Να πλύνουμε τα πιάτα. Να έχουμε το σπίτι καθαρό. Να πάμε στην ώρα μας στην δουλειά. Να πληρώσουμε τον ΕΝΦΙΑ. Καθήκοντα! Κι αν και η ευτυχία είναι, τελικά, καθήκον μας; Αυτό πίστευε ο Καντ. Και ένας Δομινικανός μοναχός, σε ανάλογη λογική, την αποκάλεσε ”το επάγγελμα του ανθρώπου”. Άραγε αν βλέπαμε την ευτυχία ως ”υποχρέωσή μας”, τότε θα μπορούσαμε να είμαστε στ’ αλήθεια ευτυχισμένοι;
Φιλόσοφοι, επιστήμονες, ψυχίατροι έχουν κατά καιρούς ασχοληθεί με το μήλον της έριδος που αποκαλείται ευτυχία. Πολυπαραγοντική, καθώς φαίνεται: ευημερία, φιλία, έρωτας, οικογένεια, εργασία, ήθος, υγεία, ηδονή, πλούτος, ένα σωρό συνισταμένες που, και πάλι όμως, δεν εγγυώνται τίποτα, ακόμα κι αν βρίσκονται όλες εκεί, μαζεμένες και συγκεντρωμένες. Είναι, ίσως, η ευτυχία ένα συμπίλημα μικρών, καθημερινών στιγμών φτιαγμένων από ταπεινά υλικά, όπως ένα βάζο με λουλούδια, ένα καλό πρωινό, ένα τραγούδι που μας συγκινεί, μια βόλτα στην πόλη;
Η φετινή μέτρηση της ευδαιμονίας από το Κέντρο Ερευνών Ευημερίας του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, την Gallup και το Δίκτυο Λύσεων Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ επιβεβαίωσε πάντως μια αποθαρρυντική τάση των τελευταίων ετών: οι νέοι στον ανεπτυγμένο κόσμο μοιάζει να δυστυχούν, τουλάχιστον (αν είναι μετρήσιμο κάτι τέτοιο!) περισσότερο από τους μεγαλύτερούς τους. Χώρες με σταθερούς δείκτες ευημερίας εμφανίζουν ύφεση στην ευδαιμονία, ενώ ορισμένες φτωχές, πολίτες όλο και πιο ευτυχείς. Η χώρα μας φέτος, το 2024, πιο δυστυχής από πέρσι. Ποια χώρα, δηλαδή; Οι χώρες δεν αισθάνονται. Τι να φταίει; Μια διαρκής φυσική απειλή (πανδημίες, κλιματική κρίση), η οικονομική ύφεση, μια αίσθηση ματαίωσης και ματαιότητας ονείρων; Κι είναι κι αυτή η διαρκής σύγκριση-απορία στο μυαλό μας: παλιότερα, πώς ευτυχούσαν, δηλαδή; Πόλεμοι, αρρώστιες, λιγότερες ευκαιρίες πρόσβασης στην γνώση, στον ίδιο τον κόσμο.
“Rules for happiness: something to do, someone to love, something to hope for.” -Immanuel Kant
Ο Ιμάνουελ Καντ γεννήθηκε το 1724 και πέθανε το 1804. Έζησε τον 18ο και τον 190 αιώνα, χωρίς Ίντερνετ, χωρίς βασικά φάρμακα, χωρίς ηλεκτρισμό. Καθώς φαίνεται, ανέκαθεν οι άνθρωποι απασχολούνταν περί της ευτυχίας τους. ήταν Γερμανός φιλόσοφος και επιστήμονας. Θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους στοχαστές και φιλοσόφους όλων των εποχών. Τι είπε ο Καντ για την ευτυχία; Την ”αποδόμησε” σε τρία απλά βήματα (απλά, φαινομενικά) που μοιάζει να έχουν αξία και νόημα σε κάθε εποχή-είτε μιας προβιομηχανοποιημένης, είτε μιας πολεμικής, πανδημικής, πολυσυλλεκτικής.
1. Something to do-Κάτι να κάνουμε, με κάτι να ασχολούμαστε
Να εργαζόμαστε. Να σπουδάζουμε. Να ταξιδεύουμε. Να κηπουρεύουμε-τις γλάστρες ή το εντός μας χάος. Να ψυχοθεραπευόμαστε. Να γνωρίζουμε ανθρώπους. Να συγχωρούμε τον εαυτό μας. Να διαβάζουμε βιβλία. Να κοιμόμαστε-αλλά όχι πολύ. Να ξυπνάμε. Νωρίς ή αργά. Να κάνουμε πάρτυ. Να κάνουμε λάθη. Να κάνουμε.
2. Someone to love – Κάποιον να αγαπάμε
Τον σύντροφό μας. Την γυναίκα μας. Την αδερφή μας. Τον κολλητό μας. Την μάνα μας, τον πατέρα. Τον αδελφό μας. Την κόρη, τον γιο μας. Τον σκύλο, την γάτα μας. Τον συνάδελφό μας. Τον άγνωστο σύντροφό μας. Τον εαυτό μας!
3. Something to hope for-Να’ χουμε και μια ελπίδα
Μπορεί, κατά Καζαντζάκη, η ελπίδα και ο φόβος να αποτελούν ανασταλτικούς παράγοντες της ελευθερίας, αλλά εδώ, σε αυτό το κομμάτι, μιλάμε για ευτυχία. Βεβαίως και η ελπίδα μάς κάνει ευτυχισμένους. Ελπίζουμε να φτιάξει ο καιρός. Ελπίζουμε να έρθει η στιγμή που θα καταφέρουμε να αγοράσουμε κάτι που λαχταράμε πολύ-fucking capitalism! Ελπίζουμε να τα βρούμε μαζί του μετά από εκείνη την παρεξήγηση. Ελπίζουμε να πάνε όλα καλά. Στο τέλος, πάντα, λένε, πηγαίνουν όλα καλά. Κι αν δεν έχουν πάει όλα καλά, δεν είναι ακόμα το τέλος.
