Από την στιγμή που ολοκληρώθηκε και επίσημα η αγορά του Twitter από τον Elon Musk την περασμένη εβδομάδα, δεν ήταν λίγοι οι χρήστες της εφαρμογής που έσπευσαν να αναζητήσου μια νέα διαδικτυακή στέγη να βάλουν πάνω από το κεφάλι τους, ψυχανεμιζόμενοι ότι ο νέος ιδιοκτήτης θα ήθελε πολύ σύντομα να θέσει νέους όρους. Πέρα από την υπό δοκιμή beta έκδοση μιας νέας εφαρμογής, της Bluesky, δια χειρός Jack Dorsey – συνιδρυτή του Twitter – σύντομα διαπιστώθηκε ότι δεν υπάρχουν και πολλές καλές επιλογές εκεί έξω.
Ωστόσο, εκείνοι οι οποίοι έχουν μεγαλύτερη εξοικείωση με την τεχνολογία φαίνεται να συσπειρώνονται γύρω από το Mastodon, μια πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης έξι ετών, η οποία είναι πολύ δημοφιλής σε μια άξια λόγου, αφοσιωμένη βάση κοινοτήτων αριστερού κυρίως προσανατολισμού. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί να ελεγχθεί από μία μόνο εταιρεία ή έναν δισεκατομμυριούχο. Κάτι που ενδεχομένως αποτελεί και το πιο ελκυστικό χαρακτηριστικό της πλατφόρμας, η οποία προσέλκυσε μια πλημμύρα νέων χρηστών την επόμενη της ανακοίνωσης της εξαγοράς του Twitter από τον Elon Musk. Ο αριθμός των νέων χρηστών του Mastodon έκτοτε υπολογίζεται γύρω στους 70.000.
Φυσικά, το νούμερο παραμένει αρκετά μικρό αν σκεφτεί κανείς τον αριθμό των χρηστών που χρησιμοποιούν καθημερινά το Twitter παγκοσμίως. Κάποιοι λένε ότι ενδεχομένως ένας λόγος είναι ότι το Mastodon παραμένει πραγματικά αρκετά πολύπλοκο στη χρήση του. Οι νέοι χρήστες πρέπει συνήθως να αφιερώσουν αρκετό χρόνο στην αρχή μόνο και μόνο για να μάθουν τις ορολογίες της πλατφόρμας. Πάρτε χαρτί και μολύβι και πάμε να δούμε μερικά από αυτά.
Έχουμε και λέμε, αντί για «tweets» στο Mastodon έχουμε τα «toots». Καλά μέχρι εδώ. Στη συνέχεια τα πράγματα αρχίζουν και μπλέκονται λίγο περισσότερο. Δηλαδή, το Mastodon δεν είναι ένας μοναδικός ιστότοπος, αλλά ένα δίκτυο χιλιάδων ιστοτόπων, τα λεγόμενα «instances», που ονομάζονται επίσης και διακομιστές. Αυτοί οι διακομιστές είναι «ομοσπονδιακοί», πράγμα που σημαίνει ότι διοικούνται από διαφορετικές οντότητες, αλλά μπορούν να επικοινωνούν μεταξύ τους χωρίς να χρειάζεται να περάσουν από ένα κεντρικό σύστημα. Ο χώρος τώρα στον οποίον συνυπάρχουν όλοι αυτοί οι διακομιστές λέγεται «fediverse», το οποίο κάποιοι χρήστες αποκαλούν «the Fedi».
Όταν ένας νέος χρήστης εγγράφεται στο Mastodon, το πρώτο πράγμα που καλείται να κάνει είναι να επιλέξει διακομιστή. Υπάρχουν διακομιστές γενικής χρήσης, όπως για παράδειγμα το mastodon.social, καθώς και άλλοι που απευθύνονται σε κοινότητες που μοιράζονται κοινά ενδιαφέρονται, όπως το kpop.social ή το linuxrocks.online. Υπάρχουν ακόμα και χιουμοριστικοί διακομιστές όπως το dolphin.town, όπου το μόνο πράγμα που επιτρέπεται στους χρήστες να δημοσιεύουν είναι το γράμμα «e». Ναι, αυτό δεν έχουμε ιδέα τι φάση. Στη συνέχεια, ο διακομιστής της επιλογής του εκάστοτε νέου χρήστη γίνεται μέρος του ονόματος χρήστη (π.χ. eleni@mastodon.social) και τα toots που εμφανίζονται στη ροή του είναι toots από τους χρήστες που έχουν επιλέξει τον ίδιο διακομιστή και όχι από όλο το fediverse. Υπάρχει ταυτόχρονα κι η δυνατότητα να κάνετε toot και σε άτομα από άλλους διακομιστές και να μοιράζεστε τα δημόσια toots τους στο feed σας.
Μιλώντας στο Guardian ο Eugen Rochko, ιδρυτής και επικεφαλής προγραμματιστής της Mastodon με έδρα τη Γερμανία, δήλωσε: «Με αυτόν τον τρόπο η Mastodon δημιουργεί μια ενιαία παγκόσμια εμπειρία χωρίς να ελέγχεται από μία οντότητα. Οι διακομιστές είναι πάροχοι υπηρεσιών, όπως είναι το Hotmail και το Gmail για το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι διάφοροι διακομιστές είναι απομονωμένοι ο ένας από τον άλλο, όπως τα φόρουμ της παλιάς σχολής. Το να έχετε μόνο έναν λογαριασμό σας επιτρέπει να ακολουθείτε και να αλληλεπιδράτε με οποιονδήποτε σε αυτό το παγκόσμιο αποκεντρωμένο κοινωνικό δίκτυο».
Στα αρνητικά τώρα. Αυτό ακριβώς το μοντέλο σύμφωνα με το οποίο λειτουργεί η εφαρμογή ενέχει τον κίνδυνο, στην περίπτωση που κάποια στιγμή ως δια μαγείας ο διακομιστής τον οποίο έχει επιλέξει ένας χρήστης εξαφανιστεί, ο χρήστης θα χάσει τα πάντα, όπως ακριβώς αν εξαφανιζόταν ξαφνικά ένας πάροχος ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Επιπλέον, ο διαχειριστής του εκάστοτε διακομιστή έχει τον απόλυτο έλεγχο πάνω στις ενέργειες των χρηστών που έχουν επιλέξει τον συγκεκριμένο διακομιστή. Για παράδειγμα, αν για κάποιο λόγο ο διαχειριστής του kpop.social δεν θέλει να ανεβάσει ένας χρήστης ένα toot από το dolphin.town, μπορεί να το αφαιρέσει με συνοπτικές διαδικασίες. Έχει, μάλιστα, και τη δυνατότητα να μπλοκάρει εντελώς όλα τα toots του dolphin.town από τον διακομιστή kpop.social. Οι διαχειριστές έχουν το δικαίωμα να κατασκοπεύουν ακόμα και τα ιδιωτικά toots χρηστών ή ακόμα και να διαγράφουν λογαριασμούς για οποιονδήποτε λόγο.
Για όλους αυτούς τους λόγους ο Rochko προτρέπει τους νέους χρήστες να προσέχουν πολύ ποιους διακομιστές επιλέγουν και να εξετάζουν ποιοι τους διαχειρίζονται πριν ενταχθούν σε αυτούς. «Οι έμπιστοι διακομιστές», σημείωσε ο Rochko, «έχουν κανόνες κατά της ρητορικής μίσους και παρέχουν αντίγραφα ασφαλείας, ώστε αν συμβεί κάτι σε κάποιον από τους διαχειριστές, ο διακομιστής να μην εξαφανιστεί». Ο Rochko πρόσθεσε ότι το Mastodon περιλαμβάνει στην αρχική του σελίδα μια λίστα με ελεγμένους διακομιστές που πληρούν αυτά τα κριτήρια. Παρόλα αυτά, καλό είναι να έχει κανείς μια πρώτη ιδέα προτού βυθιστεί στα άδυτα της εφαρμογής, πολλοί από τους χρήστες της οποίας είναι εξαιρετικά εξοικειωμένοι με την τεχνολογία και τον κόσμο του Ίντερνετ.
Στην ερώτηση «ποιος μπορεί να δημιουργήσει ένα διακομιστή στο Mastodon;» η απάντηση είναι τεχνικά ο καθένας. Όμως, κατά κοινή ετυμηγορία η πλατφόρμα έχει μια ροπή προς τα αριστερά. Ο κατάλογος των ελεγμένων διακομιστών του Mastodon περιλαμβάνει διακομιστές προσανατολισμένους στην queer κουλτούρα και την κλιματική δικαιοσύνη, για παράδειγμα. Για να συμπεριληφθεί ένας διακομιστής στη λίστα, πρέπει να συμφωνήσει με το Mastodon Server Covenant, το οποίο απαιτεί «ξεκάθαρη στάση κατά του ρατσισμού, του σεξισμού, της ομοφοβίας και της τρανσφοβίας». Όπως δήλωσε ο Rochko, αυτό που βασικά ήθελε ήταν «να τηρούνται οι βασικές πεποιθήσεις που έχω για τα κοινωνικά δίκτυα και αυτές είναι, για παράδειγμα, ότι η ρητορική μίσους πρέπει να απαγορεύεται».
Δυστυχώς, η αποκεντρωμένη διαχείριση του Mastodon ενέχει άλλον έναν πολύ μεγάλο κίνδυνο, καθώς η πλατφόρμα μπορεί πολύ εύκολα να χρησιμοποιηθεί από οποιονδήποτε και για οποιονδήποτε λόγο. Το 2019, το κοινωνικό δίκτυο Gab, το οποίο πρεσβεύει την ιδεολογία της λευκής υπεροχής, άρχισε να χρησιμοποιεί μια έκδοση του ελεύθερου λογισμικού Mastodon. Η ομάδα του Mastodon δεν μπόρεσε να αποτρέψει το Gab από το να κάνει κάτι τέτοιο, αλλά πολλοί από τους μεγαλύτερους διακομιστές του Mastodon μπλόκαραν τους διακομιστές του Gab, έτσι ώστε να μην μπορούν να αλληλοεπιδράσουν. Ο κώδικας της Mastodon χρησιμοποιήθηκε επίσης για την προώθηση του κοινωνικού δικτύου του Τραμπ, Truth Social.
Συνοψίζοντας, παρά την αυξανόμενη επιρροή του Mastodon, ο σχεδιασμός του καθιστά συχνά δύσκολη τη χρήση και σχεδόν αδύνατη τη χρηματοδότησή του, κι αυτό είναι μια πολύ βασική διαφορά που έχει από το Twitter. Τώρα, αν διαβάζοντας όλα τα παραπάνω ακόμα αναρωτιέστε αν το Mastodon αξίζει μια ευκαιρία, εκείνο που μάλλον πρέπει να απαντήσει όποιος σκέφτεται να το δοκιμάσει είναι το τι ακριβώς αναζητά από μια κοινωνική πλατφόρμα. Κι αυτό γιατί η πρώτη και κύρια διαφορά μεταξύ Mastodon και Twitter ίσως είναι το ότι το πρώτο επιδιώκει να δημιουργήσει ασφαλείς διαδικτυακούς τόπους ή αλλιώς αλληλέγγυες κοινότητες για όλους τους χρήστες του, κάτι που δεν υπάρχει στο δεύτερο. Το Twitter είναι χαοτικό. Από την άλλη, άνθρωποι που επιθυμούν να προωθήσουν τη δουλειά τους σε ένα ευρύτερο κοινό, αυτό σίγουρα δεν μπορούν να το βρουν στο Mastodon. Για όλους αυτούς, το Twitter είναι σχεδόν μονόδρομος, αφού εξακολουθεί να είναι μια πλατφόρμα με πολύ μεγάλη επιρροή.
Από την στιγμή που ολοκληρώθηκε και επίσημα η αγορά του Twitter από τον Elon Musk την περασμένη εβδομάδα, δεν ήταν λίγοι οι χρήστες της εφαρμογής που έσπευσαν να αναζητήσου μια νέα διαδικτυακή στέγη να βάλουν πάνω από το κεφάλι τους, ψυχανεμιζόμενοι ότι ο νέος ιδιοκτήτης θα ήθελε πολύ σύντομα να θέσει νέους όρους. Πέρα από την υπό δοκιμή beta έκδοση μιας νέας εφαρμογής, της Bluesky, δια χειρός Jack Dorsey – συνιδρυτή του Twitter – σύντομα διαπιστώθηκε ότι δεν υπάρχουν και πολλές καλές επιλογές εκεί έξω.
Ωστόσο, εκείνοι οι οποίοι έχουν μεγαλύτερη εξοικείωση με την τεχνολογία φαίνεται να συσπειρώνονται γύρω από το Mastodon, μια πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης έξι ετών, η οποία είναι πολύ δημοφιλής σε μια άξια λόγου, αφοσιωμένη βάση κοινοτήτων αριστερού κυρίως προσανατολισμού. Αυτό σημαίνει ότι δεν μπορεί να ελεγχθεί από μία μόνο εταιρεία ή έναν δισεκατομμυριούχο. Κάτι που ενδεχομένως αποτελεί και το πιο ελκυστικό χαρακτηριστικό της πλατφόρμας, η οποία προσέλκυσε μια πλημμύρα νέων χρηστών την επόμενη της ανακοίνωσης της εξαγοράς του Twitter από τον Elon Musk. Ο αριθμός των νέων χρηστών του Mastodon έκτοτε υπολογίζεται γύρω στους 70.000.
Φυσικά, το νούμερο παραμένει αρκετά μικρό αν σκεφτεί κανείς τον αριθμό των χρηστών που χρησιμοποιούν καθημερινά το Twitter παγκοσμίως. Κάποιοι λένε ότι ενδεχομένως ένας λόγος είναι ότι το Mastodon παραμένει πραγματικά αρκετά πολύπλοκο στη χρήση του. Οι νέοι χρήστες πρέπει συνήθως να αφιερώσουν αρκετό χρόνο στην αρχή μόνο και μόνο για να μάθουν τις ορολογίες της πλατφόρμας. Πάρτε χαρτί και μολύβι και πάμε να δούμε μερικά από αυτά.
Έχουμε και λέμε, αντί για «tweets» στο Mastodon έχουμε τα «toots». Καλά μέχρι εδώ. Στη συνέχεια τα πράγματα αρχίζουν και μπλέκονται λίγο περισσότερο. Δηλαδή, το Mastodon δεν είναι ένας μοναδικός ιστότοπος, αλλά ένα δίκτυο χιλιάδων ιστοτόπων, τα λεγόμενα «instances», που ονομάζονται επίσης και διακομιστές. Αυτοί οι διακομιστές είναι «ομοσπονδιακοί», πράγμα που σημαίνει ότι διοικούνται από διαφορετικές οντότητες, αλλά μπορούν να επικοινωνούν μεταξύ τους χωρίς να χρειάζεται να περάσουν από ένα κεντρικό σύστημα. Ο χώρος τώρα στον οποίον συνυπάρχουν όλοι αυτοί οι διακομιστές λέγεται «fediverse», το οποίο κάποιοι χρήστες αποκαλούν «the Fedi».
Όταν ένας νέος χρήστης εγγράφεται στο Mastodon, το πρώτο πράγμα που καλείται να κάνει είναι να επιλέξει διακομιστή. Υπάρχουν διακομιστές γενικής χρήσης, όπως για παράδειγμα το mastodon.social, καθώς και άλλοι που απευθύνονται σε κοινότητες που μοιράζονται κοινά ενδιαφέρονται, όπως το kpop.social ή το linuxrocks.online. Υπάρχουν ακόμα και χιουμοριστικοί διακομιστές όπως το dolphin.town, όπου το μόνο πράγμα που επιτρέπεται στους χρήστες να δημοσιεύουν είναι το γράμμα «e». Ναι, αυτό δεν έχουμε ιδέα τι φάση. Στη συνέχεια, ο διακομιστής της επιλογής του εκάστοτε νέου χρήστη γίνεται μέρος του ονόματος χρήστη (π.χ. eleni@mastodon.social) και τα toots που εμφανίζονται στη ροή του είναι toots από τους χρήστες που έχουν επιλέξει τον ίδιο διακομιστή και όχι από όλο το fediverse. Υπάρχει ταυτόχρονα κι η δυνατότητα να κάνετε toot και σε άτομα από άλλους διακομιστές και να μοιράζεστε τα δημόσια toots τους στο feed σας.
Μιλώντας στο Guardian ο Eugen Rochko, ιδρυτής και επικεφαλής προγραμματιστής της Mastodon με έδρα τη Γερμανία, δήλωσε: «Με αυτόν τον τρόπο η Mastodon δημιουργεί μια ενιαία παγκόσμια εμπειρία χωρίς να ελέγχεται από μία οντότητα. Οι διακομιστές είναι πάροχοι υπηρεσιών, όπως είναι το Hotmail και το Gmail για το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι διάφοροι διακομιστές είναι απομονωμένοι ο ένας από τον άλλο, όπως τα φόρουμ της παλιάς σχολής. Το να έχετε μόνο έναν λογαριασμό σας επιτρέπει να ακολουθείτε και να αλληλεπιδράτε με οποιονδήποτε σε αυτό το παγκόσμιο αποκεντρωμένο κοινωνικό δίκτυο».
Στα αρνητικά τώρα. Αυτό ακριβώς το μοντέλο σύμφωνα με το οποίο λειτουργεί η εφαρμογή ενέχει τον κίνδυνο, στην περίπτωση που κάποια στιγμή ως δια μαγείας ο διακομιστής τον οποίο έχει επιλέξει ένας χρήστης εξαφανιστεί, ο χρήστης θα χάσει τα πάντα, όπως ακριβώς αν εξαφανιζόταν ξαφνικά ένας πάροχος ηλεκτρονικού ταχυδρομείου. Επιπλέον, ο διαχειριστής του εκάστοτε διακομιστή έχει τον απόλυτο έλεγχο πάνω στις ενέργειες των χρηστών που έχουν επιλέξει τον συγκεκριμένο διακομιστή. Για παράδειγμα, αν για κάποιο λόγο ο διαχειριστής του kpop.social δεν θέλει να ανεβάσει ένας χρήστης ένα toot από το dolphin.town, μπορεί να το αφαιρέσει με συνοπτικές διαδικασίες. Έχει, μάλιστα, και τη δυνατότητα να μπλοκάρει εντελώς όλα τα toots του dolphin.town από τον διακομιστή kpop.social. Οι διαχειριστές έχουν το δικαίωμα να κατασκοπεύουν ακόμα και τα ιδιωτικά toots χρηστών ή ακόμα και να διαγράφουν λογαριασμούς για οποιονδήποτε λόγο.
Για όλους αυτούς τους λόγους ο Rochko προτρέπει τους νέους χρήστες να προσέχουν πολύ ποιους διακομιστές επιλέγουν και να εξετάζουν ποιοι τους διαχειρίζονται πριν ενταχθούν σε αυτούς. «Οι έμπιστοι διακομιστές», σημείωσε ο Rochko, «έχουν κανόνες κατά της ρητορικής μίσους και παρέχουν αντίγραφα ασφαλείας, ώστε αν συμβεί κάτι σε κάποιον από τους διαχειριστές, ο διακομιστής να μην εξαφανιστεί». Ο Rochko πρόσθεσε ότι το Mastodon περιλαμβάνει στην αρχική του σελίδα μια λίστα με ελεγμένους διακομιστές που πληρούν αυτά τα κριτήρια. Παρόλα αυτά, καλό είναι να έχει κανείς μια πρώτη ιδέα προτού βυθιστεί στα άδυτα της εφαρμογής, πολλοί από τους χρήστες της οποίας είναι εξαιρετικά εξοικειωμένοι με την τεχνολογία και τον κόσμο του Ίντερνετ.
Στην ερώτηση «ποιος μπορεί να δημιουργήσει ένα διακομιστή στο Mastodon;» η απάντηση είναι τεχνικά ο καθένας. Όμως, κατά κοινή ετυμηγορία η πλατφόρμα έχει μια ροπή προς τα αριστερά. Ο κατάλογος των ελεγμένων διακομιστών του Mastodon περιλαμβάνει διακομιστές προσανατολισμένους στην queer κουλτούρα και την κλιματική δικαιοσύνη, για παράδειγμα. Για να συμπεριληφθεί ένας διακομιστής στη λίστα, πρέπει να συμφωνήσει με το Mastodon Server Covenant, το οποίο απαιτεί «ξεκάθαρη στάση κατά του ρατσισμού, του σεξισμού, της ομοφοβίας και της τρανσφοβίας». Όπως δήλωσε ο Rochko, αυτό που βασικά ήθελε ήταν «να τηρούνται οι βασικές πεποιθήσεις που έχω για τα κοινωνικά δίκτυα και αυτές είναι, για παράδειγμα, ότι η ρητορική μίσους πρέπει να απαγορεύεται».
Δυστυχώς, η αποκεντρωμένη διαχείριση του Mastodon ενέχει άλλον έναν πολύ μεγάλο κίνδυνο, καθώς η πλατφόρμα μπορεί πολύ εύκολα να χρησιμοποιηθεί από οποιονδήποτε και για οποιονδήποτε λόγο. Το 2019, το κοινωνικό δίκτυο Gab, το οποίο πρεσβεύει την ιδεολογία της λευκής υπεροχής, άρχισε να χρησιμοποιεί μια έκδοση του ελεύθερου λογισμικού Mastodon. Η ομάδα του Mastodon δεν μπόρεσε να αποτρέψει το Gab από το να κάνει κάτι τέτοιο, αλλά πολλοί από τους μεγαλύτερους διακομιστές του Mastodon μπλόκαραν τους διακομιστές του Gab, έτσι ώστε να μην μπορούν να αλληλοεπιδράσουν. Ο κώδικας της Mastodon χρησιμοποιήθηκε επίσης για την προώθηση του κοινωνικού δικτύου του Τραμπ, Truth Social.
Συνοψίζοντας, παρά την αυξανόμενη επιρροή του Mastodon, ο σχεδιασμός του καθιστά συχνά δύσκολη τη χρήση και σχεδόν αδύνατη τη χρηματοδότησή του, κι αυτό είναι μια πολύ βασική διαφορά που έχει από το Twitter. Τώρα, αν διαβάζοντας όλα τα παραπάνω ακόμα αναρωτιέστε αν το Mastodon αξίζει μια ευκαιρία, εκείνο που μάλλον πρέπει να απαντήσει όποιος σκέφτεται να το δοκιμάσει είναι το τι ακριβώς αναζητά από μια κοινωνική πλατφόρμα. Κι αυτό γιατί η πρώτη και κύρια διαφορά μεταξύ Mastodon και Twitter ίσως είναι το ότι το πρώτο επιδιώκει να δημιουργήσει ασφαλείς διαδικτυακούς τόπους ή αλλιώς αλληλέγγυες κοινότητες για όλους τους χρήστες του, κάτι που δεν υπάρχει στο δεύτερο. Το Twitter είναι χαοτικό. Από την άλλη, άνθρωποι που επιθυμούν να προωθήσουν τη δουλειά τους σε ένα ευρύτερο κοινό, αυτό σίγουρα δεν μπορούν να το βρουν στο Mastodon. Για όλους αυτούς, το Twitter είναι σχεδόν μονόδρομος, αφού εξακολουθεί να είναι μια πλατφόρμα με πολύ μεγάλη επιρροή.
