Ο καλοκαιρινός καύσωνας έχει ήδη αρχίσει να δείχνει τις αγριεμένες προθέσεις του. Το πιο θερμό καλοκαίρι των τελευταίων 43 χρόνων στην Ελλάδα ήταν το περσινό  καλοκαίρι, σύμφωνα με ανάλυση του meteo του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών. Η μέση θερμοκρασία στη χώρα μας κινήθηκε πάνω από τα κανονικά για την εποχή επίπεδα, και μπορούμε να περιμένουμε ότι και το φετινό καλοκαίρι θα είναι ακόμα πιο θερμό. Το θέμα τώρα είναι πώς θα αντιμετωπίσουμε τον φετινό καύσωνα, εκτός από το να ανεβάσουμε το κλιματιστικό;

Οι άνθρωποι, εδώ και χιλιετίες από την Αρχαία Αίγυπτο μέχρι την Περσική Αυτοκρατορία, καλούνταν να αντιμετωπίσουν τη ζέστη. Και η λύση που είχαν επινοήσει, ήταν η λεγόμενη «ανεμοπαγίδα», θα μπορούσε να μας βοηθήσει στην αναζήτησή μας για δροσιά, αποφεύγοντας το κόστος της ρύπανσης.

Το πρόβλημα: κάνει ζέστη. Θα γίνει ακόμα πιο ζεστή.

Το 68% των κατοικιών στην Ελλάδα είναι εξοπλισμένα με κλιματιστικά και ο κλιματισμός αντιπροσωπεύει το 12% της οικιακής κατανάλωσης ενέργειας. Εκτός από τα ορυκτά καύσιμα που τροφοδοτούν τα κλιματιστικά, πολλά από αυτά χρησιμοποιούν ψυκτικά μέσα για να ψύξουν τον αέρα, τα οποία μπορούν να παράξουν ισχυρά αέρια του θερμοκηπίου όταν εκπέμπονται.

Επιπλέον, τα κλιματιστικά μας δροσίζουν απορροφώντας τη θερμότητα από το εσωτερικό των κτιρίων, αλλά ταυτόχρονα αποβάλλουν αυτή τη θερμότητα προς τα έξω, θερμαίνοντας άμεσα το περιβάλλον και συμβάλλοντας στο φαινόμενο της αστικής θερμικής νησίδας.

Κατά ειρωνικό τρόπο, όσο οι θερμοκρασίες ανεβαίνουν, τόσο περισσότερο δροσερό αέρα εκτοξεύουμε και τόσο περισσότερη ηλεκτρική ενέργεια καταναλώνουμε.

Η λύση

Καινοτόμοι εφευρέτες εργάζονται σκληρά για να βρουν τρόπους να αντιμετωπίσουν το νέο φαινόμενο – την ακραία ζέστη και την άνοδο της θερμοκρασίας. Το εύρος των επινοήσεων κυμαίνεται από εφαρμογές που βοηθούν τους πεζούς στο να βρίσκουν δροσερούς περιπάτους και σκιερά σημεία, μέχρι τεχνολογίες νέας γενιάς, όπως η ταπετσαρία ψύξης που μειώνει τη θερμοκρασία στο εσωτερικό των σπιτιών.

Παρόλο που ο καύσωνας πλέον κατακλύζει τα πάλαι ποτέ δροσερά κλίματα, πάντα υπήρχαν ζεστά μέρη στον πλανήτη. Και αν οι άνθρωποι εξακολουθούν να ζουν και να επιβιώνουν εκεί, τότε πάει να πει ότι έχουν βρει τρόπους να διαχειρίζονται τη ζέστη.

Στο καυτό, άνυδρο Ιρανικό Οροπέδιο, αρχαίες κατασκευές, που ονομάζονται «ανεμοπαγίδες», προσελκύουν ακαδημαϊκούς, μηχανικούς και αρχιτέκτονες που θέλουν να βρουν δημιουργικούς νέους (και παλιούς) τρόπους για να δροσίζονται.

Οι ανεμοπαγίδες, ή bâdgir στα περσικά, είναι κοινές κατασκευές που εκτείνονται πάνω από τις στέγες σε ορθογώνιους πύργους που έκαναν τη ζωή στο Ιράν πιο βιώσιμη. Και, επειδή δροσίζουν ένα κτίριο χωρίς να χρησιμοποιούν ηλεκτρισμό ή καύσιμα, αποτελούν μια ελκυστική πράσινη λύση.

Πώς λειτουργεί

Οι ανεμοπαγίδες είναι ψηλές καμινάδες που εκτείνονται από την οροφή ενός κτιρίου. Αξιοποιούν τον δροσερό άνεμο και τον κατευθύνουν σε όλο το κτίριο.

Οι ανεμοπαγίδες σχεδιάζονται διαφορετικά, ανάλογα τους  ανέμους που επικρατούν και τις θερμοκρασίες στην κάθε περιοχή. Ο πιο απλός σχεδιασμός στρέφει το άνοιγμα του πύργου προς τον άνεμο, ώστε να δημιουργηθεί ένα είδος φυσικού εξαερισμού. Αλλά τα τοπικά κλίματα είναι περίπλοκα και συχνά οι ανεμοπαγίδες είχαν διάφορα χαρακτηριστικά: φίλτρα, συστήματα παθητικής ψύξης (περνώντας ζεστό αέρα πάνω από δροσερό νερό) ή πολλαπλά ανοίγματα για να ανταποκρίνονται στις ποικίλες κατευθύνσεις του ανέμου.

Ερευνητές του Weber State University στις Ηνωμένες Πολιτείες δήλωσαν στους Sustainability Times ότι «αυτά τα συστήματα τελειοποιήθηκαν σε σημείο που μπορούσαν, κατά καιρούς, να φτάσουν σε θερμοκρασίες ψύξης».

Πολλά πράγματα λαμβάνονταν υπόψη κατά τον σχεδιασμό ενός πύργου – η διάταξη του κτιρίου, η προσθήκη εσωτερικών πτερυγίων – για να βελτιστοποιηθεί ο τρόπος με τον οποίο ο ψυχρός αέρας εισερχόταν στο εσωτερικό μιας οικίας και που ο θερμός αέρας αποβαλλόταν.

Η ανάσταση της αρχαίας τεχνολογίας

Ο Parham Kheirkhah Sangdeh, ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Ilam στο Ιράν, μελετά την επιστημονική εφαρμογή και την κουλτούρα των ανεμοπαγίδων στη σύγχρονη αρχιτεκτονική. Λέει ότι τα τρωκτικά, η σκόνη και τα συντρίμμια, παρακίνησαν τους ανθρώπους να σταματήσουν να χρησιμοποιούν τις παραδοσιακές ανεμοπαγίδες και να υιοθετήσουν τη δυτική τεχνολογία.

«Πρέπει να υπάρξουν κάποιες αλλαγές στις πολιτιστικές προοπτικές για τη χρήση αυτών των τεχνολογιών. Οι άνθρωποι πρέπει να έχουν το νου τους στο παρελθόν και να καταλάβουν γιατί η εξοικονόμηση ενέργειας είναι σημαντική», δήλωσε ο Kheirkhah Sangdeh. «Ξεκινά με την αναγνώριση της πολιτιστικής ιστορίας και της σημασίας της εξοικονόμησης ενέργειας».

Αλλά η τεχνολογία δεν έχει εξαφανιστεί εντελώς.

Η Free Running Buildings είναι μια νεοσύστατη επιχείρηση που δημιουργεί εμπορικά διαθέσιμα προϊόντα στο Ηνωμένο Βασίλειο που βασίζονται στους αρχαίους πύργους ανέμου που αναφέραμε πιο πάνω. Η τεχνολογία τους που ονομάζεται «FREECOOL», θα καλύψει το πρόσφατα ανακαινισμένο Διεθνές Στάδιο Khalifa στη Ντόχα του Κατάρ – πάνω στην ώρα για το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου 2022.

Το MAS Architecture Studio στο Ντουμπάι δημιούργησε έναν πύργο ανέμου για να κρατήσει τους μαθητές δροσερούς, χρησιμοποιώντας 480 στρώσεις ανακυκλωμένου χαρτονιού. Το Kensington Oval, ένα γήπεδο στα Μπαρμπέϊντος, έχει ένα μοναδικό γιγαντιαίο