Η επόμενη πανδημία μπορεί να μην προέλθει από τις νυχτερίδες αλλά από τα βακτήρια και τους ιούς που θα βγουν στην επιφάνεια από το λιώσιμο των πάγων, σύμφωνα με μια νέα έρευνα.

Όπως προέκυψε από την γενετική ανάλυση του εδάφους και των ιζημάτων από τη λίμνη Hazen της Αρκτικής, τη μεγαλύτερη λίμνη γλυκού νερού στον κόσμο, υπάρχει ένας κίνδυνος διάχυσης ενός ιού που μολύνει έναν νέο ξενιστή για πρώτη φορά και ο οποίος μπορεί να είναι κατά πολύ υψηλότερος κοντά σε παγετώνες που λιώνουν, αναφέρει το εκτενές ρεπορτάζ της Guardian.

Τα ευρήματα της μελέτης υποδηλώνουν ότι, καθώς οι παγκόσμιες θερμοκρασίες αυξάνονται λόγω της κλιματικής αλλαγής, γίνεται όλο και πιο πιθανό οι ιοί και τα βακτήρια που έχουν εγκλωβιστεί σε παγετώνες και μόνιμο παγετό, να βγουν στην επιφάνεια ξανά και να μολύνουν την ντόπια πανίδα.

Και αυτό δεν είναι ένα σενάριο επιστημονικής φαντασίας: Για παράδειγμα, το 2016 μια επιδημία άνθρακα στη βόρεια Σιβηρία που σκότωσε ένα παιδί και μόλυνε τουλάχιστον επτά άλλους ανθρώπους, αποδόθηκε σε ένα κύμα καύσωνα που έλιωσε τον μόνιμο πάγο και έφερε στην επιφάνεια ένα μολυσμένο από βακτήρια και ιούς κουφάρι ταράνδου.

Για να κατανοήσουν καλύτερα τον κίνδυνο που ενέχουν οι παγωμένοι ιοί, ο Stéphane Aris-Brosou και οι συνεργάτες του στο Πανεπιστήμιο της Οττάβα στον Καναδά, συνέλεξαν δείγματα εδάφους και ιζημάτων από τη λίμνη Hazen, κοντά στο σημείο όπου εισρέουν μικρές, μεσαίες και μεγάλες ποσότητες νερού από τους τοπικούς παγετώνες.

Στη συνέχεια, ανέλυσαν την αλληλουχία RNA και DNA σε αυτά τα δείγματα για να εντοπίσουν πιθανά ίχνη που ταιριάζουν με εκείνα των γνωστών ιών, καθώς και με πιθανούς ζωικούς, φυτικούς ή μυκητιασικούς ξενιστές, και χρησιμοποίησαν έναν αλγόριθμο που αξιολόγησε την πιθανότητα αυτοί οι ιοί να μολύνουν άσχετες ομάδες οργανισμών.

Η έρευνα, η οποία δημοσιεύθηκε στο «Proceedings of the Royal Society B», έδειξε ότι ο κίνδυνος μετάδοσης των ιών σε νέους ξενιστές ήταν υψηλότερος σε τοποθεσίες κοντά σε περιοχές όπου εισρέουν μεγάλες ποσότητες λιωμένου νερού. Και αυτή είναι μια κατάσταση που γίνεται ολοένα και πιο πιθανή καθώς το κλίμα θερμαίνεται όλο και περισσότερο και οι πάγοι τους πόλους λιώνουν γρηγορότερα.

Η ομάδα δεν ποσοτικοποίησε πόσοι από τους ιούς που εντόπισε ήταν προηγουμένως άγνωστοι -κάτι που σκοπεύει να κάνει τους επόμενους μήνες- ούτε αξιολόγησε αν οι ιοί αυτοί ήταν ικανοί να προκαλέσουν μόλυνση.

Ωστόσο, και άλλες πρόσφατες έρευνες έχουν δείξει ότι άγνωστοι ιοί μπορεί να παραμονεύουν στον πάγο των παγετώνων. Για παράδειγμα ερευνητές του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Οχάιο στις ΗΠΑ, ανακοίνωσαν πέρσι ότι βρήκαν γενετικό υλικό από 33 ιούς – 28 από τους οποίους ήταν νέοι – σε δείγματα πάγου που ελήφθησαν από το οροπέδιο του Θιβέτ στην Κίνα. Με βάση τη θέση τους, οι επιστήμονες εκτίμησαν ότι οι ιοί είναι ηλικίας περίπου 15.000 ετών.

Και το 2014, επιστήμονες του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών της Γαλλίας στην Aix-Marseille κατάφεραν να αναβιώσουν έναν γιγάντιο ιό που απομόνωσαν από τον μόνιμο πάγο της Σιβηρίας, καθιστώντας τον ξανά μολυσματικό για πρώτη φορά μετά από 30.000 χρόνια. Ο συγγραφέας της μελέτης, Jean-Michel Claverie, είχε δηλώσει τότε στο BBC ότι «η σταδιακή αποκάλυψη στρωμάτων πάγου θα μπορούσε να είναι καταστροφική».

Από την άλλη πλευρά, η κλιματική αλλαγή προβλέπεται να μεταβάλει το εύρος των υφιστάμενων ειδών, φέρνοντας ενδεχομένως νέους ξενιστές σε επαφή με αρχαίους ιούς ή βακτήρια.

«Θα οδηγήσει αυτό σε πανδημίες; Δεν γνωρίζουμε απολύτως τίποτα», αναρωτιέται ο Stéphane Aris-Brosou, προσθέτοντας ότι «χρειάζεται επειγόντως να εξερευνήσουμε τους μικροβιακούς κόσμους σε όλο τον πλανήτη μας για να κατανοήσουμε τους κινδύνους σε αυτό το πλαίσιο».

«Δύο πράγματα είναι πολύ ξεκάθαρα πλέον. Πρώτον, ότι η Αρκτική θερμαίνεται με πολύ ταχείς ρυθμούς και οι σημαντικότεροι κίνδυνοι για την ανθρωπότητα προέρχονται από την επιρροή της στο κλίμα μας. Δεύτερον, ότι ασθένειες από αλλού βρίσκουν το δρόμο τους στις ευάλωτες κοινότητες και τα οικοσυστήματα της Αρκτικής», καταλήγει εμφατικά o Arwyn Edwards, διευθυντής του Διεπιστημονικού Κέντρου Περιβαλλοντικής Μικροβιολογίας στο Πανεπιστήμιο Aberystwyth.