Οι συνέπειες της ξηρασίας που πλήττει την Ευρώπη είναι εμφανείς σχεδόν παντού: από την αλλαγή της καθημερινότητας των κατοίκων της μέχρι την όψη των ποταμών.

Η ξηρασία σε μέρη της Γαλλίας έχει φτάσει σε τόσο άσχημα επίπεδα που οι αρχές έχουν απαγορεύσει νέα έργα οικοδόμησης – για τα επόμενα τέσσερα χρόνια. Παρά τη σοβαρή έλλειψη στέγης στη Γαλλία, τα νέα σπίτια απλώς δεν αξίζουν την αποστράγγιση των υδάτινων πόρων που θα προκαλούσε η κατασκευή και οι ενδεχόμενοι νέοι κάτοικοι, λένε εννέα κοινότητες στη νότια Γαλλία.

Είναι μόνο ένα από τα πολλά σημάδια ότι η Ευρώπη στερεύει. «Αυτό που εξετάζουμε είναι κάτι σαν πολυετής ξηρασία», λέει ο Rohini Kumar, του Κέντρου Περιβαλλοντικής Έρευνας Helmholtz στη Γερμανία. Ασυνήθιστα χαμηλές βροχοπτώσεις και χιονοπτώσεις καταγράφηκαν αυτόν τον χειμώνα όχι μόνο στη Γαλλία αλλά και στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Ιρλανδία, την Ελβετία και τμήματα της Ιταλίας και της Γερμανίας. Η τρέχουσα κατάσταση ακολουθεί τις ευρωπαϊκές ξηρασίες του 2018, το 2019, το 2020 και το 2022.

Το περασμένο καλοκαίρι, η ξηρασία που επιδεινώθηκε από τις θερμοκρασίες ρεκόρ  σε όλη την ήπειρο ήταν στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων. Ο ξηρός χειμώνας που ακολούθησε σήμαινε ότι πολλοί υδροφόροι ορίζοντες – η ανώτατη επιφάνεια των στηλών (όγκων) νερού οι οποίες σχηματίζονται όταν τα νερά της βροχής, διαπερνώντας το έδαφος, συγκρατούνται μεταξύ στρωμάτων πετρωμάτων – και επιφανειακές δεξαμενές δεν είχαν την ευκαιρία να ανακάμψουν. Τώρα, το καλοκαίρι που πλησιάζει δημιουργεί ανησυχίες στους ειδικούς ότι μια σοβαρή έλλειψη νερού θα μπορούσε να απειλήσει σε μεγάλο βαθμό, ζωές, τη βιομηχανία και τη βιοποικιλότητα.

Το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο ξηρασίας παρακολουθεί δείκτες ξηρασίας σε ολόκληρη την ήπειρο, συμπεριλαμβανομένων των δορυφορικών μετρήσεων, και υποδηλώνει ότι τεράστιες περιοχές είναι πολύ πιο ξηρές από ό,τι θα έπρεπε. «Ειλικρινά, σε όλη την Κεντρική Ευρώπη, αυτό το ζήτημα, είναι ένα ευρέως διαδεδομένο πρόβλημα», λέει ο Carmelo Cammalleri από το Πολυτεχνείο του Μιλάνου. Εκτιμά ότι οι υδατοδεξαμενές στη Γαλλία και τη βόρεια Ιταλία είναι περίπου 40 με 50 % σε πιο χαμηλά επίπεδα από ό,τι θα έπρεπε. Ο μεγαλύτερος ποταμός στην Ιταλία, ο Πάδος, είναι 60% κάτω από τα κανονικά του επίπεδα. Επιπλέον, στις Άλπεις υπάρχει περίπου το μισό από το χιόνι που θα περίμενε κανείς για αυτήν την εποχή του χρόνου. Αυτό είναι ένα τεράστιο πρόβλημα, επειδή μεγάλο μέρος της Κεντρικής Ευρώπης βασίζεται στο λιωμένο νερό από αυτά τα διάσημα βουνά κάθε άνοιξη. «Οι Άλπεις είναι γνωστές ως οι υδάτινοι πύργοι της Ευρώπης», λέει ο Cammalleri.

Η Γαλλία μόλις βίωσε τον πιο ξηρό χειμώνα της εδώ και 60 χρόνια. Σε ορισμένα μέρη, μπορείτε να βρείτε ακραία παραδείγματα για το πώς έχουν επηρεαστεί οι άνθρωποι. Για παράδειγμα στο χωριό Coucouron στα νότια της χώρας, όπου ένα φορτηγό έπρεπε να παραδίδει πόσιμο νερό έως και 10 φορές την ημέρα από τον Ιούλιο—χωρίς καμία διακοπή κατά τους υποτιθέμενους πιο υγρούς μήνες.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, επίσης, πολλά ποτάμια βρίσκονται σε χαμηλά επίπεδα ρεκόρ. Η στάθμη του Ρήνου, ενός σημαντικού ποταμού που υψώνεται στις Άλπεις και ρέει μέσα από πολλές χώρες προς τη Βόρεια Θάλασσα μειώθηκε σημαντικά πέρυσι, προκαλώντας τεράστιο πρόβλημα στις φορτηγίδες που τον χρησιμοποιούν για τη μεταφορά εμπορευμάτων. Αυτήν τη στιγμή, η στάθμη του ποταμού είναι 1 με 2 μέτρα κάτω από το μέσο όρο για αυτήν την εποχή του χρόνου, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις.

Αυτό που θα συμβεί τους επόμενους μήνες θα έχει πραγματικά σημασία. Οι άφθονες βροχοπτώσεις θα μπορούσαν να διευκολύνουν την κατάσταση και να αποτρέψουν το χειρότερο σενάριο. Αλλά η Ευρώπη χρειάζεται πολλά. Εκατοντάδες εκατομμύρια κυβικά λίτρα βροχής θα έπρεπε να πέσουν σε ολόκληρη την ήπειρο για να καλυφθεί το έλλειμμα. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να έχουμε πιο συχνές από το μέσο όρο βροχοπτώσεις για τη Γαλλία και ορισμένα άλλα μέρη, συμπεριλαμβανομένων περιοχών του Ηνωμένου Βασιλείου. Οι πιθανότητες για κάτι τέτοιο, δυστυχώς, δεν είναι μεγάλες.

Η μετεωρολογική υπηρεσία του Ηνωμένου Βασιλείου, το Met Office, εκτιμά ότι υπάρχει πιθανότητα 10% για πιο πολλές βροχές από το μέσο όρο τους μήνες Μάρτιο, Απρίλιο και Μάιο. Αντίθετα, υπάρχει 30 %  πιθανότητα αυτή η περίοδος να είναι πιο ξηρή από τον μέσο όρο. Το Met Office τονίζει ότι πρόκειται για μια «ευρεία προοπτική» και ενδέχεται να υπάρχουν ακόμα τμήματα με πολύ υγρό καιρό, ακόμη και αν ο καιρός παραμένει ξηρός συνολικά.

Κάθε βροχή που πέφτει πρέπει επίσης να πέφτει με τον σωστό τρόπο και στα σωστά μέρη. «Υπάρχει πάντα αυτή η πιθανότητα ότι αν τα έχουμε όλα σε δύο ημέρες, να αντιμετωπίσουμε πολύ σοβαρές πλημμύρες», λέει ο Cloke. «Αυτό που θέλουμε είναι να δούμε σταθερή, σχετικά ήπια βροχή τους επόμενους μήνες».

Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας είναι το πόσο ζεστό θα είναι αυτό το καλοκαίρι, λέει ο Cammalleri. Τα κύματα καύσωνα αυξάνουν την κατανάλωση νερού και αυξάνουν τους ρυθμούς εξάτμισης. Σημειώνει ότι οι ευρωπαϊκές προβλέψεις δεν υποδηλώνουν ότι οι θερμοκρασίες θα είναι τόσο υψηλές όσο πέρυσι — αν και υπάρχει κάποια αβεβαιότητα και εκεί.

Επειδή οι πιθανότητες ξηρασίας φέτος είναι μη αμελητέες -για να το θέσω ήπια- οι ειδικοί που μίλησαν συνέστησαν να ότι χρειάζεται άμεσα προετοιμασία για να αποτραπούν οι χειρότερες επιπτώσεις ενός ξηρού καλοκαιριού. Ο περιορισμός της χρήσης νερού είναι ένα προφανές αλλά κρίσιμο βήμα. Η Γαλλία δεν είναι το μόνο μέρος όπου ισχύουν περιορισμοί στην κατανάλωση. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η απαγόρευση των λάστιχων που εισήχθη το περασμένο καλοκαίρι παρέμεινε σε ισχύ όλο το χειμώνα στη νοτιοδυτική κομητεία της Κορνουάλης και σε μέρος του γειτονικού Ντέβον. Στην Καταλονία, στη βορειοανατολική Ισπανία, μόλις εισήχθησαν νέοι περιορισμοί στη χρήση του νερού – τα αγροκτήματα πρέπει να μειώσουν την κατανάλωση κατά 40% και η βιομηχανία πρέπει να μειώσει κατά 15%. Επιπλεόν δεν επιτρέπεται πλέον ο καθαρισμός των δρόμων με πόσιμο νερό. Και στην Ελβετία, ορισμένες τοπικές αρχές διανέμουν φυλλάδια ζητώντας από τους κατοίκους να μην σπαταλούν το νερό. «Θα πρέπει να προετοιμαστούμε για το χειρότερο», λέει ο Kumar.

Τα τελευταία χρόνια, διάφορες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελβετίας, προσπάθησαν να προστατεύσουν τις πηγές νερού τους – καλύπτοντας τους παγετώνες και το χιόνι των βουνών με γιγάντια φύλλα που αντανακλούν τον ήλιο. Αυτό μπορεί να είναι αποτελεσματικό σε μικρές περιοχές, αλλά, όσον αφορά τη διασφάλιση των υδάτινων πόρων για πολλά εκατομμύρια ανθρώπους, μπορεί να μην είναι μια βιώσιμη επιλογή, αναφέρει η Manuela Brunner του ETH Ζυρίχης.

Κοιτάζοντας μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, ο Brunner υποστηρίζει ότι παρατηρούμε μια αλλαγή στη συνείδηση σχετικά με την ξηρασία στην Ευρώπη, με την Ελβετία, για παράδειγμα, να βρίσκεται στο κατώφλι της δημιουργίας ενός συστήματος ανίχνευσης και ειδοποίησης ξηρασίας σε όλη τη χώρα. «Αυτό είναι ένα μεγάλο βήμα, από το να μην μιλάμε για προειδοποιήσεις ξηρασίας στο να έχουμε μια εθνική πλατφόρμα προειδοποίησης ξηρασίας», λέει. Η υπηρεσία πρόκειται να λειτουργήσει από το 2025.

Οι χώρες πρέπει επίσης να ελέγξουν τις διαρροές των σωληνώσεων τους – περίπου το ένα τέταρτο του πόσιμου νερού στην Ευρώπη χάνεται με αυτόν τον τρόπο. Υπάρχει περίπτωση όλοι να πίνουμε περισσότερα ανακυκλωμένα λύματα σύντομα. Ερευνητές στη Βαρκελώνη αξιολόγησαν πρόσφατα την ασφάλεια των λυμάτων που συνήθως αντλούνται στη θάλασσα. Σε μελέτη  που δημοσιεύθηκε αυτόν τον μήνα, εξηγούν ότι μόλις υποβληθεί σε χημική επεξεργασία και αραιωθεί, το νερό φαινόταν ασφαλές για ανθρώπινη κατανάλωση. Προτείνουν ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να βοηθήσει στον εφοδιασμό της Βαρκελώνης με νερό κατά τη διάρκεια έντονων ξηρασιών.

Οι μεγάλες αλλαγές είναι αναπόφευκτες, λέει ο Cammalleri: «Η προσαρμογή σε αυτό το είδος ξηρασίας δεν μπορεί πραγματικά να λυθεί με βραχυπρόθεσμη δράση». Και παρόλο που η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή δεν είναι ο μόνος παράγοντας πίσω από τη συνεχιζόμενη ξηρασία της Ευρώπης -η φυσική διακύμανση στα επίπεδα του νερού παίζει επίσης ρόλο- οι ολοένα και υψηλότερες θερμοκρασίες κάθε καλοκαίρι θα επιδεινώσουν την κατάσταση. Η συμβουλή του Brunner σε αυτό το σημείο περικλείεται σε τρεις μόνο λέξεις: «Σταματήστε την κλιματική αλλαγή».

Πηγή: Wired