«Ένας άνθρωπος χωρίς εχθρούς δεν είναι καν άνθρωπος».
Αυτή η, τόσο μα τόσο ιαπωνική, φράση που λέει ένας ντόπιος αστυνομικός σε έναν «gaijin» (η υποτιμητική έκφραση των Ιαπώνων για τον αλλοδαπό, τον ξένο) που εργάζεται ως δημοσιογράφος στην μεγαλύτερη εφημερίδα της ασιατικής χώρας αποτελεί σχεδόν την νοηματική άγκυρα γύρω από την οποία κινούνται και διαδραματίζονται όλα τα γεγονότα εντός και εκτός των καταστημάτων και των νυχτερινών κλαμπ στις υποφωτισμένες συνοικίες του Τόκιο των τελών της δεκαετίας του ’90.
Τότε που o, τότε 30χρονος, ανερχόμενος αμερικανός δημοσιογράφος Jake Adelstein, έχοντας ως εφόδιο του την λατρεία του για την ιαπωνική κουλτούρα και την άψογη γνώση και χρήση της γλώσσας, κατάφερε να γίνει ο πρώτος «gaijin» στην ιστορία των ιαπωνικών ΜΜΕ που εργάστηκε όχι για το αγγλόφωνο, αλλά για το… γηγενές ρεπορτάζ της μεγαλύτερης ιαπωνικής εφημερίδας, της Meicho Shimbun.
H σειρά «Τokyo Vice» – η οποία στηρίζεται εξολοκλήρου στο αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα «Tokyo Vice: An American Reporter on the Police Beat in Japan» (2009) του Adelstein – είναι ένα βαρύ, αλλά διόλου αργόσυρτο noir αστυνομικό δράμα με πρωταγωνιστές τους Ken Watanabe (των «Inception» και «The Last Samurai») και του φανταστικού Ansel Elgort (των «Baby Driver» και «West Side Story»), ο οποίος μάλιστα έμαθε να μιλάει άπταιστα ιαπωνικά, σαν την μητρική του γλώσσα σχεδόν, προκειμένου να αναλάβει επ’ ώμου τον ρόλο.
Η σειρά του HBO Max που υπογράφει ως παραγωγός ο σπουδαίος Michael Mann, σκηνοθέτης των «Heat» και «Collateral», προβλήθηκε πριν μερικές ημέρες και μόλις ανακοινώθηκε ότι ανανεώθηκε για μια δεύτερη σεζόν.
Ο ίδιος ο Adelstein έπρεπε να κάνει διαρκώς προσωπικές (και δημοσιογραφικές) υπερβάσεις προκειμένου να φτάνει στην πηγή των ρεπορτάζ του, εν μέσω ενός εξαιρετικά εχθρικού, για τον ίδιο, κλίματος – στην σειρά, οι Ιάπωνες παρουσιάζονται ως επιθετικά ρατσιστές, ξενοφοβικοί και σεξιστές απέναντι στις γυναίκες, τις οποίες θεωρούν, ξεκάθαρα, ως κατώτερες των ανδρών.
Ο, σήμερα, 53χρονος, αμερικανός δημοσιογράφος, στο απώτερο σημείο εμπλοκής του στην εγκληματική ζωή του Τόκιο, έπρεπε να συνομιλήσει ο ίδιος με τους αρχηγούς της Γιακούζα, οι οποίοι απειλούσαν ανοικτά την ζωή του, αν τυχόν δημοσιοποιούσε κάποια από τα ρεπορτάζ του.
Και, όπως γνωρίζουμε, η οιαδήποτε εμπλοκή σου με την Γιακούζα, τον μόνον που θα βγάλει χαμένο είναι ο ίδιος σου ο εαυτός.
Όμως ο Adelstein όχι μόνο χαμένος δεν βγήκε απ’ όλο αυτό, αλλά αντιθέτως νικητής: κέρδισε την εκτίμηση και τον σεβασμό φίλων και εχθρών (ειδικά εχθρών), της Γιακούζα αλλά και των συναδέλφων του.
Και πλέον διατηρεί την προσωπική του ιστοσελίδα, μέσω της οποίας ενημερώνει τους αναγνώστες της για την ιαπωνική ζωή, την κουλτούρα, τα μυστικά της Γιακούζα, αλλά τον τρόπο διαχείρισης της δημοσιογραφικής πληροφορίας στην Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου.
«Όταν πρωτοξεκινούσα ως ρεπόρτερ το 1992, ένας βετεράνος ρεπόρτερ στο Yomiuri Shimbun μου έδωσε μερικές πολύτιμες συμβουλές ως προς το πώς να είμαι καλός δημοσιογράφος και συγκεκριμένα να είμαι ένας καλός ερευνητικός δημοσιογράφος. Δεν τις ξέχασα ποτέ, αλλά στα 30 χρόνια που πέρασαν από τότε, οι καιροί άλλαξαν. Και αυτή είναι η πρώτη αναθεώρηση των συμβουλών αυτών -σκεφτείτε την ως την “έκδοση του 2022”, μια δημοσιογραφική ενημέρωση με καθυστέρηση τριών δεκαετιών», γράφει ο ίδιος πρόσφατα στην ιστοσελίδα του.
«Ένα πράγμα που δεν έχει αλλάξει στην Ιαπωνία είναι οι νόμοι που σχετίζονται με τους δημοσίους υπαλλήλους. Οι νόμοι εδώ στην Ιαπωνία βασικά ορίζουν ότι εάν ένας δημόσιος υπάλληλος (αστυνομικός, γραφειοκράτης κ.λπ.) μοιράζεται εμπιστευτικές πληροφορίες με τρίτους, διαπράττει έγκλημα. Μπορούν να απολυθούν ή να διωχθούν ποινικά. Εάν είναι κρατικό μυστικό, μπορεί να καταδικαστούν σε φυλάκιση πέντε ετών ή και περισσότερο. Αυτός είναι ο λόγος που πολλά άρθρα εφημερίδων στην χώρα αφθονούν με “ανώνυμες πηγές” και “ντυμένες” με φράσεις όπως “σύμφωνα με κάποιον κοντά στην έρευνα” ή “κυβερνητικές πηγές”», αναφέρει ο Adelstein, ο οποίος, όπως επισημαίνει, ήταν τυχερός ώστε να πάρει τις βασικές συμβουλές περί ιαπωνικής δημοσιογραφίας από τον άνθρωπο-θρύλο του ερευνητικού ρεπορτάζ, τον Inoue Ansei.
«Το ρεπορτάζ των εφημερίδων δεν είναι πυρηνική φυσική», μου είπε. «Το μοτίβο έχει οριστεί από παλιά. Υπάρχουν όμως οκτώ βασικοί και απαρέγκλιτοι κανόνες προκειμένου να είσαι ένας καλός ρεπόρτερ σε αυτή την πόλη».
- Μην «καίτε» ποτέ τις πηγές σας. Εάν δεν μπορείτε να προστατεύσετε τις πηγές σας, κανείς δεν θα σας εμπιστευτεί. Αυτό είναι το άλφα και το ωμέγα. Πρόδωσε την πηγή σου και προδίδεις τον εαυτό σου. Αν δεν προστατεύεις την πηγή σου, δεν είσαι δημοσιογράφος.
- Ολοκληρώστε την ιστορία ή το ρεπορτάζ σας το συντομότερο δυνατό. Η «ζωή» των ειδήσεων είναι μικρή. Χάστε το παράθυρο της ευκαιρίας αυτής και η ιστορία σας θα έχει πεθάνει πριν καν γεννηθεί.
- Ποτέ μην πιστεύετε κανέναν. Ο κόσμος λέει ψέματα, η αστυνομία λέει ψέματα, ακόμα και οι συνάδελφοί σας δημοσιογράφοι λένε ψέματα. Υποθέστε ότι σας λένε ψέματα και προχωρήστε με προσοχή και σύνεση.
- Πάρτε οποιαδήποτε πληροφορία μπορείτε να πάρετε από οπουδήποτε –οιαδήποτε πληροφορία, μικρή ή μεγάλη, είναι σημαντική. Οι πληροφορίες είναι αυτές που είναι και δεν έχει σημασία ποιος σας τις δίνει ή από πού τις παίρνετε.
- Να θυμάστε τις ιστορίες και τα ρεπορτάζ που γράφετε και να επιμένετε. Είναι κάποιες ιστορίες που ξεχνούν οι άνθρωποι, αλλά που αυτές επιστρέφουν και τους στοιχειώνουν. Αυτό που μπορεί να φαίνεται ασήμαντο σήμερα, μπορεί αργότερα να μετατραπεί σε μια μεγάλη ιστορία ή ένα σπουδαίο ρεπορτάζ. Συνεχίστε να δίνετε προσοχή σε μια εξελισσόμενη έρευνα και δείτε πού θα πάει.
- Επαληθεύστε καλά και επισταμένα τα ρεπορτάζ και τις πηγές σας, ειδικά αν δεν είναι επίσημη ανακοίνωση από τις Αρχές. Εάν μπορείτε να επαληθεύσετε πληροφορίες από τρεις διαφορετικές πηγές, έχετε εξαιρετικά αυξημένες πιθανότητες οι πληροφορίες σας να είναι καλές και αξιόπιστες.
- Γράψτε και συντάξτε τα πάντα σε μια αντίστροφη πυραμίδα. Τα σημαντικά στοιχεία πηγαίνουν προς στην κορυφή, οι ασήμαντες λεπτομέρειες πηγαίνουν προς τα κάτω. Χτίστε το ρεπορτάζ σας με αυτόν τον τρόπο.
- Ποτέ μην βάζετε τις προσωπικές σας απόψεις σε μια ιστορία ή ένα ρεπορτάζ. Ας το κάνει κάποιος άλλος αυτό. Γι’ αυτό υπάρχουν ειδικοί αρθρογράφοι και σχολιαστές. Η αντικειμενικότητα είναι κάτι υποκειμενικό.
«Ένας άνθρωπος χωρίς εχθρούς δεν είναι καν άνθρωπος».
Αυτή η, τόσο μα τόσο ιαπωνική, φράση που λέει ένας ντόπιος αστυνομικός σε έναν «gaijin» (η υποτιμητική έκφραση των Ιαπώνων για τον αλλοδαπό, τον ξένο) που εργάζεται ως δημοσιογράφος στην μεγαλύτερη εφημερίδα της ασιατικής χώρας αποτελεί σχεδόν την νοηματική άγκυρα γύρω από την οποία κινούνται και διαδραματίζονται όλα τα γεγονότα εντός και εκτός των καταστημάτων και των νυχτερινών κλαμπ στις υποφωτισμένες συνοικίες του Τόκιο των τελών της δεκαετίας του ’90.
Τότε που o, τότε 30χρονος, ανερχόμενος αμερικανός δημοσιογράφος Jake Adelstein, έχοντας ως εφόδιο του την λατρεία του για την ιαπωνική κουλτούρα και την άψογη γνώση και χρήση της γλώσσας, κατάφερε να γίνει ο πρώτος «gaijin» στην ιστορία των ιαπωνικών ΜΜΕ που εργάστηκε όχι για το αγγλόφωνο, αλλά για το… γηγενές ρεπορτάζ της μεγαλύτερης ιαπωνικής εφημερίδας, της Meicho Shimbun.
H σειρά «Τokyo Vice» – η οποία στηρίζεται εξολοκλήρου στο αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα «Tokyo Vice: An American Reporter on the Police Beat in Japan» (2009) του Adelstein – είναι ένα βαρύ, αλλά διόλου αργόσυρτο noir αστυνομικό δράμα με πρωταγωνιστές τους Ken Watanabe (των «Inception» και «The Last Samurai») και του φανταστικού Ansel Elgort (των «Baby Driver» και «West Side Story»), ο οποίος μάλιστα έμαθε να μιλάει άπταιστα ιαπωνικά, σαν την μητρική του γλώσσα σχεδόν, προκειμένου να αναλάβει επ’ ώμου τον ρόλο.
Η σειρά του HBO Max που υπογράφει ως παραγωγός ο σπουδαίος Michael Mann, σκηνοθέτης των «Heat» και «Collateral», προβλήθηκε πριν μερικές ημέρες και μόλις ανακοινώθηκε ότι ανανεώθηκε για μια δεύτερη σεζόν.
Ο ίδιος ο Adelstein έπρεπε να κάνει διαρκώς προσωπικές (και δημοσιογραφικές) υπερβάσεις προκειμένου να φτάνει στην πηγή των ρεπορτάζ του, εν μέσω ενός εξαιρετικά εχθρικού, για τον ίδιο, κλίματος – στην σειρά, οι Ιάπωνες παρουσιάζονται ως επιθετικά ρατσιστές, ξενοφοβικοί και σεξιστές απέναντι στις γυναίκες, τις οποίες θεωρούν, ξεκάθαρα, ως κατώτερες των ανδρών.
Ο, σήμερα, 53χρονος, αμερικανός δημοσιογράφος, στο απώτερο σημείο εμπλοκής του στην εγκληματική ζωή του Τόκιο, έπρεπε να συνομιλήσει ο ίδιος με τους αρχηγούς της Γιακούζα, οι οποίοι απειλούσαν ανοικτά την ζωή του, αν τυχόν δημοσιοποιούσε κάποια από τα ρεπορτάζ του.
Και, όπως γνωρίζουμε, η οιαδήποτε εμπλοκή σου με την Γιακούζα, τον μόνον που θα βγάλει χαμένο είναι ο ίδιος σου ο εαυτός.
Όμως ο Adelstein όχι μόνο χαμένος δεν βγήκε απ’ όλο αυτό, αλλά αντιθέτως νικητής: κέρδισε την εκτίμηση και τον σεβασμό φίλων και εχθρών (ειδικά εχθρών), της Γιακούζα αλλά και των συναδέλφων του.
Και πλέον διατηρεί την προσωπική του ιστοσελίδα, μέσω της οποίας ενημερώνει τους αναγνώστες της για την ιαπωνική ζωή, την κουλτούρα, τα μυστικά της Γιακούζα, αλλά τον τρόπο διαχείρισης της δημοσιογραφικής πληροφορίας στην Χώρα του Ανατέλλοντος Ηλίου.
«Όταν πρωτοξεκινούσα ως ρεπόρτερ το 1992, ένας βετεράνος ρεπόρτερ στο Yomiuri Shimbun μου έδωσε μερικές πολύτιμες συμβουλές ως προς το πώς να είμαι καλός δημοσιογράφος και συγκεκριμένα να είμαι ένας καλός ερευνητικός δημοσιογράφος. Δεν τις ξέχασα ποτέ, αλλά στα 30 χρόνια που πέρασαν από τότε, οι καιροί άλλαξαν. Και αυτή είναι η πρώτη αναθεώρηση των συμβουλών αυτών -σκεφτείτε την ως την “έκδοση του 2022”, μια δημοσιογραφική ενημέρωση με καθυστέρηση τριών δεκαετιών», γράφει ο ίδιος πρόσφατα στην ιστοσελίδα του.
«Ένα πράγμα που δεν έχει αλλάξει στην Ιαπωνία είναι οι νόμοι που σχετίζονται με τους δημοσίους υπαλλήλους. Οι νόμοι εδώ στην Ιαπωνία βασικά ορίζουν ότι εάν ένας δημόσιος υπάλληλος (αστυνομικός, γραφειοκράτης κ.λπ.) μοιράζεται εμπιστευτικές πληροφορίες με τρίτους, διαπράττει έγκλημα. Μπορούν να απολυθούν ή να διωχθούν ποινικά. Εάν είναι κρατικό μυστικό, μπορεί να καταδικαστούν σε φυλάκιση πέντε ετών ή και περισσότερο. Αυτός είναι ο λόγος που πολλά άρθρα εφημερίδων στην χώρα αφθονούν με “ανώνυμες πηγές” και “ντυμένες” με φράσεις όπως “σύμφωνα με κάποιον κοντά στην έρευνα” ή “κυβερνητικές πηγές”», αναφέρει ο Adelstein, ο οποίος, όπως επισημαίνει, ήταν τυχερός ώστε να πάρει τις βασικές συμβουλές περί ιαπωνικής δημοσιογραφίας από τον άνθρωπο-θρύλο του ερευνητικού ρεπορτάζ, τον Inoue Ansei.
«Το ρεπορτάζ των εφημερίδων δεν είναι πυρηνική φυσική», μου είπε. «Το μοτίβο έχει οριστεί από παλιά. Υπάρχουν όμως οκτώ βασικοί και απαρέγκλιτοι κανόνες προκειμένου να είσαι ένας καλός ρεπόρτερ σε αυτή την πόλη».
- Μην «καίτε» ποτέ τις πηγές σας. Εάν δεν μπορείτε να προστατεύσετε τις πηγές σας, κανείς δεν θα σας εμπιστευτεί. Αυτό είναι το άλφα και το ωμέγα. Πρόδωσε την πηγή σου και προδίδεις τον εαυτό σου. Αν δεν προστατεύεις την πηγή σου, δεν είσαι δημοσιογράφος.
- Ολοκληρώστε την ιστορία ή το ρεπορτάζ σας το συντομότερο δυνατό. Η «ζωή» των ειδήσεων είναι μικρή. Χάστε το παράθυρο της ευκαιρίας αυτής και η ιστορία σας θα έχει πεθάνει πριν καν γεννηθεί.
- Ποτέ μην πιστεύετε κανέναν. Ο κόσμος λέει ψέματα, η αστυνομία λέει ψέματα, ακόμα και οι συνάδελφοί σας δημοσιογράφοι λένε ψέματα. Υποθέστε ότι σας λένε ψέματα και προχωρήστε με προσοχή και σύνεση.
- Πάρτε οποιαδήποτε πληροφορία μπορείτε να πάρετε από οπουδήποτε –οιαδήποτε πληροφορία, μικρή ή μεγάλη, είναι σημαντική. Οι πληροφορίες είναι αυτές που είναι και δεν έχει σημασία ποιος σας τις δίνει ή από πού τις παίρνετε.
- Να θυμάστε τις ιστορίες και τα ρεπορτάζ που γράφετε και να επιμένετε. Είναι κάποιες ιστορίες που ξεχνούν οι άνθρωποι, αλλά που αυτές επιστρέφουν και τους στοιχειώνουν. Αυτό που μπορεί να φαίνεται ασήμαντο σήμερα, μπορεί αργότερα να μετατραπεί σε μια μεγάλη ιστορία ή ένα σπουδαίο ρεπορτάζ. Συνεχίστε να δίνετε προσοχή σε μια εξελισσόμενη έρευνα και δείτε πού θα πάει.
- Επαληθεύστε καλά και επισταμένα τα ρεπορτάζ και τις πηγές σας, ειδικά αν δεν είναι επίσημη ανακοίνωση από τις Αρχές. Εάν μπορείτε να επαληθεύσετε πληροφορίες από τρεις διαφορετικές πηγές, έχετε εξαιρετικά αυξημένες πιθανότητες οι πληροφορίες σας να είναι καλές και αξιόπιστες.
- Γράψτε και συντάξτε τα πάντα σε μια αντίστροφη πυραμίδα. Τα σημαντικά στοιχεία πηγαίνουν προς στην κορυφή, οι ασήμαντες λεπτομέρειες πηγαίνουν προς τα κάτω. Χτίστε το ρεπορτάζ σας με αυτόν τον τρόπο.
- Ποτέ μην βάζετε τις προσωπικές σας απόψεις σε μια ιστορία ή ένα ρεπορτάζ. Ας το κάνει κάποιος άλλος αυτό. Γι’ αυτό υπάρχουν ειδικοί αρθρογράφοι και σχολιαστές. Η αντικειμενικότητα είναι κάτι υποκειμενικό.
