγάρια του Αυγούστου όσο τα’ χουμε να κρέμονται από ψηλά, ως μία από τις τελευταίες δημοκρατικές, πάνδημες ομορφιές που μας έχουν απομείνει. Και ας αφήσουμε τους φίλους μας στα social να ποστάρουν ό, τι και όσο θέλουν κι ας μην μπορούν ποτέ να αποτυπώσουν φωτογραφικά το πλήρες μεγαλείο του, όσο ακριβά κινητά και να διαθέτουν…