Το χταπόδι, από το οποίο θεωρείται ότι μας χωρίζουν περίπου 700 εκατομμύρια χρόνια εξέλιξης, πιστεύεται ότι είναι το πιο ευφυές ασπόνδυλο. Επίσης αμφισβητεί πολλές κοινές πεποιθήσεις μας σχετικά με τη νοημοσύνη των ζώων, επειδή είναι ένα βραχύβιο μοναχικό ων. Και, τέλος, όσο προχωράνε οι επιστημονικές έρευνες τόσο ανακαλύπτουμε ότι ο μηχανισμός του νευρικού του συστήματος για τη νοημοσύνη είναι επίσης εντελώς διαφορετικός από τα τυπικά μοντέλα των θηλαστικών ή των πτηνών.

«Το νευρικό σύστημα του χταποδιού, αντί να έχει ένα κεντρικό νευρικό σύστημα, είναι διασκορπισμένο σε όλο το σώμα του. Τα δύο τρίτα των νευρώνων του δεν βρίσκονται μέσα στον εγκέφαλό του. Οι ερευνητές δεν είναι καν σίγουροι για το πώς μπορεί να λειτουργεί αυτό το σύστημα, αλλά… το πράγμα γίνεται ακόμα πιο ενδιαφέρον. Πολλοί από αυτούς τους νευρώνες μπορούν να επικοινωνούν μεταξύ τους χωρίς να περνούν από τον εγκέφαλο. Ουσιαστικά, το νευρικό σύστημα μέσα στα πλοκάμια του χταποδιού μπορεί να παρακάμψει τον εγκέφαλο και να επικοινωνήσει μεταξύ τους. Με άλλα λόγια, ο εγκέφαλος του χταποδιού δεν έχει καν επίγνωση του τι κάνει το πλοκάμι, κάτι που είναι δύσκολο ακόμη και να φανταστεί κανείς», σημείωσε ο Mihai Andrei στην έκθεση “Octopus arms can make decisions on their own without a brain” που δημοσιεύθηκε στο ZME Science πριν λίγες μέρες.

Επιπλέον, μια πρόσφατη μελέτη διαπίστωσε ότι το σύστημα μνήμης του χταποδιού είναι επίσης διαφορετικό από αυτό που θα περιμέναμε. «Σε αντίθεση με τα τυπικά μοντέλα, το δίκτυο του κάθετου λοβού λειτουργεί με διαμόρφωση feed-forward, σαν μονόδρομος, με πληροφορίες μόνο από τους νευρώνες εισόδου στους νευρώνες εξόδου που ελέγχουν τη συμπεριφορά του χταποδιού».

Η αξιοσημείωτη νοημοσύνη του χταποδιού το καθιστά μοναδικό αντικείμενο για τους θαλάσσιους βιολόγους και τους νευροεπιστήμονες. Η έρευνα αποκάλυψε ότι η εγκεφαλική δύναμη του χταποδιού του επιτρέπει να ξεβιδώνει ένα βάζο ή να πλοηγείται σε έναν λαβύρινθο. Αλλά, όπως πολλά παιδιά, το χταπόδι αναπτύσσει επίσης μια τάση να ξεπερνά τα όρια της τυπικής συμπεριφοράς. Όπως αναφέρει η Kenna Hughes-Castleberry στο Ars Technica, αρκετά ενυδρεία έχουν βρει χταπόδια που απομνημονεύουν προγράμματα φύλαξης για να τρυπώνουν σε κοντινές δεξαμενές για να κλέψουν ψάρια -εν τω μεταξύ, θαλάσσιοι βιολόγοι έχουν ανακαλύψει ότι τα άγρια χταπόδια χτυπάνε ψάρια… χωρίς προφανή λόγο.

Ο Dominic Sivitilli, επιστήμονας συμπεριφοράς του Πανεπιστημίου της Ουάσινγκτον και συν-συγγραφέας της πρώτης προαναφερθείσας εργασίας, ενδιαφέρεται για την έρευνα των χταποδιών επειδή μπορεί να μας βοηθήσει να δοκιμάσουμε τα όρια του πώς θα μπορούσε να επιβιώσει η ζωή αλλού στο σύμπαν. Αλλά η εξωγήινη ζωή δεν είναι σχεδόν το μόνο ερώτημα που θέτει το χταπόδι. Αλλά, αν υποτίθεται ότι το σύμπαν είναι χωρίς νοημοσύνη ή σχεδιασμό, πώς προκύπτουν -όχι μόνο ένα- αλλά τουλάχιστον δύο αρκετά διαφορετικά συστήματα για την ενεργοποίησή του; Ποιες είναι οι πιθανότητες;

Όπως αποδεικνύεται, οι μέδουσες μπορούν να μάθουν και χωρίς εγκέφαλο. Και επί του παρόντος, μαίνεται μια διαμάχη σχετικά με τη νοημοσύνη των φυτών.

Αν είναι “φυσικό” για πολύ διαφορετικές μορφές ζωής να αναπτύσσουν εντελώς διαφορετικά συστήματα νοημοσύνης, τότε μάλλον υπάρχει κάτι που διέπει το σύμπαν μας και οδηγεί κάποιες μορφές ζωής προς τη νοημοσύνη. Δεν μπορεί να είναι απλώς η δαρβινική φυσική επιλογή για επιβίωση, διότι τεράστιος αριθμός άλλων μορφών ζωής μπορεί να επιβιώσει αρκετά καλά με πολύ περιορισμένη νοημοσύνη.

Είναι το ίδιο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε με τα επιχειρήματα για την εξέλιξη της ανθρώπινης συνείδησης. Μας πληροφορούν ότι η ανθρώπινη συνείδηση εξελίχθηκε απλώς για να μπορέσουν τα ανθρωποειδή να κυνηγούν πιο αποτελεσματικά. Αλλά οι αγέλες των λύκων, οι αγέλες των λιονταριών και τα κοπάδια των όρκων δεν χρειάστηκαν ποτέ κάτι παρόμοιο με τον ανθρώπινο τύπο συνείδησης για να κυνηγήσουν αποτελεσματικά. Μια θεωρία της οποίας στόχος είναι να δείξει ότι δεν υπάρχει πραγματικά νοημοσύνη ή συνείδηση στο σύμπαν δεν είναι πολύ καλή στο να εξηγήσει πώς προκύπτει η ύπαρξη αυτών των δύο.

Έχουμε μόλις αρχίσει να μελετάμε σοβαρά το θέμα των διαφορετικών συστημάτων για την ενεργοποίηση της νοημοσύνης. Και είναι πιθανό να υπάρξουν κι άλλες εκπλήξεις στην πορεία.

Πηγή: Mind Matters