Έξι ασυνόδευτα προσφυγόπουλα ζουν στην Ελλάδα και χτίζουν το μέλλον τους. Όμως, μόλις ενηλικιωθούν, η ζωή τους αλλάζει από τη μια μέρα στην άλλη, καθώς χάνουν την υποστήριξη που είχαν ως ανήλικα. Αυτή τη δύσκολη μετάβαση στην ενηλικίωση που αντιμετωπίζουν όχι μόνο έξι, αλλά χιλιάδες ασυνόδευτα παιδιά στην Ελλάδα, πραγματεύεται το ντοκιμαντέρ μικρού μήκους «Ξύπνησα 18». Η ταινία θα παρουσιαστεί για πρώτη φορά στο 28ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας «Νύχτες Πρεμιέρας».

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ειδικής Γραμματείας Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων, την 1η Σεπτεμβρίου 2022 ο εκτιμώμενος αριθμός ασυνόδευτων παιδιών στην Ελλάδα ανερχόταν σε 2.224. Μέχρι το τέλος του 2022 υπολογίζεται ότι θα έχουν ενηλικιωθεί περίπου 1.000 ασυνόδευτα παιδιά.

Στο ντοκιμαντέρ «Ξύπνησα 18», την παραγωγή του οποίου έκανε η μη κυβερνητική οργάνωση «SolidarityNow», έξι αγόρια και κορίτσια που πρόσφατα ενηλικιώθηκαν περιγράφουν τα όνειρα, τις διαψεύσεις, τους φόβους και την ελπίδα τους. «Ο στόχος ήταν να μπορέσουμε να βοηθήσουμε τα ασυνόδευτα παιδιά που ενηλικιώνονται και να επικοινωνήσουμε αυτό το ζήτημα που δεν το γνωρίζει ο κόσμος», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Βέρα Ιόνα Παπαδοπούλου, η οποία υπογράφει το σενάριο και τη σκηνοθεσία.

Ανάμεσα στους συμμετέχοντες είναι ο 18χρονος Μουσταφά από το Αφγανιστάν, ο οποίος ζει δύο χρόνια στην Ελλάδα. Έχει πάρει άσυλο, ωστόσο ελπίζει να πάει στη Γαλλία, όπου ζει ο αδελφός του. Η πρώτη του αίτηση για οικογενειακή επανένωση απορρίφθηκε και περιμένει να λάβει απάντηση στη δεύτερη. Μετά την ενηλικίωσή του αισθάνθηκε ότι δεν έχει καμία υποστήριξη. «Έχω φύγει από τον ξενώνα, δεν έχω μεταφραστή, δικηγόρο, κοινωνικό λειτουργό. Δεν ξέρω τίποτα για τη ζωή στην Ελλάδα. Η ζωή μου έχει σταματήσει», λέει χαρακτηριστικά.

Οι δυσκολίες για τα ασυνόδευτα παιδιά που ενηλικιώνονται είναι ακόμα περισσότερες στις περιπτώσεις που τα αιτήματα ασύλου τους απορρίπτονται και δεν έχουν νομιμοποιητικά έγγραφα. Πριν από δύο μήνες σε σχετική εκδήλωση μη κυβερνητικών οργανώσεων για την παρουσίαση του συγκεκριμένου προβλήματος η υφυπουργός Μετανάστευσης Σοφία Βούλτεψη είχε εκφράσει την πολιτική βούληση να αντιμετωπιστεί άμεσα το κενό στο νομικό καθεστώς των ασυνόδευτων που ενηλικιώνονται.

Ο 19χρονος Μπέντζι από το Ιράν ζει εδώ και τέσσερα χρόνια στην Ελλάδα και έχει λάβει δύο απορριπτικές αποφάσεις ασύλου περιμένοντας απάντηση στην προσφυγή που έχει κάνει. Μιλάει ελληνικά, φοιτά στη Γ’ Λυκείου και έχει πάρει υποτροφία από κολέγιο για να σπουδάσει, ωστόσο φοβάται ότι η υποτροφία θα χαθεί αν δεν πάρει άσυλο. Την ίδια ώρα δεν μπορεί να δουλέψει και αρκείται να προσφέρει εθελοντική εργασία σε οργανώσεις. Το μήνυμα που θέλει να στείλει μέσα από τη συμμετοχή του στο ντοκιμαντέρ είναι ότι «είναι δύσκολη η ζωή για τα ασυνόδευτα παιδιά. Δεν είναι στη χώρα τους, δεν έχουν οικογένεια εδώ. Όλα είναι πολύ δύσκολα».

Χαρακτηριστικό των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι ασυνόδευτοι μετά την ενηλικίωσή τους είναι ότι στην ταινία συμμετείχε και ένας 18χρονος, του οποίου οι αιτήσεις για άσυλο απορρίφθηκαν και σήμερα βρίσκεται υπό κράτηση.

Οι αφηγήσεις των συμμετεχόντων στο ντοκιμαντέρ πλαισιώνονται ηχητικά από τον χτύπο της καρδιάς τους. Όπως εξηγεί ο Θοδωρής Νικολάου, ο οποίος μαζί με τον Νίκο Παλαιολόγο υπογράφει τη διεύθυνση φωτογραφίας, ο ήχος των καρδιακών παλμών προέκυψε κατά τύχη, όταν κάποιο από τα μικρόφωνα επαφής που φορούσαν τα παιδιά μετακινήθηκε και άρχισε να καταγράφει τους χτύπους της καρδιάς τους.

«Όταν έχεις να κάνεις με ευάλωτα παιδιά, προσπαθείς να αφουγκραστείς τις ανάγκες, τα θέλω, τις επιθυμίες τους. Το κυριότερο ήταν να ακούσουμε τα ίδια τα παιδιά, παρά να βάλουμε πρώτα το σενάριο. Πέρα από το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα υπάρχει ένας ενταξιακός χαρακτήρας σε όλο αυτό. Ένιωσαν ότι κάποιος τους ακούει και μπορούν να μιλήσουν για βαθύτερα πράγματα, όπως το άγχος της ενηλικίωσης», προσθέτει ο κ. Νικολάου.

Ανταλλάσσοντας καλές πρακτικές

Το ντοκιμαντέρ δημιουργήθηκε στο πλαίσιο ευρωπαϊκού προγράμματος με τίτλο «Χτίζοντας το μέλλον. Ανταλλάσσοντας καλές πρακτικές μετάβασης των παιδιών μεταναστών στην ενηλικίωση». Στο πρόγραμμα, που ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του 2022, συμμετέχουν πέντε εταίροι: η ειδική γραμματεία Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων του υπουργείου Μετανάστευσης & Ασύλου και η ΜΚΟ SolidarityNow, το Ίδρυμα Cepaim από την Ισπανία, και το ολλανδικό ίδρυμα επιτροπείας ασυνόδευτων ανηλίκων Nidos, υπό το συντονισμό του Συμβουλίου της Ευρώπης. Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης και το Συμβούλιο της Ευρώπης.

Στόχος του έργου είναι η ανταλλαγή καλών πρακτικών και η διατύπωση προτάσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τη βελτίωση της φροντίδας που τα παιδιά μετανάστες και πρόσφυγες λαμβάνουν κατά τη μετάβασή τους στην ενηλικίωση. Το έργο βασίζεται σε τέσσερις πυλώνες που αναγνωρίζονται ως τα κύρια ζητήματα τα οποία αντιμετωπίζουν οι ασυνόδευτοι: ψυχοκοινωνικός αντίκτυπος της μετάβασης στην ενηλικίωση, νομική αρωγή, πρόσβαση στην εκπαίδευση και την αγορά εργασίας και πρόσβαση σε στέγαση.

Σημειώνεται ότι το ντοκιμαντέρ «Ξύπνησα 18» έχει προγραμματιστεί να προβληθεί στις 30 Σεπτεμβρίου στον «Δαναό», στο πλαίσιο του 28ου Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας «Νύχτες Πρεμιέρας».

ΑΠΕ-ΜΠΕ, Μαρία Κουζινοπούλου