Οι άνθρωποι παγκοσμίως ξοδεύουν κατά μέσο όρο 20,1 ώρες την εβδομάδα ακούγοντας μουσική – περίπου 2 ώρες παραπάνω από το 2021, σύμφωνα με εκτίμηση της Διεθνούς Ομοσπονδίας Φωνογραφικής Βιομηχανίας.
Στην εποχή μας η μουσική είναι περισσότερο προσβάσιμη από ποτέ και μπροστά μας ξεδιπλώνεται ένας ολόκληρος κόσμος άγνωστων ειδών και στυλ που περιμένει να τον εξερευνήσουμε.
Η συγκίνηση που νιώθει κανείς όταν ανακαλύπτει ένα νέο κομμάτι ή έναν νέο ήχο, είναι από αυτές τις μικρές χαρές της ζωής. Μια εμπειρία που φωτίζει την καθημερινότητά μας, μας κάνει για λίγο να ονειροπολούμε και γενικά μας μεταφέρει αλλού, ανεξαρτήτως ηλικίας.
Και τότε γιατί δε συμβαίνει συχνότερα;
Η προθυμία μας να εξερευνήσουμε νέα ή άγνωστη μουσική μειώνεται με την ηλικία. Πολλές μελέτες επιβεβαιώνουν τα συναισθήματα του Αμερικανού τραγουδοποιού και μουσικού Bob Seger:
«Η σημερινή μουσική δεν έχει την ίδια ψυχή. Μου αρέσει εκείνο το παλιό rock ‘n’ roll».
Εξερευνώντας νέα μουσική
Οι ακαδημαϊκοί χρησιμοποιούν τον όρο «ανοιχτά αυτιά» για να περιγράψουν την προθυμία μας να εξερευνήσουμε νέα μουσική. Στη ζωή μας αυτή η προθυμία ολοένα και μειώνεται. Έτσι, τα «ανοιχτά αυτιά» όλο και «κλείνουν».
Μέχρι περίπου την ηλικία των 11 ετών, τα παιδιά γενικά χαίρονται να εξερευνούν άγνωστη μουσική. Στην πρώιμη εφηβεία παρατηρείται μείωση του «ανοιχτού αυτιού», συνοδευόμενο παραδόξως από αυξημένο ενδιαφέρον για τη μουσική ευρύτερα. Δηλαδή, ενώ μπορεί οι έφηβοι να ασχολούνται πολύ με τη μουσική, επιλέγουν να επικεντρωθούν σε καλλιτέχνες και είδη που γνωρίζουν ότι τους αρέσουν. Το «ανοιχτό αυτί» αυξάνεται ελαφρώς κατά τη νεαρή ενήλικη ζωή και στη συνέχεια μειώνεται καθώς γερνάμε.
Μια σημαντική μελέτη του 2013 στην οποία συμμετείχαν περισσότεροι από 250.000 συμμετέχοντες επιβεβαίωσε αυτές τις μεταβαλλόμενες συμπεριφορές. Έδειξε επίσης ότι η σημασία που αποδίδουμε στη μουσική με τα χρόνια συρρικνώνεται και η ποσότητα της μουσικής που ακούμε μειώνεται από 20% κατά την εφηβεία, σε 13% στην ενήλικη ζωή.
Αλλαγή προτεραιοτήτων
Οι ερευνητές έχουν διαφορετικές, αλλά γενικά συμπληρωματικές, θεωρίες για να εξηγήσουν αυτές τις τάσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Κάποιοι ερμηνεύουν την παρατηρούμενη μείωση στην ενασχόλησή μας με τη μουσική με όρους ψυχοκοινωνικής ωρίμανσης.
Οι έφηβοι χρησιμοποιούν τη μουσική ως δείκτη ταυτότητας και ασχολούνται μαζί της για να περιηγηθούν στους κοινωνικούς κύκλους. Οι ενήλικες έχουν αναπτύξει προσωπικότητες και έχουν δημιουργήσει κοινωνικές ομάδες. Ως εκ τούτου, τα κίνητρα να ασχοληθούν με νέα μουσική μειώνονται.
Οι ίδιοι ερευνητές επισημαίνουν ως παράγοντα τις αλλαγές που σχετίζονται με την οξύτητα της ακοής με το πέρασμα του χρόνου. Συγκεκριμένα μια μείωση της ανοχής για δυνατούς και υψηλής συχνότητας ήχους, μπορεί να εξηγεί εν μέρει το μειωμένο ενδιαφέρον για νέα μουσική.
Μια άλλη θεωρία σχετικά με τη μείωση της κατανάλωσης μουσικής όσο μεγαλώνουμε, υποθέτει ότι οι ενήλικες λόγω του προγραμμάτος και των ευθυνών τους, μπορεί να έχουν λιγότερο χρόνο να εξερευνήσουν τα μουσικά τους ενδιαφέροντα σε σχέση με τους νεότερους.
Ορισμένοι μελετητές αμφισβητούν εάν υπάρχει άμεση σχέση μεταξύ της μείωσης του ποσοστού κατανάλωσης νέας μουσικής και της αυξανόμενης «δυσανεξίας» στη μουσική.
Άλλοι υποστηρίζουν ότι δεν μπορούμε να χρησιμοποιούμε την ηλικία ως δείκτης πρόβλεψης για το στάσιμο μουσικό γούστο, χωρίς πρώτα να λάβουμε υπόψη τους διαφορετικούς τρόπους επεξεργασίας και χρήσης της μουσικής κατά τη διάρκεια της ζωής μας. Οι έφηβοι τείνουν να έχουν μεγάλη επίγνωση του τι ακούνε. Οι ενήλικες που χρησιμοποιούν τη μουσική ως κίνητρο ή ως συνοδεία για δραστηριότητες όπως η γυμναστική ή οι αγγαρείες στο σπίτι, μπορεί να έχουν λιγότερο επίγνωση του βαθμού στον οποίο ακούνε πραγματικά νέα μουσική.
Υπάρχει η αντίληψη ότι το μουσικό γούστο διαμορφώνεται κατά την εφηβεία. Αυτό συμβαίνει, πρώτον επειδή ο εγκέφαλός μας έχει αναπτυχθεί σε σημείο που μπορούμε να επεξεργαστούμε πλήρως αυτό που ακούμε και δεύτερον επειδή τα αυξημένα συναισθήματα της εφηβείας δημιουργούν ισχυρούς και διαρκείς δεσμούς μνήμης.
Το soundtrack της ζωής μας
Η νευροεπιστήμη παρέχει μερικές συναρπαστικές πληροφορίες για το πώς και γιατί αναπτύσσονται οι μουσικές μας προτιμήσεις. Γνωρίζουμε, για παράδειγμα, ότι τα βρέφη εμφανίζουν μια σύνδεση με τη μουσική που άκουγαν στη μήτρα.
Επίσης, το γούστο μας έχει να κάνει ουσιαστικά με την εξοικείωση. Στο βιβλίο του «This is Your Brain on Music», ο νευροεπιστήμονας Daniel Levitin γράφει:
«Όταν αγαπάμε ένα κομμάτι, μας θυμίζει άλλες μουσικές που έχουμε ακούσει και ενεργοποιεί ίχνη μνήμης συναισθηματικών στιγμών στη ζωή μας».
Αυτό που θεωρούμε ως «γούστο» είναι απλώς μια αντίδραση ντοπαμίνης που προκύπτει από μοτίβα που αναγνωρίζει ο εγκέφαλός μας και τα οποία δημιουργούν την προσδοκία της ευχαρίστησης με βάση τις απολαύσεις του παρελθόντος. Όταν σταματήσουμε να ακούμε ενεργά νέα ή άγνωστη μουσική, η σύνδεση μεταξύ του μουσικού μοτίβου και της ευχαρίστησης διακόπτεται.
Μπορεί να σας πάρει μια ή δύο δεκαετίες για να φτάσετε σε αυτό το σημείο, αλλά το τελικό αποτέλεσμα είναι ότι η «μουσική των νέων» με τα χρόνια θα σας ξενερώσει και δεν θα σας φέρνει πλέον καμία ευχαρίστηση.
Άρα, είμαστε καταδικασμένοι στη μουσική απαξίωση και τον σνομπισμό καθώς μεγαλώνουμε; Όχι απαραίτητα. Πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι το μουσικό γούστο δε χρειάζεται να «παγώσει» στον χρόνο, αλλά μπορεί να συνεχίσει να αναπτύσσεται σε όλη τη ζωή μας.
Διευρύνοντας τους ορίζοντές μας
Ακολουθούν μερικές συμβουλές για εσάς που θέλετε να εκπαιδεύσετε το μουσικό σας γούστο ώστε να εμπλουτιστεί πέρα από τα «παλιά αγαπημένα» της εφηβείας:
1. Καλλιεργήστε διαφορετικούς τρόπους ακρόασης, σε περιβάλλοντα επίσημα (συναυλίες), εστιασμένα (μοναχικές ακροάσεις), περιστασιακά (ως συνοδεία άλλης δραστηριότητας) και κοινωνικά.
2. Kάντε τη μουσική καθημερινή συνήθεια.
3. Διατηρήστε την περιέργειά σας. Μπορείτε να βοηθήσετε τον εγκέφαλό σας να σχηματίσει νέα μοτίβα μαθαίνοντας κάτι από την ιστορία πίσω από τη μουσική
4. Να είστε υπομονετικοί και επίμονοι. Μην υποθέτετε ότι κάτι δεν αξίζει, απλά επειδή δεν σας αρέσει αμέσως. Όσο περισσότερο ακούτε, τόσο καλύτερα ο εγκέφαλός σας θα πυροδοτεί μια απόκριση ευχαρίστησης
5. Βρείτε έναν φίλο που θα σας προτείνει νέα ακούσματα. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να ακούσετε μουσική επειδή σας την προτείνει κάποιος που εκτιμάτε και θαυμάζετε.
6. Συνεχίστε να ακούτε τη μουσική που αγαπάτε, αλλά να είστε πρόθυμοι να εξετάσετε τις μακροχρόνιες πεποιθήσεις σας, ιδιαίτερα εάν περιγράφετε το μουσικό σας γούστο αρνητικά (όπως «Μισώ την τζαζ»). Είναι πιθανό αυτή η στάση να καταπνίξει τη χαρά σας.
7. Μην αισθάνεστε ότι πρέπει να παρακολουθείτε σώνει και ντε τις νέες τάσεις της μουσικής. Υπάρχουν 1.000 χρόνια μουσικής να εξερευνήσετε.
Εάν, αφού κάνετε την προσπάθεια, εξακολουθείτε να δυσκολεύεστε να αντέξετε τη νέα δημοφιλή μουσική, ίσως να σας παρηγορήσουν τα λόγια του τραγουδοποιού Ben Folds, ο οποίος λέει στα απομνημονεύματά του:
«Η καλή ποπ μουσική, εκείνη που είναι πραγματικά της στιγμής της, πρέπει να απωθεί τους ηλικιωμένους. Θα πρέπει να καθαρίζει τον χώρο από βαρετούς ενήλικες και να τον δίνει στα παιδιά».
