Η μουσική μάς έχει βγάλει λάδι σε χωρισμούς, χαρές, γλέντια, σε ατελείωτες ώρες εργασίας, σε διαδρομές με το τρόλεϋ, μας έχει βοηθήσει να κοιμηθούμε, να κάνουμε σεξ, να επιβιώσουμε. Κυριολεκτικά. Άρα, δεν μας εκπλήσσει η per se θεραπευτική της ικανότητα. Υπάρχει η μουσικοθεραπεία και η μουσική ψυχοθεραπεία, που πρέπει να τις διακρίνουμε. Ας τις γνωρίσουμε, όμως, πρώτα.

Η μουσική ψυχοθεραπεία είναι ένας κλάδος της μουσικοθεραπείας που εστιάζει στην ψυχική υγεία του ανθρώπου και δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη σχέση που δημιουργείται μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου μέσω της μουσικής εμπειρίας. Και από την άλλη, η μουσικοθεραπεία είναι μια θεραπευτική διαδικασία, κατά την οποία ένας εξειδικευμένος θεραπευτής με κύριο εργαλείο τη μουσική βοηθά τον θεραπευόμενο να βελτιώσει την υγεία και την ποιότητα της ζωής του. Σε αυτό το κείμενο, εξετάζουμε την περίπτωση της μουσικοθεραπείας ευρύτερα.

Στην Παλαιστίνη, το 1000 π.Χ. περίπου, θεραπεύει ο Δαυίδ τις «καταθλίψεις» του Σαούλ παίζοντας άρπα. Στην αρχαία Ελλάδα ο Όμηρος διηγείται πως ο Οδυσσέας «ηρεμεί» τις ματωμένες πληγές του με το τραγούδι του. Οι αρρώστιες τραγουδιόνταν, μέσω των «επωδών». Η παρηγορητική διάσταση της μουσικής που μπορεί να πάρει το μυαλό από το πρόβλημα και να ανατείνει την ψυχή του ανθρώπου, ήταν θέμα χρόνου να συνδεθεί με την άποψη ότι μπορεί να έχει και θεραπευτική διάσταση. Αμιγώς θεραπευτική.

Ο Ορφέας υπήρξε, λέγεται, μεγαλοφυής μουσικός, αλλά και μεγάλος θεραπευτής, στα χνάρια του Απόλλωνα και του Ασκληπιού. Ο Πυθαγόρας παρηγορούσε τους ψυχικά αρρώστους με μουσική και τραγούδια.  Στα μοναστήρια του Θιβέτ, οι καλόγεροι-ιατροί γνωρίζουν με ακρίβεια ποιος ήχος ενός τυμπάνου ή ποιο σημείο ενός χάλκινου λέβητα πρέπει να χτυπηθεί για να αντιδράσουν τα νεύρα τοηυ θεραπευόμενου ή ασθενή τους, μια πρακτική ριζωμένη εκεί εδώ και αιώνες που κρατά μέχρι τις μέρες μας. Ο Θεόφραστος έγραφε πως η μουσική χρησιμοποιείται από γιατρούς – μουσικούς κατά της λιποθυμίας, της φοβίας, των διαταραχών του ύπνου, της ισχυαλγίας, της οσφυαλγίας, των στομαχικών ασθενειών κτλ.

H μουσικοθεραπεία στο σήμερα

Σύγχρονες έρευνες έρχονται να αποδείξουν και επιστημονικά την ευεργετική επίδραση της μουσικής τόσο σε σωματικό όσο και σε ψυχολογικό επίπεδο. Για παράδειγμα, ο καθηγητής Πανεπιστημίου Δρ. Χ. Χάσεκ, επί χρόνια πρόεδρος του ομίλου φίλων μουσικής της Βιέννης και επικεφαλής του ουρολογικού τμήματος της γενικής Πολυκλινικής του Δήμου της Βιέννης, αναφέρει σε ένα άρθρο του για την εξέταση τριών ορχηστρών που είχε επιχειρήσει: «Η ορχήστρα Α έπαιζε κατά το πλείστον σύγχρονη μουσική. Στην ορχήστρα Β προτιμούσαν κατά κανόνα κλασικά έργα, ενώ η ορχήστρα Γ έπαιζε κυρίως οπερέτες και μουσική όπερας. Στις συγκριτικές εξετάσεις που έγιναν διαπιστώθηκε ότι, τόσο η σωματική όσο και η ψυχική κατάσταση υγείας των μουσικών της, αποκλειστικά στη σύγχρονη μουσική προσανατολισμένης ορχήστρας, ήταν η χαρακτηριστικά χειρότερη. Έτσι 22% των μουσικών της ορχήστρας Α παραπονούνταν για διαταραχές ύπνου, ενώ από την ορχήστρα Β μόνο το 2%. Το ίδιο ισχύει και για την υποκειμενικά ενοχλητική νευρικότητα (52% στην ορχήστρα Α, 1% στην ορχήστρα Β).

Σύγχρονα ευρήματα της Νευροψυχολογίας επιβεβαιώνουν την θεραπευτική αξία της μουσικοθεραπείας, αναδεικνύοντάς την ως μια εμπεριστατωμένη θεραπευτική πρακτική. Σύμφωνα με τη Βρετανική Ένωση Θεραπευτών Τέχνης είναι μια μορφή ψυχοθεραπείας που χρησιμοποιεί μέσα τέχνης ως κύρια οδό επικοινωνίας. Εφαρμόζεται από εκπαιδευμένους επαγγελματίες, καταχωρημένους ως Θεραπευτές Τέχνης, οι οποίοι δουλεύουν με παιδιά, νεαρά άτομα, ενήλικες και άτομα τρίτης ηλικίας. Η θεραπεία μέσω τέχνης, σε γενικές γραμμές, μπορεί να απευθυνθεί σε ομάδες ή να λειτουργήσει ατομικά, ανάλογα με τις υπάρχουσες ανάγκες. Δεν είναι μια ψυχαγωγική δραστηριότητα ή ένα μάθημα τέχνης, παρότι οι συνεδρίες μπορούν να είναι απολαυστικές. Οι θεραπευόμενοι, δε, δεν χρειάζονται καμιά προηγούμενη εμπειρία ή ειδίκευση στην τέχνη.

Το θεραπευτικό αποτέλεσμα που προκύπτει, φαίνεται στη θεραπεία νευρώσεων, ψυχοσωματικών διαταραχών, ψυχώσεων και νευροψυχιατρικών νόσων.

Και πώς μπορώ να μουσικοθεραπευτώ δηλαδή;

Με δύο διαφορετικούς τρόπους, σε γενικές γραμμές.

1.Δεκτικά-Παθητικά: Background μουσική ή συνειδητή ακρόαση που βοηθά στην χαλάρωση του θεραπευόμενου, για να ξεκινήσει να ανοίγεται ή ακόμα και να βγάλει ευκολότερα εις πέρας μια μικροεπέμβαση ή ακόμα και μια απαιτητική ιατρική εξέταση, γυναικολογική ας πούμε.

2.Παραγωγικά-Ενεργητικά: Δίνεται στον/στην ασθενή η δυνατότητα να εκφράσει τη διάθεση της στιγμής, χρησιμοποιώντας όργανα που έχουν προετοιμαστεί για την συνεδρία (πιάνο, ξυλόφωνο, ταμπουρίνο κλπ), ή ακόμα και την ανθρώπινη φωνή, πράγμα που χρησιμεύει στο θεραπευτή σαν μέσο εκκίνησης της μεθόδου θεραπείας του.

Οι εφαρμογές της μουσικοθεραπείας σήμερα εντοπίζονται στην ψυχιατρική, όπου η μουσική περισσότερο από όλους τους άλλους τρόπους, είναι σε θέση να τραβήξει τον ασθενή από την αποπροσωποποίησή του, γιατί η επαφή μέσω του λόγου είναι μπλοκαρισμένη, όπως π.χ. σε αυτιστικούς αποκλεισμούς.
Εφαρμογές έχουμε επίσης στον τομέα της ψυχοσωματικής: σε νευρικές ασθένειες του στομάχου, νευρώσεις ομιλίας, νευροφυτική δυστονία, άσθμα, διαταραχές καρδιακού ρυθμού, πονοκεφάλους, ημικρανίες, διαταραχές ύπνου, γαστρίτιδα και πολλά άλλα.

Ο Novalis έλεγε το 1800: «Κάθε ασθένεια είναι ένα μουσικό πρόβλημα. Ο γιατρός οφείλει να βρει ποιες ”δίνες” πρέπει να περιστρέψει ώστε να επανέλθει η αρμονική ενορχήστρωση του οργάνου Άνθρωπος. Η δόνηση είναι νόμος, η μουσική είναι δόνηση. Η δόνηση είναι κίνηση και η κίνηση είναι το καθοριστικό στοιχείο της ζωής στον κόσμο μας.»

Με πληροφορίες και από το psyline.gr, psychologynow.gr