Το εξώφυλλο ενός δίσκου είναι ένα περίεργο πράγμα. Παρά το γεγονός φαινομενικά μπορεί φαντάζει παντελώς άσχετο με την διαδικασία της ηχογράφησης, η συσκευασία είναι, όπως θα σας πουν πολλοί ειδικοί marketing, σχεδόν εξίσου σημαντική με το περιεχόμενο. Αυτή η θεωρία οδήγησε στην έκρηξη της ποπ σχεδόν ταυτόχρονα με την άνθιση των εύστοχων και καλοσχεδιασμένων εξώφυλλων δίσκων. Από τους Pink Floyd μέχρι τους Beatles, σχεδόν κάθε σημαντικό συγκρότημα είχε έστω και ένα εμβληματικό εξώφυλλο άλμπουμ στα κιτάπια του.
Ως κοινό, βλέπουμε μόνο το τελικό προϊόν όταν περιεργαζόμαστε τα ράφια του αγαπημένου μας δισκοπωλείου. Παρακάτω, θα επιχειρήσουμε να υποδαυλίσουμε αυτή τη συνθήκη, παρουσιάζοντας τις ιστορίες πίσω από μερικά από τα πιο διάσημα εξώφυλλα άλμπουμ όλων των εποχών, καθώς τα εξώφυλλα δίσκων δεν είναι μόνο ένας τρόπος για να αναγνωρίζουμε τα άλμπουμ, αλλά λειτουργούν ως καμβάς για την οπτικοποίηση των μουσικών θεμάτων και μηνυμάτων που μεταφέρει το άλμπουμ.
Από τα πιο εμβληματικά παραδείγματα, όπως τις ανατριχιαστικές και ζοφερές εικόνες των Nine Inch Nails και την ηθελημένη ασχήμια των Sex Pistols, μέχρι το μινιμαλιστικό πρίσμα του “Dark Side of the Moon” των Pink Floyd και την πολύχρωμη και γεμάτη λεπτομέρειες αναπαράσταση στο “Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band” των Beatles, κάθε εξώφυλλο αφηγείται μια μοναδική ιστορία.
1. Guns N’ Roses – Use Your Illusion (1991)
Οι Guns N’ Roses έβγαλαν δύο άλμπουμ που κυκλοφόρησαν την ίδια μέρα το 1991. Ήταν ένας έξυπνος τρόπος για να κυκλοφορήσει ένα διπλό άλμπουμ και σηματοδότησε την πρώτη φορά που δύο άλμπουμ ενός συγκροτήματος ή καλλιτέχνη μπήκαν στα αμερικανικά charts στην πρώτη και τη δεύτερη θέση και οι Guns N’ Roses έγιναν οι πρώτοι που είχαν τα δύο άλμπουμ με τις μεγαλύτερες πωλήσεις στο chart μετά τον Jim Croce το 1974. Το καθένα με το ίδιο εξώφυλλο άλμπουμ, αλλά με διαφορετικούς χρωματικούς συνδυασμούς. Το εξώφυλλο σχεδιάστηκε από τον Mark Kostabi. Η εικόνα του είναι απλά μια λεπτομέρεια από τον πίνακα του Ραφαήλ «Η Ακαδημία των Αθηνών». Ο πίνακας του Ραφαήλ απεικόνιζε πολλούς σπουδαίους φιλοσόφους της εποχής, αλλά οι δύο άνθρωποι που απεικονίζονται στο εξώφυλλο των Guns & Roses δεν αναγνωρίστηκαν ποτέ, υποδεικνύοντας ότι ίσως ήταν μαθητές. Οι δύο φιγούρες τοποθετούνται ακριβώς στα αριστερά του Πλάτωνα στο πρωτότυπο έργο. Όσο για το γιατί επιλέχθηκαν αυτές οι δύο φιγούρες – δεν έχουμε ιδέα. Ο Kostabi έκανε επίσης το artwork για το “¡Adios Amigos!” των Ramones και το “Holding Onto Strings Better Left to Fray” των Seether.
2. Pink Floyd – Dark Side of the Moon (1973)
Το εξώφυλλο του “Dark Side of the Moon” των Pink Floyd, σχεδιασμένο από τον Storm Thorgerson της Hipgnosis, έχει γίνει ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα στην ιστορία της μουσικής. Η ιδέα πίσω από το πρίσμα που διαθλά το φως, μετατρέποντάς το σε ένα πολύχρωμο φάσμα, προήλθε από τη διάθεση του συγκροτήματος για κάτι απλό και καθαρό, που θα αντανακλά το περιεχόμενο του άλμπουμ, όπως η τρέλα, ο χρόνος και η απληστία. Το πρίσμα έγινε σύμβολο για τους Pink Floyd, αντιπροσωπεύοντας την πολυπλοκότητα της μουσικής τους και την ψυχεδελική τους κληρονομιά. Η επιλογή του πρίσματος, αν και φαινομενικά απλή, έχει βαθιά σημασία. Η διαθλαστική φύση του φαινομένου υπαινίσσεται τη διχοτόμηση της πραγματικότητας και της φαντασίας, ένα ζήτημα που οι Pink Floyd σμίλεψαν σχεδόν εμμονικά σε όλη τους τη δισκογραφία. Η χρήση του μαύρου φόντου εντείνει την αίσθηση του άγνωστου και της μυστικιστικής εμπειρίας που μεταδίδει η μουσική τους. Το εξώφυλλο, με την απλότητα και τον συμβολισμό του, αποτελεί ορόσημο στην καλλιτεχνική έκφραση, αποδεικνύοντας ότι η εικαστική τέχνη μπορεί να είναι εξίσου ισχυρή όσο και η μουσική.
3. The Beatles – Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band (1967)
Το εξώφυλλο του “Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band” των Beatles, σχεδιασμένο από τον Peter Blake και την Jann Haworth, είναι γνωστό για την πλούσια εικονογραφία του και τις πολλές διασημότητες που περιλαμβάνει. Το εξώφυλλο απεικονίζει το συγκρότημα ντυμένο με πολύχρωμες στολές στρατιωτικής ορχήστρας, πλαισιωμένο από ένα πλήθος φανταστικών και πραγματικών προσωπικοτήτων, από τον Bob Dylan μέχρι τον Karl Marx. Το σχέδιο αντικατοπτρίζει τη μεταμόρφωση των Beatles σε πολιτιστικά εικονίδια και το άνοιγμα τους σε νέες καλλιτεχνικές κατευθύνσεις. Ο Blake και η Haworth προσπάθησαν να αποτυπώσουν το περιεχόμενο του άλμπουμ, που αναμιγνύει την ψυχεδέλεια με τη νοσταλγία και την κοινωνική κριτική. Η χρήση ενός collage από ποικίλες προσωπικότητες υποδηλώνει τη διαφορετικότητα των επιρροών και των ενδιαφερόντων του συγκροτήματος, ενώ ταυτόχρονα δημιουργεί μια εικονική κοινότητα γύρω τους. Το εξώφυλλο έγινε ένα σημείο αναφοράς για την ψυχεδελική τέχνη και συνέβαλε στο να καθιερωθεί ο όρος “album art” ως αναπόσπαστο μέρος της μουσικής παραγωγής. Στην αρχική εικόνα υπήρχαν κι άλλα πρόσωπα τα οποία στην συνέχεια αφαιρέθηκαν. Ο Ghandi, ήταν στα δεξιά, δίπλα ακριβώς από τον Lewis Carroll, αλλά στη συνέχεια αφαιρέθηκε. Σύμφωνα με τον McCartney, «ο Gandhi έπρεπε να φύγει επειδή ο επικεφαλής της EMI, Sir Joe Lockwood, είπε ότι στην Ινδία δεν θα επέτρεπαν να τυπωθεί ο δίσκος». Ο Αδόλφος Χίτλερ -o οποίος ζητήθηκε από τον Lennon και μοντελοποιήθηκε πίσω από το συγκρότημα (στα δεξιά του Larry Bell), τελικά βγήκε εκτός κάδρου (επειδή ήταν «πολύ αμφιλεγόμενος», σύμφωνα με τον Blake) και αντικαταστάθηκε από τον Johnny Weissmuller, που σαν Ταρζάν κοιτάζει τον ώμο του McCartney. Βέβαια, μεταγενέστερα ο Blake είχε δηλώσει ότι ο Χίτλερ παρέμεινε κρυμμένος πίσω από το συγκρότημα κατά τη διάρκεια της τελικής φωτογράφισης. Εκτός, ή κρυμμένοι έμειναι και ο Μαρτσέλο Μαστρογιάννι (φαίνεται λίγο το καπέλο του πίσω από τα κέρινα ομοιώματα της μπάντας) και η Σοφία Λόρεν. Τέλος, ο πιο μεγάλος απών της φωτογράφισης ήταν ο Ιησούς, ο οποίος ζητήθηκε και αυτός από τον Lennon, αλλά αλλά δεν μοντελοποιήθηκε επειδή το άλμπουμ θα κυκλοφορούσε λίγο περισσότερο από ένα χρόνο μετά την αμφιλεγόμενη δήλωση του Lennon ότι η μπάντα ήταν «πιο δημοφιλής από τον Ιησού».
4. The Velvet Underground & Nico – The Velvet Underground & Nico (1967)
Το εξώφυλλο του άλμπουμ “The Velvet Underground & Nico” φέρει τη διάσημη μπανάνα του Andy Warhol, με απλές, καθαρές και καρτουνίστικές γραμμές που κατέστησαν το εξώφυλλο τουλάχιστον εμβληματικό. Η μπανάνα αυτή δεν ήταν μόνο ένα έργο pop art, αλλά και ένα λειτουργικό μέρος του εξωφύλλου: οι πρώτες εκδόσεις του άλμπουμ είχαν ένα αυτοκόλλητο που μπορούσε να ξεφλουδιστεί, αποκαλύπτοντας μια ροζ μπανάνα από κάτω, προσθέτοντας ένα επιπλέον επίπεδο πρόκλησης και παιχνιδιού.
Η μπανάνα αντιπροσωπεύει το αντισυμβατικό πνεύμα του συγκροτήματος και την επιρροή του Warhol, ο οποίος ήταν ο παραγωγός του άλμπουμ και καθοδηγητής τους. Το εξώφυλλο αντικατοπτρίζει την έντονη και πρωτοποριακή προσέγγιση του συγκροτήματος στη μουσική, που συνδύαζε την αβάν-γκαρντ με τη ροκ. Η επιλογή του Warhol για ένα τόσο απλό αλλά ισχυρό σύμβολο δείχνει την επιρροή της pop art στην ποπ κουλτούρα της εποχής και την ικανότητα του να προκαλεί το κοινό.
5. Led Zeppelin – Houses Of The Holy (1973)
Το εξώφυλλο του “Houses of the Holy” των Led Zeppelin, σχεδιασμένο από την ομάδα Hipgnosis, είναι εμπνευσμένο από το μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας “Childhood’s End” του Arthur C. Clarke. Η εικόνα, που απεικονίζει γυμνά παιδιά που αναρριχώνται σε πετρώδη τοπία, συμβολίζει τη μετάβαση και την εξέλιξη. Το εξώφυλλο φωτογραφήθηκε στο Giant’s Causeway στην Ιρλανδία και προκάλεσε έντονες αντιδράσεις για το γυμνό στοιχείο του, που ωστόσο υποστηρίχθηκε ως καλλιτεχνική επιλογή που εξυπηρετούσε το θέμα της αθωότητας και της ανακάλυψης. Η σύνδεση με το έργο του Clarke προσδίδει μια μυστηριακή και διανοητική διάσταση στο άλμπουμ, κάνοντάς το ένα από τα πιο εμβληματικά και πολυσυζητημένα εξώφυλλα.
6. Bruce Springsteen – Born In The U.S.A. (1984)
Το εξώφυλλο του “Born in the U.S.A.” του Bruce Springsteen, με τη φωτογραφία της σπουδαίας φωτογράφου Annie Leibovitz, είναι απλό αλλά παράλληλα τρομερά ισχυρό, απεικονίζοντας τον καλλιτέχνη μπροστά από την αμερικανική σημαία. Το εξώφυλλο αντικατοπτρίζει την κεντρική θεματολογία του άλμπουμ: τον πατριωτισμό και τις αντιφάσεις της αμερικανικής ταυτότητας. Η εικόνα του Springsteen με τα τζιν και το λευκό T-shirt έχει γίνει σύμβολο της εργατικής τάξης και της ατόφιας ηθικής. Παρά την απλότητά του, το εξώφυλλο αποπνέει δύναμη και συναίσθημα, αναδεικνύοντας την εικόνα του Springsteen ως “The Boss” και ενισχύοντας το μήνυμα του άλμπουμ για την απογοήτευση από τον αμερικανικό τρόπο ζωής αλλά και την τροφοδότηση της ελπίδας για αλλαγή.
Επιπλέον, υπάρχουν κάποιες θεωρίες συνωμοσίας που κυκλοφορούν σχετικά με την εικόνα, αλλά σύμφωνα με όλες τις επίσημες αναφορές, φαίνεται ότι ήταν απλώς μια φωτογραφία που επιλέχθηκε από πολλές που τραβήχτηκαν εκείνη την ημέρα. Ωστόσο, υπάρχει μια ενδιαφέρουσα και συγκινητική ιστορία σχετικά με το κόκκινο καπέλο του μπέιζμπολ που φαίνεται στο άλμπουμ. Λέγεται ότι το καπέλο ανήκε στον πατέρα του φίλου του Springsteen, Lars Larson. Όταν ο πατέρας του Larson πέθανε, του έδωσε το αγαπημένο κόκκινο καπέλο του πατέρα του. Ο Springsteen το συμπεριέλαβε στο εξώφυλλο του άλμπουμ και είπε στον φίλο του ότι κάθε φορά που βλέπει αυτό το κόκκινο καπέλο, θα πρέπει να σκέφτεται τον πατέρα του.
7. Metallica – Master Of Puppets (1986)
Το εξώφυλλο του “Master of Puppets” των Metallica, σχεδιασμένο από τον Don Brautigam, αμέτρητους τάφους στρατιωτών που είναι συνδεδεμένοι με σχοινιά μαριονέτας, ένα σύμβολο της χειραγώγησης και του ελέγχου. Αυτή η συγκεκριμένη θεματολογία έχει κεντρική θέση στο άλμπουμ, το οποίο απασχολείται με θέματα ελέγχου, εξάρτησης και καταπίεσης. Το εξώφυλλο προσθέτει ένα οπτικό βάθος στη μουσική, δίνοντας έμφαση στην αίσθηση της αδυναμίας και του εγκλωβισμού που διαπερνά τους στίχους. Το “Master of Puppets” σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, κατάφερε να αποτελέσει ένα εμβληματικό εξώφυλλο στην ιστορία του μέταλ, και το μήνυμά του παραμένει ισχυρό και επίκαιρο όσο ποτέ.
8. Nirvana – Nevermind (1991)
Το εξώφυλλο του “Nevermind” των Nirvana είναι ίσως ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα και πολυσυζητημένα εξώφυλλα στην ιστορία της ροκ. Η εικόνα του μωρού που κολυμπάει προς ένα δολάριο στο νερό αναφέρεται στο ζήτημα του καταναλωτισμού και της απληστίας, που επαναλαμβάνεται στους στίχους του άλμπουμ. Το μωρό, που κυνηγάει το δολάριο, μπορεί να θεωρηθεί ως σύμβολο της αθωότητας που χάνεται και της πίεσης για επιτυχία και επιβίωση στον σύγχρονο κόσμο. Το εξώφυλλο, που σχεδιάστηκε από τον Robert Fisher, έγινε ένα πολιτιστικό φαινόμενο, αντικατοπτρίζοντας την απογοήτευση και την οργή της Generation X και την επιρροή της grunge σκηνής.
9. The Who – Who’s Next (1971)
Ανάμεσα στα βρετανικά ροκ άλμπουμ, το “Who’s Next” δεν ήταν μόνο μια θριαμβευτική συνέχεια του “Tommy”, αλλά και ένα αποτέλεσμα τυχαίων γεγονότων. Για την περιγραφή του τελευταίου εξωφύλλου επιλέξαμε να παραθέσουμε τα λόγια του Ethan Russell, του Αμερικανού φωτογράφου που τράβηξε αυτήν την χαρακτηριστική φωτογραφία.
«Δούλευα με τον Pete Townshend για το “Lifehouse”, το οποίο ήταν μια φιλόδοξη ιδέα βασισμένη σε μια φουτουριστική εποχή. Πολλά από τα τραγούδια στο “Who’s Next” προορίζονταν αρχικά για αυτήν την ηχογράφηση [Lifehouse]. Εν πάση περιπτώσει, το συγκρότημα είχε σχεδόν τελειώσει το “Who’s Next”, αλλά δεν είχε βρει ακόμα εξώφυλλο. Ένα βράδυ επιστρέφαμε από μια συναυλία, τρέχοντας με περίπου 110 μίλια την ώρα. Ο Pete οδηγούσε και με ρώτησε αν είχα ιδέες για το εξώφυλλο. Ξαφνικά είδαμε αυτούς τους τρεις ή τέσσερις πυλώνες στο τοπίο και του είπα ότι μπορεί να αποτελέσουν ένα ενδιαφέρον σκηνικό για μια φωτογράφηση. Αυτό ήταν! Πριν καταλάβω τι είχε συμβεί, ο Pete είχε στρίψει προς το σημείο και ακολουθούσαν τα τρία άλλα οχήματα που μετέφεραν το υπόλοιπο συγκρότημα. Δοκιμάσαμε πολλές διαφορετικές λήψεις, συμπεριλαμβανομένης μιας ιδέας από το “ 2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος ” και τους πιθήκους που συγκεντρώνονται γύρω από τον μαύρο οβελίσκο. Τότε ο Pete ξεκούμπωσε το φερμουάρ του και… έτσι κι εγώ ακολούθησα τη ροή των γεγονότων. Οι άλλοι προσπάθησαν επίσης να μιμηθούν την κίνηση του Pete, αλλά δεν μπορούσαν. Έτσι, έριξαν λίγο νερό της βροχής στους πυλώνες για να επιτύχουν παρόμοιο αποτέλεσμα. Η όλη ιδέα και υλοποίηση ήταν της στιγμής. Το περίεργο είναι ότι μόλις αργότερα ανακάλυψα την χρησιμότητα που είχαν αυτοί οι πυλώνες. Ήταν για να διατηρήσουν τα απόβλητα στη θέση τους. Στην ουσία η φωτογράφηση έγινε σε μια χωματερή».
10. Fleetwood Mac – Rumours (1977)
Το εξώφυλλο του “Rumours” των Fleetwood Mac, που δημιουργήθηκε από τον φωτογράφο Herbert W. Worthington, απεικονίζει τα μέλη του συγκροτήματος Mick Fleetwood και Stevie Nicks σε μια θεατρική και μυστηριακή πόζα. Το εξώφυλλο αντικατοπτρίζει τις εσωτερικές εντάσεις και τη συναισθηματική αναταραχή που επικρατούσε στο συγκρότημα κατά την ηχογράφηση του άλμπουμ, οι οποίες εμπνέουν και τους στίχους του. Οι προσωπικές σχέσεις των μελών ήταν υπό διάλυση, και αυτή η ένταση προσδίδει ένα επίπεδο αλήθειας και ευαισθησίας στο άλμπουμ. Η αισθητική και τα κοστούμια τονίζουν τη μυστικιστική και ονειρική ατμόσφαιρα της μουσικής τους, ενώ το εξώφυλλο παραμένει ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα και πολυσυζητημένα στην ιστορία της ροκ.
11. Iron Maiden – Killers (1981)
Το εξώφυλλο του άλμπουμ “Killers” των Iron Maiden αποτελεί ένα εντυπωσιακό έργο τέχνης που δημιούργησε ο Derek Riggs. Η εμβληματική μασκότ, Eddie the Head, καταλαμβάνει το κεντρικό σημείο μέσα σε ένα ζωντανό και χαοτικό αστικό τοπίο. Η απειλητική φιγούρα που κρατάει ένα αιματοβαμμένο τσεκούρι ενσωματώνει τον επιθετικό και δυναμικό τόνο του άλμπουμ. Άξιο αναφοράς είναι το γεγονός ότι αυτό το έρφο σηματοδοτεί την πρώτη εμφάνιση του Eddie σε εξώφυλλο άλμπουμ των Maiden, θέτοντας τις βάσεις για την επανεμφάνισή του στην οπτική τους ταυτότητα. Η δημιουργία του Riggs συμπληρώνει τέλεια τη φιλοσοφία του heavy metal που υιοθέτησε η μπάντα, καθιστώντας το “Killers” ξεχωριστό στη δισκογραφία των Iron Maiden.
12. The Clash – London Calling (1979)
Το εξώφυλλο του “London Calling” των The Clash, ένα από τα πιο δυναμικά και χαρακτηριστικά στην ιστορία της ροκ, απεικονίζει τον Paul Simonon να σπάει το μπάσο του σε μια συναυλία. Η φωτογράφος Pennie Smith αρχικά δεν ήθελε να χρησιμοποιήσει τη φωτογραφία λόγω της θολής της όψης, αλλά η εικόνα τελικά επιλέχθηκε για την μοναδικότητα και την ωμή ενέργεια που αποπνέει. Το εξώφυλλο εμπνέεται από το εξώφυλλο του άλμπουμ “Elvis Presley” του 1956, αντικατοπτρίζοντας την επιθυμία του συγκροτήματος να αποδώσει φόρο τιμής στις ρίζες της ροκ εν ρολ, ενώ ταυτόχρονα εκφράζει την ένταση και την επαναστατικότητα που ενσωματώνει η μουσική τους.
13. Green Day – Dookie (1994)
Το εξώφυλλο του “Dookie” των Green Day, σχεδιασμένο από τον Winston Smith, είναι γεμάτο με καρικατούρες και αναφορές στην ποπ κουλτούρα, προσφέροντας μια χιουμοριστική αλλά και κριτική ματιά στη σύγχρονη ζωή. Ο τίτλος “Dookie” αναφέρεται στον όρο “doo-doo”, δηλαδή κόπρανα, και συνδέεται με τις εμπειρίες του συγκροτήματος κατά τη διάρκεια της περιοδείας. Το εξώφυλλο αποτυπώνει την αίσθηση του χάους και της σύγχυσης που οι Green Day ένιωθαν για την κοινωνία, αλλά και τη χαοτική φύση της ίδιας της μουσικής σκηνής.
14. Sex Pistols – Never Mind The Bollocks Here’s The Sex Pistols (1977)
Το εξώφυλλο του “Never Mind the Bollocks, Here’s the Sex Pistols” των Sex Pistols, σχεδιασμένο από τον Jamie Reid, είναι γνωστό για την προκλητική του φύση και το έντονο φουξ και κίτρινο χρώμα του. Ο τίτλος και η γραφιστική προσέγγιση αποσκοπούσαν να σοκάρουν και να προκαλέσουν αντιδράσεις, κάτι που πέτυχε όταν ο δίσκος καταγγέλθηκε για προσβολή της δημοσίας αιδούς. Το εξώφυλλο αντανακλά το επαναστατικό πνεύμα του punk και την πρόθεση των Sex Pistols να αμφισβητήσουν το κατεστημένο, καθιστώντας το ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα και αμφιλεγόμενα εξώφυλλα στην ιστορία της μουσικής.
15. Nine Inch Nails – The Downward Spiral (1994)
Ο Trent Renzor ζήτησε από τον Βρετανό καλλιτέχνη Russell Mills να δημιουργήσει ένα πρωτότυπο έργο τέχνης για το εξώφυλλο του άλμπουμ τους το 1994, “The Downward Spiral”. Έδωσε στον Mills μερικές λέξεις – κλειδιά που ήθελε να αποτυπώνει το έργο – ανάμεσα σε αυτές ήταν “φθορά“, “πληγή” και “αποσύνθεση“. Ο Mills δημιούργησε 25 έργα για να διαλέξει ο Renzor. Το έργο που επέλεξε ονομάστηκε “Wound”. Ουσιαστικά, ήταν ένα ξύλινο πάνελ δύο ποδιών διακοσμημένο με γύψο, κερί, ακρυλικά, σκουριασμένα μέταλλα, νεκρά έντομα, βερνίκια, χειρουργικούς επιδέσμους και λίγο από το ίδιο το αίμα του Mills. Το έργο λέγεται ότι χρειάστηκε περίπου δύο εβδομάδες για να ολοκληρωθεί.
16. Ramones – Ramones (1976)
Η εικόνα του εξωφύλλου του πρώτου άλμπουμ των Ramones που κυκλοφόρησε το 1976 είναι μια από τις πιο χαρακτηριστικές στην ιστορία του punk rock. Η φωτογραφία τραβήχτηκε από τη Roberta Bayley που εργαζόταν ως φωτογράφος στο περιοδικό Punk, η οποία πληρώθηκε 125 δολάρια από τη δισκογραφική εταιρεία του συγκροτήματος για τη φωτογράφιση. Η εικόνα είναι έξυπνα απλή, με τα τέσσερα μέλη του συγκροτήματος να είναι ακουμπισμένα σε έναν τούβλινο τοίχο στη γενέτειρά τους, τη Νέα Υόρκη, φορώντας τα μπλουζάκια, τα αθλητικά παπούτσια, τα σκισμένα τζιν και τα δερμάτινα μπουφάν που όχι μόνο όχι μόνο θα καθόριζαν την γκαρνταρόμπα τους κατά τη διάρκεια της καριέρας τους, αλλά θα καθόριζαν και την ίδια την αισθητική του rock and roll.
Ο γυμνός τούβλινος τοίχος της φωτογραφίας βρίσκεται στη δυτική πλευρά του Albert’s Garden, ενός δημόσιου κήπου στη βόρεια πλευρά της Ανατολικής 2ης οδού μεταξύ του Bowery και της 2ης Λεωφόρου, όταν όμως ήρθε η ώρα να τραβηχτεί η φωτογραφία για το τρίτο άλμπουμ του συγκροτήματος, “Rocket To Russia“, μόλις ένα χρόνο αργότερα, η αρχική τοποθεσία για κάποιους λόγους δεν ήταν διαθέσιμη, οπότε η συγκεκριμένη φωτογράφηση έγινε σε ένα στενό πίσω από το CBGBs από τον μάνατζερ του συγκροτήματος.
17. David Bowie – “Heroes” (1977)
Αν υπάρχει ένας άνθρωπος στη ροκ που δεν είχε πρόβλημα με τις φωτογραφίσεις, αυτός ήταν ο David Bowie. Εξίσου, ο Starman γνώριζε πολύ καλά τη δύναμη της εικόνας και ήταν πάντα πρόθυμος να συμβάλει στην πραγματοποίηση των οραμάτων του όταν επρόκειτο για εξώφυλλα άλμπουμ. Οι λήψεις για το εμβληματικό άλμπουμ του Heroes είναι μία από τις πιο εμβληματικές ροκ εικόνες όλων των εποχών.
Η φωτογραφία τραβήχτηκε από τον διακεκριμένο φωτογράφο Masayoshi Sukita κατά τη διάρκεια μιας από τις επισκέψεις του Bowie στο Τόκιο. Τη στιγμή εκείνη, η φωτογράφηση δεν είχε καμία σύνδεση με το άλμπουμ και ήταν απλά μια φωτογραφία που τραβήχτηκε στα πεταχτά. Αλλά, μόλις την αντίκρισε ο Bowie, ήξερε ότι όλως τυχαίως είχαν δημιουργήσει κάτι εξαιρετικό για το νέο του δίσκο.
Αυτή η αίσθηση ενισχύθηκε μόνο όταν οι δύο άνδρες επέλεξαν ακριβώς την ίδια λήψη ως αγαπημένη τους. Απεικονίζοντας τον Bowie που μόλις έχει περάσει τα δάχτυλά του μέσα από τα μαλλιά του, η εικόνα παραμένει μια από τις πιο καθοριστικές στιγμές της λαμπρής καριέρας του Bowie. Ο Bowie κερδίζει επίσης το βραβείο για την πιο ευφυή καλλιτεχνική συμμετοχή σε εξώφυλλο άλμπουμ όταν έβαλε το Heroes σε εισαγωγικά, υποδηλώνοντας ότι δεν είναι καθόλου φίλος της ηρωικής πράξης.
18. Queen – Queen II (1974)
Το “Queen II” που κυκλοφόρησε το 1974 παρουσιάζει ένα χαρακτηριστικό εξώφυλλο σχεδιασμένο από τον τρομερό φωτογράφο Mick Rock, το οποίο δείχνει μια διπλή φωτογραφία των μελών του συγκροτήματος σε μονοχρωμία. Το καθρέφτισμα υποδεικνύει την έννοια του διπλού δίσκου του άλμπουμ. Άξιο αναφοράς είναι ότι οι έντονες εκφράσεις των μελών καθορίζουν την θεατρικότητα του συγκροτήματος. Το εξώφυλλο υποδηλώνει την δυναμική μουσική ποικιλία του άλμπουμ, από ροκ ύμνους έως μπαλάντες. Η μυστηριώδης, καθρεπτίζουσα σύνθεση προσκαλεί τους ακροατές στο πολυδιάστατο ηχητικό βασίλειο των Queen. Το “Queen II” αποτελεί μαρτυρία του καλλιτεχνικού οράματος και της μουσικής ικανότητας του συγκροτήματος, με το εξώφυλλο να αποτυπώνει την αινιγματική γοητεία της εξελισσόμενης ταυτότητάς τους.
19. Patti Smith – Horses (1975)
Το εντυπωσιακό άλμπουμ του 1975 της Patti Smith, Horses, θα περάσει στην ιστορία ως ένα από τα πιο εμβληματικά LP που προήλθαν από τη Punk σκηνή της Νέας Υόρκης. Ο καθοριστικός δίσκος της Smith δεν ήταν μόνο ένα ηχητικά απίστευτο άλμπουμ αλλά το εξώφυλλό του έχει παραμείνει μία από τις πιο εμβληματικές εικόνες της δεκαετίας του ’70. Η ιστορία πίσω από την ωμή και όμορφη εικόνα είναι μια υπέροχη υπενθύμιση της αγάπης και της φιλίας.
Ωστόσο, όσο εμβληματική κι αν είναι η ασπρόμαυρη εικόνα, με την Patti Smith να στέκεται αποφασιστικά και δυναμικά μπροστά σε έναν λευκό τοίχο, η ομορφιά της εικόνας βρίσκεται στην αλήθεια της σχέσης της Patti με τον φωτογράφο και φίλο/σύντροφο της εποχής, τον θρυλικό φωτογράφο Robert Mapplethrope. Στο βιβλίο της, Just Kids, η Smith περιγράφει τη σχέση τους και τη σκηνή του πιο εμβληματικού εξωφύλλου του άλμπουμ της.
Μιλώντας για τη φωτογράφηση, η Σμιθ είπε: «Δεν είχα καμία αίσθηση για το πώς θα φαινόταν, μόνο ότι θα έπρεπε να είναι αληθινή. Το μόνο πράγμα που υποσχέθηκα στον Robert, ήταν ότι θα φορούσα ένα καθαρό πουκάμισο χωρίς λεκέδες». Το “καθαρό πουκάμισο” επιλέχθηκε συγκεκριμένα από τον Στρατό Σωτηρίας της Bowery με το μονόγραμμα ‘RV’ με την ελπίδα ότι ανήκε στον Roger Vadim που φωτογραφήθηκε με τον Jean Genet το 1947. Το εξώφυλλο έρχεται να προσθέσει στο σύνολο του άλμπουμ. Η Smith αποτυπώνεται σαν η punk-crooner που έδειξε ότι ήταν στο Horses. Κρατώντας τις τιράντες της με σιγουριά και τη σιδερένια ματιά μιας αποφασισμένης ψυχής. «Έριξα το σακάκι μου στον ώμο μου, στυλ Frank Sinatra. Ήμουν γεμάτη συναισθήματα. Εκείνος ήταν γεμάτος φως και σκιά.»
Το ζευγάρι τελικά κατέληξε στη μία εικόνα που ο Mapplethrope είπε ότι είχε «μια μαγεία». Για τη Smith, το εξώφυλλο του άλμπουμ τώρα αντιπροσωπεύει τη μνήμη του Mapplethrope, είπε: «Όταν το κοιτάζω τώρα, ποτέ δεν βλέπω εμένα. Βλέπω εμάς».
20. Joy Division – Unknown Pleasures (1979)
Το εξώφυλλο του “Unknown Pleasures” (1979) των Joy Division είναι βασισμένο σε μια καταπληκτική ιδέα του Peter Saville. Παρουσιάζει ένα διάγραμμα μιας σειράς λευκών παλμικών κυμάτων, από ένα πάλσαρ, συγκεκριμένα το πρώτο πάλσαρ που ανακαλύφθηκε, γνωστό ως CP1919, το οποίο ο Peter Saville απέδωσε οπτικά στο εξώφυλλο του δίσκου των Joy Division. Τα παλμικά κύματα είναι πάνω σε μαύρο φόντο και κεντραρισμένα, σαν σε ένα κουτί που αιωρείται στον χώρο. Παρά την απλότητα, ή μπορεί και εξαιτίας της, το συγκεκριμένο εξώφυλλο είναι ίσως η πιο ανθεκτική εικόνα της μετά πανκ εποχής. Ωστόσο, ενώ αυτό το γραφικό έχει μείνει στην ιστορία της μουσικής ως η εικόνα του εξώφυλλου του πρώτου άλμπουμ των Joy Division από το 1979, η προέλευσή του έγκειται στην πρώιμη μελέτη των αστέρων πάλσαρ και την καταγραφή των σημάτων τους από τους επιστήμονες στο ραδιοφωνικό παρατηρητηρίο Arecibo στο Πουέρτο Ρίκο, από το το 1970. Η εικόνα που “δανείστηκε” ο Saville, που προέρχεται από την Εγκυκλοπαίδεια Αστρονομίας Camebridge, προσθέτοντας μια διάσταση επιστημονικής και μυστηριώδους γοητείας στο αριστουργηματικό του post-punk άλμπουμ των Joy Division, με τη μινιμαλιστική και αφηρημένη φύση του εξωφύλλου συμπληρώνει τον ατμοσφαιρικό ήχο του συγκροτήματος. Το “Unknown Pleasures” παραμένει σύμβολο της επιδραστικής και μοναδικής προσέγγισης των Joy Division τόσο στη μουσική, όσο και στην αισθητική γενικότερα. Το μυστήριο της εικόνας και η σύνδεσή της με εκείνη την εποχή οδήγησαν στο να γίνει τόσο εμβληματική όσο λίγες, και έχει ερμηνευτεί με μυριάδες τρόπους, από τατουάζ μέχρι ρούχα και όλα τα ενδιάμεσα. Βέβαια, αξίζει να σημειώσει κανείς ότι όλα αυτά ήταν άγνωστα μέχρι την αυγή του διαδικτύου, όταν οι λάτρεις της μπάντας ανακάλυψαν σταδιακά τα ίχνη και τον αρχικό δημιουργό που κατέγραψε τα παλμικά κύματα σε εκτυπωτή plotter, πληροφορίες που ξετύλιξε με δεξιοτεχνία η Jen Christiansen αρχικά στο άρθρο της για το Scientific American, “«Pop Culture Pulsar»: Origin Story of Joy Division’s Unknown Pleasures Album Cover“.
Αυτές οι ιστορίες αποδεικνύουν ότι τα εξώφυλλα δίσκων μπορούν να αποτελέσουν πηγή έμπνευσης και προβληματισμού, επηρεάζοντας τη μουσική εμπειρία τόσο οπτικά όσο και συναισθηματικά, ενώ οπτικοποιούν τον τρόπο που το εκάστοτε άλμπουμ καταχωρείται στο συλλογικό ασυνείδητο των μουσικόφιλων, κάτι που δυστυχώς ολοένα και εκλείπει στην ψηφιακή μας εποχή.
➸ Διαβάστε επίσης: 10 εξαιρετικά σέξι εξώφυλλα δίσκων
Το εξώφυλλο ενός δίσκου είναι ένα περίεργο πράγμα. Παρά το γεγονός φαινομενικά μπορεί φαντάζει παντελώς άσχετο με την διαδικασία της ηχογράφησης, η συσκευασία είναι, όπως θα σας πουν πολλοί ειδικοί marketing, σχεδόν εξίσου σημαντική με το περιεχόμενο. Αυτή η θεωρία οδήγησε στην έκρηξη της ποπ σχεδόν ταυτόχρονα με την άνθιση των εύστοχων και καλοσχεδιασμένων εξώφυλλων δίσκων. Από τους Pink Floyd μέχρι τους Beatles, σχεδόν κάθε σημαντικό συγκρότημα είχε έστω και ένα εμβληματικό εξώφυλλο άλμπουμ στα κιτάπια του.
Ως κοινό, βλέπουμε μόνο το τελικό προϊόν όταν περιεργαζόμαστε τα ράφια του αγαπημένου μας δισκοπωλείου. Παρακάτω, θα επιχειρήσουμε να υποδαυλίσουμε αυτή τη συνθήκη, παρουσιάζοντας τις ιστορίες πίσω από μερικά από τα πιο διάσημα εξώφυλλα άλμπουμ όλων των εποχών, καθώς τα εξώφυλλα δίσκων δεν είναι μόνο ένας τρόπος για να αναγνωρίζουμε τα άλμπουμ, αλλά λειτουργούν ως καμβάς για την οπτικοποίηση των μουσικών θεμάτων και μηνυμάτων που μεταφέρει το άλμπουμ.
Από τα πιο εμβληματικά παραδείγματα, όπως τις ανατριχιαστικές και ζοφερές εικόνες των Nine Inch Nails και την ηθελημένη ασχήμια των Sex Pistols, μέχρι το μινιμαλιστικό πρίσμα του “Dark Side of the Moon” των Pink Floyd και την πολύχρωμη και γεμάτη λεπτομέρειες αναπαράσταση στο “Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band” των Beatles, κάθε εξώφυλλο αφηγείται μια μοναδική ιστορία.
1. Guns N’ Roses – Use Your Illusion (1991)
Οι Guns N’ Roses έβγαλαν δύο άλμπουμ που κυκλοφόρησαν την ίδια μέρα το 1991. Ήταν ένας έξυπνος τρόπος για να κυκλοφορήσει ένα διπλό άλμπουμ και σηματοδότησε την πρώτη φορά που δύο άλμπουμ ενός συγκροτήματος ή καλλιτέχνη μπήκαν στα αμερικανικά charts στην πρώτη και τη δεύτερη θέση και οι Guns N’ Roses έγιναν οι πρώτοι που είχαν τα δύο άλμπουμ με τις μεγαλύτερες πωλήσεις στο chart μετά τον Jim Croce το 1974. Το καθένα με το ίδιο εξώφυλλο άλμπουμ, αλλά με διαφορετικούς χρωματικούς συνδυασμούς. Το εξώφυλλο σχεδιάστηκε από τον Mark Kostabi. Η εικόνα του είναι απλά μια λεπτομέρεια από τον πίνακα του Ραφαήλ «Η Ακαδημία των Αθηνών». Ο πίνακας του Ραφαήλ απεικόνιζε πολλούς σπουδαίους φιλοσόφους της εποχής, αλλά οι δύο άνθρωποι που απεικονίζονται στο εξώφυλλο των Guns & Roses δεν αναγνωρίστηκαν ποτέ, υποδεικνύοντας ότι ίσως ήταν μαθητές. Οι δύο φιγούρες τοποθετούνται ακριβώς στα αριστερά του Πλάτωνα στο πρωτότυπο έργο. Όσο για το γιατί επιλέχθηκαν αυτές οι δύο φιγούρες – δεν έχουμε ιδέα. Ο Kostabi έκανε επίσης το artwork για το “¡Adios Amigos!” των Ramones και το “Holding Onto Strings Better Left to Fray” των Seether.
2. Pink Floyd – Dark Side of the Moon (1973)
Το εξώφυλλο του “Dark Side of the Moon” των Pink Floyd, σχεδιασμένο από τον Storm Thorgerson της Hipgnosis, έχει γίνει ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα στην ιστορία της μουσικής. Η ιδέα πίσω από το πρίσμα που διαθλά το φως, μετατρέποντάς το σε ένα πολύχρωμο φάσμα, προήλθε από τη διάθεση του συγκροτήματος για κάτι απλό και καθαρό, που θα αντανακλά το περιεχόμενο του άλμπουμ, όπως η τρέλα, ο χρόνος και η απληστία. Το πρίσμα έγινε σύμβολο για τους Pink Floyd, αντιπροσωπεύοντας την πολυπλοκότητα της μουσικής τους και την ψυχεδελική τους κληρονομιά. Η επιλογή του πρίσματος, αν και φαινομενικά απλή, έχει βαθιά σημασία. Η διαθλαστική φύση του φαινομένου υπαινίσσεται τη διχοτόμηση της πραγματικότητας και της φαντασίας, ένα ζήτημα που οι Pink Floyd σμίλεψαν σχεδόν εμμονικά σε όλη τους τη δισκογραφία. Η χρήση του μαύρου φόντου εντείνει την αίσθηση του άγνωστου και της μυστικιστικής εμπειρίας που μεταδίδει η μουσική τους. Το εξώφυλλο, με την απλότητα και τον συμβολισμό του, αποτελεί ορόσημο στην καλλιτεχνική έκφραση, αποδεικνύοντας ότι η εικαστική τέχνη μπορεί να είναι εξίσου ισχυρή όσο και η μουσική.
3. The Beatles – Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band (1967)
Το εξώφυλλο του “Sgt. Pepper’s Lonely Hearts Club Band” των Beatles, σχεδιασμένο από τον Peter Blake και την Jann Haworth, είναι γνωστό για την πλούσια εικονογραφία του και τις πολλές διασημότητες που περιλαμβάνει. Το εξώφυλλο απεικονίζει το συγκρότημα ντυμένο με πολύχρωμες στολές στρατιωτικής ορχήστρας, πλαισιωμένο από ένα πλήθος φανταστικών και πραγματικών προσωπικοτήτων, από τον Bob Dylan μέχρι τον Karl Marx. Το σχέδιο αντικατοπτρίζει τη μεταμόρφωση των Beatles σε πολιτιστικά εικονίδια και το άνοιγμα τους σε νέες καλλιτεχνικές κατευθύνσεις. Ο Blake και η Haworth προσπάθησαν να αποτυπώσουν το περιεχόμενο του άλμπουμ, που αναμιγνύει την ψυχεδέλεια με τη νοσταλγία και την κοινωνική κριτική. Η χρήση ενός collage από ποικίλες προσωπικότητες υποδηλώνει τη διαφορετικότητα των επιρροών και των ενδιαφερόντων του συγκροτήματος, ενώ ταυτόχρονα δημιουργεί μια εικονική κοινότητα γύρω τους. Το εξώφυλλο έγινε ένα σημείο αναφοράς για την ψυχεδελική τέχνη και συνέβαλε στο να καθιερωθεί ο όρος “album art” ως αναπόσπαστο μέρος της μουσικής παραγωγής. Στην αρχική εικόνα υπήρχαν κι άλλα πρόσωπα τα οποία στην συνέχεια αφαιρέθηκαν. Ο Ghandi, ήταν στα δεξιά, δίπλα ακριβώς από τον Lewis Carroll, αλλά στη συνέχεια αφαιρέθηκε. Σύμφωνα με τον McCartney, «ο Gandhi έπρεπε να φύγει επειδή ο επικεφαλής της EMI, Sir Joe Lockwood, είπε ότι στην Ινδία δεν θα επέτρεπαν να τυπωθεί ο δίσκος». Ο Αδόλφος Χίτλερ -o οποίος ζητήθηκε από τον Lennon και μοντελοποιήθηκε πίσω από το συγκρότημα (στα δεξιά του Larry Bell), τελικά βγήκε εκτός κάδρου (επειδή ήταν «πολύ αμφιλεγόμενος», σύμφωνα με τον Blake) και αντικαταστάθηκε από τον Johnny Weissmuller, που σαν Ταρζάν κοιτάζει τον ώμο του McCartney. Βέβαια, μεταγενέστερα ο Blake είχε δηλώσει ότι ο Χίτλερ παρέμεινε κρυμμένος πίσω από το συγκρότημα κατά τη διάρκεια της τελικής φωτογράφισης. Εκτός, ή κρυμμένοι έμειναι και ο Μαρτσέλο Μαστρογιάννι (φαίνεται λίγο το καπέλο του πίσω από τα κέρινα ομοιώματα της μπάντας) και η Σοφία Λόρεν. Τέλος, ο πιο μεγάλος απών της φωτογράφισης ήταν ο Ιησούς, ο οποίος ζητήθηκε και αυτός από τον Lennon, αλλά αλλά δεν μοντελοποιήθηκε επειδή το άλμπουμ θα κυκλοφορούσε λίγο περισσότερο από ένα χρόνο μετά την αμφιλεγόμενη δήλωση του Lennon ότι η μπάντα ήταν «πιο δημοφιλής από τον Ιησού».
4. The Velvet Underground & Nico – The Velvet Underground & Nico (1967)
Το εξώφυλλο του άλμπουμ “The Velvet Underground & Nico” φέρει τη διάσημη μπανάνα του Andy Warhol, με απλές, καθαρές και καρτουνίστικές γραμμές που κατέστησαν το εξώφυλλο τουλάχιστον εμβληματικό. Η μπανάνα αυτή δεν ήταν μόνο ένα έργο pop art, αλλά και ένα λειτουργικό μέρος του εξωφύλλου: οι πρώτες εκδόσεις του άλμπουμ είχαν ένα αυτοκόλλητο που μπορούσε να ξεφλουδιστεί, αποκαλύπτοντας μια ροζ μπανάνα από κάτω, προσθέτοντας ένα επιπλέον επίπεδο πρόκλησης και παιχνιδιού.
Η μπανάνα αντιπροσωπεύει το αντισυμβατικό πνεύμα του συγκροτήματος και την επιρροή του Warhol, ο οποίος ήταν ο παραγωγός του άλμπουμ και καθοδηγητής τους. Το εξώφυλλο αντικατοπτρίζει την έντονη και πρωτοποριακή προσέγγιση του συγκροτήματος στη μουσική, που συνδύαζε την αβάν-γκαρντ με τη ροκ. Η επιλογή του Warhol για ένα τόσο απλό αλλά ισχυρό σύμβολο δείχνει την επιρροή της pop art στην ποπ κουλτούρα της εποχής και την ικανότητα του να προκαλεί το κοινό.
5. Led Zeppelin – Houses Of The Holy (1973)
Το εξώφυλλο του “Houses of the Holy” των Led Zeppelin, σχεδιασμένο από την ομάδα Hipgnosis, είναι εμπνευσμένο από το μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας “Childhood’s End” του Arthur C. Clarke. Η εικόνα, που απεικονίζει γυμνά παιδιά που αναρριχώνται σε πετρώδη τοπία, συμβολίζει τη μετάβαση και την εξέλιξη. Το εξώφυλλο φωτογραφήθηκε στο Giant’s Causeway στην Ιρλανδία και προκάλεσε έντονες αντιδράσεις για το γυμνό στοιχείο του, που ωστόσο υποστηρίχθηκε ως καλλιτεχνική επιλογή που εξυπηρετούσε το θέμα της αθωότητας και της ανακάλυψης. Η σύνδεση με το έργο του Clarke προσδίδει μια μυστηριακή και διανοητική διάσταση στο άλμπουμ, κάνοντάς το ένα από τα πιο εμβληματικά και πολυσυζητημένα εξώφυλλα.
6. Bruce Springsteen – Born In The U.S.A. (1984)
Το εξώφυλλο του “Born in the U.S.A.” του Bruce Springsteen, με τη φωτογραφία της σπουδαίας φωτογράφου Annie Leibovitz, είναι απλό αλλά παράλληλα τρομερά ισχυρό, απεικονίζοντας τον καλλιτέχνη μπροστά από την αμερικανική σημαία. Το εξώφυλλο αντικατοπτρίζει την κεντρική θεματολογία του άλμπουμ: τον πατριωτισμό και τις αντιφάσεις της αμερικανικής ταυτότητας. Η εικόνα του Springsteen με τα τζιν και το λευκό T-shirt έχει γίνει σύμβολο της εργατικής τάξης και της ατόφιας ηθικής. Παρά την απλότητά του, το εξώφυλλο αποπνέει δύναμη και συναίσθημα, αναδεικνύοντας την εικόνα του Springsteen ως “The Boss” και ενισχύοντας το μήνυμα του άλμπουμ για την απογοήτευση από τον αμερικανικό τρόπο ζωής αλλά και την τροφοδότηση της ελπίδας για αλλαγή.
Επιπλέον, υπάρχουν κάποιες θεωρίες συνωμοσίας που κυκλοφορούν σχετικά με την εικόνα, αλλά σύμφωνα με όλες τις επίσημες αναφορές, φαίνεται ότι ήταν απλώς μια φωτογραφία που επιλέχθηκε από πολλές που τραβήχτηκαν εκείνη την ημέρα. Ωστόσο, υπάρχει μια ενδιαφέρουσα και συγκινητική ιστορία σχετικά με το κόκκινο καπέλο του μπέιζμπολ που φαίνεται στο άλμπουμ. Λέγεται ότι το καπέλο ανήκε στον πατέρα του φίλου του Springsteen, Lars Larson. Όταν ο πατέρας του Larson πέθανε, του έδωσε το αγαπημένο κόκκινο καπέλο του πατέρα του. Ο Springsteen το συμπεριέλαβε στο εξώφυλλο του άλμπουμ και είπε στον φίλο του ότι κάθε φορά που βλέπει αυτό το κόκκινο καπέλο, θα πρέπει να σκέφτεται τον πατέρα του.
7. Metallica – Master Of Puppets (1986)
Το εξώφυλλο του “Master of Puppets” των Metallica, σχεδιασμένο από τον Don Brautigam, αμέτρητους τάφους στρατιωτών που είναι συνδεδεμένοι με σχοινιά μαριονέτας, ένα σύμβολο της χειραγώγησης και του ελέγχου. Αυτή η συγκεκριμένη θεματολογία έχει κεντρική θέση στο άλμπουμ, το οποίο απασχολείται με θέματα ελέγχου, εξάρτησης και καταπίεσης. Το εξώφυλλο προσθέτει ένα οπτικό βάθος στη μουσική, δίνοντας έμφαση στην αίσθηση της αδυναμίας και του εγκλωβισμού που διαπερνά τους στίχους. Το “Master of Puppets” σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, κατάφερε να αποτελέσει ένα εμβληματικό εξώφυλλο στην ιστορία του μέταλ, και το μήνυμά του παραμένει ισχυρό και επίκαιρο όσο ποτέ.
8. Nirvana – Nevermind (1991)
Το εξώφυλλο του “Nevermind” των Nirvana είναι ίσως ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα και πολυσυζητημένα εξώφυλλα στην ιστορία της ροκ. Η εικόνα του μωρού που κολυμπάει προς ένα δολάριο στο νερό αναφέρεται στο ζήτημα του καταναλωτισμού και της απληστίας, που επαναλαμβάνεται στους στίχους του άλμπουμ. Το μωρό, που κυνηγάει το δολάριο, μπορεί να θεωρηθεί ως σύμβολο της αθωότητας που χάνεται και της πίεσης για επιτυχία και επιβίωση στον σύγχρονο κόσμο. Το εξώφυλλο, που σχεδιάστηκε από τον Robert Fisher, έγινε ένα πολιτιστικό φαινόμενο, αντικατοπτρίζοντας την απογοήτευση και την οργή της Generation X και την επιρροή της grunge σκηνής.
9. The Who – Who’s Next (1971)
Ανάμεσα στα βρετανικά ροκ άλμπουμ, το “Who’s Next” δεν ήταν μόνο μια θριαμβευτική συνέχεια του “Tommy”, αλλά και ένα αποτέλεσμα τυχαίων γεγονότων. Για την περιγραφή του τελευταίου εξωφύλλου επιλέξαμε να παραθέσουμε τα λόγια του Ethan Russell, του Αμερικανού φωτογράφου που τράβηξε αυτήν την χαρακτηριστική φωτογραφία.
«Δούλευα με τον Pete Townshend για το “Lifehouse”, το οποίο ήταν μια φιλόδοξη ιδέα βασισμένη σε μια φουτουριστική εποχή. Πολλά από τα τραγούδια στο “Who’s Next” προορίζονταν αρχικά για αυτήν την ηχογράφηση [Lifehouse]. Εν πάση περιπτώσει, το συγκρότημα είχε σχεδόν τελειώσει το “Who’s Next”, αλλά δεν είχε βρει ακόμα εξώφυλλο. Ένα βράδυ επιστρέφαμε από μια συναυλία, τρέχοντας με περίπου 110 μίλια την ώρα. Ο Pete οδηγούσε και με ρώτησε αν είχα ιδέες για το εξώφυλλο. Ξαφνικά είδαμε αυτούς τους τρεις ή τέσσερις πυλώνες στο τοπίο και του είπα ότι μπορεί να αποτελέσουν ένα ενδιαφέρον σκηνικό για μια φωτογράφηση. Αυτό ήταν! Πριν καταλάβω τι είχε συμβεί, ο Pete είχε στρίψει προς το σημείο και ακολουθούσαν τα τρία άλλα οχήματα που μετέφεραν το υπόλοιπο συγκρότημα. Δοκιμάσαμε πολλές διαφορετικές λήψεις, συμπεριλαμβανομένης μιας ιδέας από το “ 2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος ” και τους πιθήκους που συγκεντρώνονται γύρω από τον μαύρο οβελίσκο. Τότε ο Pete ξεκούμπωσε το φερμουάρ του και… έτσι κι εγώ ακολούθησα τη ροή των γεγονότων. Οι άλλοι προσπάθησαν επίσης να μιμηθούν την κίνηση του Pete, αλλά δεν μπορούσαν. Έτσι, έριξαν λίγο νερό της βροχής στους πυλώνες για να επιτύχουν παρόμοιο αποτέλεσμα. Η όλη ιδέα και υλοποίηση ήταν της στιγμής. Το περίεργο είναι ότι μόλις αργότερα ανακάλυψα την χρησιμότητα που είχαν αυτοί οι πυλώνες. Ήταν για να διατηρήσουν τα απόβλητα στη θέση τους. Στην ουσία η φωτογράφηση έγινε σε μια χωματερή».
10. Fleetwood Mac – Rumours (1977)
Το εξώφυλλο του “Rumours” των Fleetwood Mac, που δημιουργήθηκε από τον φωτογράφο Herbert W. Worthington, απεικονίζει τα μέλη του συγκροτήματος Mick Fleetwood και Stevie Nicks σε μια θεατρική και μυστηριακή πόζα. Το εξώφυλλο αντικατοπτρίζει τις εσωτερικές εντάσεις και τη συναισθηματική αναταραχή που επικρατούσε στο συγκρότημα κατά την ηχογράφηση του άλμπουμ, οι οποίες εμπνέουν και τους στίχους του. Οι προσωπικές σχέσεις των μελών ήταν υπό διάλυση, και αυτή η ένταση προσδίδει ένα επίπεδο αλήθειας και ευαισθησίας στο άλμπουμ. Η αισθητική και τα κοστούμια τονίζουν τη μυστικιστική και ονειρική ατμόσφαιρα της μουσικής τους, ενώ το εξώφυλλο παραμένει ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα και πολυσυζητημένα στην ιστορία της ροκ.
11. Iron Maiden – Killers (1981)
Το εξώφυλλο του άλμπουμ “Killers” των Iron Maiden αποτελεί ένα εντυπωσιακό έργο τέχνης που δημιούργησε ο Derek Riggs. Η εμβληματική μασκότ, Eddie the Head, καταλαμβάνει το κεντρικό σημείο μέσα σε ένα ζωντανό και χαοτικό αστικό τοπίο. Η απειλητική φιγούρα που κρατάει ένα αιματοβαμμένο τσεκούρι ενσωματώνει τον επιθετικό και δυναμικό τόνο του άλμπουμ. Άξιο αναφοράς είναι το γεγονός ότι αυτό το έρφο σηματοδοτεί την πρώτη εμφάνιση του Eddie σε εξώφυλλο άλμπουμ των Maiden, θέτοντας τις βάσεις για την επανεμφάνισή του στην οπτική τους ταυτότητα. Η δημιουργία του Riggs συμπληρώνει τέλεια τη φιλοσοφία του heavy metal που υιοθέτησε η μπάντα, καθιστώντας το “Killers” ξεχωριστό στη δισκογραφία των Iron Maiden.
12. The Clash – London Calling (1979)
Το εξώφυλλο του “London Calling” των The Clash, ένα από τα πιο δυναμικά και χαρακτηριστικά στην ιστορία της ροκ, απεικονίζει τον Paul Simonon να σπάει το μπάσο του σε μια συναυλία. Η φωτογράφος Pennie Smith αρχικά δεν ήθελε να χρησιμοποιήσει τη φωτογραφία λόγω της θολής της όψης, αλλά η εικόνα τελικά επιλέχθηκε για την μοναδικότητα και την ωμή ενέργεια που αποπνέει. Το εξώφυλλο εμπνέεται από το εξώφυλλο του άλμπουμ “Elvis Presley” του 1956, αντικατοπτρίζοντας την επιθυμία του συγκροτήματος να αποδώσει φόρο τιμής στις ρίζες της ροκ εν ρολ, ενώ ταυτόχρονα εκφράζει την ένταση και την επαναστατικότητα που ενσωματώνει η μουσική τους.
13. Green Day – Dookie (1994)
Το εξώφυλλο του “Dookie” των Green Day, σχεδιασμένο από τον Winston Smith, είναι γεμάτο με καρικατούρες και αναφορές στην ποπ κουλτούρα, προσφέροντας μια χιουμοριστική αλλά και κριτική ματιά στη σύγχρονη ζωή. Ο τίτλος “Dookie” αναφέρεται στον όρο “doo-doo”, δηλαδή κόπρανα, και συνδέεται με τις εμπειρίες του συγκροτήματος κατά τη διάρκεια της περιοδείας. Το εξώφυλλο αποτυπώνει την αίσθηση του χάους και της σύγχυσης που οι Green Day ένιωθαν για την κοινωνία, αλλά και τη χαοτική φύση της ίδιας της μουσικής σκηνής.
14. Sex Pistols – Never Mind The Bollocks Here’s The Sex Pistols (1977)
Το εξώφυλλο του “Never Mind the Bollocks, Here’s the Sex Pistols” των Sex Pistols, σχεδιασμένο από τον Jamie Reid, είναι γνωστό για την προκλητική του φύση και το έντονο φουξ και κίτρινο χρώμα του. Ο τίτλος και η γραφιστική προσέγγιση αποσκοπούσαν να σοκάρουν και να προκαλέσουν αντιδράσεις, κάτι που πέτυχε όταν ο δίσκος καταγγέλθηκε για προσβολή της δημοσίας αιδούς. Το εξώφυλλο αντανακλά το επαναστατικό πνεύμα του punk και την πρόθεση των Sex Pistols να αμφισβητήσουν το κατεστημένο, καθιστώντας το ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα και αμφιλεγόμενα εξώφυλλα στην ιστορία της μουσικής.
15. Nine Inch Nails – The Downward Spiral (1994)
Ο Trent Renzor ζήτησε από τον Βρετανό καλλιτέχνη Russell Mills να δημιουργήσει ένα πρωτότυπο έργο τέχνης για το εξώφυλλο του άλμπουμ τους το 1994, “The Downward Spiral”. Έδωσε στον Mills μερικές λέξεις – κλειδιά που ήθελε να αποτυπώνει το έργο – ανάμεσα σε αυτές ήταν “φθορά“, “πληγή” και “αποσύνθεση“. Ο Mills δημιούργησε 25 έργα για να διαλέξει ο Renzor. Το έργο που επέλεξε ονομάστηκε “Wound”. Ουσιαστικά, ήταν ένα ξύλινο πάνελ δύο ποδιών διακοσμημένο με γύψο, κερί, ακρυλικά, σκουριασμένα μέταλλα, νεκρά έντομα, βερνίκια, χειρουργικούς επιδέσμους και λίγο από το ίδιο το αίμα του Mills. Το έργο λέγεται ότι χρειάστηκε περίπου δύο εβδομάδες για να ολοκληρωθεί.
16. Ramones – Ramones (1976)
Η εικόνα του εξωφύλλου του πρώτου άλμπουμ των Ramones που κυκλοφόρησε το 1976 είναι μια από τις πιο χαρακτηριστικές στην ιστορία του punk rock. Η φωτογραφία τραβήχτηκε από τη Roberta Bayley που εργαζόταν ως φωτογράφος στο περιοδικό Punk, η οποία πληρώθηκε 125 δολάρια από τη δισκογραφική εταιρεία του συγκροτήματος για τη φωτογράφιση. Η εικόνα είναι έξυπνα απλή, με τα τέσσερα μέλη του συγκροτήματος να είναι ακουμπισμένα σε έναν τούβλινο τοίχο στη γενέτειρά τους, τη Νέα Υόρκη, φορώντας τα μπλουζάκια, τα αθλητικά παπούτσια, τα σκισμένα τζιν και τα δερμάτινα μπουφάν που όχι μόνο όχι μόνο θα καθόριζαν την γκαρνταρόμπα τους κατά τη διάρκεια της καριέρας τους, αλλά θα καθόριζαν και την ίδια την αισθητική του rock and roll.
Ο γυμνός τούβλινος τοίχος της φωτογραφίας βρίσκεται στη δυτική πλευρά του Albert’s Garden, ενός δημόσιου κήπου στη βόρεια πλευρά της Ανατολικής 2ης οδού μεταξύ του Bowery και της 2ης Λεωφόρου, όταν όμως ήρθε η ώρα να τραβηχτεί η φωτογραφία για το τρίτο άλμπουμ του συγκροτήματος, “Rocket To Russia“, μόλις ένα χρόνο αργότερα, η αρχική τοποθεσία για κάποιους λόγους δεν ήταν διαθέσιμη, οπότε η συγκεκριμένη φωτογράφηση έγινε σε ένα στενό πίσω από το CBGBs από τον μάνατζερ του συγκροτήματος.
17. David Bowie – “Heroes” (1977)
Αν υπάρχει ένας άνθρωπος στη ροκ που δεν είχε πρόβλημα με τις φωτογραφίσεις, αυτός ήταν ο David Bowie. Εξίσου, ο Starman γνώριζε πολύ καλά τη δύναμη της εικόνας και ήταν πάντα πρόθυμος να συμβάλει στην πραγματοποίηση των οραμάτων του όταν επρόκειτο για εξώφυλλα άλμπουμ. Οι λήψεις για το εμβληματικό άλμπουμ του Heroes είναι μία από τις πιο εμβληματικές ροκ εικόνες όλων των εποχών.
Η φωτογραφία τραβήχτηκε από τον διακεκριμένο φωτογράφο Masayoshi Sukita κατά τη διάρκεια μιας από τις επισκέψεις του Bowie στο Τόκιο. Τη στιγμή εκείνη, η φωτογράφηση δεν είχε καμία σύνδεση με το άλμπουμ και ήταν απλά μια φωτογραφία που τραβήχτηκε στα πεταχτά. Αλλά, μόλις την αντίκρισε ο Bowie, ήξερε ότι όλως τυχαίως είχαν δημιουργήσει κάτι εξαιρετικό για το νέο του δίσκο.
Αυτή η αίσθηση ενισχύθηκε μόνο όταν οι δύο άνδρες επέλεξαν ακριβώς την ίδια λήψη ως αγαπημένη τους. Απεικονίζοντας τον Bowie που μόλις έχει περάσει τα δάχτυλά του μέσα από τα μαλλιά του, η εικόνα παραμένει μια από τις πιο καθοριστικές στιγμές της λαμπρής καριέρας του Bowie. Ο Bowie κερδίζει επίσης το βραβείο για την πιο ευφυή καλλιτεχνική συμμετοχή σε εξώφυλλο άλμπουμ όταν έβαλε το Heroes σε εισαγωγικά, υποδηλώνοντας ότι δεν είναι καθόλου φίλος της ηρωικής πράξης.
18. Queen – Queen II (1974)
Το “Queen II” που κυκλοφόρησε το 1974 παρουσιάζει ένα χαρακτηριστικό εξώφυλλο σχεδιασμένο από τον τρομερό φωτογράφο Mick Rock, το οποίο δείχνει μια διπλή φωτογραφία των μελών του συγκροτήματος σε μονοχρωμία. Το καθρέφτισμα υποδεικνύει την έννοια του διπλού δίσκου του άλμπουμ. Άξιο αναφοράς είναι ότι οι έντονες εκφράσεις των μελών καθορίζουν την θεατρικότητα του συγκροτήματος. Το εξώφυλλο υποδηλώνει την δυναμική μουσική ποικιλία του άλμπουμ, από ροκ ύμνους έως μπαλάντες. Η μυστηριώδης, καθρεπτίζουσα σύνθεση προσκαλεί τους ακροατές στο πολυδιάστατο ηχητικό βασίλειο των Queen. Το “Queen II” αποτελεί μαρτυρία του καλλιτεχνικού οράματος και της μουσικής ικανότητας του συγκροτήματος, με το εξώφυλλο να αποτυπώνει την αινιγματική γοητεία της εξελισσόμενης ταυτότητάς τους.
19. Patti Smith – Horses (1975)
Το εντυπωσιακό άλμπουμ του 1975 της Patti Smith, Horses, θα περάσει στην ιστορία ως ένα από τα πιο εμβληματικά LP που προήλθαν από τη Punk σκηνή της Νέας Υόρκης. Ο καθοριστικός δίσκος της Smith δεν ήταν μόνο ένα ηχητικά απίστευτο άλμπουμ αλλά το εξώφυλλό του έχει παραμείνει μία από τις πιο εμβληματικές εικόνες της δεκαετίας του ’70. Η ιστορία πίσω από την ωμή και όμορφη εικόνα είναι μια υπέροχη υπενθύμιση της αγάπης και της φιλίας.
Ωστόσο, όσο εμβληματική κι αν είναι η ασπρόμαυρη εικόνα, με την Patti Smith να στέκεται αποφασιστικά και δυναμικά μπροστά σε έναν λευκό τοίχο, η ομορφιά της εικόνας βρίσκεται στην αλήθεια της σχέσης της Patti με τον φωτογράφο και φίλο/σύντροφο της εποχής, τον θρυλικό φωτογράφο Robert Mapplethrope. Στο βιβλίο της, Just Kids, η Smith περιγράφει τη σχέση τους και τη σκηνή του πιο εμβληματικού εξωφύλλου του άλμπουμ της.
Μιλώντας για τη φωτογράφηση, η Σμιθ είπε: «Δεν είχα καμία αίσθηση για το πώς θα φαινόταν, μόνο ότι θα έπρεπε να είναι αληθινή. Το μόνο πράγμα που υποσχέθηκα στον Robert, ήταν ότι θα φορούσα ένα καθαρό πουκάμισο χωρίς λεκέδες». Το “καθαρό πουκάμισο” επιλέχθηκε συγκεκριμένα από τον Στρατό Σωτηρίας της Bowery με το μονόγραμμα ‘RV’ με την ελπίδα ότι ανήκε στον Roger Vadim που φωτογραφήθηκε με τον Jean Genet το 1947. Το εξώφυλλο έρχεται να προσθέσει στο σύνολο του άλμπουμ. Η Smith αποτυπώνεται σαν η punk-crooner που έδειξε ότι ήταν στο Horses. Κρατώντας τις τιράντες της με σιγουριά και τη σιδερένια ματιά μιας αποφασισμένης ψυχής. «Έριξα το σακάκι μου στον ώμο μου, στυλ Frank Sinatra. Ήμουν γεμάτη συναισθήματα. Εκείνος ήταν γεμάτος φως και σκιά.»
Το ζευγάρι τελικά κατέληξε στη μία εικόνα που ο Mapplethrope είπε ότι είχε «μια μαγεία». Για τη Smith, το εξώφυλλο του άλμπουμ τώρα αντιπροσωπεύει τη μνήμη του Mapplethrope, είπε: «Όταν το κοιτάζω τώρα, ποτέ δεν βλέπω εμένα. Βλέπω εμάς».
20. Joy Division – Unknown Pleasures (1979)
Το εξώφυλλο του “Unknown Pleasures” (1979) των Joy Division είναι βασισμένο σε μια καταπληκτική ιδέα του Peter Saville. Παρουσιάζει ένα διάγραμμα μιας σειράς λευκών παλμικών κυμάτων, από ένα πάλσαρ, συγκεκριμένα το πρώτο πάλσαρ που ανακαλύφθηκε, γνωστό ως CP1919, το οποίο ο Peter Saville απέδωσε οπτικά στο εξώφυλλο του δίσκου των Joy Division. Τα παλμικά κύματα είναι πάνω σε μαύρο φόντο και κεντραρισμένα, σαν σε ένα κουτί που αιωρείται στον χώρο. Παρά την απλότητα, ή μπορεί και εξαιτίας της, το συγκεκριμένο εξώφυλλο είναι ίσως η πιο ανθεκτική εικόνα της μετά πανκ εποχής. Ωστόσο, ενώ αυτό το γραφικό έχει μείνει στην ιστορία της μουσικής ως η εικόνα του εξώφυλλου του πρώτου άλμπουμ των Joy Division από το 1979, η προέλευσή του έγκειται στην πρώιμη μελέτη των αστέρων πάλσαρ και την καταγραφή των σημάτων τους από τους επιστήμονες στο ραδιοφωνικό παρατηρητηρίο Arecibo στο Πουέρτο Ρίκο, από το το 1970. Η εικόνα που “δανείστηκε” ο Saville, που προέρχεται από την Εγκυκλοπαίδεια Αστρονομίας Camebridge, προσθέτοντας μια διάσταση επιστημονικής και μυστηριώδους γοητείας στο αριστουργηματικό του post-punk άλμπουμ των Joy Division, με τη μινιμαλιστική και αφηρημένη φύση του εξωφύλλου συμπληρώνει τον ατμοσφαιρικό ήχο του συγκροτήματος. Το “Unknown Pleasures” παραμένει σύμβολο της επιδραστικής και μοναδικής προσέγγισης των Joy Division τόσο στη μουσική, όσο και στην αισθητική γενικότερα. Το μυστήριο της εικόνας και η σύνδεσή της με εκείνη την εποχή οδήγησαν στο να γίνει τόσο εμβληματική όσο λίγες, και έχει ερμηνευτεί με μυριάδες τρόπους, από τατουάζ μέχρι ρούχα και όλα τα ενδιάμεσα. Βέβαια, αξίζει να σημειώσει κανείς ότι όλα αυτά ήταν άγνωστα μέχρι την αυγή του διαδικτύου, όταν οι λάτρεις της μπάντας ανακάλυψαν σταδιακά τα ίχνη και τον αρχικό δημιουργό που κατέγραψε τα παλμικά κύματα σε εκτυπωτή plotter, πληροφορίες που ξετύλιξε με δεξιοτεχνία η Jen Christiansen αρχικά στο άρθρο της για το Scientific American, “«Pop Culture Pulsar»: Origin Story of Joy Division’s Unknown Pleasures Album Cover“.
Αυτές οι ιστορίες αποδεικνύουν ότι τα εξώφυλλα δίσκων μπορούν να αποτελέσουν πηγή έμπνευσης και προβληματισμού, επηρεάζοντας τη μουσική εμπειρία τόσο οπτικά όσο και συναισθηματικά, ενώ οπτικοποιούν τον τρόπο που το εκάστοτε άλμπουμ καταχωρείται στο συλλογικό ασυνείδητο των μουσικόφιλων, κάτι που δυστυχώς ολοένα και εκλείπει στην ψηφιακή μας εποχή.
➸ Διαβάστε επίσης: 10 εξαιρετικά σέξι εξώφυλλα δίσκων
