To Cinobo, με αφορμή το 78ο Φεστιβάλ Καννών που ξεκινάει αυτή την εβδομάδα, παρουσιάζει στην πλατφόρμα του μια συλλογή-γιορτή για το σινεμά.
Η συλλογή 20 Χρυσοί Φοίνικες, συγκεντρώνει είκοσι από τις καλύτερες ταινίες που έχουν τιμηθεί με το σημαντικότερο βραβείο της ιστορικής διοργάνωσης, δηλαδή με τον Χρυσό Φοίνικα. Με ονόματα-θρύλους όπως Φεντερίκο Φελίνι, Φράνσις Φορντ Κόπολα, Τέρενς Μάλικ, Μίκαελ Χάνεκε και Μπονγκ Τζουν Χο να ανήκουν σε αυτά των βραβευμένων, οι Κάννες τίμησαν από αριστουργήματα που επανακαθόρισαν την τέχνη του σινεμά μέχρι τολμηρές αφηγήσεις που συγκλόνισαν κοινό και κριτικούς. Η λίστα περιλαμβάνει ταινίες από διαφορετικές χώρες, κουλτούρες και εποχές, οι οποίες όμως μοιράζονται ένα κοινό στοιχείο: την αναγνώριση της καλλιτεχνικής αρτιότητας και της συναισθηματικής δύναμης.
Η συλλογή 20 Χρυσοί Φοίνικες αποτελεί ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα των σημαντικότερων στιγμών του Φεστιβάλ Καννών, σαν ένα πανόραμα κινηματογραφικής δημιουργίας που εκτείνεται χρονικά και γεωγραφικά και αποτυπώνει τη δυναμική εξέλιξη της κινηματογραφικής τέχνης τις τελευταίες δεκαετίες. Είναι μια συλλογή για ταινίες που μένουν.
Ανάμεσα στις ταινίες, ανακαλύπτουμε ξανά πολυσυζητημένους τίτλους όπως τα Η Ζωή της Αντέλ, Το Τρίγωνο Της Θλίψης, Αγάπη αλλά και τα Παράσιτα, ενώ δεν λείπουν και κλασικά αριστουργήματα που στιγμάτισαν το παγκόσμιο σινεμά, όπως τα Γλυκιά Ζωή και Οι Ομπρέλες του Χερβούργου.
Ας δούμε μερικές από αυτές …
“Η Λευκή Κορδέλα” του Μίκαελ Χάνεκε
Μεταφερόμαστε σε ένα προτεσταντικό χωριό της Γερμανίας το 1913, λίγο πριν την έναρξη του μεγάλου σπαραγμού. Η εξουσία κάθε τύπου στη χειρότερή της μορφή. Κρατούν τα αξιώματα για τους τύπους κι αποσιωπούν καθημερινά εγκλήματα, ικανά να τους κλονίσουν. Από τον γιατρό στον βαρόνο κι από εκεί στα παιδιά, τα αθώα θύματα. Σχέσεις που βασίζονται στον φόβο κι όχι τον σεβασμό. Μία νοητή κορδέλα που περιβάλλει τους ανθρώπους και τους υποχρεώνει να μην μπορούν να αποχωριστούν στιγμή της παρωπίδες τους. Η κλειστή κοινωνία δίνει την ευκαιρία για επιβολή δίχως ουσιαστικό αντίλογο.
Ένα ασφυκτικό περιβάλλον που κυριαρχούν η κακία, η ζήλεια κι η βλακεία με τρόπο υπόγειο. Έρχονται κάποιες ακραίες πράξεις βίας, κάτι σαν μίνι εκδίκηση να ταράξουν τα λιμνάζοντα νερά και την υποτιθέμενη ισορροπία. Ένα σύστημα που καταπιέζει συστηματικά τα παιδιά του και τα οδηγεί στα όρια. “Δεν ξέρω τι ειναι χειρότερο η απουσία σας ή ο γυρισμός σας”; Κυνική κοινωνία που δεν επιδέχεται περιστροφές και ευελιξίες. Η δυστυχία μένει στις οικογένειες των παθόντων κι η ζωή συνεχίζεται. Πού οδηγεί όλο αυτό; Μας το έδειξε ξεκάθαρα η ιστορία.
“Η Γεύση του Κερασιού” του Άμπας Κιαροστάμι
Ο Μπαντί είναι κουρασμένος, απογοητευμένος, λυπημένος. Έχει ζυγίσει τα δεδομένα κι έχει την πάρει την απόφασή του. Για να υλοποιηθεί όμως αυτή πρέπει να βρεθεί αυτός που θα ρίξει την τελευταία φτυαριά. Περιφέρεται με το αυτοκίνητό του. Παρακολουθεί τον κόσμο που ζητάει δουλειά για ένα κομμάτι ψωμί. “Θες εργάτες”; Δεν τον αγγίζει. Αναζητεί τον ιδανικό που θα δουλέψει λίγο και θα πληρωθεί αδρά. Θέση συνοδηγού θα πάρουν κατά σειρά ένας στρατιώτης από το Κουρδιστάν, ένας καθ΄όλα θρησκευόμενος από το Αφγανιστάν (“ήταν θέλημα Θεού να σε χρειαστώ”) κι ένας επιστήμονας από το Αζερμπαϊτζάν. “Σοφία” έναντι παντός τύπου δόγματος.
Θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι ένας αγνωστικιστής που ψάχνει τα όρια της ανθρώπινης ύπαρξης κι υπόστασης. Συχνά μάλιστα στη διαδρομή του διακρίνουμε ένα είδος αυτοπροσωπογραφίας του ίδιου Κιαροστάμι. Το έργο του θα μπορούσαμε να πούμε πως ενέχει έναν λογοτεχνικό χαρακτήρα. Οι επαναλήψεις μοιάζουν με μία δεύτερη ανάγνωση της κατάστασης. Παρ΄ότι μοιάζει φτωχό σε εφέ, κάθε σκηνή του κρύβει δεκάδες συμβολισμούς. Πρόκειται για μία μάχη της ζωής απέναντι στον θάνατο. Η πρώτη σου κλείνει το μάτι μέχρι την τελευταία στιγμή.
“Παράσιτα” του Μπονγκ Τζουν-Χο
Στη Σεούλ των άκρων συγκρούονται και παράλληλα αλληλοτροφοδοτούνται δύο κόσμοι. Η λαμπερή υψηλή τάξη και η κυνική πραγματικότητα του υπογείου. Γέφυρά τους, μονάχα η μόρφωση κι η εργασία. Κι όσο φαινομενικά οι αδύναμοι ανελίσσονται, τόσο βαλτώνουν. Τα παράσιτα αναζητούν μία ευκαιρία, έναν ξενιστή να τους φιλοξενήσει. Έτσι ακριβώς κι οι πρωταγωνιστές μας με κάθε μέσο, με κάθε κόστος, δίχως ηθικούς ενδοιασμούς και διλήμματα. Κι ας μην το αξίζουν και το γνωρίζουν, προσπαθούν να εισχωρήσουν με κωμικοτραγικό τρόπο στην ελίτ κι ονειρεύονται πως κάποια στιγμή θα γίνουν κομμάτι της. Η “μυρωδιά” του ανθρώπου όμως δεν αλλάζει. Από την εξονυχιστική σκιαγράφηση και το καθένα δράμα των ιδανικά σχεδιασμένων χαρακτήρων στην ιδανική μουσική, που παρεμβαίνει κι οδηγεί τον θεατή στις εξελίξεις, ως βασικό μέσο του ξετυλίγματος της πλοκής. Ένα εξαιρετικό παζλ, ένα κομψοτέχνημα, ένας σύγχρονος κήπος της Εδέμ γεμάτος πειρασμούς. Μία πολυεπίπεδη εκδίκηση και ένα μήνυμα για την ματαιότητα και το τέλος του κόσμου μας.
“Κλέφτες Καταστημάτων” του Χιροκάζου Κόρε-Έντα
Επιστρέφοντας από ένα σούπερ μάρκετ με τα κλοπιμαία τους, ο Οσάμου και ο γιος του συναντούν ένα μικρό κορίτσι εγκαταλελειμμένο μέσα στο κρύο. Αρχικά, αποφασίζουν να τη φιλοξενήσουν προσωρινά· όταν όμως καταλαβαίνουν ότι αντιμετωπίζει μεγάλα προβλήματα, θα της δώσουν μια κανονική θέση στο σπίτι τους. Αν και η μεγάλη οικογένεια είναι φτωχή και ίσα ίσα τα βγάζει πέρα με τις δουλειές τους και τις μικροκλοπές, ζουν ευτυχισμένοι όλοι μαζί, ώσπου ένα απρόσμενο γεγονός αποκαλύπτει κρυμμένα μυστικά, θέτοντας σε κίνδυνο τους δεσμούς που τους ενώνουν. Ο τελευταίος Χρυσός Φοίνικας του Φεστιβάλ των Καννών είναι μια ευγενής, ζωογόνος αναθεώρηση του ορισμού της οικογένειας, με τη χαρακτηριστική διεισδυτική ματιά του μεγάλου Ιάπωνα κινηματογραφιστή.
“Το Τρίγωνο της Θλίψης” του Ρούμπεν Έστλουντ
Γιάγια και Καρλ ακολουθούν αντιστρόφως ανάλογη πορεία. Η νεαρή influencer αυξάνει συνεχώς τους ακολούθους της, την απήχησή της και τους λογαριασμούς της. Πλάι της ένα μοντέλο που φθίνει στον χρόνο και περνάει μία εσωτερική υπαρξιακή κρίση. Από την πρώτη σκηνή διακρίνουμε μία έμμεση προοικονομία με την αναφορά (Triangle of Sadness). Γρήγορα το σκηνικό μεταφέρεται σε μία πολυτελή θαλαμηγό (είναι η ανακαινισμένη “Christina O” του Ωνάση). Εκεί το ζευγάρι θα έρθει σε επαφή με κροίσους από ολόκληρο τον κόσμο. Αφού ο δημιουργός μας τους συστήσει με τον δικό του μοναδικό τρόπο, έρχεται η στιγμή της αντίστροφης μέτρησης και την απομυθοποίησής τους.
Δημιουργείται ένα έργο με σαφές ταξικό πρόσημο. Με όπλο τη λεπτή ειρωνεία στηλιτεύεται η ματαιοδοξία των πλουσίων, που νιώθουν ότι αυτός ο κόσμος τους ανήκει. Η ταινία αγγίζει το σήμερα. Ένας Έλληνας, μέλος του πληρώματος, αναφωνεί στο κατάστρωμα πως αυτός κι οι συνεργάτες του υπηρετούν το κεφάλαιο. Γίνονται αναφορές στην οικονομική και την επισιτιστική κρίση πριν αρχίσει ο πόλεμος. Η διορατική ματιά του σκηνοθέτη συνδέει το παρών της αφήγησης (καλοκαίρι 2021) με το δικό μας παρόν. Ο μόνος τρόπος να αλλάξει η ιεραρχία σε παγκόσμια κλίμακα είναι μία ανατροπή.
“Titane” της Ζουλιά Ντικουρνό
Ένα τροχαίο ατύχημα που παραλίγο να εξελιχθεί σε δυστύχημα. Ακολουθούν σκληρές εικόνες. Σε κλάσματα δευτερολέπτου στο χειρουργείο. Από εκεί στην παιδική ηλικία να ακούγεται ένα “Titane” και προσπερνώντας τη διαδικασία μίας επώδυνης ενηλικίωσης (εκεί είχε κεντράρει το Raw) ουσιαστικά γνωρίζουμε την Αλεξιά ως χορεύτρια-στρίπερ όταν πια φτάνει στα τριάντα. Το πρώτο μέρος ακολουθεί τα βήματα ενός βίαιου ξεσπάσματός της που είναι ικανό να σοκάρει. Ένας δαιδαλώδης λαβύρινθος μουσικά ντυμένος. Φτάνει να αγγίζει τα όρια της μαύρης κωμωδίας κι αναρωτιέσαι τι βγαίνει από τα στόματα των αρσενικών;
Το δεδομένο είναι ότι η δημιουργός δε φοβάται. Θέλει να ενοχλήσει, δεν την απασχολεί αν διχάσει. Αυτό είναι για την ίδια η Τέχνη. Κρατάει το μαχαίρι και το καρπούζι. Είναι αδίστακτη όπως κι η πρωταγωνίστριά της. Κάποιες στιγμές το θέαμα γίνεται αποκρουστικό. Πολλοί έκλεισαν τα μάτια τους, κάποιοι αποχώρησαν. Σημασία έχει να αντέξεις τη δοκιμασία. Το δεύτερο μέρος έρχεται να επιβραβεύσει τους τολμηρούς ή απλά τους μυημένους. Η είσοδος του Βενσάν Λιντόν (Ο Νόμος της Αγοράς, Σε Πόλεμο) διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο και συμπληρώνει την Αγκάτ Ρουσέλ. Σιγά σιγά το περιεχόμενο ισορροπεί. Η σκηνή του χορού στο σπίτι έρχεται να ξεκλειδώσει ως έναν βαθμό τον έντρομο θεατή που παρακολουθεί με το στομάχι σφιγμένο.
“Eγώ, ο Ντάνιελ Μπλέικ” του Κεν Λόουτς
Βρισκόμαστε στην Αγγλία και το Νιούκασλ. Ένας 59χρονος άντρας (Dave Johns) χρόνια στη βιοπάλη, χτίστης και ξυλουργός, θα υποστεί ένα καρδιακό επεισόδιο. Η γιατρός του απαγορεύει να δουλέψει, ωστόσο οι κρατικοί φορείς, δεν αποδέχονται την γνωμάτευση κι είναι αποφασισμένοι να του κάνουν τη ζωή δύσκολη, με όπλο την ανελέητη γραφειοκρατία. Κάπως έτσι οδηγείται σε αδιέξοδο. Δεν είναι όμως μόνο αυτός. Είναι χιλιάδες άνθρωποι, παρόμοιες περιπτώσεις. Μία ημέρα περιμένοντας στην Πρόνοια, γνωρίζει την Κέιτι, μία νεαρή διαζευγμένη γυναίκα, με δύο παιδιά. Καλλιεργείται μία σχέση ανιδιοτελούς αγάπης, που θα περάσει από πολλά στάδια, μέχρι την τελική κορύφωση και το κύκνειο άσμα. Μία Οδύσσεια που καθηλώνει.
Αντίδοτο στα παραπάνω μπορεί να είναι μόνο η ένωση των ανθρώπων, η συνεργασία, η αλληλεγγύη, η αλληλοβοήθεια, η συσπείρωση. Τι γίνεται όμως όταν έχεις όλη την καλή διάθεση κι ακούς, ” και μην μου δίνεις άλλη αγάπη Νταν, γιατί θα με διαλύσει “‘ ; Αυτός είναι ο κόσμος σήμερα. Δεν αντέχει συναισθήματα. Βαθιά πληγωμένος, φοβισμένος, αρνείται να αγαπήσει και πολύ περισσότερο να αγαπηθεί. Είναι πραγματικά σοκαριστικό να το συνειδητοποιείς.
“Dheepan: O Άνθρωπος χωρίς πατρίδα” του Ζακ Οντιάρ
Ο πόλεμος στη Σρι Λάνκα μαίνεται. Ένας πιστός στρατιώτης δεν αντέχει άλλο, τον αργό θάνατο της ψυχής στη δίνη των μαχών κι αποστατεί. Για να επιβιώσει συνθέτει μία οικογένεια, με μία άγνωστη γυναίκα κι ένα παιδάκι. Η προσαρμογή κάθε άλλο παρά εύκολη. Στόχος η διπλή (επαν)ένταξη. Αφενός στην νέα κοινωνική πραγματικότητα κι αφετέρου στην νέα οικογένεια. Προσποιούνται μέχρι να σπάσουν σαν άνθρωποι, καθώς η μεταξύ τους καχυποψία κυριαρχεί. Ένα υπέρτατο προσωπικό δράμα, που παίρνει καθολικές διαστάσεις, με τον αγώνα του ανθρώπου για την επιβίωση κι ένα καλύτερο μέλλον. Σκληρό το τίμημα της παραμονής στον ” δυτικό παράδεισο “. Την ώρα που διαψεύδεται η ελπίδα, πρέπει να δουν στο βάθος μία όαση ελπίδας στην έρημο της απελπισίας.
Σταυροδρόμι πολιτισμών. Mέσα σε ένα φιλμ 115 λεπτών διακρίνουμε την λαβυρινθώδη διαδρομή απόκληρων ανθρώπων προς την γη της επαγγελίας. Δεν γνωρίζουν τη γλώσσα, δεν έχουν συνηθίσει σε τέτοιες συνθήκες, ελλοχεύει ο φόβος της απειλής από τις συμμορίες της περιοχής κι όμως εκεί πιστοί στον αγώνα. Μεταφέρουν στοιχεία της χαμένης πατρίδας. Το μη χείρον βέλτιστον … δεν υπάρχει άλλη επιλογή. Έρχονται όλο και πιο κοντά κι αγγίζουν τα όρια μίας πραγματικής οικογένειας. Ο Ντίπαν ξεχνάει για λίγο το παρελθόν του.
