Κάποιες φορές μια τεχνολογική αλλαγή δε μοιάζει απλώς με πρόοδο, αλλά με ένα είδος συλλογικής στροφής της ανθρωπότητας. Το 2025 φαίνεται πως είναι μια τέτοια στιγμή. Η ηλεκτρική ενέργεια δεν είναι απλώς η “καθαρή” εναλλακτική που επιθυμούσαμε να καθιερωθεί, αλλά το θεμέλιο πάνω στο οποίο χτίζεται ολόκληρη η ψηφιακή και βιομηχανική μετάβαση και στο κέντρο αυτής της μετάβασης βρίσκονται δύο δυνάμεις: η τεχνητή νοημοσύνη και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Το μέλλον της ηλεκτρικής ενέργειας θα είναι μια σύγκρουση τάσεων που εξελίσσονται παράλληλα: Από τη μια η αυξανόμενη ζήτηση από πληθυσμό, βιομηχανία και κλιματισμό, από την άλλη μια βαθιά αναδιάταξη των ενεργειακών πηγών, η οποία αν προχωρήσει αρκετά γρήγορα μπορεί να αποτελέσει το κλειδί για τη μείωση των παγκόσμιων εκπομπών. Ανάμεσά τους σαν καταλύτης στέκεται η τεχνητή νοημοσύνη, η οποία αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο παράγουμε, διανέμουμε και καταναλώνουμε ηλεκτρική ενέργεια, αλλά και τον τρόπο που επιβαρύνουμε το δίκτυο.
Μέσα σε αυτό το περίπλοκο τοπίο υπάρχουν τρεις βασικές αλήθειες που αξίζει να γνωρίζουμε για το μέλλον της ηλεκτρικής ενέργειας. Τρεις τάσεις που θα καθορίσουν όχι μόνο τα δίκτυα, αλλά και την καθημερινότητά μας, την οικονομία, ακόμη και τη γεωπολιτική ισορροπία των επόμενων δεκαετιών.
1. Η ηλεκτρική ενέργεια μπαίνει στην εποχή της εκθετικής ζήτησης
Τα δεδομένα της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας είναι σαφή: μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια, η παγκόσμια ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας θα αυξηθεί κατά περίπου 40%. Η αύξηση αυτή δεν είναι ομοιόμορφη. Η Κίνα θα συνεχίσει να σηκώνει το μεγαλύτερο βάρος, όμως οι αναδυόμενες οικονομίες εκτός Κίνας θα γίνουν ο μεγάλος πρωταγωνιστής της νέας δεκαετίας. Οι προηγμένες οικονομίες (ΗΠΑ, Ευρώπη, Ιαπωνία) έμειναν σχεδόν στάσιμες τα τελευταία χρόνια, αλλά αυτό αλλάζει. Η τεχνητή νοημοσύνη, τα data centers και η νέα ψηφιακή βιομηχανία ενεργοποιούν εκ νέου τη ζήτηση σε περιοχές όπου το ενεργειακό σύστημα είχε μάθει να ζει με σταθερές καταναλώσεις.
Σε αυτή τη νέα πραγματικότητα η ηλεκτρική ενέργεια δεν είναι πια απλώς ένα αγαθό, αλλά υποδομή ανάπτυξης. Όλες οι μεγάλες τεχνολογικές τάσεις, από τα αυτόνομα συστήματα μέχρι τη βιομηχανία 4.0 από τα ηλεκτρικά οχήματα μέχρι τη μηχανική μάθηση στηρίζονται στην υπόθεση ότι η ηλεκτρική ενέργεια θα υπάρχει, θα είναι προσιτή και θα είναι σταθερή.
Παρά τον τεράστιο θόρυβο γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη, τα data centers ευθύνονται για λιγότερο από το 10% της αύξησης της ζήτησης μέχρι το 2035. Οι πραγματικοί “γίγαντες” είναι πιο ταπεινοί: βιομηχανίες, οικιακές συσκευές και ίσως πιο εντυπωσιακό τα κλιματιστικά. Η αύξηση του εισοδήματος σε αναδυόμενες οικονομίες και η άνοδος της θερμοκρασίας προσθέτουν εκατοντάδες γιγαβάτ νέας ζήτησης στο σύστημα.
Η μεγάλη πρόκληση της δεκαετίας δεν είναι η τεχνολογία, αλλά ο θερμαινόμενος πλανήτης.
2. Η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι ο μεγαλύτερος “καταναλωτής”, αλλά είναι ο πιο επικίνδυνος για τα δίκτυα
Παρότι τα data centers δεν αποτελούν τη μεγαλύτερη πηγή νέας ζήτησης, είναι ίσως ο πιο σημαντικός παράγοντας για την πίεση στα τοπικά δίκτυα. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, τα data centers θα αντιστοιχούν στο 50% της αύξησης της ηλεκτρικής ζήτησης έως το 2030. Όχι γιατί η κατανάλωσή τους είναι μεγαλύτερη από άλλους τομείς, αλλά γιατί συγκεντρώνονται σε συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές. Η ενέργεια που χρειάζεται η παγκόσμια βιομηχανία απλώνεται σε χιλιάδες εργοστάσια. Η ενέργεια που χρειάζεται η τεχνητή νοημοσύνη συγκεντρώνεται σε clusters έξω από πόλεις όπως η Ατλάντα, το Ντάλας και η Βόρεια Βιρτζίνια.
Αυτό δημιουργεί μια νέα μορφή ενεργειακής ανισότητας: περιοχές με υπερκορεσμένα δίκτυα, όπου η τοπική ζήτηση εκτοξεύεται και περιοχές με δίκτυα ανεπαρκώς αξιοποιημένα. Το μέλλον της τεχνητής νοημοσύνης δε θα κριθεί μόνο από την υπολογιστική ισχύ, αλλά από τα καλώδια, τους υποσταθμούς και τα μετασχηματιστικά κέντρα που μπορούν ή δεν μπορούν να αντέξουν αυτή τη νέα πίεση.
Το ενδιαφέρον είναι ότι η τεχνητή νοημοσύνη λειτουργεί και ως μέρος της λύσης. Η έξυπνη διαχείριση δικτύων, η πρόβλεψη φορτίου, η βελτιστοποίηση παραγωγής και αποθήκευσης μπορούν να γίνουν πιο αποτελεσματικά χάρη σε συστήματα AI. Η τεχνολογία που επιβαρύνει το δίκτυο είναι ταυτόχρονα η τεχνολογία που μπορεί να το κάνει πιο ευέλικτο από ποτέ.
3. Ο κόσμος αλλάζει ενεργειακό μίγμα
Το πιο ενθαρρυντικό στοιχείο της ενεργειακής μετάβασης είναι ότι οι ανανεώσιμες πηγές βρίσκονται πλέον στην κορυφή. Κατά το πρώτο μισό της χρονιάς, η ηλιακή και η αιολική ενέργεια ξεπέρασαν για πρώτη φορά τον άνθρακα ως η μεγαλύτερη πηγή ηλεκτρισμού παγκοσμίως. Μέχρι το τέλος της δεκαετίας ο άνθρακας πιθανότατα θα έχει φτάσει στο ιστορικό του peak.
Παράλληλα, η πυρηνική ενέργεια μετά από δύο δεκαετίες στασιμότητας ετοιμάζεται για μια νέα φάση ανάπτυξης, με αύξηση κατά ένα τρίτο μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια. Η ηλιακή ενέργεια συνεχίζει να σημειώνει ρυθμούς ανάπτυξης που μοιάζουν εκτός κλίμακας: το 80% της μελλοντικής αύξησης της ζήτησης εντοπίζεται σε περιοχές ιδανικές για ηλιακή παραγωγή.
Οι παγκόσμιες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα αναμένεται και φέτος να χτυπήσουν νέο ρεκόρ. Η μετάβαση προχωρά, αλλά όχι με την ταχύτητα που απαιτεί η κλιματική κρίση. Για κάθε βήμα μπροστά υπάρχει μια νέα αναδυόμενη ζήτηση που τραβάει την κατανάλωση προς τα πάνω.
Η αλήθεια είναι ότι η επόμενη δεκαετία θα είναι το σημείο καμπής: αν καταφέρουμε να επιταχύνουμε τις ανανεώσιμες πηγές, να ενισχύσουμε τα δίκτυα και να ελέγξουμε την τοπική πίεση που δημιουργούν τα data centers, ίσως καταφέρουμε κάτι που μοιάζει σήμερα ακατόρθωτο: έναν πλανήτη που καταναλώνει περισσότερη ενέργεια, αλλά εκπέμπει λιγότερο άνθρακα. Αν αποτύχουμε, τότε το μέλλον της ηλεκτρικής ενέργειας δε θα μοιάζει με πρόοδο, αλλά με αγώνα δρόμου που χάθηκε πριν καν ξεκινήσει.
Το στοίχημα παραμένει ανοιχτό και η δεκαετία που έρχεται θα δείξει αν η τεχνητή νοημοσύνη και οι ανανεώσιμες πηγές θα αποδειχθούν σωτήρες ή επιταχυντές μιας κρίσης που δεν έχουμε την πολυτέλεια να αγνοήσουμε.
*Με στοιχεία από το Technology Review
