Αν έχετε κοιτάξει ποτέ στον καθαρό νυχτερινό ουρανό και έχετε δει τη λάμψη των αστεριών, ξέρετε τι θα πει δέος: η σπάνια εκείνη στιγμή που το χάος εκδηλώνεται στην πιο όμορφή του μορφή. Η κλίμακα του σύμπαντος και η τεράστια ποικιλομορφία των αντικειμένων μέσα σε αυτό δε σταματούν ποτέ να μας προκαλούν έκπληξη.

Φέτος, είδαμε μερικά από αυτά τα ουράνια σώματα σε νέα ανάλυση και με έντονη ζωντάνια. Οι τεχνολογίες αιχμής – ειδικά το διαστημικό τηλεσκόπιο Webb που εκτοξεύτηκε πρόσφατα – έφεραν επανάσταση σε όσα γνωρίζαμε για το σύμπαν και επέτρεψαν στους επιστήμονες να κοιτάξουν πιο πίσω στο χρόνο, στο πιο αχνό φως του σύμπαντος.

Εδώ είναι μερικές από τις πιο εντυπωσιακές εικόνες του διαστήματος που τράβηξαν την προσοχή μας το 2022

Ένας πρωτοαστέρας μέσα στο σκοτεινό σύννεφο L1527

Σε αυτή την εκπληκτική λήψη, το φως διαχέεται σε σχήμα κλεψύδρας από το σκοτεινό σύννεφο L1527, περίπου 460 έτη φωτός από τη Γη. Η ομάδα του τηλεσκοπίου Webb κυκλοφόρησε αυτή τη λήψη τον Νοέμβριο. Στον πυρήνα του σχήματος της κλεψύδρας – που κρύβεται από μια λεπτή οριζόντια γραμμή – βρίσκεται ένας πρωτοαστέρας.

Δύο όψεις του Νεφελώματος του Νότιου Δακτυλίου

Αυτές οι δύο λήψεις του Νεφελώματος του Νότιου Δακτυλίου που λήφθηκαν από το τηλεσκόπιο Webb αποκαλύπτουν πολύ διαφορετικές πτυχές της ίδιας δομής. Το νεφέλωμα είναι περίπου 2.500 ετών και οι επιστήμονες εξέτασαν πρόσφατα τα δεδομένα του Webb για να δημιουργήσουν αυτές τις δύο εικόνες και να αποκρυπτογραφήσουν τις συνθήκες που μπορεί να οδήγησαν σε αυτό το πολύχρωμο, ουράνιο οβάλ.

Στύλοι της Δημιουργίας

Το Webb κατέγραψε μια νέα άποψη (δεξιά) των Πυλώνων της Δημιουργίας, έλικες αερίου και σκόνης στο νεφέλωμα του Αετού που απεικονίστηκαν περίφημα από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble (αριστερά) τη δεκαετία του 1990. Η εικόνα του Webb αποκαλύπτει λεπτομέρειες της δημιουργίας των αστεριών των πυλώνων που δεν έχετε ξαναδεί.

Η μαύρη τρύπα στο κέντρο του γαλαξία μας

Το Event Horizon Collaboration δημιούργησε μια εικόνα της μαύρης τρύπας στο κέντρο του γαλαξία μας φέτος, μιας υπερμεγέθους μαύρης τρύπας που ονομάζεται Τοξότης Α* (προφέρεται Α-άστρο). Ο φωτεινός δακτύλιος γύρω από τη μαύρη τρύπα των 4 εκατομμυρίων ηλιακής μάζας είναι υπερθερμασμένο υλικό.

Δύο πολύ αρχαίοι γαλαξίες

Δύο γαλαξίες που εντοπίστηκαν σε βαθιά πεδία που ελήφθησαν από το τηλεσκόπιο Webb, προκαλούν ιδιαίτερο ενδιαφέρον αφού είναι εξαιρετικά αρχαίοι. Oι γαλαξίες 1 και 2 κάθονται σε μετατοπίσεις ερυθρού 10,5 και 12,5, χρονολογώντας τους μόλις μερικές εκατοντάδες εκατομμύρια χρόνια μετά το Big Bang (έχουν περάσει σχεδόν 14 δισεκατομμύρια χρόνια από την αρχή του σύμπαντος.)

Η Ευρώπη σε κοντινό

Το διαστημόπλοιο Juno της NASA κατέγραψε αυτή την εικόνα του φεγγαριού του Δία, Ευρώπη τον Σεπτέμβριο. Ο ανιχνευτής βρισκόταν περίπου 219 μίλια πάνω από την επιφάνεια του φεγγαριού, καθιστώντας το μια από τις πιο οικεία όψεις που έχουμε δει για το μυστηριώδες φεγγάρι.

Ο νότιος πόλος του Ήλιου

Αν και οι επιστήμονες γνώριζαν ήδη τη φύση του Ήλιου- μια καυτή αέρια σφαίρα – το Solar Orbiter της NASA και της ESA μας δίνει τις καλύτερες εικόνς; που είχαμε δει μέχρι τώρα. To Solar Orbiter έχει βυθιστεί μάλιστα στο στέμμα του Ήλιου, καθιστώντας το το μόνο ανθρώπινο αντικείμενο που κυριολεκτικά αγγίζει ένα αστέρι.

Ο Ποσειδώνας και οι δακτύλιοι του

To Webb (ναι, πάλι) απαθανάτισε μια εικόνα του βαθύ μπλε Ποσειδώνα, τον Σεπτέμβριο. Ναι, αυτό είναι ένα πλάνο του Ποσειδώνα – όχι του Κρόνου, του πλανήτη που συνήθως συνδέεται με τους δακτυλίους. Ο Ποσειδώνας έχει επίσης δακτυλίους, οι οποίοι φαίνονται με δραματική ακρίβεια σε αυτό το υπέρυθρο πλάνο.

Κουιντέτο του Στέφαν

Το κουιντέτο του Στέφαν είναι μια ομάδα πέντε γαλαξιών που εμφανίζονται πολύ κοντά ο ένας στον άλλο στον ουρανό. Οι γαλαξίες είναι στην πραγματικότητα απομακρυσμένοι ο ένας από τον άλλο, αλλά η οπτική μας τους κάνει να μοιάζουν σαν πολύχρωμη πίστα, με τους γαλαξίες να στροβιλίζονται ο ένας γύρω από τον άλλο σαν σε χορευτικό. Αυτή η προβολή του Webb είναι μια σύνθετη εικόνα, συνολικής έκτασης άνω των 150 εκατομμυρίων pixel.

Μια γαλαξιακή επικάλυψη

Το τηλεσκόπιο Hubble απαθανάτισε αυτούς τους δύο σπειροειδείς γαλαξίες σε απόσταση μεγαλύτερη από ένα δισεκατομμύριο έτη φωτός από τη Γη και δίνουν την ψευδαίσθηση ότι συγκρούονται. Στην πραγματικότητα, απλώς επικαλύπτονται οπτικά, κάνοντας το χώρο ανάμεσά τους να φαίνεται πιο γεμάτος από ό,τι στην πραγματικότητα.

Νεφέλωμα Ταραντούλα

Το νεφέλωμα αυτό είναι η πιο ενεργή περιοχή παραγωγής αστέρων στην Τοπική ομάδα γαλαξιών και βρίσκεται στο Μέγα Νέφος του Μαγγελάνου. Το όνομά του προέρχεται από την ομοιότητά του με λαγούμι ταραντούλας (α, τι ωραία εικόνα). Είναι το μεγαλύτερο αστρικό «νηπιαγωγείο» στο λεγόμενο «τοπικό σύμπαν» (περίπου 161.000 έτη φωτός μακριά) και απεικονίστηκε από —για μαντέψτε— το Webb, στις αρχές Σεπτεμβρίου.

Ο Γαλαξίας Φάντασμα

Προσπαθήστε να μην ζαλιστείτε κοιτάζοντας αυτό το πλάνο του Γαλαξία Φάντασμα που φαίνεται σε μήκη κύματος οπτικού και μεσαίου υπέρυθρου. Η φωτογραφία τραβήχτηκε χρησιμοποιώντας δεδομένα τόσο από το Webb όσο και από το Hubble. Ο γαλαξίας απέχει περίπου 32 εκατομμύρια έτη φωτός από τη Γη και διαθέτει σύννεφα αερίου, σκόνης και περιοχές σχηματισμού άστρων.

O Δίας όπως δεν τον έχουμε ξαναδεί

Δεν έχετε δει ποτέ τον Δία όπως καταγράφηκε πρόσφατα από το τηλεοσκόπιο του Webb. Αυτό γιατί αντί για το παραδοσιακό γαλακτοπορτοκαλί (Μοιραράκη ακούει;) χρώμα που θυμίζει μάρμαρο, στη φωτογραφία αυτή βλέπουμε ότι ο μεγαλύτερος πλανήτης του ηλιακού συστήματος έχει στην πραγματικόττα ένα ιριδίζον μπλε χρώμα. Στην εικόνα αχνοφαίνονται επίσης και τα δαχτυλίδια του Δία.

Ο Γαλαξίας Cartwheel

Ο Γαλαξίας Cartwheel («ρόδα» στα αγγλικά) απεικονίστηκε από το Webb μέσα σε μια αναταραχή άλλων πηγών φωτός -κυρίως γαλαξιών- στο μακρινό σύμπαν. Αυτό το κάνει να μοιάζει με πίνακα ακουαρέλας.

Η πρώτη εικόνα του Webb

H πρώτη φωτογραφία του διαστημικού τηλεσκόπιου Webb κυκλοφόρησε τον Ιούλιο και πρόκειται για τη βαθύτερη και ευκρινέστερη υπέρυθρη εικόνα του μακρινού σύμπαντος μέχρι σήμερα. Θα θυμάστε ότι όταν πρωτοβγήκε η φωτογραφία αυτή έγινε ένας μικρός χαμός στα social (επίσης, θα το πω γιατι θα σκάσω – έχω ένα φόρεμα με γκλίτερ που είναι ακριβώς έτσι).

Οι κοσμικοί βράχοι του νεφελώματος της Τρόπιδος

Η συγκεκριμένη εικόνα αποκαλύπτει νεαρά αστρικά φυτώρια και μεμονωμένα αστέρια στο νεφέλωμα της Τρόπιδος (Carina Nebula, στα αγγλικά), τα οποία μέχρι τώρα ήταν αθέατα. Οι νέες εικόνες δείχνουν πώς οι κάμερες του Webb μπορούν να διαπεράσουν την κοσμική σκόνη, ρίχνοντας νέο φως στον τρόπο σχηματισμού των αστέρων. Αντικείμενα που σχετίζονται με τα πρώιμα και σύντομα στάδια σχηματισμού άστρων είναι δύσκολο να παρατηρηθούν, αλλά η εξαιρετική ευαισθησία, η ανάλυση και η ικανότητα απεικόνισης του Webb μπορούν να καταγράψουν αυτά τα φευγαλέα γεγονότα.

Συγκρουόμενοι γαλαξίες

Εδώ βλέπουμε πώς δύο γαλαξίες συνενώνονται για να γίνουν ένας. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία, «η σύγκρουσή τους έχει πυροδοτήσει ένα κύμα σχηματισμού άστρων, γνωστή ως αστρική έκρηξη, δημιουργώντας νέα αστέρια με ρυθμό περισσότερο από είκοσι φορές πιο γρήγορα από αυτόν του γαλαξία μας».

Η ηφαιστειακή δραστηριότητα της Ιούς

Ο δορυφόρος του Δία, η Ιώ, είναι γεμάτος με φωτεινές κηλίδες σε αυτή τη λήψη του Jovian Infrared Auroral Mapper της NASA. Τα φωτεινά σημεία είναι ηφαιστειακά θερμά και τροφοδοτούν το σέλας πάνω από τον Δία. Η ηφαιστειακή της δραστηριότητα χρωματίζει την επιφάνεια της με διάφορες κόκκινες, κίτρινες, λευκές, πράσινες και μαύρες αποχρώσεις. Στην ίδια έντονη δραστηριότητα οφείλεται και το μεγάλο ύψος που έχουν ορισμένα από τα βουνά της που φτάνουν σε ύψος μεγαλύτερο από το όρος Έβερεστ της Γης (αχ, να πάμε μια φορά).

Η καρδιά του Γαλαξία μας

Μια εικόνα μωσαϊκού από το ραδιοτηλεσκόπιο MeerKAT στη Νότια Αφρική αποκάλυψε σχεδόν 1.000 κλώνους σωματιδίων κοσμικής ακτίνας μήκους πολλών ετών φωτός στο κέντρο του Γαλαξία. Αυτές οι διακλαδώσεις ήταν γνωστά για αρκετές δεκαετίες, αλλά οι ερευνητές δεν ήξεραν ότι ήταν τόσα πολλά. Η εικόνα αυτή από την «καρδιά» του Γαλαξία μοιάζει σαν έργο σύγχρονης τέχνης.

Το γηραιότερο αστέρι

Το βελάκι στην εικόνα δείχνει το Earendel, ένα αστέρι ηλικίας 13 δισεκατομμυρίων ετών που βρήκαν οι αστρονόμοι φέτος. Είναι το παλαιότερο αστέρι από όσα γνωρίζουμε μέχρι σήμερα και παρατηρήθηκε από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble. Εντοπίστηκε χάρη στον βαρυτικό φακό, κάτι που θα συνεχίσει να αποκαλύπτει το πρώιμο φως στο σύμπαν. Το Earendel είναι κατά 8.2 δισ. χρόνια γηραιότερο από τον Ήλιο και κατά 3.4 δισ. χρόνια πιο παλιό από τον προηγούμενο παλαιότερο εύρημα του Hubble, τον αστέρα Icarus που βρίσκεται σε απόσταση 9.4 δισ. έτη φωτός.