Η γυναίκα που απεικονίζεται στην ακριβώς από πάνω φωτογραφία είναι η 60χρονη Aniet Odoneva και είναι κάτοικος Κιέβου. Έχει μια ιστορία που την μοιράζεται μαζί μας μέσω του φωτογραφικού φακού του Νίκου Πηλού, του βραβευμένου φωτογράφου που ταξίδεψε στο βομβαρδιζόμενο Κίεβο και έζησε μαζί με τους ανθρώπους που φωτογράφισε κατά τη διάρκεια της δεύτερης και τρίτης εβδομάδας του πολέμου.

Η ίδια έλεγε στις 19 Μαρτίου: «Ήρθα στο Κίεβο το 2005. Έχω πολύ δυνατό χαρακτήρα, θα μπορούσα να φύγω απ’ την πόλη ή τη χώρα αν είναι απαραίτητο αλλά τη δεύτερη κιόλας ημέρα αποφάσισα να μη φύγω. Η διπλωματία πρέπει να πετύχει, οι διαπραγματεύσεις πρέπει να συνεχιστούν και ελπίζω η Ρωσία να χάσει. Ήμουν σίγουρη ότι θα ξεσπάσει πόλεμος πολύ προτού αυτό συμβεί. Τα έχω όλα προγραμματισμένα: πότε θα κοιμηθώ, πότε θα φάω, πότε θα τηλεφωνήσω στους φίλους μου για να τους πω ότι είμαι ακόμη ζωντανή. Είναι ένα δύσκολο πρόγραμμα αλλά το ακολουθώ κατά γράμμα. Είμαι πολύ ενεργή στα social media, με διάφορα προφίλ. Μέσω αυτών ενθαρρύνω τους συναδέλφους μου να συνεχίσουν να δουλεύουν και να μη φοβούνται. Βοηθάω τους συνεργάτες μου να προχωρήσουν. Η επιμέλεια βιβλίων είναι μια μακρά διαδικασία, δεν γίνεται σε δύο ημέρες. Χρειάζονται 1-2 χρόνια και υποσχέθηκα στον εαυτό μου ότι δεν θα σταματήσω να προσπαθώ. Νομίζω ότι η Ρωσία πρέπει να σταματήσει να υφίσταται με τη μορφή που υπάρχει τώρα, γιατί δεν μπορούμε να έχουμε έναν τέτοιο γείτονα. Δεν έχω άποψη για το Donbass και δεν ξέρω πώς θα τελειώσει. Στην πρωτεύουσα όμως πιστεύω ότι θα τα καταφέρουμε».

Ο -κερκυραϊκής καταγωγής- φωτορεπόρτερ θα παρουσιάσει το project του «Κίεβο – Ζωή σε πολιορκία» στο Τμήμα Περιοδικών Εκθέσεων Περιστυλίου της Πινακοθήκης Δήμου Κεντρικής Κέρκυρας & Διαποντίων Νήσων από τις 16 Σεπτεμβρίου. Στο πλαίσιο αυτό, τη Δευτέρα 19 Σεπτεμβρίου και ώρα 8:00 – 10:00 μ.μ., ο Νίκος Πηλός θα πραγματοποιήσει σεμινάριο στον Κήπο του Λαού, στο οποίο θα παρουσιάσει φωτογραφικά project και ντοκιμαντέρ από τη δουλειά του, των τελευταίων 20 χρόνων.

Με αφορμή την έκθεση αλλά και την επικείμενη σχετική έκδοση εντός του φθινοπώρου μιλήσαμε με τον καταξιωμένο φωτογράφο για την εμπειρία του στο βομβαρδιζόμενο Κίεβο. Παράλληλα παρουσιάζουμε φωτογραφίες της έκθεσης και τις ιστορίες των ανθρώπων που απεικονίζονται σε αυτές, μέσα απ’ τα δικά τους λεγόμενα.

– Πώς ξεκίνησες το φωτογραφικό σου project «Κίεβο – Ζωή σε πολιορκία»;

Όταν ξεκίνησε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, είχα πολύ σοβαρές αμφιβολίες κατά πόσο ήθελα να την καλύψω. Μία εβδομάδα μετά και αφού όλοι περίμεναν να δουν τον ρωσικό στρατό να καταλαμβάνει το Κίεβο, συνειδητοποίησα ότι αυτός είναι ο πρώτος πόλεμος στην Ευρώπη και ο πρώτος πόλεμος στον 21ο αιώνα, χωρίς κανένα ιδεολογικό πρόσημο. Είναι δηλαδή ένας ξεκάθαρα, γεωπολιτικός πόλεμος.

Παρακολούθησα την μιντιακή κάλυψη της πρώτης εβδομάδας και διαπίστωσα ότι οι περισσότερες φωτογραφίες (οπτικό υλικό, ρεπορτάζ) είχαν να κάνουν με νεκρούς από τις ζώνες συγκρούσεων, βομβαρδισμένα σπίτια, πρόσφυγες που εγκαταλείπουν τη χώρα και ανθρώπους που τρέχουν να κρυφτούν στα καταφύγια. Στην ουσία δηλαδή μια πολύ επιδερμική προσέγγιση για το τι συμβαίνει σε αυτή τη χώρα.

Στη φωτογραφία (20/03) απεικονίζεται η Barbara Bonteriuk  που είναι 32 χρονών, επαγγελματίας χορεύτρια και δασκάλα χορού. Ζει στο Κίεβο εδώ και 15 χρόνια: «Είναι πολύ καλύτερα τώρα από ό,τι ήταν στην αρχή γιατί αρχίζεις να καταλαβαίνεις τι πρέπει να γίνει. Τις πρώτες μέρες ήμασταν σε πανικό, σε σοκ. Ήμουν τόσο αγχωμένη που δεν θυμάμαι τίποτα που συνέβη τις πρώτες τρεις μέρες. Το μυαλό μου και το σώμα μου είχαν αποσυνδεθεί. Όλα στη ζωή μου άλλαξαν. Ήμουν δασκάλα χορού και έχασα τη δουλειά μου και τους μαθητές μου. Όλα στη ζωή μου άλλαξαν. Ήμουν δασκάλα χορού και έχασα τη δουλειά μου και τους μαθητές μου. Το πρωί διαβάζω τις ειδήσεις και βλέπω αν είναι επικίνδυνο να βγω έξω. Πηγαίνω μια βόλτα με το σκύλο, τηλεφωνώ στη μητέρα μου για να δω αν είναι καλά. Μετά καλώ στενούς φίλους. Δεν ήξερα αν να μείνω ή να φύγω. Αποφάσισα ότι θα μείνω εδώ, έχω το σπίτι μου, έχω που να ζεσταθώ, να μαγειρέψω, να κάνω μπάνιο. Φυσικά, αν πέσει μια βόμβα κοντά στο σπίτι μου, θα σκεφτώ να φύγω. Πριν από τον πόλεμο, όλοι μπορεί να ήταν πιο εγωιστές, αλλά τώρα φαίνεται ότι έχουμε αλληλεγγύη. Την είχαμε πάντα μέσα μας, αλλά βρισκόταν σε αδράνεια. Ο αδερφός μου δεν μπορεί να ενταχθεί στον στρατό αυτή τη στιγμή, αλλά βοηθά τις τοπικές πολιτοφυλακές καθώς και όσους έχουν ανάγκες στο κτήριο μας» / Φωτ.: Νίκος Πηλός

– Γιατί συμβαίνει αυτό;

Αυτό έχει να κάνει με το πώς δουλεύουν τα ειδησεογραφικά Μέσα. Πας σε μια πόλη που βομβαρδίζεται για να φωτογραφίσεις. Πόσο θα μείνεις; Πέντε-έξι ώρες το μάξιμουμ. Και τι θα σου πουν; «Ήρθαν και μας βομβάρδισαν». Αυτή γενικά είναι η εικόνα που παίχτηκε στις ειδήσεις. Είναι η εικόνα ενός γεγονότος που συμβαίνει εκείνη την ώρα και απλά σε ενημερώνει για την πορεία. Με λίγα λόγια είναι μόνο το πρώτο επίπεδο της είδησης. Aυτό που προσπάθησα να κάνω εγώ στο Κίεβο ήταν να περάσω στο δεύτερο επίπεδο. Επέλεξα να φωτογραφήσω ανθρώπους που παρέμεναν στα σπίτια τους κατά τη διάρκεια των βομβαρδισμών. Και έκανα σε όλους τις ίδιες ερωτήσεις.

– Οι οποίες είναι;

«Πού βρισκόσουν την ώρα που ξέσπασε ο πόλεμος;», «Πώς βλέπεις τον εαυτό σου μετά τον πόλεμο;», «Πώς αντιμετωπίζεις τους Ρώσους;» και άλλες. Όλοι έδωσαν τις απαντήσεις τους. Το συμπέρασμα είναι μια εικόνα διαφορετική απ’ αυτή που δείχνουν τα Μέσα.

Στη φωτογραφία (24/ 03) απεικονίζεται η Αλίνα Σαπράν, 26 ετών, ηθοποιός και σχεδιάστρια και ο Αλεξάντερ Αλεξάνδρου, 31 ετών, γραφίστας. Η Αλίνα λέει «Τις πρώτες μέρες του πολέμου το Κίεβο βομβαρδιζόταν ανελέητα. Μέναμε μόνο στο δωμάτιό μας, δεν πηγαίναμε ούτε καν στην κουζίνα. Ήμουν σαν άστεγη και άρρωστη – μετά κατάλαβα ότι δεν πρέπει να φοβάμαι μέσα στο ίδιο μου το σπίτι. Μια εβδομάδα αργότερα μπήκα σε ένα καφέ κι άκουσα μουσική – ήθελα να κλάψω, δεν μπορούσα να πιστέψω ότι ακούω μουσική! Δεν μπορώ να επιστρέψω στον εαυτό μου να ζει κανονικά και να απολαύσει τη ζωή, ενώ γίνεται πόλεμος. Η μεγαλύτερη πίστη είναι ότι θα νικήσουμε, αλλά με φοβίζει το τίμημα. Ο μεγαλύτερος φόβος είναι τι θα γίνει όταν τελειώσει ο πόλεμος. Όλα αυτά πάνω στα οποία δούλευα, ό,τι έκανα, τώρα πια είναι αδύνατο να τα κάνω. Τώρα ζω μια πολύ διαφορετική ζωή και φοβάμαι ότι δεν θα επιστρέψω στη ζωή που είχα πριν. Τώρα δεν βλέπω τίποτα πέρα από το τέλος του πολέμου, δεν κάνω σκέψεις. Νοιώθω σαν να μην υπάρχω. Θα ήθελα να μην αισθάνομαι μίσος, το μίσος δεν έχει γιατρειά. Αλλά αν δεν νιώσεις μίσος, δεν μπορείς να κερδίσεις τον πόλεμο» και ο Αλεξάντερ συμπληρώνει «Μέχρι το τέλος δεν πιστεύαμε ότι θα επιτεθεί η Ρωσία. Ήταν σοκ. Τις πρώτες εβδομάδες, μετά από κάθε σειρήνα, παίρναμε τα πράγματά μας και τρέχαμε στο διάδρομο. Είχα μεταπτώσεις στην ψυχολογία μου, βυθιζόμουν στον εαυτό μου, προσπαθούσα να διαφυλάξω την ενέργειά μου. Τώρα δεν φοβάμαι καθόλου. Σήμερα μαζί με κάποιον άγνωστο, βοηθούσαμε να συντηρηθεί ένα μνημείο. Βγήκαμε στον ήλιο και ξαφνικά άρχισαν οι εκρήξεις, κοιτάξαμε ο ένας τον άλλον και νοιώσαμε ενωμένοι. Αυτή η ενότητα νομίζω, ότι αντανακλά το συναίσθημα του ουκρανικού λαού. Οι γονείς μου, φίλοι και συγγενείς βρίσκονται στην Χερσόνα, που είναι υπό την κατοχή των Ρώσων. Είναι πολύ τρομαγμένοι, έχουν ένα μικρό παιδί και στις διαδηλώσεις τραυματίζονται άμαχοι. Ανησυχώ μην τους συμβεί κάτι. Η Ουκρανία πρέπει να είναι στο ΝΑΤΟ, αλλά φαίνεται ότι δεν μας θέλουν εκεί. Η Ε.Ε. φθείρεται στα θεμέλιά της – δεν ξέρω πόσο σωστό θα ήταν να μπει τώρα η Ουκρανία»/ φωτ. Νίκος Πηλός.

– Δηλαδή;

Για παράδειγμα πολλοί έχουν συγγενείς στη Ρωσία ή στις ανατολικές επαρχίες ή δεν είναι καν Ουκρανοί στην καταγωγή, δηλαδή έχεις ανθρώπους που έχουν έρθει από Ρωσία, Πολωνία, Καζακστάν και άλλες υποπεριπτώσεις. Έτσι αντιλαμβάνεσαι ποιο είναι το ανθρώπινο κομμάτι σε όλο αυτό και πώς λειτουργεί και ταυτόχρονα ανακαλύπτεις ότι ο συγκεκριμένος πόλεμος είναι ένας πόλεμος που δημιουργεί στην Ουκρανία μία εθνική συνείδηση. Δηλαδή πλέον πολλοί άνθρωποι με διαφορετικές καταβολές αυτοχαρακτηρίζονται ως Ουκρανοί.

– Ενώ μέχρι τώρα δεν ένιωθαν τόσο έντονη την ανάγκη να το κάνουν αυτό;

Σίγουρα μέχρι το 2014 δεν υπήρχε εθνική ταυτότητα και αυτή άρχισε να δημιουργείται μετά την εξέγερση ή το πραξικόπημα, αναλόγως από ποια οπτική το βλέπει κανείς, του Μαϊντάν. Αυτή η εθνική ταυτότητα ολοκληρώνεται με τον ρωσο-ουκρανικό πόλεμο.

Κίεβο, 20 Μαρτίου, η έφηβη της φωτογραφίας μοιράζεται τις σκέψεις της: «Μου λείπουν οι φίλοι μου, καθημερινά ρωτάμε ο ένας τον άλλον πώς είμαστε. Δεν μπορούμε να πάμε βόλτες όπως παλιά, είναι όμως χαρούμενοι που μένουν στα σπίτια τους και όχι σε καταφύγια. Κυρίως όμως, μου λείπει να είμαι δραστήρια όπως παλιά. Τώρα κοιμάμαι μέχρι το μεσημέρι και δεν πηγαίνω πια σχολείο. Μετά πάω μια βόλτα και γυρίζω σπίτι. Δεν κάνω κάτι ουσιαστικό. Μερικές φορές βγαίνω με κάποιον μεγαλύτερο και πάμε σε ένα κατάστημα – δεν μπορώ να κυκλοφορώ πολύ μόνη μου – με βοηθάει απελευθερώνοντας την πίεση που νιωθω. Μαγειρεύουμε καθημερινά για όλους τους ανθρώπους που μένουν εδώ, με τους οποίους μιλάμε μέχρι να κοιμηθούμε ξανά. Θέλω να πω σε όλους τους νέους Ρώσους ότι όλα αυτά θα τελειώσουν σύντομα και να μην έχουν τον Πούτιν ως είδωλό τους. Στο μέλλον θα πρέπει να χειρίζονται τα πράγματα διαφορετικά» / Φωτ.: Νίκος Πηλός

– Αυτή η εθνική ταυτότητα πώς θα αξιοποιηθεί;

Μετά το τέλος του πολέμου, κατά τη γνώμη μου, θα υπάρξουν συγκρούσεις για το πώς θα κατανεμηθεί η εξουσία.

– Εστίασες στους κατοίκους που παρέμειναν στα σπίτια τους κατά τη διάρκεια των βομβαρδισμών και δεν πήγαν στα καταφύγια. Έμεινες μαζί τους. Πώς διαχειρίστηκαν αυτοί οι άνθρωποι ότι βρίσκονταν σε εμπόλεμη ζώνη;

Όταν κάποιος ξεπεράσει το αρχικό σοκ αποφασίζει πώς θέλει να ζήσει. Πήγα σε πέντε διαφορετικές συνοικίες και έζησα μαζί με ανθρώπους απ’ όλες τις κοινωνικές τάξεις.  Αποτύπωσα από έναν άντρα που μόλις είχε αποφυλακιστεί μέχρι μια γυναίκα που αποκλείστηκε στην πολύ high class περιοχή της γιατί απλώς δεν πρόλαβε να διαφύγει. Φωτογράφισα μια Ρωσίδα γιαγιά που έχει ζήσει τον βομβαρδισμό του Λένινγκραντ και πια αυτοπροδιορίζεται ως Ουκρανή. Αυτό είναι το καλό του project: διαπερνάει όλη την ουκρανική κοινωνία ανεξαρτήτως πού ανήκει ταξικά, εθνικά και ηλικιακά.

– Θα πήγαινες ξανά τώρα;

Θα ήθελα να πήγαινα μετά το τέλος του πολέμου και να φωτογραφίσω τους ίδιους ανθρώπους, διαφορετικά αυτή τη φορά. Όλες οι συγκεκριμένες φωτογραφίες τραβήχτηκαν με έναν φακό και βράδυ, σύμβολο της συσκότισης.

– Τότε αυτοί οι άνθρωποι πότε θεωρούσαν ότι θα έρθει το τέλος του πολέμου;

Πίστευαν πως θα έρθει πολύ σύντομα. Έχουν διαψευστεί.

Info: «Κίεβο – Ζωή σε πολιορκία» στο Τμήμα Περιοδικών Εκθέσεων Περιστυλίου της Πινακοθήκης Δήμου Κεντρικής Κέρκυρας & Διαποντίων Νήσων από τις 16 Σεπτεμβρίου έως τις 16 Οκτωβρίου.