Σε ένα τηλεοπτικό διάγγελμα εξαιρετικής βαρύτητας, ο Πρόεδρος John F. Kennedy ανακοινώνει στις 22 Οκτωβρίου 1962 ότι τα κατασκοπευτικά αεροπλάνα των ΗΠΑ ανακάλυψαν σοβιετικές βάσεις πυραύλων στην Κούβα. Αυτές οι πυραυλικές βάσεις – υπό κατασκευή αλλά σχεδόν ολοκληρωμένες – φιλοξενούσαν πυραύλους μεσαίου βεληνεκούς, ικανούς να πλήξουν μια σειρά από μεγάλες πόλεις των Ηνωμένων Πολιτειών, συμπεριλαμβανομένης της Ουάσινγκτον.

Ο Kennedy ανακοίνωσε ότι διέταξε ναυτική «καραντίνα» της Κούβας για να εμποδίσει τα σοβιετικά πλοία να μεταφέρουν άλλα επιθετικά όπλα στο νησί και εξήγησε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα ανεχτούν την ύπαρξη των πυραυλικών εγκαταστάσεων που βρίσκονταν επί του παρόντος στη θέση τους. Ο πρόεδρος κατέστησε σαφές ότι η Αμερική δεν θα σταματούσε μέχρι τη στρατιωτική δράση για να τερματίσει αυτό που αποκάλεσε «μυστική, απερίσκεπτη και προκλητική απειλή για την παγκόσμια ειρήνη».

Αυτό που είναι γνωστό ως «η κρίση των πυραύλων της Κούβας» ξεκίνησε στην πραγματικότητα στις 14 Οκτωβρίου 1962 – την ημέρα που το προσωπικό των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών, αναλύοντας τα δεδομένα των κατασκοπευτικών αεροσκαφών U-2, ανακάλυψε ότι οι Σοβιετικοί κατασκεύαζαν εγκαταστάσεις πυραύλων μεσαίου βεληνεκούς στην Κούβα.

Την επόμενη ημέρα, ο πρόεδρος Kennedy συγκάλεσε μυστικά έκτακτη σύσκεψη των ανώτερων στρατιωτικών, πολιτικών και διπλωματικών συμβούλων του για να συζητήσουν τη δυσοίωνη εξέλιξη. Η ομάδα έγινε γνωστή ως ExComm, συντομογραφία των λέξεων Executive Committee (Εκτελεστική Επιτροπή). Αφού απέρριψε μια αεροπορική επιδρομή κατά των πυραυλικών εγκαταστάσεων, η ExComm αποφάσισε μια «ναυτική καραντίνα» και την απαίτηση να διαλυθούν οι βάσεις για να απομακρυνθούν οι πύραυλοι. Τη νύχτα της 22ας Οκτωβρίου, ο Kennedy βγήκε στην εθνική τηλεόραση για να ανακοινώσει την απόφασή του. Κατά τη διάρκεια των επόμενων έξι ημερών, η κρίση κλιμακώθηκε σε οριακό σημείο, καθώς ο κόσμος παραπαίει στο χείλος του πυρηνικού πολέμου μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ μιλάει στους δημοσιογράφους κατά τη διάρκεια τηλεοπτικού διαγγέλματος σχετικά με τον στρατηγικό αποκλεισμό της Κούβας και την προειδοποίησή του προς τη Σοβιετική Ένωση σχετικά με τις πυραυλικές κυρώσεις, κατά τη διάρκεια της κρίσης των πυραύλων της Κούβας, στις 24 Οκτωβρίου 1962 στην Ουάσιγκτον.

Στις 23 Οκτωβρίου άρχισε ο αποκλεισμός της Κούβας, αλλά ο Kennedy αποφάσισε να δώσει στον Σοβιετικό ηγέτη Νικήτα Χρουστσόφ περισσότερο χρόνο για να εξετάσει τη δράση των ΗΠΑ, μεταφέροντας τη γραμμή «καραντίνας» 500 μίλια πίσω. Μέχρι τις 24 Οκτωβρίου, τα σοβιετικά πλοία που κατευθύνονταν προς την Κούβα και ήταν ικανά να μεταφέρουν στρατιωτικά φορτία φάνηκε ότι είχαν επιβραδύνει, αλλάξει ή αντιστρέψει την πορεία τους καθώς πλησίαζαν την «καραντίνα», με εξαίρεση ένα πλοίο – το δεξαμενόπλοιο Bucharest.

Σοβιετικό φορτηγό πλοίο με οκτώ μεταφορείς πυραύλων και πυραύλους καλυμμένους, δεμένους στο κατάστρωμα κατά τη διάρκεια του ταξιδιού της επιστροφής του από την Κούβα στη Σοβιετική Ένωση

Κατόπιν αιτήματος περισσότερων από 40 ανένταχτων εθνών, ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, U. Thant, έστειλε ιδιωτικές εκκλήσεις στον Kennedy και τον Χρουστσόφ, προτρέποντας τις κυβερνήσεις τους να «απέχουν από κάθε ενέργεια που μπορεί να επιδεινώσει την κατάσταση και να επιφέρει τον κίνδυνο πολέμου». Με εντολή του Γενικού Επιτελείου Στρατού, οι στρατιωτικές δυνάμεις των ΗΠΑ πήγαν σε DEFCON 2, τον υψηλότερο στρατιωτικό συναγερμό που είχε επιτευχθεί ποτέ στη μεταπολεμική εποχή, καθώς οι στρατιωτικοί διοικητές προετοιμάζονταν για πόλεμο πλήρους κλίμακας με τη Σοβιετική Ένωση.

Στις 25 Οκτωβρίου, το αεροπλανοφόρο USS Essex και το αντιτορπιλικό USS Gearing επιχείρησαν να αναχαιτίσουν το σοβιετικό δεξαμενόπλοιο Bucharest καθώς περνούσε πάνω από την αμερικανική καραντίνα της Κούβας. Το σοβιετικό πλοίο απέτυχε να συνεργαστεί, αλλά το αμερικανικό Ναυτικό συγκρατήθηκε από τη βίαιη κατάληψη του πλοίου, θεωρώντας απίθανο ότι το δεξαμενόπλοιο μετέφερε επιθετικά όπλα. Στις 26 Οκτωβρίου, ο Kennedy έμαθε ότι οι εργασίες στις πυραυλικές βάσεις προχωρούσαν χωρίς διακοπή και η ExComm εξέτασε το ενδεχόμενο να εγκρίνει την εισβολή των ΗΠΑ στην Κούβα. Την ίδια ημέρα, οι Σοβιετικοί διαβίβασαν μια πρόταση για τον τερματισμό της κρίσης: Οι πυραυλικές βάσεις θα απομακρύνονταν με αντάλλαγμα την υπόσχεση των ΗΠΑ να μην εισβάλουν στην Κούβα.

Ο σοβιετικός πρωθυπουργός Νικήτα Χρουστσόφ, αριστερά, και ο πρόεδρος Τζον Κένεντι, το 1961 (φωτ.: AP)

Την επόμενη ημέρα, ωστόσο, ο Χρουστσόφ ανέβασε τους τόνους, ζητώντας δημοσίως τη διάλυση των αμερικανικών πυραυλικών βάσεων στην Τουρκία υπό την πίεση των σοβιετικών στρατιωτικών διοικητών. Ενώ ο Kennedy και οι σύμβουλοι του για την κρίση συζητούσαν αυτή την επικίνδυνη στροφή των διαπραγματεύσεων, ένα κατασκοπευτικό αεροσκάφος U-2 καταρρίφθηκε πάνω από την Κούβα και ο πιλότος του, ο ταγματάρχης Ρούντολφ Άντερσον, σκοτώθηκε. Προς απογοήτευση του Πενταγώνου, ο Kennedy απαγόρευσε τα στρατιωτικά αντίποινα, εκτός αν πυροβολούνταν και άλλα αεροπλάνα επιτήρησης πάνω από την Κούβα. Για να εκτονωθεί η επιδεινούμενη κρίση, ο Kennedy και οι σύμβουλοί του συμφώνησαν να διαλύσουν τις αμερικανικές πυραυλικές εγκαταστάσεις στην Τουρκία, αλλά σε μεταγενέστερη ημερομηνία, προκειμένου να αποφευχθεί η διαμαρτυρία της Τουρκίας, βασικού μέλους του ΝΑΤΟ.

Στις 28 Οκτωβρίου, ο Χρουστσόφ ανακοίνωσε την πρόθεση της κυβέρνησής του να αποσυναρμολογήσει και να απομακρύνει όλα τα επιθετικά σοβιετικά όπλα στην Κούβα. Με την αναμετάδοση του δημόσιου μηνύματος στο Ράδιο Μόσχα, η ΕΣΣΔ επιβεβαίωσε την προθυμία της να προχωρήσει στη λύση που είχαν προτείνει κρυφά οι Αμερικανοί την προηγούμενη ημέρα. Το απόγευμα, οι Σοβιετικοί τεχνικοί άρχισαν να αποσυναρμολογούν τις πυραυλικές εγκαταστάσεις και ο κόσμος απομακρύνθηκε από το χείλος του πυρηνικού πολέμου.

Κατασκοπευτική φωτογραφία μιας βάσης βαλλιστικών πυραύλων μεσαίου βεληνεκούς στο Σαν Κριστόμπαλ της Κούβας, με ετικέτες που περιγράφουν λεπτομερώς διάφορα τμήματα της βάσης, τον Οκτώβριο του 1962.

Η κρίση των πυραύλων της Κούβας είχε ουσιαστικά τελειώσει. Τον Νοέμβριο, ο Kennedy ακύρωσε τον αποκλεισμό και μέχρι το τέλος του έτους όλοι οι επιθετικοί πύραυλοι είχαν εγκαταλείψει την Κούβα. Λίγο αργότερα, οι Ηνωμένες Πολιτείες απομάκρυναν αθόρυβα τους πυραύλους τους από την Τουρκία.

Η Κρίση των Πυραύλων της Κούβας φαινόταν εκείνη τη στιγμή μια σαφής νίκη για τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά η Κούβα βγήκε από το επεισόδιο με πολύ μεγαλύτερη αίσθηση ασφάλειας. H απομάκρυνση των απαρχαιωμένων πυραύλων Jupiter από την Τουρκία δεν είχε καμία επιζήμια επίδραση στην πυρηνική στρατηγική των ΗΠΑ, αλλά η Κρίση των Πυραύλων της Κούβας έπεισε την ταπεινωμένη ΕΣΣΔ να αρχίσει μια μαζική πυρηνική ανάπτυξη. Στη δεκαετία του 1970, η Σοβιετική Ένωση έφτασε σε πυρηνική ισοτιμία με τις Ηνωμένες Πολιτείες και κατασκεύασε διηπειρωτικούς βαλλιστικούς πυραύλους ικανούς να πλήξουν οποιαδήποτε πόλη των Ηνωμένων Πολιτειών.

Ο πρόεδρος της Κούβας Φιντέλ Κάστρο απαντά στο ναυτικό αποκλεισμό του προέδρου Κένεντι μέσω του κουβανικού ραδιοφώνου και της κουβανικής τηλεόρασης, στις 23 Οκτωβρίου 1962.

Διαδοχικές αμερικανικές κυβερνήσεις τίμησαν τη δέσμευση του Kennedy να μην εισβάλει στην Κούβα και οι σχέσεις με το κομμουνιστικό νησιωτικό κράτος που βρίσκεται μόλις 80 μίλια από τη Φλόριντα παρέμειναν «αγκάθι» στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ για περισσότερα από 50 χρόνια. Το 2015, αξιωματούχοι και των δύο χωρών ανακοίνωσαν την επίσημη εξομάλυνση των σχέσεων μεταξύ των ΗΠΑ και της Κούβας, η οποία περιελάμβανε τη χαλάρωση των ταξιδιωτικών περιορισμών και το άνοιγμα πρεσβειών και διπλωματικών αποστολών και στις δύο χώρες.

Πηγή: This Day In History