O Mozart είχε φτάσει στο σημείο (λένε) να τού… τσουρνέψει μέχρι και κάποια από τα κονσέρτα του για βιολί.

Ο παντελώς άγνωστος Joseph Bologne έμεινε στην ιστορία της μουσικής ως ο «Μαύρος Mozart» του 18ου αιώνα –αλλά δεν ήταν ΜΟΝΟ αυτό.

Εκτός από ένας εξαιρετικός μουσικός, ήταν επίσης ένας δεινός ξιφομάχος καθώς και ένας από τους πρώτους μαύρους ακτιβιστές που γνώρισε η Γαλλία τον 18ο αιώνα.

Τα 40 χρόνια που μεσολάβησαν μεταξύ της Αμερικανικής Επανάστασης και της ήττας του Ναπολέοντα χάρισαν στον κόσμο υπέροχη μουσική, από τα κουαρτέτα εγχόρδων του Haydn, τις συμφωνίες του Mozart, μέχρι τα εκθαμβωτικά έργα του Μπετόβεν για πιάνο.

Όμως μια μεγάλη μορφή της συγκεκριμένης εκελινης εποχής συχνά αγνοείται συχνά από τους μουσικολόγους: Ο Joseph Bologne, γνωστός επίσης με τον τίτλο ευγενείας του Chevalier de Saint-Georges.

Το οποίο είναι κρίμα. Ένα άτομο με το ταλέντο του Μπολόν -μουσικό, αθλητικό και στρατιωτικό- είναι εντυπωσιακό ανεξαρτήτως εποχής. Το γεγονός ότι ο Μπολόν ήταν ένας μαύρος που ευδοκίμησε σε μια άκρως ρατσιστική εποχή και κοινωνία είναι επίσης εξαιρετικά αξιοσημείωτο.

Ο Μπολόν γεννήθηκε στη Γουαδελούπη, μια γαλλική αποικία στην Καραϊβική, το 1745.

Ο πατέρας του ήταν ένας (λευκός) πλούσιος ιδιοκτήτης φυτείας και η μητέρα του μια μαύρη σκλάβα. Ως μιγάς, ο Μπολόν απολάμβανε μεγάλη ελευθερία και τελικά πήγε να σπουδάσει στη Γαλλία, όπου γρήγορα μπήκε στη ζωή ενός πλούσιου διαφωτισμένου Παριζιάνου.

«Ο Bologne είχε πρόσβαση σε πολλά πράγματα, ως νεαρός», εξηγεί η Chi-chi Nwanoku, ιδρυτής του Chineke! Orchestra, για μουσικούς μειονοτήτων.

Αλλά αν τα νιάτα του Bologne ήταν όμορφα και ανέμελα, δεν σήμαινε ότι θα ήταν το ίδιο και η ενηλικίωσή του.

Οι γαλλικοί φυλετικοί νόμοι σήμαιναν ότι δεν μπορούσε να κληρονομήσει τους τίτλους του πατέρα του.

Τα πράγματα χειροτέρεψαν όταν ήταν 17 ετών, το 1762. Η νέα νομοθεσία ανάγκασε τους μαύρους που ζούσαν στο Παρίσι να εγγραφούν επισήμως στα κρατικά μητρώα, για να τους έχει στον έλεγχό της.

Παρόλα αυτά, κάποιοι μαύροι πολίτες κατάφερναν να αναρριχηθούν στο κοινωνικό σύστημα της Γαλλίας. Π.χ., ένας μιγάς κατάφερε και άνοιξε μια σχολή ξιφασκίας.

Από την πλευρά του, ο Μπολόν ήταν από μικρός ένας εξαιρετικός ξιφομάχος. Εγγράφηκε στη σχολή του και έγινε ένας δεινός χειριστής του ξίφους και των σπαθιών.

Ο Mozart «κλέβει» από τον Bologne

Αλλά αν τα ταλέντα του Bologne με το σπαθί εντυπωσίασαν τους συγχρόνους, ήταν η ικανότητά του με το δοξάρι και το βιολί που τους εξέπληξε.

Ο Bologne ήταν εξαιρετικός βιολιστής.

«Δεν είναι τυχαίο ότι κοτζάμ Μότσαρτ αντέγραψε νότα προς νότα από ένα κοντσέρτο για βιολί του Μπολόνε σε ένα από τα δικά του κομμάτια», λέει η Nwanoku, προσθέτοντας εμφατικά ότι:

«Πιστεύω ότι τα κοντσέρτα βιολιού του Bologne είναι τεχνικά πιο απαιτητικά από εκείνα του Mozart. Οι όπερες και τα έργα δωματίου του Bologne είναι επίσης πρώτης τάξεως».

Για τον William Zick, ιδρυτή ενός ιστότοπου για τους μαύρους κλασικούς μουσικούς, ο Bologne ήταν «ισότιμος, μουσικά, όλων των σπουδαίων μουσουργών της εποχής του».

Ο Bologne δεν σταμάτησε εκεί. Ήταν επικεφαλής μιας διάσημης παρισινής ορχήστρας και συχνά έπαιζε για τη βασίλισσα Μαρία-Αντουανέτα.

Και ακόμη και αν η προεπαναστατική Γαλλία ήταν, ώρες ώρες, εντυπωσιακά ανεκτική απέναντι στη φυλή, η ίδια η γαλλική κοινωνία ήταν πάντα αμφίθυμη απέναντι στην επιτυχία του Μπολόν.

Για παράδειγμα, δεν μπόρεσε να αναλάβει τη διεύθυνση της Όπερας του Παρισιού, επειδή οι συνάδελφοί του αρνήθηκαν να δεχτούν εντολές από έναν μαύρο.

Ο ρατσισμός αυτός περιόρισε κατά πολύ την καλλιτεχνική αξία της μουσικής του Μπολόν.

Ο ακτιβισμός του

Αυτές οι ρατσιστικές συμπεριφορές οδήγησαν τον Bologne στην πολιτική και τον ακτιβισμό.

Επισκεπτόμενος το Λονδίνο, συνάντησε υποστηρικτές της κατάργησης του νόμου περί ρατσισμού, όπως ο William Wilberforce. Επιστρέφοντας στη Γαλλία, ο Μπολόν εντάχθηκε στην επαναστατική Εθνική Φρουρά το 1789.

Τον επόμενο χρόνο, έγινε συνταγματάρχης της Λεγεώνας του Αγίου Γεωργίου, του πρώτου αμιγώς μαύρου συντάγματος που πολέμησε ποτέ στην Ευρώπη.

Και καθώς τότε η Γαλλία βρισκόταν σε πόλεμο με όλους τους γείτονές της, ο Μπολόν πολέμησε σαν… στρατηγός, προστατεύοντας με τις διαταγές του τη πόλη Λιλ από μια επικίνδυνη επίθεση των Αυστριακών.

Με άλλα λόγια, ο Bologne δεν ήταν μόνο πρωτοπόρος στη μαύρη μουσική στην Ευρώπη, αλλά και στην κοινωνική ζωή των μαύρων.

Ωστόσο, το «μαύρο σύνταγμα» διαλύθηκε ξανά λόγω των φυλετικών προκαταλήψεων με αποτέλεσμα να φτάσουμε στα μέσα του 1793, όταν οι ριζοσπάστες Ιακωβίνοι με επικεφαλής τον Μαξιμιλιανό Ροβεσπιέρο ανέλαβαν την εξουσία στη Γαλλία.

Ο Μπολόν φυλακίστηκε για σχεδόν ένα χρόνο.

Στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, εν τω μεταξύ, μια εξέγερση σκλάβων στη γαλλική αποικία του Σεν Ντομίνγκο (σημερινή Αϊτή) είχε εξελιχθεί σε έναν κανονικό φυλετικό πόλεμο.

Τελικά, η Γαλλία κατήργησε επισήμως τη δουλεία το 1794.

Πράγματι, όταν ο Μπολόν πέθανε το 1799, οι εφημερίδες αγνόησαν επιδεικτικά τη ριζοσπαστική πολιτική και τον ακτιβισμό του.

Αντ’ αυτού επικεντρώθηκαν στη μουσική του κληρονομιά.

Αλλά ακόμη και αυτό ξεχάστηκε τον 19ο αιώνα. Ρομαντικοί συνθέτες όπως ο Μπετόβεν και ο Σούμπερτ ήταν απείρως πιο δημοφιλείς.

Ωστόσο, οι καιροί τόν δικαίωσαν και σήμερα η φήμη του έχει αποκατασταθεί εν μέρει.

«Στη Γαλλία σήμερα υπάρχουν κλασικοί μουσικοί και μελετητές που θεωρούν τη μουσική του [Μπολόν] συγκρίσιμη με εκείνη του Μότσαρτ», εξηγεί ο Γουίλιαμ Ζικ.

Διάφορες ηχογραφήσεις της μουσικής του είναι πλέον διαθέσιμες και τα κονσέρτα του παίζονται συχνά σε συναυλίες εντός και εκτός Γαλλίας.

Τέλος, ένα ντοκιμαντέρ του 1997 για τη ζωή του μόλις επανακυκλοφόρησε σε DVD και ένας δρόμος στο Παρίσι φέρει πλέον το όνομα του Μπολόν.

*Αν θέλετε να μάθετε περισσότερα για την ζωή του, μπορείτε να δείτε την ταινία Chevalier του 2022.