Συχνά το σώμα που αφηγείται όσα το στόμα δεν τολμά να πει. Το βλέμμα προδίδει την πρόθεση, η αναπνοή αποκαλύπτει την ταραχή, η στάση ψιθυρίζει ένα “ναι” ή ένα “όχι” πριν καν ειπωθεί. Περικυκλωμένοι από ήχους και οθόνες χάνουμε σιγά σιγά την επαφή και την επικοινωνία μας, ακόμα και με τους πιο κοντινούς μας ανθρώπους. 

Η επιστήμη έχει έναν όρο γι’ αυτό το αόρατο πεδίο επικοινωνίας: συναισθηματική παρουσία (affective presence). Είναι η ικανότητα κάθε ανθρώπου να μεταδίδει συναισθήματα, να επηρεάζει τους άλλους όχι με όσα λέει, αλλά με το πως είναι. Δεν πρόκειται για χάρισμα, ούτε για μυστικισμό. Είναι ένα είδος “ενεργειακής υπογραφής” που κουβαλάμε όλοι μας. Αποτελεί τον συνδυασμό σώματος, φωνής, βλέμματος, αναπνοής, ακόμα και του τρόπου που στεκόμαστε. Όλα αυτά μαζί συνθέτουν ένα αόρατο πεδίο επιρροής. 

Σκεφτείτε μια απλή σκηνή: μπαίνεις σε ένα δωμάτιο και χωρίς να έχει ειπωθεί κουβέντα, καταλαβαίνεις ότι κάτι δεν πάει καλά. Ο αέρας είναι “βαρύς”, τα σώματα σφιγμένα, τα βλέμματα αποφεύγουν το ένα το άλλο. Ο εγκέφαλός σου έχει ήδη διαβάσει τις εκφράσεις, τις κινήσεις, τις αλλαγές στον τόνο της φωνής. Είναι η αρχαία τέχνη της αντίληψης που η νευροεπιστήμη τώρα προσπαθεί να εξηγήσει. 

Η συναισθηματική παρουσία είναι αυτό που κάνει κάποιον να σε ηρεμεί μόνο με την παρουσία του ή να σε αναστατώνει αντίστοιχα. Δεν έχει να κάνει με εξωτερική ομορφιά, κύρος ή κοινωνική δύναμη. Έχει να κάνει με το τι συμβαίνει μέσα σου. Όπως λένε οι ψυχολόγοι, “το νευρικό σου σύστημα μιλά στο νευρικό σύστημα του άλλου”. 

Αυτή η επικοινωνία δεν είναι μεταφυσική, είναι νευροβιολογική. Οι νευρώνες στον εγκέφαλο ενεργοποιούνται αυτόματα όταν παρατηρούμε συναισθήματα στους άλλους. Αντιγράφουν με έναν τρόπο, χωρίς να το συνειδητοποιούμε, τις κινήσεις και τις εκφράσεις τους. Έτσι γεννιέται η συναισθηματική μετάδοση (emotional contagion): η χαρά, ο φόβος, η αγωνία μεταφέρονται σαν κύμα. Γι’ αυτό ένας πανικός σε ένα πλήθος εξαπλώνεται τόσο γρήγορα και γι’ αυτό ένα χαμόγελο, όταν είναι αληθινό μπορεί να μεταμορφώσει ολόκληρο το δωμάτιο. 

Το πιο ενδιαφέρον όμως είναι το πόσο λίγο συνειδητοποιούμε τη δική μας επίδραση. Οι περισσότεροι πιστεύουμε ότι είμαστε ουδέτεροι, πως οι άλλοι μας διαβάζουν “αντικειμενικά”. Στην πραγματικότητα ο τρόπος που στεκόμαστε, ο ρυθμός της αναπνοής μας, ακόμα και η παραμικρή ένταση στη φωνή επηρεάζουν τους γύρω μας. Δεν μπορούμε να το ελέγξουμε απόλυτα, μπορούμε όμως να το κατανοήσουμε. 

Η συναισθηματική παρουσία δεν είναι θέμα εκπαίδευσης αλλά επίγνωσης. Όταν έχεις μάθει να ακούς το σώμα σου, να αναγνωρίζεις πότε είσαι αγχωμένος, θυμωμένος ή κλειστός, τότε αρχίζεις να καταλαβαίνεις και πως σε νιώθουν οι άλλοι. Είναι ένα είδος “σιωπηλής ενσυναίσθησης”.  

Η επιρροή χωρίς λόγια δεν είναι χειραγώγηση. Δεν είναι η ικανότητα να ελέγχεις τους άλλους, αλλά να είσαι παρών με τρόπο που επιτρέπει στους άλλους να νιώθουν ασφαλείς. Όπως μερικοί άνθρωποι που απλώς με το να βρίσκονται δίπλα σου κάνουν τον χώρο να μοιάζει πιο ήρεμος, πιο οικείος, πιο ανθρώπινος. 

Η γενιά που μεγάλωσε πίσω από οθόνες έχει χάσει αυτό το είδος επικοινωνίας. Έμαθε να “επικοινωνεί” με emoji, να δείχνει συναισθήματα μέσω pixels. Όμως το ανθρώπινο βλέμμα δεν αντικαθίσταται. Μπορεί να γράφεις τέλεια, να μιλάς σωστά, να απαντάς άψογα στα μηνύματα, αλλά αν το σώμα σου αποπνέει άγχος, φόβο ή αδιαφορία, ο άλλος το νιώθει πριν προλάβεις να το πεις. 

Στη δουλειά, στις σχέσεις, ακόμα και στο δρόμο αυτή η σιωπηλή συνθήκη ορίζει ποιοι μας πλησιάζουν και ποιοι απομακρύνονται. Μπορεί να μη θυμάσαι τα λόγια κάποιου, αλλά θυμάσαι πως σε έκανε να νιώσεις. Εκεί βρίσκεται όλη η ουσία της παρουσίας. 

Η πιο ουσιαστική επικοινωνία δεν είναι αυτή που περνά από τα χείλη, αλλά εκείνη που κυλά σιωπηλά ανάμεσα στις καρδιές. Μια συχνότητα που κανένα μικρόφωνο, καμία οθόνη, καμία τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορεί να καταγράψει, γιατί το να επηρεάζεις χωρίς λόγια είναι η τέχνη του να είσαι. 

*Με στοιχεία από το Psychology Today 

 

 

➪ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, Bluesky και Instagram.