Ζούμε την περίοδο της συνύπαρξης με τους ιούς, η οποία, σύμφωνα με τα επιστημονικά δεδομένα, διαφαίνεται μακρά. Τις τελευταίες μέρες ξαναθυμηθήκαμε τα μικρόβια, τους μύκητες και την μικροβιακή αντοχή στα αντιβιοτικά, η οποία καραδοκεί πίσω από κάθε χειρουργική επέμβαση ή λοίμωξη και κάθε χρόνο προκαλεί περισσότερους από 700.000 θανάτους σε όλο τον κόσμο.

Ο ΕΟΔΥ προχώρησε σε διευκρινίσεις σχετικά με το παθογόνο Candida auris στα νοσοκομεία, έπειτα από τα σχετικά δημοσιεύματα που είχαν προηγηθεί, επισημαίνοντας ότι η μετάδοση του εν λόγω παθογόνου δεν αποτελεί πρόβλημα Δημόσιας Υγείας στην κοινότητα (εξω-νοσοκομειακό περιβάλλον).

Είναι γεγονός όμως ότι η μικροβιακή αντοχή είναι το σοβαρότερο πρόβλημα της σύγχρονης ιατρικής. Οι ετήσιοι θάνατοι ανθρώπων στον κόσμο εξαιτίας βακτηριακών λοιμώξεων ανθεκτικών στα αντιβιοτικά είναι πια περισσότεροι από εκείνους λόγω HIV/AIDS ή ελονοσίας.

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία που δημοσιεύθηκαν στο ιατρικό περιοδικό «The Lancet», το 2019 πέθαναν άμεσα περίπου 1,27 εκατομμύρια άνθρωποι από ανθεκτικές στα αντιβιοτικά μικροβιακές λοιμώξεις (έναντι 860.000 από HIV/AIDS και 640.000 από ελονοσία), ενώ τέτοιου είδους λοιμώξεις μπορεί να έχουν, επίσης, έμμεσα παίξει ρόλο σε σχεδόν άλλα πέντε εκατομμύρια θανάτους.

Όπως δήλωσε ο καθηγητής Κρις Μάρεϊ του Ινστιτούτου Μετρήσεων και Αξιολόγησης της Υγείας του Πανεπιστημίου της Ουάσινγκτον στο Σιάτλ:

«Τα νέα δεδομένα αποκαλύπτουν την πραγματική κλίμακα της αντιμικροβιακής αντίστασης. Προηγούμενες εκτιμήσεις είχαν προβλέψει 10 εκατομμύρια θανάτους ετησίως λόγω της αντιμικροβιακής αντίστασης έως το 2050, όμως τώρα πια ξέρουμε με βεβαιότητα ότι είμαστε ήδη πολύ πιο κοντά σε αυτόν τον αριθμό από ό,τι νομίζαμε».

Ας δούμε όμως πώς φτάσαμε ως εδώ και πώς μπορούμε να καταπολεμήσουμε την αντιμικροβιακή αντίσταση:

Τα μικρόβια και η ζωή

• Τα μικρόβια κάνουν αποικίες σε κάθε περιβάλλον στη Γη
• >80% της ιστορίας της ζωής ήταν μικροβιακή
• Έχετε περισσότερα βακτηριακά κύτταρα στο σώμα σας απ’ ότι ανθρώπινα
• Τα μικρόβια παίζουν σημαντικό ρόλο για τη βιόσφαιρα
• Τα παθογόνα μικρόβια παγκοσμίως είναι κύρια αιτία θανάτου

Τι είναι οι λοιμώξεις

Λοίμωξη είναι το σύνολο των κλινικών συμπτωμάτων και σημείων που προκύπτουν από την φλεγμονώδη αντίδραση που προκαλούν μικρόβια μέσω της επίδρασης τους (άμεσα ή έμμεσα, μέσω της τοξικότητάς τους), όταν βρεθούν σε ένα σημείο/οργανικό σύστημα του οργανισμού όπου φυσιολογικά δεν υπάρχουν.

Πρέπει να διακρίνεται από τον όρο μόλυνση που σημαίνει παρουσία μικροβίων εκεί που φυσιολογικά δεν υπάρχουν χωρίς να προκαλούν φλεγμονή. Για τους πιο πολλούς ιστούς, ο κρίσιμος αριθμός των μικροβίων για την πρόκληση λοίμωξης είναι 1.000.000 ανά κυβικό χιλιοστό ιστού

Σημαντικά σημεία για την παθογένεια των λοιμώξεων

Η λοίμωξη μπορεί να συμβεί ως αποτέλεσμα εισβολής μικροοργανισμών από το εξωτερικό περιβάλλον (εξωγενής λοίμωξη) ή σαν αποτέλεσμα υπερβολικής ανάπτυξης της φυσιολογικής χλωρίδας του οργανισμού (ενδογενής λοίμωξη). Η λοίμωξη είναι πιθανότερο να συμβεί όταν οι φυσιολογικοί μηχανισμοί άμυνάς μας έχουν κατασταλεί.

Τι είναι τα αντιβιοτικά

Τα αντιβιοτικά είναι φάρμακα τα οποία καταπολεμούν τις λοιμώξεις που προκαλούνται από βακτήρια. Είναι ουσίες οι οποίες καταστρέφουν το μικρόβιο χωρίς να βλάπτουν τον άνθρωπο. Τα αντιβιοτικά είναι είτε φυσικές ουσίες, παράγονται δηλαδή στη φύση συνήθως από μικροοργανισμούς, είτε συνθετικές ουσίες που έχουν παρασκευαστεί στο εργαστήριο.

Η ιστορία των αντιβιοτικών

Ένας μύκητας που μάλλον πρέπει να μπήκε με το ρεύμα αέρα από ανοιχτό παράθυρο όταν ο Φλέμινγκ έλειπε διακοπές το 1928 θα άλλαζε την ιστορία της ιατρικής.

Το όνομα του μύκητα ήταν «Penicillium» γι’ αυτό και ο Φλέμινγκ ονόμασε την ουσία που σκότωσε τους σταφυλόκοκκους «Πενικιλλίνη». Η ουσία απομονώθηκε το 1940 από τον Ερνστ Τσέιν, μέλος μιας ομάδας με επικεφαλής τον Χαουάρντ Γουόλτερ Φλόρεϊ, και το 1943 το πρώτο αντιβιοτικό, η πενικιλλίνη, παρασκευάσθηκε βιομηχανικά.

Ο Φλέμινγκ, ο Τσέιν και ο Φλόρεϊ τιμήθηκαν με βραβείο Νόμπελ το 1945, για τις εργασίες τους πάνω στην πενικιλίνη.

Μετά την πρώτη χρήση των αντιβιοτικών τη δεκαετία του 1940, μειώθηκαν δραματικά οι ασθένειες και οι θάνατοι από λοιμώδεις νόσους. Αν και τα αντιβιοτικά μπορεί να έχουν ωφέλιμα αποτελέσματα, η χρήση τους συνεισφέρει στο πρόβλημα της μικροβιακής αντοχής. 155 αντιβιοτικά ακολούθησαν την ανακάλυψη της πενικιλλίνης, ενώ σήμερα πεθαίνουν ασθενείς από μικρόβια ανθεκτικά σε όλα τα αντιβιοτικά γιατί η παραγωγή των νέων αντιβιοτικών είναι εξαιρετικά φτωχή σε σχέση με τη ραγδαία εξέλιξη της μικροβιακής αντοχής.

Τι είναι η μικροβιακή αντοχή

Η μικροβιακή αντοχή είναι η μη θανάτωση των μικροοργανισμών από τα αντιβιοτικά. Είναι ένα φαινόμενο που εκφράζεται τόσο σε κλινικό (in vivo) όσο και σε εργαστηριακό επίπεδο (in vitro). Σε εργαστηριακό επίπεδο: η αντοχή των μικροοργανισμών στα αντιβιοτικά καθορίζεται σύμφωνα με συγκεκριμένα όρια ευαισθησίας (CLSI, EUCAST) και μεθοδολογία. Σε κλινικό επίπεδο: αποτυχία αντιμικροβιακής θεραπείας

Πώς αναπτύσσεται η μικροβιακή αντοχή;

Η μικροβιακή αντοχή είναι η κατάσταση όπου ο μικροοργανισμός εμφανίζεται ανθεκτικός σε κάποιο ή κάποια αντιβιοτικά του φάσματός του. Τα μικρόβια προσαρμόζονται στις συνθήκες που βιώνουν και επιβιώνουν αναπτύσσοντας μηχανισμούς αντοχής. Η σημαντικότερη κινητήρια δύναμη της εξέλιξης τους είναι η κατανάλωση των αντιβιοτικών.

Η μικροβιακή αντοχή σήμερα

Στις μέρες μας η μικροβιακή αντοχή αποτελεί μία διαχρονική κρίση Δημόσιας Υγείας, τόσο στις αναπτυσσόμενες όσο και στις ανεπτυγμένες χώρες, και βρίσκεται συνεχώς σε εξέλιξη.

Διανύουμε την εποχή της ΠανΑντοχής, αφού σε αρκετές χώρες όπως και στη χώρα μας, ασθενείς εμφανίζουν λοιμώξεις από βακτήρια ανθεκτικά σε όλα σχεδόν τα διαθέσιμα αντιβιοτικά.

Ανθεκτικά βακτήρια στα τελευταία διαθέσιμα αντιβιοτικά για τη θεραπεία απειλητικών για τη ζωή λοιμώξεων, έχουν επιμολύνει το περιβάλλον και τα ζώα και μπορούν να μεταδοθούν στον άνθρωπο μέσω της επαφής ή μέσω της διατροφικής αλυσίδας

Η κινητοποίηση για την αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής είναι παγκόσμια από όλους τους διεθνείς φορείς για την υγεία ενώ παράλληλα από το 2015 υπήρξε πολιτική δέσμευση σε ανώτατο πολιτικό επίπεδο, στη Σύνοδο Κορυφής των 7 ισχυρότερων βιομηχανικών κρατών (G7).

Η αντοχή των μικροβίων στα αντιβιοτικά αποτελεί τη διαχρονικότερη κρίση Δημόσιας Υγείας σε παγκόσμιο επίπεδο.

Ξαναγίνονται τα μικρόβια ευαίσθητα στα αντιβιοτικά;

Ναι, σταματώντας την άσκοπη χρήση των αντιβιοτικών. Τα μικρόβια δεν «απειλούνται» πια από τα αντιβιοτικά και έτσι δεν ξοδεύουν ενέργεια για να διατηρήσουν τους μηχανισμούς αντοχής, που τελικά τους χάνουν! Έτσι τα μικρόβια γίνονται ξανά ευαίσθητα στα αντιβιοτικά.

Τα αντιβιοτικά δεν σκοτώνουν τους ιούς

Θεραπεύουν τις λοιμώξεις που οφείλονται σε μικρόβια, όχι όμως σε ιούς, όπως είναι η γρίπη και τα κρυολογήματα, αφού δεν είναι δραστικά στους ιούς. Τα αντιβιοτικά δεν δρουν στις ιογενείς λοιμώξεις, όπως είναι το κοινό κρυολόγημα ή η γρίπη.

• Το κρυολόγημα = πόνοι στα κόκαλα, στους μυς, συνάχι, πονόλαιμος, πυρετός, κούραση και μάτια που τρέχουν.
• Το κρυολόγημα οφείλεται αποκλειστικά σε ιούς. Υπάρχουν περισσότερα από 200 είδη ιών.
• Κρυολόγημα από Ιούς μπορούμε να πάθουμε:
• Παιδιά: 10-12 φορές κάθε χρόνο
• Ενήλικες: 4-6 φορές κάθε χρόνο

Tο μεγαλύτερο ποσοστό άσκοπης κατανάλωσης αντιβιοτικών αφορά τις λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού παιδιών και ενηλίκων και ιδιαίτερα την οξεία φαρυγγοαμυγδαλίτιδα, η οποία προκαλείται κυρίως από ιούς. Ζητήστε από τον γιατρό σας να κάνει το άμεσο τεστ (Στρεπ-τεστ) για να διαπιστώσει εάν το αίτιο είναι στρεπτόκοκκος ή ιός, ώστε να αποφύγει την άσκοπη συνταγογράφηση αντιβιοτικών.

Μην αγοράζετε από μόνοι σας αντιβιοτικά. Η ιατρική συνταγή δεν δίνεται μόνο για την κάλυψη του κόστους του φαρμάκου. Η κλινική εξέταση του ασθενή από τον ιατρό εξασφαλίζει τη σωστή θεραπεία που πρέπει να λάβει ο ασθενής.

Η ελληνική νομοθεσία απαγορεύει την πώληση των αντιβιοτικών από οποιαδήποτε πηγή χωρίς Ιατρική Συνταγή.

Πηγές: ΕΡΤ από ΕΟΔΥ και The Lancet