Το βράδυ της 12ης Νοεμβρίου του 1964, την ημέρα των 19ων γενεθλίων του, ο Neil Young έκατσε και έγραψε το «Sugar Mountain», τραγουδώντας, λίγο πριν τα 20 του, ότι «You can’t be 20 on Sugar Mountain».

Μερικούς μήνες μετά, είχε μια κουβέντα για την ενηλικίωση και την σχετικότητα του χρόνου με την φίλη του, Joni Mitchell.

Μόλις έφυγε από το σπίτι του, η Μίτσελ επέστρεψε στο δικό της και το ίδιο εκείνο βράδυ έγραψε ένα από τα σπουδαιότερα τραγούδια της δεκαετίας του ’60, «απαντώντας» στον Γιανγκ: «So the years spin by and now the boy is twenty / Though his dreams have lost some grandeur coming true / There’ll be new dreams, maybe better dreams and plenty / Before the last revolving year is through».

Οι συγκινητικοί στίχοι του The Circle Game

Yesterday a child came out to wander
Caught a dragonfly inside a jar
Fearful when the sky was full of thunder
And tearful at the falling of a star
And the seasons, they go round and round
And the painted ponies go up and down
We’re captive on the carousel of time
We can’t return, we can only look
Behind, from where we came
And go round and round and round, in the circle game
Then the child moved ten times round the seasons
Skated over ten clear frozen streams
Words like, “When you’re older” must appease him
And promises of someday make his dreams
And the seasons, they go round and round
And the painted ponies go up and down
We’re captive on the carousel of time
We can’t return, we can only look
Behind, from where we came
And go round and round and round, in the circle game
16 springs and 16 summers gone now
Cartwheels turn to car wheels through the town
And they tell him, “Take your time, it won’t be long now
‘Til you drag your feet to slow the circles down”
And the seasons, they go round and round
And the painted ponies go up and down
We’re captive on the carousel of time
We can’t return, we can only look
Behind, from where we came
And go round and round and round, in the circle game
So the years spin by and now the boy is 20
Though his dreams have lost some grandeur coming true
There’ll be new dreams, maybe better dreams and plenty
Before the last revolving year is through
And the seasons, they go round and round
And the painted ponies go up and down
We’re captive on the carousel of time
We can’t return, we can only look
Behind, from where we came
And go round and round and round, in the circle game
And go round and round and round, in the circle game

Η ελληνική τους μετάφραση

Χθες ένα παιδί βγήκε να περιπλανηθεί
Έπιασε μια λιβελούλα μέσα σε ένα βάζο
Φοβήθηκε όταν ο ουρανός ήταν γεμάτος βροντές
Και δακρυσμένο όταν έπεφτε ένα αστέρι
Και οι εποχές, πάνε γύρω-γύρω
Και τα ζωγραφισμένα πόνυ ανεβοκατεβαίνουν
Είμαστε αιχμάλωτοι στο καρουζέλ του χρόνου
Δεν μπορούμε να γυρίσουμε πίσω, μπορούμε μόνο να κοιτάξουμε
Πίσω, από εκεί που ήρθαμε
Και πάμε γύρω-γύρω και γύρω-γύρω, στο παιχνίδι του κύκλου
Τότε το παιδί κινήθηκε δέκα φορές γύρω από τις εποχές
Έκανε πατινάζ σε δέκα καθαρά παγωμένα ρυάκια
Λέξεις όπως, “Όταν μεγαλώσεις” πρέπει να το κατευνάσουν.
Και οι υποσχέσεις για μια μέρα κάνουν τα όνειρά του
Και οι εποχές, πάνε γύρω-γύρω
Και τα ζωγραφισμένα πόνυ ανεβοκατεβαίνουν
Είμαστε αιχμάλωτοι στο καρουζέλ του χρόνου
Δεν μπορούμε να γυρίσουμε πίσω, μπορούμε μόνο να κοιτάξουμε
Πίσω, από εκεί που ήρθαμε
Και πάμε γύρω-γύρω και γύρω-γύρω, στο κυκλικό παιχνίδι
16 άνοιξη και 16 καλοκαίρια πέρασαν τώρα
Οι τροχοί των αμαξιδίων μετατρέπονται σε τροχούς αυτοκινήτων μέσα στην πόλη
Και του λένε, “Με την ησυχία σου, δεν θα αργήσουμε τώρα
“Μέχρι να τραβήξεις τα πόδια σου για να επιβραδύνεις τους κύκλους”
Και οι εποχές, γυρίζουν γύρω-γύρω
Και τα ζωγραφισμένα πόνυ ανεβοκατεβαίνουν
Είμαστε αιχμάλωτοι στο καρουζέλ του χρόνου
Δεν μπορούμε να γυρίσουμε πίσω, μπορούμε μόνο να κοιτάξουμε
Πίσω, από εκεί που ήρθαμε
Και πάμε γύρω-γύρω και γύρω-γύρω, στο παιχνίδι του κύκλου
Έτσι τα χρόνια περνούν και τώρα το αγόρι είναι 20
Αν και τα όνειρά του έχουν χάσει κάποια μεγαλοπρέπεια που γίνεται πραγματικότητα
Θα υπάρξουν νέα όνειρα, ίσως καλύτερα όνειρα και πολλά
Πριν τελειώσει ο τελευταίος περιστρεφόμενος χρόνος
Και οι εποχές, πάνε γύρω-γύρω
Και τα ζωγραφισμένα πόνυ ανεβοκατεβαίνουν
Είμαστε αιχμάλωτοι στο καρουζέλ του χρόνου
Δεν μπορούμε να επιστρέψουμε, μπορούμε μόνο να κοιτάξουμε
Πίσω, από εκεί που ήρθαμε
Και πάμε γύρω-γύρω και γύρω-γύρω, στο κυκλικό παιχνίδι
Και πάμε γύρω-γύρω και γύρω-γύρω, στο παιχνίδι του κύκλου

Η ελληνική περιπέτεια της Joni Mitchell στα Μάταλα

«Πήγα στην Ελλάδα πριν από μερικά χρόνια και εκεί γνώρισα έναν αξέχαστο χαρακτήρα. Δυσκολεύομαι να θυμηθώ τα ονόματα των ανθρώπων, έτσι πρέπει να θυμάμαι πράγματα που σχετίζονται μαζί τους. Το όνομά του ήταν “Carrot” Raditz, Carey Raditz, και ω, είναι ένας υπέροχος χαρακτήρας. Έχει μια φλεγόμενη “κόκκινη” προσωπικότητα, φλεγόμενα κόκκινα μαλλιά και μια φλεγόμενη “κόκκινη” όρεξη για κόκκινο κρασί. Φανταζόταν πως είναι γκουρμέ μάγειρας. Ξέρετε, όσο μπορούσε να θεωρηθεί κάποιος γκουρμέ μάγειρας σε μια σπηλιά στα Μάταλα. Και ανακοίνωσε στη φίλη μου και σε εμένα την ημέρα που τον γνωρίσαμε ότι ήταν ο καλύτερος μάγειρας στην περιοχή και εκείνη την εποχή που τον γνώρισα, δούλευε στο εστιατόριο “Δελφίνι”. Μέχρι που εξερράγη, και έκαψε τα μισά μαλλιά του, τα γένια του, τις τρίχες στα πόδια του, έκαψε το τουρμπάνι του και έλιωσε τα χρυσά σκουλαρίκια του».

Με αυτά τα λόγια, η Joni Mitchell προλόγισε το τραγούδι “Carey”, στο κοινό του περιβόητου night club “Troubadour“ της Καλιφόρνια. Έτσι, το αμερικάνικο κοινό – όσοι δεν γνώριζαν – έμαθαν για τα Μάταλα της Κρήτης και για την εκρηκτική, αλλά ταυτόχρονα ρομαντική, σχέση της Καναδής τραγουδοποιού με τον Carey.

Είναι 1970, κάπου ανάμεσα σε Ιανουάριο με Απρίλιο, και η Joni Mitchell μπορεί να μην θεωρείται ακόμα ένα μουσικό τοτέμ, μια νεράιδα της φολκ, αλλά η αναγνωρισιμότητα της παγκοσμίως αυξάνεται συνεχώς. Ο εμβληματικός δίσκος “Blue” δεν έχει κυκλοφορήσει ακόμα (σ.σ. θα βγει το 1971), αλλά οι μελωδίες και οι στίχοι της έχουν ήδη μαγέψει τον κόσμο με τα άλμπουμ “Song to a Seagull” του 1968 και “Clouds” του 1969.

Πριν ξεκινήσει για το ταξίδι της στην Ευρώπη, έχει ηχογραφήσει τον δίσκο “Ladies of the Canyon” και έχει γράψει το τραγούδι “Woodstock” που στιγμάτισε την γενιά εκείνη όσο και το ομώνυμο τριήμερο φεστιβάλ. Αυτά όμως θα κυκλοφορήσουν αργότερα και αφού τελειώσει η περιπέτεια της στην Κρήτη.

Την περίοδο εκείνη, όπως αναφέρει ο συγγραφέας David Goldfield, «ο δυτικός κόσμος βίωσε σεισμικές αλλαγές που προκλήθηκαν από τη μεταπολεμική οικονομική ανάπτυξη, το αντισυλληπτικό χάπι και την σεξουαλική απελευθερώση, τις διαμαρτυρίες για τον πόλεμο του Βιετνάμ, τις φυλετικές και πολιτικές αναταραχές στις Η.Π.Α. και την έκρηξη της pop μουσικής. Ήμασταν μέρος της νέας, γιγαντιαίας γενιάς “baby boom”, που ήθελε μόνο “Peace & Love”. Πεθαίνοντας για να ξεφύγουμε από τα δεσμά της ζωής της μικρής πόλης, είχε έρθει η ώρα μας για να επιβιβαστούμε στην επανάσταση της αντικουλτούρας. Μαζί με πλήθος άλλων ομοϊδεατών παιδιών από τον Καναδά, τις Η.Π.Α. και την Αυστραλία, μπήκαμε σε φτηνές πτήσεις προς την Ευρώπη και όχι μόνο».

Η συσσωρευμένη ενέργεια που έπρεπε με κάποιον τρόπο να διοχετευθεί στο σύμπαν, για να μην σκάσει σαν χύτρα που βράζει, απλώθηκε σε διάφορα μέρη του πλανήτη και ένα απ’ αυτά ήταν τα Μάταλα της Κρήτης. Παιδιά από διάφορες χώρες, με ένα απλό σακίδιο πλάτης και μπόλικη περιέργεια για τα απρόοπτα της ζωής, βρέθηκαν στο συγκεκριμένο παραθαλάσσιο μέρος και στις σπηλιές του επιβλητικού βραχώδες σημείου τις παραλίας, βρήκαν ένα μέρος για μείνουν. Όχι απαραίτητα ιδανικό, αφού οι σπηλιές – αρχαίοι τάφοι, είχαν κόκκαλα νεκρών.

«Οι σπηλιές ήταν πάνω σε ψηλούς γκρεμούς με πολλά κοχύλια μέσα. Τα σπήλαια σκαλίστηκαν από τους Μινωίτες πριν από εκατοντάδες χρόνια. Στη συνέχεια, χρησιμοποιήθηκαν για ως σπίτια λεπρών. Μετά από αυτό ήρθαν οι Ρωμαίοι, και τους χρησιμοποιούσαν για κρύπτες ταφής. Στη συνέχεια, μερικά από αυτά γεμίστηκαν και σφραγίστηκαν για μεγάλη περίοδο. Οι άνθρωποι άρχισαν να ζουν εκεί, μπιτνικ, τη δεκαετία του ’50. Τα παιδιά σταδιακά έσκαψαν περισσότερα δωμάτια. Υπήρχαν μερικοί άνθρωποι εκεί που φορούσαν κολιέ με ανθρώπινα δόντια στο λαιμό τους», είχε πει η Joni Mitchell στο περιοδικό Rolling Stone, ενώ η Maria Welyhorskyj που βρέθηκε την ίδια περίοδο με την Mitchell στα Μάταλα συμπληρώνει: «Εκείνη την εποχή, τα Μάταλα δεν ήταν το σημαντικό τουριστικό αξιοθέατο που έγινε στην πορεία. Αλλά νιώσαμε τη μαγεία του, κάτι ιδιαίτερο μόλις κατεβήκαμε απ’ το λεωφορείο. Ήταν ένας προορισμός κυρίως για χίπις, πρόβατα και κατσίκες».

Εκεί λοιπόν, σε αυτό το ψαροχώρι, η Joni Mitcell με την φίλη της Penelope, αποφάσισαν να περάσουν κάποιες μέρες απ’ την ζωή τους και να αφήνοντας πίσω τους οτιδήποτε πολυτελές είχαν ως τρόπο ζωής, ενσωματώθηκαν σχεδόν πλήρως στην χίπικη κοινότητα που ζούσε εκεί.

Ταυτόχρονα, το ταξίδι στην Κρήτη και η γενικότερη εσωτερική εξερεύνηση που αναζητούσε η Mitchell, ήταν και ένας τρόπος να ξεπεράσει τον χωρισμό της απ’ τον Graham Nash.