Ένα από τα πρώτα πράγματα που έκανε το λεγόμενο Τμήμα Κυβερνητικής Αποδοτικότητας (DOGE) του Έλον Μασκ ήταν να πιέσει για ακραίες περικοπές στον κύριο οργανισμό διεθνούς βοήθειας των ΗΠΑ, την Υπηρεσία Διεθνούς Ανάπτυξης των ΗΠΑ (USAID). Ο Μασκ επέμεινε ότι η USAID ήταν υπερβολικά σπάταλη και διεφθαρμένη για να συνεχίσει να υπάρχει, αλλά με τη διάλυσή της, το DOGE έβαλε τέλος σε έργα όπως το Δίκτυο Συστημάτων Έγκαιρης Προειδοποίησης “Λιμών” (Fews Net), μία μακροχρόνια και ευρέως επιτυχημένη πρωτοβουλία ανάλυσης δεδομένων που παρείχε καθοδήγηση για τη διανομή της επισιτιστικής βοήθειας με τον πιο αποδοτικό τρόπο. 

Χωρίς τη χρηματοδότηση της USAID, το πρόγραμμα Fews Net έχει τεθεί εκτός λειτουργίας. Η διεθνής αναπτυξιακή εταιρεία Chemonics, η οποία στελεχώνει μεγάλο μέρος του έργου ανακοίνωσε ότι έχει θέσει σε προσωρινή αργία το 88% του προσωπικού της στις ΗΠΑ. Προς το παρόν αυτό σημαίνει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες ενδέχεται να εισέλθουν σε μια νέα, λιγότερο αποδοτική εποχή επισιτιστικής βοήθειας κάτι που θα μπορούσε να τις καταστήσει πιο ευάλωτες σε μελλοντικές παγκόσμιες κρίσεις. 

Ο στόχος του Fews Net ήταν να αναλύει ένα ευρύ φάσμα μεταβλητών—από καιρικά μοτίβα έως ένοπλες συγκρούσεις—για να προβλέπει που μπορεί να εμφανιστούν “λιμοί” και να κατανέμει τους απαραίτητους πόρους, ώστε να αποτρέψει ή να περιορίσει τις καταστροφές. Οι αναφορές του χρησιμοποιούνταν τόσο εσωτερικά από την USAID όσο και από άλλες κυβερνήσεις, μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς και φορείς παροχής βοήθειας παγκοσμίως. Αν και δεν μπορούσε να αποτρέψει απόλυτα την πείνα ή να εγγυηθεί ότι οι ξένες κυβερνήσεις θα ακολουθήσουν τις συστάσεις του, το πρόγραμμα είχε αποδεδειγμένα σωτήρια αποτελέσματα. Για παράδειγμα το Fews Net έχει πιστωθεί με τη διάσωση έως και ενός εκατομμυρίου ανθρώπων το 2016 όταν προέβλεψε και αντέδρασε έγκαιρα σε έναν λιμό στο Κέρας της Αφρικής. 

«Είμαστε πραγματικά ένας πυλώνας» λέει ο Laouali Ibrahim, πρώην περιφερειακός τεχνικός διευθυντής του Fews Net για τη Δυτική Αφρική, ο οποίος συνταξιοδοτήθηκε πέρυσι. «Αν αποσύρετε το Fews Net, τα συστήματα θα καταρρεύσουν. Η ποιότητα των έγκαιρων προειδοποιήσεων θα μειωθεί δραματικά». 

Η USAID δημιούργησε το Fews Net το 1985 ως απάντηση σε μια σειρά λιμών που έπληξαν την Αιθιοπία και την περιοχή Σαχέλ της Αφρικής. Η σοβαρότητα της ανθρωπιστικής κρίσης τότε προκάλεσε ένα νέο κύμα ενδιαφέροντος για την παροχή βοήθειας. (Θυμάστε το τραγούδι «We Are the World» με τους διάσημους καλλιτέχνες που συγκέντρωσαν χρήματα για αυτόν τον σκοπό;) 

Η σημερινή στάση της κυβέρνησης Τραμπ απέναντι στη διεθνή βοήθεια είναι σαφώς αρνητική, αλλά ο υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο που υπηρετεί προσωρινά ως διαχειριστής της USAID έχει επανειλημμένα τονίσει ότι οι περικοπές του DOGE δεν σημαίνουν το οριστικό τέλος της διεθνούς βοήθειας των ΗΠΑ. Το γραφείο του Ρούμπιο έχει χορηγήσει επείγουσες εξαιρέσεις για να συνεχιστούν «σωτήριες» δραστηριότητες, αλλά πολλές ανθρωπιστικές οργανώσεις αναφέρουν ότι το σύστημα δεν λειτουργεί αποτελεσματικά, προκαλώντας το πάγωμα κρίσιμων προγραμμάτων, όπως η ιατρική βοήθεια για τον HIV. Παρομοίως παρότι αποδεδειγμένα η πρόβλεψη και η ανίχνευση επισιτιστικών κρίσεων μπορούν να σώσουν ζωές το έργο του Fews Net έχει τεθεί σε αναστολή. 

Το Fews Net ξεχώρισε από νωρίς για την τεράστια γκάμα μεταβλητών που ενσωμάτωνε στις αναλύσεις του. Εκτός από τα προφανή σήματα—όπως τα επίπεδα ξηρασίας και τα αποθέματα σιτηρών σε διάφορες χώρες—εξέταζε επίσης και δευτερεύουσες αιτίες. Από τα σμήνη ακρίδων για παράδειγμα μπορεί να υπολογιστούν τυχόν καταστροφικές επιπτώσεις στις καλλιέργειες (ειδικά στην Αφρική) που επιδεινώνουν την επισιτιστική κρίση. Το Fews Net χρησιμοποιούσε δορυφορικές εικόνες για να προβλέψει πού ενδέχεται να εμφανιστούν επιζήμιες αυξήσεις στον πληθυσμό των ακρίδων οδηγώντας σε σμήνη. 

Για να κάνει προβλέψεις, το Fews Net αξιοποιούσε μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης που μπορούσαν να εκτιμήσουν την πιθανότητα πολιτικών συγκρούσεων. Παρακολουθούσε αγορές, εμπόριο και την οικονομική κατάσταση των νοικοκυριών σε τοπικές κοινότητες για να προβλέψει οικονομικά αίτια ενδεχόμενης επισιτιστικής κρίσης. Η ομάδα ανέπτυξε διάφορα προσαρμοσμένα λογισμικά και συνέλεγε δεδομένα από απομακρυσμένους αισθητήρες, δορυφόρους και άλλα συστήματα που παρακολουθούν τη βλάστηση, την παραγωγικότητα των ζώων, την υγεία των καλλιεργειών, τις βροχοπτώσεις, τη θερμοκρασία της επιφάνειας του εδάφους, τη διαπνοή και άλλους περιβαλλοντικούς παράγοντες. Συνεργαζόταν επίσης με άλλους αμερικανικούς κρατικούς οργανισμούς, όπως η NASA, η NOAA (Εθνική Ωκεανική και Ατμοσφαιρική Διοίκηση) και η Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ για να διεξάγει τις αναλύσεις του. Αυτό σημαίνει ότι ενδεχόμενες περικοπές από το DOGE σε αυτούς τους οργανισμούς θα μπορούσαν να επιβαρύνουν περαιτέρω το Fews Net και το έργο του. 

Η αποδυνάμωση του Fews Net «πραγματικά υπονομεύει σοβαρά την ικανότητα της κυβέρνησης των ΗΠΑ να δαπανά αποτελεσματικά τα χρήματα των Αμερικανών φορολογουμένων. Όχι μόνο επηρεάζει την ικανότητά μας να ανταποκριθούμε υπεύθυνα με τους πόρους που παρέχουν οι φορολογούμενοι στην κυβέρνηση των ΗΠΑ, αλλά έχει και μια αλυσιδωτή επίδραση» τονίζει πρώην στέλεχος που αφιέρωσε όλη του την καριέρα σε αυτό το εγχείρημα. Αν και το έργο του παρουσιάζεται συχνά ως εντελώς αλτρουιστικό, «η USAID ιστορικά ήταν πάντα ένα εργαλείο της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής». 

«Η σύνδεση μεταξύ επισιτιστικής ανασφάλειας, εκτοπισμού, δυσαρέσκειας, συγκρούσεων και εθνικής ασφάλειας είναι εξαιρετικά στενή» λέει ο Dave Harden, πρώην βοηθός διαχειριστής της USAID που είχε την επίβλεψη του Fews Net. Μιλώντας για τη ξηρασία στη Συρία κατά τα μέσα έως τα τέλη της δεκαετίας του 2010, η οποία οδήγησε σε μαζικές μετακινήσεις πληθυσμού προς τις συριακές πόλεις, όπου οι αγρότες αντιμετώπισαν τη φτώχεια και τροφοδότησαν ταραχές κατά του καθεστώτος Άσαντ. Ο επακόλουθος εμφύλιος πόλεμος και η βία οδήγησαν σε ακόμη μεγαλύτερες μεταναστευτικές ροές Σύρων προς την Ευρώπη. 

Η ασφάλεια των συνόρων είναι μία από τις κορυφαίες προτεραιότητες της κυβέρνησης Τραμπ, αλλά οι έμμεσες επιπτώσεις της εγκατάλειψης ενός προγράμματος που μετριάζει καταστροφές που οδηγούν σε μαζική μετανάστευση μπορεί να λειτουργήσουν ως μπούμερανγκ ενάντια στις προσπάθειές της να αποτρέψει τη μετανάστευση προς τις Ηνωμένες Πολιτείες. Μεταξύ άλλων περιοχών το Fews Net παρείχε αναφορές για την Κεντρική Αμερική και την Καραϊβική, δύο περιοχές όπου η πείνα και οι αναταραχές ιστορικά έχουν οδηγήσει σε κύματα ανθρώπων που αναζητούν καταφύγιο στις ΗΠΑ. 

Με την κατάργηση ενός προγράμματος που έδινε σε διάφορες αμερικανικές υπηρεσίες έγκαιρη προειδοποίηση για πιθανή αύξηση των προσφύγων λόγω της επισιτιστικής κρίσης η κυβέρνηση Τραμπ ενδέχεται άθελά της να υπονομεύει τον ίδιο της τον στόχο να μειώσει τις παράνομες διασυνοριακές διελεύσεις. Ποιος είναι όμως ο πραγματικός στόχος του Προέδρου γνωρίζοντας πως δε θα έχει άλλη θητεία; Να αλλάξει τον κόσμο, προς ποια κατεύθυνση μόνο ο χρόνος θα δείξει.  

*Με στοιχεία από το Wired.