Ο θείος μου ο Βασίλης είχε ως χόμπι του να παίζει μπριτζ. Ο άλλος μου θείος, από το σόι της μάνας μου, είχε ως χόμπι του τον φιλοτελισμό. Γραμματόσημα δηλαδή και την συλλογή τους. Ο ξάδελφός μου πάλι, 10 χρόνια μεγαλύτερος από μένα, έπαιρνε μέρος, ερασιτεχνικά, σε αγώνες Enduro. Κάθε Κυριακή πρωί έτρεχε στα βουνά και στα ρουμάνια με την μηχανή του και γυρνούσε σπίτι μέσα στις λάσπες. Οι θειάδες μου έστηναν κάθε Σάββατο σουαρέ μπιρίμπας -αν περνούσε η ώρα δε, και έφευγαν κάποιες από την παρέα, εκεί έβγαινε τόσο αλκοόλ, όσο και κάποια πεντοχίλιαρα πάνω στο τραπέζι. Όλοι οι προαναφερθέντες, που ανήκουν σε γενιές παλιότερες από τη δική μου, είχαν χόμπι.

Τι είναι χόμπι, για αρχή; Χόμπι είναι κάθε δραστηριότητα πάνω σε κάποιον τομέα που ενδιαφέρει το άτομο και δεν του επιφέρει χρηματική αμοιβή και που πραγματοποιείται συχνά κατά την διάρκεια του ελεύθερου χρόνου του. Χόμπι μπορεί να είναι η συλλογή πραγμάτων, κάποιο άθλημα ή κάποια δημιουργική δραστηριότητα κ.ά. Το άτομο που πραγματοποιεί ένα χόμπι είναι συνήθως ερασιτέχνης (χομπίστας), σε αντιδιαστολή με τον επαγγελματία. Από την στιγμή που το χόμπι γίνεται πηγή εισοδήματος, τότε αποτελεί εργασία. Η λέξη πιθανόν προέρχεται από την αγγλική λέξη «hobyn» που τον 16ο αιώνα σήμαινε μικρό άλογο ή πόνυ. Το 1557 καταγράφηκε για πρώτη φορά η λέξη «hobby horse», ένα ξύλινο παιχνίδι που ήταν ένα ξύλο με μια ουρά στην μία άκρη και μια κεφαλή αλόγου στην άλλη, που είχε ως σκοπό να μιμείται το άλογο σε διάφορες εκδηλώσεις. Μέχρι το 1816 είχε συντμηθεί σε hobby (χόμπι) και είχε λάβει τη σημερινή σημασία της ευχάριστης ασχολίας για να περνάει ο χρόνος.

Κατά τον 20ο αιώνα υπήρξε εκτεταμένη έρευνα για το σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει στην ανθρώπινη ανάπτυξη το παιχνίδι ή η ενασχόληση με χόμπι. Ενώ η ανάγκη για παιχνίδι είναι περισσότερο εμφανής στην παιδική ηλικία, το παιχνίδι συνεχίζεται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής για πολλούς ενήλικες με τη μορφή παιχνιδιών, χόμπι και αθλητισμού. Επιπλέον, μελέτες για τη γήρανση και την κοινωνία, υποστηρίζουν την αξία των χόμπι στην υγιή ωρίμανση και γήρανση του ατόμου.

Τόσο σημαντικά είναι τα χόμπι που τα υιοθέτησαν, ως παράπλευρη δτραστηριότητά τους, μέχρι και… τα πρεζάκια-πρωταγωνιστές του βιβλίου Trainspotting του Ίρβιν Γουέλς. Ο Μαρκ Ρέντον, ο Σπαντ, ο Σάιμον, ο Τόμι και ο Φράνσις περνάνε κάποιες (καθαρές) ώρες παρατηρώντας τα τρένα να περνούν.

Οι παλιότερες από την δική μας γενιές είχαν από ένα χόμπι, από ένα σπορ μέχρι μια απλή δραστηριότητα. Εμείς πάλι δεν μπήκαμε ποτέ σε αυτή την κουλτούρα. Και με τα δίκια μας, δηλαδή. Καθώς πλέον, εν έτει 2024, ξοδεύουμε ένα μεγάλο μέρος του ελεύθερου χρόνου μας κάνοντας πράγματα από συνήθεια που θα θέλαμε να μην μας έλκυαν τόσο πολύ: διαβάζοντας αναρτήσεις στο Twitter, περιηγούμενοι στο Instagram και άλλες σχετικά άσκοπες, διαδικτυακές συνήθειες όπως ατέλειωτο σκρολάρισμα πάνω-κάτω.

Ναι, η έννοια του χόμπι έχει καταντήσει πλέον μια boomerίστικη συνήθεια -ένα προνόμιο που απευθύνεται αποκλειστικά σε ανθρώπους μιας-κάποιας-ηλικίας ή συνταξιούχους. Υπάρχουν κάποιες απλές εξηγήσεις ως προς το φαινόμενο αυτό, με κυριότερη το ότι οι εκπρόσωποι της Gen Χ (εγώ δηλαδή) και οι μιλένιαλς (άτομα ηλικίας 30 έως 40 ετών) κερδίζουν 20% έως 25% λιγότερα χρήματα από ό,τι οι boomers (σημερινοί 55+ ετών) στο ίδιο στάδιο της ζωής τους. Οι Έλληνες σήμερα εργάζονται περισσότερο από ποτέ, οπότε είναι λογικό να υπάρχει λιγότερος χρόνος για… «εξωσχολικά» ενδιαφέροντα. Και αυτή η συνεχόμενη εργασία μπορεί να κάνει δύσκολη την εύρεση – και φυσικά την διατήρηση (που είναι ένα άλλο, ξεχωριστό κεφάλαιο) – ενός χόμπι.

Και τον εαυτό μου αν δω δηλαδή, τόσο η δουλειά μου (και οι ανάγκες βελτίωσής της), όσο και το γεγονός ότι έχω ένα παιδί 7 ετών, μού φαίνεται σαν ένα πραγματικά μεγάλο, ένα ανυπέρβλητο εμπόδιο για να ξεκινήσω ένα οποιοδήποτε νέο χόμπι. Άσε που ψάχνω εναγωνίως και μια δεύτερη, part-time εργασία, για να τσοντάρω στο οικογενειακό εισόδημα –γιατί επικρατούν και φοβεροί μισθοί στη Δημοσιογραφία και τα ΜΜΕ, δεν ξέρετε τι χάνετε που δεν είστε δημοσιογράφοι, αυτό σας λέω μόνο.

Υπάρχουν όμως και πιο αόρατες δυνάμεις που μας εμποδίζουν να αφιερώσουμε το χρόνο μας σε χόμπι και δραστηριότητες εκτός εργασίας. Τα τελευταία χρόνια, η λεγόμενη «κουλτούρα της βιασύνης» έχει διαπεράσει σχεδόν κάθε πτυχή της ζωής μας, μετατρέποντας την εργασία από κάτι που κάνουμε για να πληρώνουμε τους λογαριασμούς μας σε τρόπο ζωής και σε ένα modus vivendi (και operandi). Και μπορεί οι millennials να έχουν ξεπεράσει την κουλτούρα του hustling, δηλαδή των διαρκών προσπαθειών για μια όσο το δυνατόν καλύτερη επαγγελματική ανέλιξη εις βάρος του προσωπικού τους ελεύθερου χρόνου και να θέλουν να εργάζονται λιγότερο και να περνάνε καλύτερα στην καθημερινότητά τους, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είναι και πραγματιστές. Η κουλτούρα του hustle μάς κάνει, δυστυχώς ή ευτυχώς, να συνειδητοποιούμε πραγματικά ότι μέσα σε αυτό το meta-καπιταλιστικό κλίμα, ο χρόνος είναι όντως χρήμα. Και εδώ είναι που έρχεται η δεύτερη χαλεπή συνειδητοποίηση…

Ακόμη και τα πιο φθηνά χόμπι κοστίζουν

Υπό τον καπιταλισμό, είμαστε αναγκασμένοι να σκεφτόμαστε τις μέρες μας ως αποτελούμενες από 24 «δυνητικά χρηματιστικές» ώρες. Ακόμη και για όσους από εμάς/εσάς βρίσκονται σε λιγότερο επισφαλείς οικονομικά καταστάσεις από τους ανθρώπους που πρέπει να εργαστούν σε μια δεύτερη (ή τρίτη) δουλειά, ο χρόνος είναι από μόνος του ένας οικονομικός πόρος που δεν μπορούμε πλέον να δικαιολογήσουμε να ξοδεύουμε για το «τίποτα». Ακόμη και αν πρόκειται για το αγαπημένο μας χόμπι. Τα χόμπι απαιτούν χρόνο και, ανάλογα με τον χρόνο, απαιτούνται χρήματα.

Γυμναστήριο; Χρήματα. Η αγορά ενός ποδηλάτου για βόλτες; Χρήματα. Μια λέσχη μπριτζ; Συνδρομή (άρα χρήματα).

Το πάθος για την «αριστεία»

Όταν σκέφτεσαι ένα χόμπι, έχεις δυο επιλογές: είτε θα ασχοληθείς με κάτι που ήσουν καλός στο παρελθόν (και το ξέρεις), είτε θα ξεκινήσεις κάτι καινούργιο. Από το μηδέν. From scratch, που λένε και οι Αγγλοσάξονες. Έτσι, αν πεις ότι π.χ. θέλεις να ξεκινήσεις να κάνεις αναρρίχηση, θα θέλεις προπόνηση στην αρχή. Και ειδικά στην αρχή, θα είσαι πολύ πίσω σε σχέση με άλλους δίπλα σου.

Και αυτό μπορεί να αποτελέσει αποτρεπτικό παράγοντα για όσους δεν αντέχουν να μην είναι καλοί σε κάτι αμέσως. Σε όλους όσοι είναι τελειομανείς και, πιθανώς, οπαδοί της «αριστείας made in capitalism». Τα σύγχρονα χόμπι – και η αναρρίχηση ή το τζόγκινγκ είναι ένα από αυτά – έχουν γίνει πλέον πολύ απαιτητικά. Παλιά, οι άνθρωποι έκαναν τζόγκινγκ ως χόμπι. Πλέον, οι άνθρωποι κάνουν τζόγκινγκ προκειμένου να συμμετέχουν στον επόμενο Κλασσικό Μαραθώνιο της Αθήνας (και στην μεγάλη διαδρομή, όχι την μικρή). Και αν είσαι ένα χομπίστας ζωγράφος, δεν καταδέχεσαι πλεόν να περνάς πλέον ένα ευχάριστο απόγευμα, μόνο εσύ, οι ακουαρέλες σου και τα πινέλα σου, αλλά πλέον οι κοινωνικές φιλοδοξίες σου προϋποθέτουν να προσπαθείς να κλείσεις και μια έκθεση των έργων σου σε μια γκαλερί.

Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι η επιθυμία για βελτίωση δεν είναι βασικό μέρος του να έχεις ένα χόμπι. Φυσικά και θέλεις να γίνεσαι καλύτερος και φυσικά έχεις φιλοδοξίες. Αρκεί αυτές να μην είναι δυσανάλογες του μεγέθους και της σημασίας που έχεις δώσει σε ένα (ερασιτεχνικό) χόμπι, το οποίο εμπίπτει στην κατηγορία των «περιστασιακών δραστηριοτήτων αναψυχής». Αλλιώς, κάνε το επάγγελμα απευθείας, να τελειώνεις. Πολλοί άνθρωποι εκεί έξω έχουν, όταν κάνουν ένα χόμπι, τη λογική ότι «το να μην είσαι καλός σε ένα χόμπι αμέσως, δεν είναι το ζητούμενο». Μα τότε, ποιο το νόημα να πιέζεις τον εαυτό σου να βελτιωθεί ολοένα και περισσότερο; Τότε μάλλον δεν είναι χόμπι για σένα. Είναι κάτι άλλο, πολύ πιο σημαίνον και σοβαρό.

Το σωστό χόμπι θα φέρει χαρά στη ζωή σας, όχι περισσότερο άγχος.

Το σωστό χόμπι θα φέρει ευτυχία στη ζωή σας, όχι περισσότερα «πρέπει». Αρκετά «πρέπει» έχουμε ήδη όλοι μας.

Οπότε μήπως πρέπει να αναρωτηθούμε, αντίστροφα, το εξής: μήπως δεν έχουμε χόμπι, ΑΚΡΙΒΩΣ ΕΠΕΙΔΗ θέλουμε συνέχεια (υποσυνείδητα ή μη) να ζούμε μέσα σε μια κατάσταση διαρκούς άγχους και διάθεσης βελτίωσης με απότοκο την αριστεία; Προσωπικά μιλώντας, έχω ήδη απαντήσει στο παραπάνω ερώτημα: επειδή κατά βάση είμαι ένα αρχετυπικό «τεμπέλ χαϊβάν» [ο τεμπέλης βραδύποδας στα τουρκικά], αρκούμαι στο να βάζω ένα δίσκο στο πικάπ και αν τον ακούω, αράζοντας ταυτόχρονα στον καναπέ και διαβάζοντας ένα βιβλίο.

Αυτό μού αρκεί ως χόμπι. Ακόμη και αν, τυπικά μιλώντας, δεν είναι.