Υπάρχουν μέρες που μοιάζουν αιώνιες, που δεν τελειώνουν με τίποτα, ό,τι κι αν κάνεις όσο κι αν προσπαθήσεις να μην δίνεις σημασία στον χρόνο, αυτές δεν τσουλάνε. Υπάρχουν και οι άλλες μέρες, εκείνες που πέρασαν τόσο γρήγορα, που η διάρκεια τους μοιάζει με τον χρόνο που χρειάζεσαι για να ανοιγοκλείσεις τα βλέφαρα σου.
Και αν στις 29 Ιουνίου ένιωσες πως η μέρα διήρκησε λιγότερο – σίγουρα κάτι παραπάνω από την προηγούμενη περιγραφή, τότε είχες δίκιο. Εκείνη την Τετάρτη, καταγράφηκε η μικρότερη ημέρα τα τελευταία 50 χρόνια.
Σύμφωνα με τη Διεθνή Υπηρεσία Συστημάτων Περιστροφής και Αναφοράς της Γης (IERS), ο οργανισμός που είναι υπεύθυνος για την παγκόσμια χρονομέτρηση, στις 29 Ιουνίου, η περιστροφή του πλανήτη μας έγινε πιο γρήγορα, άρα «χάθηκαν» 1,59 χιλιοστά του δευτερολέπτου από εκείνο το 24ωρο.
Το προηγούμενο ρεκόρ μικρότερης ημέρας, είχε καταγραφεί στις 19 Ιουλίου του 2020, όταν η ημέρα μετρήθηκε κατά 1,47 χιλιοστά του δευτερολέπτου μικρότερη απ’ την κανονική.
Μία περιστροφή της Γης, είναι το χρονικό διάστημα που χρειάζεται ο πλανήτης μας για να περιστραφεί μία φορά γύρω απ’ τον άξονα της. Δηλαδή, 86.400 δευτερόλεπτα.
Παρά το γεγονός η 29η Ιουνίου έσπασε το ρεκόρ της μικρότερης ημέρας στην σύγχρονη ανθρώπινη ιστορία, έχουν υπάρξει πολύ μικρότερες ημέρες στη Γη. Την εποχή των δεινοσαύρων, πριν από 70 εκατομμύρια χρόνια, μια μέρα στη Γη υπολογίζεται ότι διαρκούσε περίπου 23,5 ώρες, σύμφωνα με μελέτη του είχε δημοσιευθεί στο περιοδικό Paleoceanography and Paleoclimatology. Άλλες μελέτες δείχνουν πως πριν από δισεκατομμύρια χρόνια η ημέρα στην Γη διαρκούσε μόλις 19 ώρες.
«Απ’ το 1820, οι επιστήμονες είχαν καταγράψει μια σχετική επιβράδυνση της περιστροφής της Γης, αλλά τα τελευταία χρόνια αυτή η ταχύτητα άρχισε να επιταχύνεται», δήλωσε ο Dennis McCarthy, πρώνη Διευθυντής στο Ναυτικό Αστεροσκοπείο των Η.Π.Α.
Κατά την διάρκεια εκατομμυρίων ετών, η περιστροφή της Γης επιβραδύνεται λόγω των φαινομένων τριβής που σχετίζονται με τις παλίρροιες [σ.σ. το φυσικό φαινόμενο της περιοδικής ανόδου και καθόδου της στάθμης του νερού, που εξαρτάται απ’ την φάση της Σελήνης σε σχέση με τη Γη και την έλξη που ασκεί]. Αυτό το φαινόμενο, προσθέτει κάθε 100 χρόνια, περίπου 2,3 χιλιοστά του δευτερολέπτου στη διάρκεια της ημέρας.
Ωστόσο, τα τελευταία 20.000 χρόνια, μια άλλη διαδικασία λειτουργεί προς την αντίθετη κατεύθυνση, επιταχύνοντας την περιστροφή της Γης.
Οι επιστήμονες δεν έχουν οριστική απάντηση στο πώς ή γιατί ο πλανήτης μας γυρίζει ελαφρώς ταχύτερα, αλλά μπορεί να οφείλεται στην «ισοστατική κατάθλιψη», η οποία αφορά την βύθιση μεγάλων τμημάτων του φλοιού της Γης, ή στην επίδραση που έχει το λιώσιμο των πάγων που δημιουργεί «ισοστατική ανάκαμψη».
Η Γη έχει ελαφρώς μεγαλύτερο πλάτος απ’ ότι ύψος, γεγονός που της δίνει ένα πλατύ σφαιροειδές σχήμα. Οι παγετώνες στους πόλους πιέζουν τον φλοιό της Γης στον βόρειο και νότιο πόλο. «Δεδομένου ότι οι πόλοι λιώνουν λόγω της κλιματικής κρίσης, υπάρχει λιγότερη πίεση στην κορυφή και στον πυθμένα του πλανήτη, γεγονός που μετακινεί τον φλοιό προς τα πάνω και κάνει τη Γη πιο στρογγυλή. Το κυκλικό σχήμα βοηθά τον πλανήτη να περιστρέφεται ταχύτερα», όπως αναφέρει ο McCarthy.
Για να γίνει λίγο πιο κατανοητό αυτό, μπορούμε να χρησιμοποιούσε το εξής παράδειγμα: όταν αυτοί που κάνουν πατινάζ ή σκέιτ, τεντώσουν τα χέρια τους, θα πρέπει να καταβάλλουν περισσότερη δύναμη για να περιστραφούν και η ταχύτητά της περιστροφής αυτής, θα είναι μικρότερη απ’ ότι αν είχαν τα χέρια τους κοντά στο κέντρο βάρους του σώματος τους. Αν κάθεστε σε μια καρέκλα με ροδάκια, μπορείτε να το δοκιμάσετε και εσείς.
Καθώς λοιπόν η Γη γίνεται πιο στρογγυλή, η μάζα της συγκεντρώνεται πιο κοντά στο κέντρο της, οπότε και αυξάνεται η ταχύτητα της περιστροφής της.
Όλα αυτά αποδεικνύουν πως η μάζα της Γης δεν είναι «σταθερή», αλλά παίρνει δυναμική μορφή. Ο πλανήτης μας – συμπεριλαμβανομένου της επιφάνειας που πατάμε, των ωκεανών και της ατμόσφαιρας – ανακατανέμει συνεχώς μάζα και στροφορμή [σ.σ. ιδιότητα που χαρακτηρίζει γενικά τα περιστρεφόμενα σώματα και εξαρτάται από την ορμή, τη μάζα, την ταχύτητα και την απόσταση], πράγμα που σημαίνει ότι ο ρυθμός περιστροφής της και το μήκος της ημέρας, προσαρμόζονται επίσης.
Ακόμα ένας παράγοντας που επηρεάζει την ταχύτητα περιστροφής και τη κατανομή της μάζας της Γης, είναι ο άνεμος και ιδιαίτερα οι ισχυροί άνεμοι του βόρειου ημισφαιρίου. «Το χειμώνα η Γη περιστρέφεται πιο αργά, ενώ το καλοκαίρι περιστρέφεται πιο γρήγορα», εξηγεί η Sigrid Böhm, επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης, η οποία μελετά τις επιπτώσεις του κλίματος στην περιστροφή του πλανήτη.
Αλλά οι επιστήμονες υποψιάζονται ότι η προοδευτική μείωση των ημερών που παρατηρούμε από τη δεκαετία του 1960, προέρχεται από πολύ «βαθύτερα». Συγκεκριμένα, 1.800 μίλια κάτω απ’ τα πόδια μας, εκεί όπου ο βραχώδης μανδύας συναντά τον καυτό και πυκνό πυρήνα του πλανήτη. Δυστυχώς, δεν μπορούμε να παρατηρήσουμε άμεσα τον πυρήνα, οπότε δεν υπάρχει ακόμα σχετική ταύτιση απόψεων. Ωστόσο, η άμεση επαφή του πυρήνα με τον μανδύα της Γης, είναι δεδομένη και σαφώς αλληλοεπηρεάζονται.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα, οι μεγάλοι σεισμοί που μπορούν να αλλάξουν την διάρκεια της ημέρας, όπως ο σεισμός του 2011 στην Τοχοκού της Ιαπωνίας, μεγέθους 8,9 βαθμών, που πιστεύεται ότι επιτάχυνε την περιστροφή της Γης κατά 1,8 χιλιοστά του δευτερολέπτου.
Άλλα φαινόμενα, όπως η έκρηξη του ηφαιστείου στην Τόνγκα που εισήγαγε τεράστιες ποσότητες νερού στην ατμόσφαιρα ή τα φαινόμενα El Niño και La Niña, επίσης προσθέτουν το «λιθαράκι» τους στις αλλαγές ταχύτητας περιστροφής.
Παρά την ημέρα ρεκόρ με την μικρότερη διάρκεια, στις 19 Ιουνίου του 2022, η μακροπρόθεσμη πορεία της περιστροφής φαίνεται να έχει μετατοπιστεί από τη μείωση στην επιμήκυνση, και ο λόγος αυτής της αλλαγής δεν είναι ακόμα σαφής.
Και αν κάπου εδώ, έχεις προβληματιστεί με αυτές τις πληροφορίες και κατά πόσο όλα αυτά μπορούν να έχουν κάποια άμεση επίδραση στην ζωή σου, θα σε ενημερώσω πως αυτά τα χιλιοστά δευτερολέπτου, είτε μπρος είτε πίσω, δεν μπορούν να επηρεάσουν την καθημερινότητα μας. Ο μόνος τρόπος για γίνει αντιληπτός απ’ τον άνθρωπο, άμεσα, η αλλαγή της ταχύτητας στην περιστροφή της Γης, «θα ήταν κάτι τρομερό, όπως το να χτυπούσε τον πλανήτη μας ένας γιγάντιος μετεωρίτης», δήλωσε ο Stephen Merkowitz, επιστήμονας και διευθυντής προγράμματος στο Κέντρο Διαστημικών Πτήσεων Goddard της NASA.
Όμως, ο κόσμος που ζούμε είναι ψηφιακός. Και για να λειτουργήσουν όλα στην εντέλεια, «ρολόι», θα πρέπει τα ψηφιακά ρολόγια να έχουν ακρίβεια. Διαφορετικά θα ζήσουμε ένα πιθανό «χάος».
Η ακριβής κατανόηση του ρυθμού περιστροφής της Γης, είναι ζωτικής σημασίας για πλήθος εφαρμογών και πληροφοριακών συστημάτων. Το πιο απλό, κάτι που θεωρούμε δεδομένο όπως ένα GPS, δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει χωρίς την πληροφορία της περιστροφής.
Κάθε μερικά χρόνια, οι χρονομετρητές που βρίσκονται στο διάστημα, εισάγουν κάποια δευτερόλεπτα «άλματος» στις επίσημες χρονολογικές κλίμακες, έτσι ώστε να διασφαλίσουν ότι δεν ξεφεύγουν απ’ τον συγχρονισμό με τον πλανήτη μας. Αυτό, ξεκίνησε το 1960 όταν επιστήμονες ξεκίνησαν να εργάζονται με «ατομικά ρολόγια» για να μετρήσουν τον χρόνο με μεγαλύτερη ακρίβεια. Πλέον, το επίσημο μήκος μιας ημέρας, συγκρίνει την ταχύτητα μιας πλήρους περιστροφής της Γης με το χρόνο που μετράνε τα ατομικά ρολόγια.
Μία ασυμφωνία στον χρόνο λόγω της αλλαγής ταχύτητας της περιστροφής, θα έχει άμεσες συνέπειες στα smartphones, τους υπολογιστές και τα συστήματα επικοινωνιών, τα οποία συγχρονίζονται με τον διακομιστή του Πρωτοκόλλου Χρόνου Δικτύου (NTP). Εκεί δηλαδή που συνδέεται αυτόματα το κινητό μας για να ενημερωθεί σχετικά με την ημερομηνία και την ώρα. Το NTP ξεκίνησε την 1η Ιανουαρίου του 1970, ορίζοντας την έναρξη του από τις 00:00:00 UTC.
Εάν οι μετρήσεις αποκλίνουν πολύ απ’ τον συγχρονισμό, η IERS που είχαμε αναφέρει και στην αρχή, έχει την δυνατότητα να διορθώσει την ασυμφωνία αυτή, προσθέτοντας ή αφαιρώντας ένα δευτερόλεπτο.
Ένα «θετικό» δευτερόλεπτο (αυτό που προστέθηκε δηλαδή) παρεμβάλλεται μεταξύ του 23:59:59 και του 00:00:00 της επόμενης ημερομηνίας. Αυτό επιπλέον δευτερόλεπτο εμφανίζεται στα ρολογία UTC ως 23:59:60
Τώρα, επειδή η Γη περιστρέφεται ταχύτερα, θα πρέπει να αφαιρεθεί ένα δευτερόλεπτο, έτσι ώστε να συμβαδίσει η χρονομέτρηση με την αυξανόμενη ταχύτητα περιστροφής της Γης. Μέχρι στιγμής, η αφαίρεση δευτερολέπτου δεν έχει γίνει ποτέ, σε αντίθεση με την προσθήκη 27 δευτερολέπτων σε διαφορετικές χρονικές στιγμές απ’ το 1972 μέχρι σήμερα.
Σε αυτή την περίπτωση της αφαίρεσης, η χρονομέτρηση της ημέρας θα γίνει ως εξής: 23:59:58 και στην συνέχεια 00:00:00
Όμως, η αφαίρεση ενός δευτερολέπτου, πέρα από πρωτοφανής θα είναι και σχετικά «επικίνδυνη», σύμφωνα με εταιρείες όπως η Meta, που διαχειρίζεται τις social media πλατφόρμες Facebook και Instagram. Και ενώ αυτό το «χαμένο» δευτερόλεπτο δεν είναι πραγματικά τόσο σημαντικό για το κινητό μας, εφαρμογές με «ευαισθησία» στην ακρίβεια του χρόνου, όπως ιατρικός εξοπλισμός, κρατικές βάσεις δεδομένων, έλεγχος εναέριας κυκλοφορίας, συστήματα καθοδήγησης πυραύλων, πυρηνικοί αντιδραστήρες κ.λπ. κινδυνεύουν από «βραχυκύκλωμα» με διάφορες συνέπειες.
Μέχρι η επιστημονική κοινότητα και όσοι εμπλέκονται με το σύστημα καθορισμού και καταμέτρησης του χρόνου, να βρουν τις απαντήσεις που ψάχνουν και να προχωρήσουν σε μία συμφωνία που δεν θα επηρεάσει την ζωή μας, εμείς έχουμε μερικά επιπλέον χιλιοστά του δευτερολέπτου να απολαύσουμε.
Ανοιγόκλεισε τα μάτια σου. Αυτός ο επιπλέον «χρόνος», μόλις πέρασε.
