Ένα σχέδιο ενός γυμνού Donald Trump, ένα γλυπτό από σάκο του μποξ σε σχήμα γυναικείου κορμού, μια βιτρίνα με γυναικεία παπούτσια για πάρτι που στέκονται περήφανα πάνω σε χαλιά προσευχής. Όλα είναι έργα σύγχρονης τέχνης που έχουν προκαλέσει συζητήσεις και, μερικές φορές, βίαιες αντιδράσεις.
Αυτά τα έργα και δεκάδες άλλα που υπέστησαν κάποιου είδους λογοκρισία έχουν βρει στέγη στην Ισπανία στο Μουσείο Απαγορευμένης Τέχνης της Βαρκελώνης, ή Museu de l’Art Prohibit στα καταλανικά. Η συλλογή με πάνω από 200 έργα, μεταξύ των οποίων και έργα γνωστών δημιουργών όπως ο Αμερικανός φωτογράφος Robert Mapplethorpe και ο Ισπανός Pablo Picasso, έχει σκοπό να προκαλέσει τους επισκέπτες και να θέσει υπό αμφισβήτηση τα όρια που επιβάλλονται στους καλλιτέχνες σε έναν όλο και πιο πολωμένο κόσμο.
Η διευθύντρια Rosa Rodrigo δήλωσε ότι το μουσείο είναι το μοναδικό στον κόσμο που είναι αφιερωμένο αποκλειστικά σε έργα τέχνης που αντιμετωπίζουν αιτήσεις -συχνά επιτυχείς- για την απομάκρυνσή τους από τη δημόσια θέα για ηθικούς, πολιτικούς, θρησκευτικούς, σεξουαλικούς ή εμπορικούς λόγους.
«Το μουσείο δίνει μια ευκαιρία σε έργα τέχνης που, για οποιονδήποτε λόγο, κάποια στιγμή είχαν απαγορευτεί, δεχθεί επίθεση, λογοκρισία ή ακυρωθεί», δήλωσε η Rodrigo στο Associated Press.
Το μουσείο είναι δημιούργημα του Καταλανού συλλέκτη έργων τέχνης Tatxo Benet, ο οποίος κατέχει όλα εκτός από ένα από τα 42 έργα που εκτίθενται αυτή τη στιγμή -και άλλα 200 που βρίσκονται σε αποθήκη. Συγκέντρωνε ήδη σύγχρονη τέχνη όταν άρχισε να συγκεντρώνει «απαγορευμένα» έργα.
Πέντε χρόνια αργότερα, η ιδέα του Benet έγινε το Μουσείο Απαγορευμένης Τέχνης, το οποίο άνοιξε τις πόρτες του τον Οκτώβριο. Από τότε, πάνω από 13.000 άνθρωποι έχουν επισκεφθεί τις γκαλερί του.
Καθώς όλο και περισσότερα έργα δέχονται επιθέσεις, άνθρωποι όπως ο κριτικός τέχνης και επιμελητής Gabriel Luciani λένε ότι η έκθεση είναι απαραίτητη. «Νομίζω ότι είναι επιτακτική ανάγκη να υπάρχει ένα τέτοιο μέρος στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο. Ειδικά σε αυτές τις στιγμές λογοκρισίας που βλέπουμε. Όχι μόνο στις τέχνες, αλλά και σε άλλα πολιτικά πλαίσια», δήλωσε.
Τον Μάρτιο, ένα πολυκατάστημα του Χονγκ Κονγκ κατέβασε ένα ψηφιακό έργο τέχνης που περιείχε κρυφές αναφορές σε φυλακισμένους αντιφρονούντες. Τον ίδιο μήνα, στην άλλη άκρη του κόσμου, ένας διευθυντής σχολείου τσάρτερ στη Φλόριντα αναγκάστηκε να παραιτηθεί μετά από παράπονο ενός γονέα για ένα μάθημα αναγεννησιακής τέχνης που περιελάμβανε το γλυπτό του Δαβίδ του Μιχαήλ Άγγελου.
𝘕𝘖 𝘙𝘐𝘖𝘛𝘌𝘙𝘚, 2023 pic.twitter.com/iNxCgwRHF1
— Patrick Amadon (@patrickamadon) March 17, 2023
Το νέο μουσείο της Βαρκελώνης περιλαμβάνει γνωστά έργα αμφισβήτησης, όπως το “Piss Christ” του Andres Serrano, μια φωτογραφία ενός σταυρού βυθισμένου σε μια δεξαμενή με ούρα του καλλιτέχνη, καθώς και το “X Portfolio” του Mapplethorpe, φωτογραφίες σαδομαζοχισμού που αμφισβητήθηκαν στο δικαστήριο για αισχρότητα.
«Νομίζω ότι η συλλογή θα μπορούσε να είναι ακόμη πιο σοκαριστική», δήλωσε ο Luciani.
Αλλά τα έργα των γυναικών, τα οποία έχουν προκαλέσει την οργή συντηρητικών θρησκευτικών ομάδων ή έχουν κατασταλεί για το φεμινιστικό τους περιεχόμενο, είναι από τα πιο ισχυρά της συλλογής.
To “Silence“, μια εγκατάσταση της Γαλλοαλγερινής καλλιτέχνιδας Zoulikha Bouabdellah, η οποία εμφανίζει 30 ζευγάρια τακούνια στιλέτο πάνω σε ισάριθμα ισλαμικά χαλιά προσευχής, δεσπόζει στο κέντρο ενός δωματίου. Η Bouabdellah συμφώνησε να απομακρυνθεί το έργο της από ένα μουσείο στο Clichy της Γαλλίας, μετά τις επιθέσεις του 2015 στο Παρίσι εναντίον του προσωπικού της σατιρικής εφημερίδας Charlie Hebdo, η οποία είχε δημοσιεύσει σκίτσα του Προφήτη Μωάμεθ.
Η σωματική κακοποίηση των γυναικών αποτυπώνεται από την καλλιτέχνιδα του Καζακστάν Zoya Falkova στο “Evermust”, ένα δερμάτινο γλυπτό του κορμού μιας γυναίκας ως σάκο του μποξ. Ήταν ένα από τα έξι έργα που απομακρύνθηκαν από ένα μουσείο στο Κιργιστάν, όταν μια έκθεση φεμινιστικής τέχνης δέχθηκε πυρά από αξιωματούχους που είπαν ότι αντιβαίνει στις παραδοσιακές αξίες.
Αν και τα περισσότερα έργα είναι του 21ου αιώνα, ο Goya, ο Picasso και ο Klimt έχουν τη θέση τους στις αίθουσες του κομψού μοντερνιστικού αρχοντικού που στεγάζει το μουσείο. Ο Goya αναγκάστηκε να πουλήσει τις εκτυπώσεις του “Los Caprichos” στα τέλη της δεκαετίας του 1790 στο ισπανικό στέμμα όταν φοβήθηκε ότι θα μπορούσαν να βρεθούν υπό τον έλεγχο της Ιεράς Εξέτασης, ενώ ο Picasso είδε τη “Suite 347” των ερωτικών σχεδίων του να εκτίθεται σε ένα ιδιωτικό δωμάτιο στο Παρίσι της δεκαετίας του 1960.
Παρόλο που η λογοκρισία έχει πάρει πολλές μορφές, το μουσείο δείχνει ότι η προσπάθεια να φιμώσουν τους καλλιτέχνες που δημιουργούν προκλητικά έργα είναι ζωντανή και κλωτσάει.
«Η λογοκρισία στην τέχνη υπήρχε πάντα, επειδή οι καλλιτέχνες είναι πάντα πρωτοπόροι και αγγίζουν διαφορετικά θέματα», δήλωσε η Rodrigo. «(Αλλά) είναι αλήθεια ότι τα περισσότερα από τα έργα που εκτίθενται είναι από τα έτη 2010 έως 2020. Σε αυτά τα 10 χρόνια, σε πολλές διαφορετικές περιοχές του κόσμου, νομίζω ότι οι ίδιες οι κοινωνίες έχουν υποστεί μια οπισθοδρόμηση των αξιών, επειδή δεν ήταν απαραίτητα οι κυβερνήσεις που έδρασαν (κατά των έργων τέχνης), αλλά μάλλον ήταν η ίδια η κοινωνία».
Το 2016, η αυστραλιανή καλλιτέχνης Illma Gore δημοσίευσε στο Facebook το ολόσωμο σκίτσο της με τον Trump και ο λογαριασμός της έκλεισε λόγω αισχροκέρδειας και γυμνού. Η Gore πιστεύει ότι το έργο οδήγησε στην επίθεση που δέχθηκε σε δρόμο του Λος Άντζελες.
Μετά από μια σειρά ακυρωμένων εκθέσεων αφού κατηγορήθηκε ότι έκανε ανάρμοστα σεξουαλικά σχόλια σε πιθανά μοντέλα, ο αείμνηστος Αμερικανός ζωγράφος Chuck Close, μετρ του φωτορεαλισμού, έχει ένα αυτοπορτρέτο που εκτίθεται στο Μουσείο Απαγορευμένης Τέχνης.
Τα εμπορικά συμφέροντα έχουν επίσης παίξει ρόλο στη φίμωση της ελεύθερης έκφρασης.
Το βίντεο του Yoshua Okón με μια παχύσαρκη γυναίκα να ξαπλώνει γυμνή σε ένα τραπέζι στα McDonald’s, με τίτλο “Freedom Fries“, απομακρύνθηκε από μια γκαλερί στο Λονδίνο, αφού, σύμφωνα με το μουσείο της Βαρκελώνης, μέλη του διοικητικού συμβουλίου της γκαλερί ανησυχούσαν μήπως βλάψουν τη φήμη της αλυσίδας fast-food.
Το έργο του Ισπανού καλλιτέχνη Charo Corrales “With Flowers for Mary”, το οποίο απεικονίζει την Παναγία να αυνανίζεται, κατακρεουργήθηκε ενώ εκτίθετο στη νότια Ισπανία μετά από μήνυση που κατέθεσαν καθολικές νομικές ομάδες εναντίον του έργου επειδή προσέβαλε θρησκευτικές ευαισθησίες. Τώρα εκτίθεται στη Βαρκελώνη με μια ανοιχτή πληγή στον καμβά.
Η Rodrigo δήλωσε ότι το μουσείο της ελπίζει ότι δεν θα δεχτεί επιθέσεις επειδή οι επισκέπτες θα πρέπει να είναι προετοιμασμένοι να σοκαριστούν. Πιστεύει επίσης ότι με την ομαδοποίηση αυτών των έργων, παράγεται ένα πιο ισορροπημένο αποτέλεσμα. Επιπλέον, πιστεύει ότι ο θεατής θα δείξει σεβασμό και αυτοσυγκράτηση όταν του παραχωρείται η ελευθερία να έρθει σε επαφή με προκλητικά έργα τέχνης.
«Θέλουμε οι επισκέπτες μας να αισθάνονται άνετα, όχι ότι βρίσκονται σε ένα φρούριο», δήλωσε η Rodrigo, «γιατί αν το κάναμε αυτό θα στέλναμε το λάθος μήνυμα».
Πηγή: AP
