Το 2021 σημειώθηκε ανησυχητική αύξηση των εκτελέσεων και των θανατικών ποινών, καθώς ορισμένες από τις χώρες με τις περισσότερες εκτελέσεις στον κόσμο επέστρεψαν στη συνήθη λειτουργία τους και τα δικαστήρια απελευθερώθηκαν από τους περιορισμούς της πανδημίας, ανέφερε η Διεθνής Αμνηστία στην ετήσια έκθεσή της για τη θανατική ποινή.

Τουλάχιστον 579 εκτελέσεις ήταν γνωστό ότι πραγματοποιήθηκαν πέρυσι σε 18 χώρες, αύξηση 20% σε σχέση με το καταγεγραμμένο σύνολο για το 2020. Το Ιράν αντιπροσώπευσε το μεγαλύτερο μέρος αυτής της αύξησης, εκτελώντας τουλάχιστον 314 ανθρώπους (από τουλάχιστον 246 το 2020), το υψηλότερο σύνολο εκτελέσεων από το 2017. Αυτό οφειλόταν εν μέρει στη σημαντική αύξηση των εκτελέσεων που σχετίζονται με τα ναρκωτικά, μια κατάφωρη παραβίαση του διεθνούς δικαίου που απαγορεύει τη χρήση της θανατικής ποινής για εγκλήματα εκτός από εκείνα που αφορούν τη δολοφονία από πρόθεση. Στο μεταξύ, η Σαουδική Αραβία υπερδιπλασίασε τον αριθμό των εκτελέσεών της, μια ζοφερή τάση που συνεχίστηκε το 2022 με την εκτέλεση 81 ανθρώπων σε μία μόνο ημέρα τον Μάρτιο.

«Το Ιράν και η Σαουδική Αραβία, μετά την πτώση του συνολικού αριθμού των εκτελέσεών τους το 2020, αύξησαν και πάλι τη χρήση της θανατικής ποινής πέρυσι, μεταξύ άλλων παραβιάζοντας ξεδιάντροπα τις απαγορεύσεις που έχουν θεσπιστεί βάσει του διεθνούς δικαίου των ανθρώπνων δικαιωμάτων. Η πρόθεσή τους να θέσουν σε λειτουργία τη θανατική ποινή δεν έδειξε επίσης κανένα σημάδι ότι θα κοπάσει τους πρώτους μήνες του 2022», δήλωσε η Agnès Callamard, γενική γραμματέας της Διεθνούς Αμνηστίας.

Καθώς οι περιορισμοί της πανδημίας που καθυστερούσαν προηγουμένως τις δικαστικές διαδικασίες αίρονται σταθερά σε πολλά μέρη του κόσμου, οι δικαστές εξέδωσαν τουλάχιστον 2.052 θανατικές καταδίκες σε 56 χώρες, αύξηση σχεδόν 40% σε σχέση με το 2020, με κλιμακώσεις να παρατηρούνται σε χώρες όπως το Μπαγκλαντές (τουλάχιστον 181, από τουλάχιστον 113), η Ινδία (144, από 77) και το Πακιστάν (τουλάχιστον 129, από τουλάχιστον 49).

Παρά τις οπισθοδρομήσεις αυτές, ο συνολικός αριθμός των καταγεγραμμένων εκτελέσεων το 2021 αποτελεί το δεύτερο χαμηλότερο ποσοστό, μετά το 2020, που έχει καταγράψει η Διεθνής Αμνηστία τουλάχιστον από το 2010.

Όπως και τα προηγούμενα έτη, ο καταγεγραμμένος παγκόσμιος συνολικός αριθμός των θανατικών καταδικών και εκτελέσεων δεν περιλαμβάνει τους χιλιάδες ανθρώπους για τους οποίους η Διεθνής Αμνηστία πιστεύει ότι έχουν καταδικαστεί σε θάνατο και έχουν εκτελεστεί στην Κίνα, καθώς και τον εκτεταμένο αριθμό εκτελέσεων που πιστεύεται ότι έχουν πραγματοποιηθεί στη Βόρεια Κορέα και το Βιετνάμ. Οι μυστικοπαθείς κρατικές πρακτικές και η περιορισμένη πρόσβαση σε πληροφορίες για τις τρεις αυτές χώρες κατέστησαν αδύνατη την ακριβή παρακολούθηση των εκτελέσεων, ενώ για αρκετές άλλες χώρες τα καταγεγραμμένα σύνολα πρέπει να θεωρούνται τα ελάχιστα στοιχεία.

«Η Κίνα, η Βόρεια Κορέα και το Βιετνάμ συνέχισαν να καλύπτουν τη χρήση της θανατικής ποινής πίσω από στρώματα μυστικότητας αλλά, όπως πάντα, τα λίγα που είδαμε προκαλούν μεγάλη ανησυχία», δήλωσε η Agnès Callamard.

Η θανατική ποινή ως εργαλείο κρατικής καταστολής

Το Ιράν διατηρεί υποχρεωτική θανατική ποινή για την κατοχή ορισμένων τύπων και ποσοτήτων ναρκωτικών, με τον αριθμό των εκτελέσεων που καταγράφηκαν για αδικήματα σχετιζόμενα με ναρκωτικά να έχει υπερπενταπλασιαστεί σε 132 το 2021 από 23 το προηγούμενο έτος. Ο γνωστός αριθμός των γυναικών που εκτελέστηκαν αυξήθηκε επίσης από 9 σε 14, ενώ οι ιρανικές αρχές συνέχισαν την αποτρόπαια επίθεσή τους στα δικαιώματα των παιδιών, εκτελώντας 3 άτομα που ήταν κάτω των 18 ετών τη στιγμή του εγκλήματος, κατά παράβαση των υποχρεώσεών τους βάσει του διεθνούς δικαίου.

Εκτός από την αύξηση των εκτελέσεων που παρατηρήθηκε στη Σαουδική Αραβία (65, από 27 το 2020), σημαντικές αυξήσεις σε σχέση με το 2020 παρατηρήθηκαν στη Σομαλία (τουλάχιστον 21, από τουλάχιστον 11), στο Νότιο Σουδάν (τουλάχιστον 9, από τουλάχιστον 2) και στην Υεμένη (τουλάχιστον 14, από τουλάχιστον 5). Η Λευκορωσία (τουλάχιστον 1), η Ιαπωνία (3) και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (τουλάχιστον 1) πραγματοποίησαν επίσης εκτελέσεις, ενώ δεν είχαν πράξει αντιστοίχως το 2020.

Σημαντική αύξηση των θανατικών ποινών σε σύγκριση με το 2020 καταγράφηκε στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (τουλάχιστον 81, από τουλάχιστον 20), την Αίγυπτο (τουλάχιστον 356, από τουλάχιστον 264), το Ιράκ (τουλάχιστον 91, από τουλάχιστον 27), τη Μιανμάρ (τουλάχιστον 86, από τουλάχιστον 1), το Βιετνάμ (τουλάχιστον 119 από τουλάχιστον 54) και την Υεμένη (τουλάχιστον 298, από τουλάχιστον 269).

Σε αρκετές χώρες το 2021, η θανατική ποινή χρησιμοποιήθηκε ως μέσο κρατικής καταστολής κατά μειονοτήτων και διαδηλωτριών/-ών, με τις κυβερνήσεις να αδιαφορούν πλήρως για τις εγγυήσεις και τους περιορισμούς στη θανατική ποινή που θεσπίζονται με βάση το διεθνές δίκαιο και τα διεθνή πρότυπα για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Ανησυχητική αύξηση της χρήσης της θανατικής ποινής υπό στρατιωτικό νόμο καταγράφηκε στη Μιανμάρ, όπου ο στρατός μετέφερε την εξουσία εκδίκασης υποθέσεων πολιτών σε στρατιωτικά δικαστήρια, τα οποία διεξήγαγαν συνοπτικές διαδικασίες χωρίς δικαίωμα έφεσης. Σχεδόν 90 άνθρωποι καταδικάστηκαν αυθαίρετα σε θάνατο, αρκετοί ερήμην, σε μια εκστρατεία που θεωρήθηκε ευρέως στοχευμένη εναντίον διαδηλωτριών/-ών και δημοσιογράφων.

Οι αιγυπτιακές αρχές συνέχισαν να καταφεύγουν σε βασανιστήρια και μαζικές εκτελέσεις, συχνά μετά από άδικες δίκες ενώπιον των δικαστηρίων έκτακτης ανάγκης για την κρατική ασφάλεια, ενώ στο Ιράν, οι θανατικές καταδίκες χρησιμοποιήθηκαν δυσανάλογα εναντίον μελών εθνοτικών μειονοτήτων για ασαφείς κατηγορίες όπως «εχθρότητα κατά του Θεού». Τουλάχιστον το 19% των καταγεγραμμένων εκτελέσεων (61) ήταν μέλη της εθνοτικής μειονότητας Baluchi, που αποτελούν μόνο το 5% περίπου του πληθυσμού του Ιράν.

Στα θύματα του βαθιά λανθασμένου συστήματος απονομής δικαιοσύνης της Σαουδικής Αραβίας περιλαμβάνεται ο Mustafa al-Darwish, ένας νεαρός Σαουδάραβας που ανήκε στη σιιτική μειονότητα και κατηγορήθηκε για συμμετοχή σε βίαιες αντικυβερνητικές διαδηλώσεις. Εκτελέστηκε στις 15 Ιουνίου μετά από κατάφωρα άδικη δίκη που βασίστηκε σε «ομολογία» η οποία αποσπάστηκε με βασανιστήρια.

«Η μειοψηφία των χωρών που εξακολουθούν να διατηρούν τη θανατική ποινή είναι υπό έλεγχο: ένας κόσμος χωρίς κρατικά επικυρωμένες δολοφονίες όχι μόνο δεν είναι αδιανόητος, αλλά είναι και εφικτός, και θα συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε γι’ αυτόν. Θα συνεχίσουμε να αποκαλύπτουμε την εγγενή αυθαιρεσία, τις διακρίσεις και τη σκληρότητα αυτής της ποινής μέχρις ότου καμιά και κανείς να μη μείνει κάτω από τη σκιά της. Είναι καιρός η απόλυτη σκληρή, απάνθρωπη και εξευτελιστική τιμωρία να υπάρχει αποκλειστικά στα βιβλία της ιστορίας», δήλωσε η Agnès Callamard.