Γεννημένος στις 4 Νοεμβρίου του 1946 στο Floral Park της Νέας Υόρκης, ο Mapplethorpe ήταν το τρίτο παιδί μιας πολύ θρησκευόμενης καθολικής οικογένειας ιρλανδικής καταγωγής. Από πολύ μικρός γοητευόταν από την Τέχνη και είχε εκφράσει την επιθυμία του να γίνει ο ίδιος επαγγελματίας καλλιτέχνης. Η ιδέα δεν άρεσε καθόλου στον πατέρα του, ο οποίος όμως τελικά έδωσε η συναίνεσή του αρκεί ο γιος του να φοιτούσε στο Ινστιτούτο Pratt όπου είχε φοιτήσει και ο ίδιος κάποια χρόνια πριν.
Έτσι το 1963, ο Mapplethorpe βρέθηκε στο Μπρούκλιν να παρακολουθεί μαθήματα ζωγραφικής, σχεδίου και γλυπτικής στο Pratt. Τότε ήταν ακόμη ένα κοντοκουρεμένο νεαρό αγόρι που προερχόταν από ένα πολύ συντηρητικό οικογενειακό περιβάλλον. Όμως, σε μια εποχή ραγδαίων κοινωνικών αλλαγών ο Mapplethorpe γρήγορα στράφηκε προς την εναλλακτική κουλτούρα. Ανακάλυψε τα μαγαζιά και τα βιβλιοπωλεία της 42ης οδού, κάτι που είχε βαθιά επίδραση στον ίδιο και το καλλιτεχνικό του έργο. Κι έτσι, σιγά σιγά άρχισε να κόβει τους δεσμούς με την οικογένειά του προκειμένου να ζήσει μια ζωή πολύ διαφορετική από εκείνη που επίτασσε η αυστηρή ανατροφή του.
Ο Mapplethorpe δεν είχε ποτέ πρόθεση να γίνει φωτογράφος. Το ενδιαφέρον του για την φωτογραφία γεννήθηκε, εν μέρει, ως απόρροια της ενασχόλησής του με την τέχνη του κολλάζ. Με την πρώτη του φωτογραφική μηχανή, μια Polaroid SX-70 που του δάνεισε ο John McKendry, ο αείμνηστος επιμελητής εκτυπώσεων και φωτογραφιών στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, ο Mapplethorpe άρχισε να τραβάει τις δικές του φωτογραφίες για τα κολλάζ του, τα οποία ως τότε έφτιαχνε με εικόνες από πορνογραφικά περιοδικά. Με αυτόν τον τρόπο απέκτησε μεγαλύτερο έλεγχο του εικαστικού περιεχομένου των κολλάζ του, ενώ ταυτόχρονα άρχισε να ανακαλύπτει τις εκφραστικές δυνατότητες που του έδινε το νέο μέσο. Εκείνες οι πρώτες Polaroids του Mapplethorpe προδίδουν τα πρώτα σημάδια της υφολογικής του ιδιοσυγκρασίας και την αριστοτεχνική του αντίληψη της αλληλεπίδρασης του φωτός και της σκιάς.
Το καλοκαίρι του 1967 κι ενώ ζούσε στη Νέα Υόρκη, ο Robert Mapplethorpe γνωρίζει την Patti Smith, η οποία μόλις είχε φτάσει στο μεγάλο μήλο με μόνες τις αποσκευές το πάθος της για τους Γάλλους ποιητές και την αμερικάνικη rock ‘n’ roll. Παιδιά και οι δύο θρησκευτικής ανατροφής, και ταυτόχρονα και οι δύο επηρεασμένοι από εναλλακτικές ιδέες για την Τέχνη και την κουλτούρα του outsider, ανέπτυξαν αμέσως έναν πολύ ισχυρό δεσμό. Όπως γράφει η ίδια η Patti Smith στο βιβλίο της Just Kids, οι δυο τους ξενυχτούσαν ζωγραφίζοντας και ακούγοντας δίσκους στο κοινό του διαμέρισμα στο Μπρούκλιν.
Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960, η Smith κι ο Mapplethorpe έζησαν μαζί για αρκετά χρόνια, περνώντας μέρος από αυτό το διάστημα στο Chelsea Hotel στο Μανχάταν, ενώ σύχναζαν στο θρυλικό κλαμπ CBGB, το βωμό της underground rock σκηνής στη Νέα Υόρκη. Απελπιστικά φτωχοί, κοιμόντουσαν μαζί σε ένα μονό κρεβάτι, μαγείρευαν σε μια εστία, έπλεναν τα ρούχα τους σε έναν νεροχύτη και δούλευαν εμμονικά πάνω στην τέχνη τους στο φθηνότερο δωμάτιο που είχε να προσφέρει το Chelsea. Για πολλούς, η Smith ήταν η πρώτη και μεγαλύτερη μούσα του Mapplethorpe. Ωστόσο, η σχέση τους δεν ήταν εύκολη, καθώς, ο Mapplethorpe βρισκόταν σε έντονη εσωτερική μάχη λόγο της σεξουαλικότητάς του.
Ο Mapplethorpe βρισκόταν σε ένα ταξίδι αναζήτησης τόσο της σεξουαλικής όσο και της καλλιτεχνικής του ταυτότητας εκείνη την εποχή. Μέχρι το 1971, οι πειραματισμοί του με τις Polaroids είχαν εξελιχθεί σε απόλυτη αφοσίωση στην τέχνη της φωτογραφίας και το 1973 πραγματοποίησε την πρώτη του ατομική έκθεση στην Νέα Υόρκη με τίτλο Polaroids. Προς το τέλος της δεκαετίας του 1970, αφού φωτογράφισε ροκ σταρ και υπόγεια σεξ κλαμπ, η τέχνη του Mapplethorpe άρχισε να δείχνει ένα αυξανόμενο ενδιαφέρον για την queer σκηνή της Νέας Υόρκης, την οποία αποτύπωσε φωτογραφικά στην πιο φιλελεύθερη μορφή της. Κατά κάποιο τρόπο, το έργο του συνδέθηκε άρρηκτα με τους κύκλους στους οποίους κινήθηκε. «Δούλεψε χωρίς να απολογείται, αποδίδοντας την ομοφυλοφιλία με μεγαλοπρέπεια, αρρενωπότητα και αξιοζήλευτη ευγένεια», γράφει η Smith στο Just Kids. «Ο Ρόμπερτ προσπάθησε να εξυψώσει πτυχές της ανδρικής εμπειρίας, να προσδώσει στην ομοφυλοφιλία μυστικισμό».
Ο Mapplethorpe μέσα από τις φωτογραφίες του δημιούργησε έναν ερωτικά φορτισμένο κόσμο στον οποίο η επιθυμία είναι εκείνο το οποίο καθοδηγεί τις σχέσεις μας με τους ανθρώπους και τα πράγματα. «Το σεξ είναι μαγεία», είχε πει κάποτε ο ίδιος. «Αν το διοχετεύσεις σωστά, υπάρχει περισσότερη ενέργεια στο σεξ απ’ ό,τι στην τέχνη». Κι αυτό ακριβώς έκανε. Διοχέτευσε το σεξ στην τέχνη. Το άκρως προκλητικό καλλιτεχνικό του στυλ και η θεματολογία του προκάλεσαν σκανδαλιστικές αντιδράσεις από μια γενικά συντηρητική κοινωνία και καλλιτεχνική σκηνή. Ωστόσο, η διαμάχη κατάφερε μόνο να ενισχύσει την καριέρα του. Το 1977 έλαβε μέρος στη διεθνή έκθεση documenta 6 στο Κάσελ της Γερμανίας. Αυτό του χάρισε ευρύτερη αναγνώριση στον κόσμο της τέχνης.
Σε αυτό το στάδιο, ο Mapplethorpe φωτογράφισε τις πιο σκανδαλιστικές σεξουαλικές πρακτικές σε πρώτο πλάνο, αντιμετωπίζοντας ακόμα και τον σαδομαζοχισμό ως τέχνη. Οι εικόνες αυτές εναλλάσσονταν με όμορφες εικόνες λουλουδιών που αντανακλούσαν τον ίδιο αισθησιασμό με τα γυμνά πορτρέτα του. Η τέχνη του πάντοτε χαρακτηριζόταν από εγγενείς δυϊσμούς, αναζητούσε αυτό που ο ίδιος αποκαλούσε «τελειότητα στη μορφή» σε ό,τι κι αν φωτογράφιζε – από πράξεις σεξουαλικού φετιχισμού μέχρι πέταλα λουλουδιών.
«Ο σκοπός μου είναι να υπερβώ το θέμα. Να ξεπεράσω το θέμα με κάποιο τρόπο, έτσι ώστε η σύνθεση, ο φωτισμός, όλα γύρω, να φτάσουν σε ένα ορισμένο σημείο τελειότητας. Αυτό είναι που κάνω εγώ. Είτε πρόκειται για έναν πέος είτε για ένα λουλούδι, το κοιτάζω με τον ίδιο τρόπο. Με τον δικό μου τρόπο, με τα δικά μου μάτια», είχε πει κάποτε ο ίδιος. Ο Robert Mapplethorpe ήταν ένας οραματιστής καλλιτέχνης που, κατά τη διάρκεια της καριέρας του, οδήγησε τη φωτογραφία σε εντελώς αχαρτογράφητα εδάφη. Από τη στιγμή που πήρε την πρώτη του φωτογραφική μηχανή, η αφοσίωση του στην αποτύπωση της τέλειας εικόνας δεν έπαψε ποτέ να υφίσταται. Είτε φωτογράφιζε τον εαυτό του, είτε τις μούσες του, είτε λουλούδια, είτε την BDSM κοινότητα, ο Mapplethorpe εφάρμοζε την ίδια σχολαστική προσέγγιση στην εικόνα. Έβλεπε την ομορφιά στα πάντα.
Ο Mapplethorpe ανακάλυψε λεπτούς τρόπους με τους οποίους η ταυτότητα μπορούσε να αποτυπωθεί από τον φωτογραφικό φακό. Βλέποντας την ζωή και την τέχνη του ως μία ενιαία οντότητα, μέσα από το έργο του αποκάλυπτε, εξυμνούσε και εξερευνούσε την ταυτότητά του, ενώ ταυτόχρονα κατέγραφε την κουλτούρα της εποχής του. Και τελικά σχεδόν ανάγκασε το κοινό να δει τον κόσμο μέσα από τα δικά του μάτια. Στο έργο του Mapplethorpe, το ιδιωτικό έγινε δημόσιο κι εκείνος δεν απολογήθηκε ποτέ για αυτό.
Υμνώντας τη δική του σεξουαλική ταυτότητα και μνημονεύοντας μια ολοένα και πιο ορατή κοινότητα ομοφυλόφιλων ανδρών, ο Mapplethorpe έδωσε μεγαλύτερη ορατότητα στην queer κοινότητα. Το έργο του άνοιξε το δρόμο για τις επόμενες γενιές φωτογράφων και καλλιτεχνών που συνεχίζουν να διευρύνουν τα όρια της τέχνης και να γιορτάζουν και να εξερευνούν τη δική τους ταυτότητα. Τα έργα του είναι τόσο εμπνευσμένα και προκλητικά σήμερα όσο ήταν στις δεκαετίες του ’70 και του ’80, όταν πρωτοεμφανίστηκαν.
