Ώρα για το μάθημα της Γλώσσας στο διθέσιο Δημοτικό Σχολείο Λακκώματος στη Σαμοθράκη. Αντί, όμως, να ανοίγουν βιβλία και να «ακονίζονται» μολύβια πάνω στα θρανία, κλείνουν οι κουρτίνες και ανάβει το λαμπάκι του προτζέκτορα. Αντί να στραφεί η προσοχή στον δάσκαλο και στον πίνακα, όλα τα βλέμματα είναι στραμμένα στη φωτεινή προβολή πάνω στον τοίχο.

Το σχολείο μπορεί να είναι απομακρυσμένο από την πολύβουη πρωτεύουσα, ήταν όμως από τα πρώτα που δέχθηκαν να εντάξουν στην εκπαιδευτική διαδικασία τον κινηματογράφο, ως ένα άλλο είδος «βιβλίου» για την παράδοση της διδακτέας ύλης, μέσα από την πλατφόρμα CINEDU (www.cinedu-gfc.gr) του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου (ΕΚΚ), που χρηματοδοτείται μέσω ΕΣΠΑ.

«Η ιδέα της εγγραφής σε μια πλατφόρμα με εκπαιδευτικές ταινίες ήταν αναμφισβήτητα καινοτόμα και πολύ ενδιαφέρουσα και την υποδεχθήκαμε πολύ θερμά και με ενθουσιασμό, σκεπτόμενοι πως το παραμεθόριο σχολείο μας θα έχει τη δυνατότητα να “ταξιδέψει” σε μια κινηματογραφική αίθουσα μέσα από τη σχολική τάξη», ανέφερε εκ μέρους του Συλλόγου Διδασκόντων του σχολείου ο Χρήστος Πόντικας.

Πράγματι, η μόνη επαφή των 16 μαθητών του δημοτικού είναι εκείνη από αυτά που προβάλλονται στη σχολική αίθουσα, ενώ η πλειονότητα δεν έχει επισκεφτεί ποτέ κάποιον κινηματογράφο, παρ’ όλο που έχουν ταξιδέψει σε πόλεις που διαθέτουν.

«Μου αρέσει πολύ όταν κλείνουμε τα φώτα και είναι σκοτεινά και μπορώ να δω πιο καλά την ταινία», σχολίασε ένας από τους μαθητές της Ε’ δημοτικού. «Είναι ένας τρόπος να μάθουμε κάτι περισσότερο. Μου αρέσει και η συζήτηση που γίνεται μετά τις ταινίες με τους συμμαθητές μου», είπε μία μαθήτρια της ΣΤ’ τάξης. Είναι αξιοσημείωτο, δε, ότι οι μαθητές δεν αναγνωρίζουν την προβολή των ταινιών ως ένα ακόμη μάθημα που πρέπει να παρακολουθήσουν.

Μετά την προβολή των ταινιών ακολουθεί πάντα συζήτηση με τους μαθητές για τις εντυπώσεις και τα συναισθήματα που τους άφησε η εκάστοτε ταινία. Εκεί φαίνεται η επιτυχία του προγράμματος, καθώς, η συμμετοχή των παιδιών στη συζήτηση είναι καθολική και ενεργοποιείται η δημιουργικότητα ορισμένων, που μάλιστα δείχνουν την ανάγκη να να εξωτερικεύσουν τα συναισθήματα που τους δημιουργήθηκαν. «Μέσα από την προβολή ταινιών οι μαθητές έχουν την ευκαιρία να ξεφεύγουν από την παραδοσιακή διδασκαλία, αλλά παράλληλα να μαθαίνουν και να προβληματίζονται πάνω σε διάφορα κοινωνικά προβλήματα που θίγονται στις ταινίες», σημείωσε ο κ. Πόντικας. «Ευαισθητοποιούνται και εξωτερικεύουν τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους αβίαστα. Πολλές φορές, μάλιστα, αποτυπώνουν τις ιδέες τους ζωγραφίζοντας σκηνές από τις ταινίες που τους έκαναν εντύπωση», πρόσθεσε. Όπως σημείωσε ο κ. Πόντικας, μέχρι στιγμής από την πιλοτική εφαρμογή του προγράμματος, η χρήση οπτικοακουστικών μέσων πολλές φορές ευνοεί τη μάθηση και την καλλιέργεια της κριτικής σκέψης και της ενσυναίσθησης.

Στην πλατφόρμα CINEDU οι ταινίες είναι κατηγοριοποιημένες ανά εκπαιδευτική βαθμίδα και ανά θεματικό άξονα των προγραμμάτων σπουδών, ενώ συνοδεύονται από εκπαιδευτικό υλικό που μπορεί να αξιοποιηθεί είτε για την προετοιμασία της προβολής, είτε για την ανάπτυξη ενός θέματος μετά από αυτήν. Έτσι, οι ταινίες έχουν συγκεκριμένη στόχευση, με αποτέλεσμα να είναι κατανοητές και να κρατούν το ενδιαφέρον των μαθητών. Επιπλέον, κάθε ταινία συνδέεται με ένα ή περισσότερα μαθήματα του Αναλυτικού Προγράμματος Σπουδών και κάθε εκπαιδευτικός, ανεξαρτήτως αντικειμένου, μπορεί να βρει κάποια ταινία που συνδέεται με το μάθημά του και να τη χρησιμοποιήσει στο πλαίσιο της διδασκαλίας του.

Καινοτομία που φτάνει σε όλη την επικράτεια

Μέχρι στιγμής, περίπου 400 σχολεία σε όλη την επικράτεια (και συνολικά 850 χρήστες) έχουν εγγραφεί στην πλατφόρμα CINEDU. Από τη Δίκαια της Ορεστιάδας στα σύνορα με τη Βουλγαρία ως το Φρυ της Καρπάθου και από την Κάλυμνο, τη Χάλκη και την Αστυπάλαια ως τον ‘Αγιο Ευστράτιο, σχολεία σε ακριτικά και απομακρυσμένα μέρη έχουν «αγκαλιάσει» την νέα αυτή πρωτοβουλία του ΕΚΚ. Για τον κ. Πόντικα, η προσπάθεια για να δοθούν ερεθίσματα στους μαθητές στις παραμεθόριες, δυσπρόσιτες και ακριτικές περιοχές είναι καθημερινή. Για αυτό, τέτοιου είδους πρωτοβουλίες είναι ζωτικής σημασίας, ώστε να μπορέσουν οι μαθητές να «ταξιδέψουν» και να ονειρευτούν πέρα από τα όρια του μικρού χωριού ή νησιού τους και να ενεργοποιήσουν τη δημιουργικότητά τους.

«Καινοτόμες πρακτικές στο σύγχρονο δημόσιο σχολείο είναι ιδιαίτερα σημαντικές για την ψυχολογία μαθητών και εκπαιδευτικών, την ευαισθητοποίησή τους και την αποτύπωση μιας πιο αισιόδοξης ματιάς προς το αύριο. Τα παιδιά διευρύνουν τις εμπειρίες τους, αντλούν ερεθίσματα, μαθαίνουν, δημιουργούν και αισθάνονται ευχάριστα στο χώρο του σχολείου. Διαμορφώνουν χαρακτήρες και νόρμες, ατενίζοντας το μέλλον με μεγαλύτερο ενθουσιασμό, έτοιμα να το κατακτήσουν», σχολίασε.

Η πλατφόρμα CINEDU λειτουργεί φέτος πιλοτικά, με ορίζοντα πλήρους λειτουργίας από τον ερχόμενο Σεπτέμβριο. Μέχρι στιγμής, 22 ταινίες είναι διαθέσιμες, ενώ στο σύνολό τους (τουλάχιστον 92) θα έχουν αναρτηθεί μέχρι το τέλος του τρέχοντος σχολικού έτους.

Το σινεμά ως αλφάβητο για την «αποκρυπτογράφηση» εικόνων

Σε έναν κόσμο εικόνων και συμβόλων, η «τριβή» με τον κινηματογράφο ήδη από τα πρώτα σχολικά χρόνια επιτελεί διττή λειτουργία: Από τη μία, αυτή της εξοικείωσης με τον κινηματογράφο, και ιδιαίτερα και τον ελληνικό, λαμβάνοντας υπ’ όψιν και τον ρόλο του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου ως φορέα προώθησης του ελληνικού σινεμά. Μάλιστα, τουλάχιστον το 10% του συνόλου των ταινιών της πλατφόρμας είναι ελληνικές. Αξίζει να σημειωθεί σε αυτό το σημείο, ότι το 50% των ταινιών είναι ευρωπαϊκής παραγωγής και παράλληλα, το 80% των ταινιών αποτελούν παραγωγές μεταγενέστερες του 2000 και το 30% παραγωγές της τελευταίας πενταετίας.

Από την άλλη μεριά, η δυνατότητα «ανάγνωσης» αυτού που παρακολουθεί ο θεατής. «Σε αυτό το πρόγραμμα, ενώ ο κινηματογράφος χρησιμοποιείται ως εργαλείο για την εκμάθηση ενός άλλου γνωστικού αντικειμένου, τα παιδιά μαθαίνουν τι είναι το σινεμά. Μαθαίνουν να “διαβάζουν” τις εικόνες», σημείωσε , η Γενική Διευθύντρια του Κέντρου, Αθηνά Καρτάλου και πρόσθεσε: «Για μένα, αυτός είναι ο πυρήνας του προγράμματος. Ότι πλέον ο κινηματογράφος αντιμετωπίζεται ως αλφάβητο. Ως κάτι, του οποίου τη χρήση μπορούμε να έχουμε όλοι».

Όπως εξήγησε, το πρόγραμμα έχει να κάνει με την εγγραμματοσύνη σε όλα τα επίπεδα του οπτικού λόγου και είναι ένα πρώτο βήμα ενδυνάμωσης της εκπαιδευτικής κοινότητας σε αυτόν τον τομέα. «Ζούμε σε ένα οπτικό σύμπαν, οπτικών μηνυμάτων πολλαπλών επιπέδων. Επίσης, όλα έχουν συμβολοποιηθεί. Ως θεατές έχουμε τεράστια επιβάρυνση αποκρυπτογράφησης συμβόλων, διαδικασιών και τρόπων, αφηγήσεων και αφηγημάτων. Επίσης, πολύ συχνά υποφέρουμε είτε από τις επιπτώσεις είτε από την αντιμετώπιση του διλήμματος εάν αυτό που βλέπουμε είναι πραγματικό ή fake news. Οπότε, πρέπει να εκπαιδεύσουμε τους θεατές, να καταλαβαίνουν πλήρως τι είναι αυτό που βλέπουν. Αν αυτό αρχίσει με τις ταινίες που έχουμε εδώ (σ.σ. στην πλατφόρμα) -που είναι ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους, animation και ντοκιμαντέρ- θα έχουμε κάνει το πρώτο βήμα», επεσήμανε.

Φυσικά, για να είναι σε θέση οι εκπαιδευτικοί να διδάξουν αυτό το νέο αλφάβητο και να χρησιμοποιήσουν αυτό το νέο εργαλείο διδασκαλίας, έχει προβλεφθεί (μη υποχρεωτική) επιμόρφωση καθώς και η παραγωγή -εκ μέρους του ΕΚΚ- δέκα (10) βίντεο μικρής διάρκειας που θα εισάγουν μαθητές και εκπαιδευτικούς στην τέχνη του κινηματογράφου.

Πέρα από την πολιτική που αποσκοπεί να υπηρετήσει η πλατφόρμα CINEDU και το εκπαιδευτικό πρόγραμμα που τη συνοδεύει, ο άμεσος και βασικός σκοπός είναι να βοηθήσει από τη μία τους εκπαιδευτικούς να έχουν στη «φαρέτρα» τους κάποιες ταινίες αναφοράς για το μάθημά τους και να μπορέσουν να διδάξουν με έναν εναλλακτικό -για την ώρα- τρόπο κάποια από τη διδακτέα ύλη. Από την άλλη, όπως σημείωσε η κ. Καρτάλου, θα βοηθήσει και τους μαθητές «να αντιληφθούν με ένα άλλο κομμάτι των δυνατοτήτων τους, πιο διαισθητικό, πιο καλλιτεχνικό, αντικείμενα που θα μπορούσαν να προσεγγίσουν πιο δύσκολα εάν χρησιμοποιούσαν μονάχα τις δυνάμεις που χρησιμοποιούν καθημερινά στη συναλλαγή τους με τον εκπαιδευτικό μέσα στην τάξη. Όσο για το πόσο εναλλακτική μέθοδος διδασκαλίας είναι η χρήση ταινιών για την εμπέδωση ή παράδοση της ύλης, η κ. Καρτάλου εκτίμησε ότι «μετά από 2 ή 3 χρόνια χρήσης της πλατφόρμας, θα έχει γίνει mainstream».

Μέχρι τώρα, τα περιθώρια μέσα στα οποία θα μπορούσε να κινηθεί ένας εκπαιδευτικός για να εμπλουτίσει τη διδασκαλία ήταν εξαιρετικά στενά. Ακόμα και με την είσοδο των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων που διεύρυνε τις θεματικές της διδασκαλίας, η εύρεση του κατάλληλου υλικού, εγκεκριμένου και από το υπουργείο Παιδείας, παρέμενε βασικό εμπόδιο. Αναζήτηση στο Youtube, «κατέβασμα» από πλατφόρμες, ακόμα και στα dvd κάποιας προσωπικής -και κάπως παλιάς -πλέον- ταινιοθήκης, αποτελούσαν τις διεξόδους των εκπαιδευτικών από την παραδοσιακή διδασκαλία, με «πυξίδα» τη δική τους εμπειρία και αίσθηση της Τέχνης. «Ενώ τώρα, αυτό που παραδίδουμε έχει ελεγχθεί ως μηχανισμός, υπάρχει έλεγχος ποιότητας -κινηματογραφικής, εκπαιδευτικής και τεχνικής, να είναι στις σωστές διαστάσεις και στη σωστή ανάλυση για τους υπολογιστές. Και βέβαια, τα δικαιώματα είναι πληρωμένα», σημείωσε η κ. Καρτάλου.