Το τελευταίο εικοκιστετράωρο έχει απασχολήσει το ίντερνετ μια νέα καταγγελία του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών (ΣΕΗ), σύμφωνα με την οποία κατά τη διάρκεια κάποιων casting για της τηλεοπτικές σειρές της επερχόμενης σεζόν, οι ηθοποιοί πρέπει να δηλώσεις τον αριθμό των followers που έχουν στα προσωπικά τους social media. Αυτό έχει δημιουργήσει μια μεγαλύτερη κουβέντα σχετικά με την αξιοκρατία και τις ίσες ευκαιρίες στον χώρο του θεάτρου, του κινηματογράφου και της τηλεόρασης.
Φυσικά αυτό δεν είναι κάτι καινούργιο. Ουκ ολίγες φορές έχουμε δει influencers και περσόνες της τηλεόρασης και του ίντερνετ να εμφανίζονται σε ταινίες, παραστάσεις και σειρές συχνά δε σε πρωταγωνιστικούς ρόλους. Τους έχουμε δει επίσης σε ρόλο πανελίστα ή ακόμη και στη θέση του παρουσιαστή. Πέραν αυτού, το φαινόμενο είναι εξίσου υπαρκό και σε άλλους κλάδου, για παράδειγμα στο modeling. Εδώ και χρόνια ακούμε ότι και στις οντισιόν για μοντέλα συχνά ζητούνται τα social media τους, με αποτέλεσμα να προτιμούνται άτομα με ισχυρότερη επιρροή και παρουσία στο ίντερνετ.
Πρόσφατα η ηθοποιός Sophie Turner υποστήριξε ότι κάποια στιγμή κατάφερε να πάρει έναν ρόλο εξαιτίας του μεγάλου της following στα social media. «Πολλά από αυτά που έχω επιτύχει έχουν να κάνουν με το σωστό timing και την τύχη, αλλά έχουν επίσης να κάνουν, και δεν μου αρέσει που το λέω, με τον αριθμό των followers που έχω στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης», δήλωσε η νεαρή ηθοποιός στο Porter. «Έκανα οντισιόν για ένα έργο και ήταν να διαλέξουν είτε εμένα είτε ένα άλλο κορίτσι που είναι πολύ καλύτερη ηθοποιός από εμένα, πολύ καλύτερη, αλλά είχα τους followers, οπότε πήρα τη δουλειά. Δεν είναι σωστό, αλλά είναι μέρος της κινηματογραφικής βιομηχανίας πλέον»
Η καταγγελία του ΣΕΗ
«Ύστερα από μαρτυρίες μελών μας, υπέπεσε στην αντίληψη του σωματείου μας πως σε κάποια casting για τηλεοπτικές σειρές της επόμενης σεζόν, οι υπεύθυνοι της εν λόγω διαδικασίας, ζητάνε από τους υποψήφιους ηθοποιούς, εκτός από το βιογραφικό τους σημείωμα, τον αριθμό των followers που διαθέτουν στα social media.
Με την παρούσα ανακοίνωση θέλουμε να δηλώσουμε κατηγορηματικά πως ο αριθμός των followers στα social media δεν μπορεί επ ουδενί ν’ αποτελεί κριτήριο επιλογής ενός ηθοποιού για την εργασία του και καμία σχέση δεν έχει με την καλλιτεχνική διαδικασία.
Δεν μπορεί η ψηφιακή εικόνα ενός ηθοποιού και ο τρόπος που αυτή διατίθεται ηλεκτρονικά, να επηρεάζει το αναφαίρετο δικαίωμα του στην εργασία. Αυτό προσβάλει την ανθρώπινη αυτοδιάθεση της καθεμίας και του καθενός εργαζόμενου, να ορίζει δίχως φόβο τη διαδικτυακή του παρουσία, εφόσον φυσικά επιθυμεί να έχει. Στην εποχή της εμπορευματοποίησης των πάντων είναι σαφές ότι ανακουφίζει την εξουσία της εκάστοτε εργοδοσίας να αξιολογούμαστε με νούμερα και στατιστικές. Να είμαστε αντί για εργαζόμενοι καλλιτέχνες, εταιρείες και μηχανισμοί εκπλήρωσης προωθητικών ενεργειών που ωφελούν πάνω απ’ όλα τους ίδιους και τους μελλοντικούς πελάτες τους, τις διαφημιστικές εταιρίες.
Καλούμε όλες και όλους τους ηθοποιούς που συμμετέχουν σε τηλεοπτικά casting και γίνονται μάρτυρές τέτοιων απαξιωτικών συμπεριφορών για το σύνολο του επαγγέλματος, να απευθύνονται κατευθείαν στο σωματείο τους. Μόνο εμείς οι ίδιοι, οι εργαζόμενοι ηθοποιοί, μπορούμε και οφείλουμε, να προστατέψουμε την εργασία μας από την υποβάθμιση που η εποχή επιβάλλει στη ζωή και στη τέχνη μας».
Οι followers ως κοινωνικό κεφάλαιο
Κατά τη διάρκεια του ετήσιου συνεδρίου του TheWrap για τα ΜΜΕ και την τεχνολογία, οι casting directors αποκάλυψαν ότι η έλλειψη παρουσίας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να έχει αντίκτυπο στο αν ένας ηθοποιός θα καταφέρει να πάρει τη δουλειά ή όχι. Ο Jason Newman, μάνατζερ και παραγωγός της Untitled Entertainment, είπε ότι δεν λαμβάνουν όλοι υπόψη τα social media κατά τη διαδικασία του casting. Ωστόσο, λέει, γίνεται ολοένα και πιο κρίσιμο και μπορεί να κάνει τη διαφορά ανάμεσα στην επιλογή των ηθοποιών.
«Όταν ένας σκηνοθέτης κάνει μια ταινία – στελέχη των στούντιο παραγωγής και όλοι οι εμπλεκόμενοι – βασίζονται στους casting diretors που φέρνουν τους καλύτερους ηθοποιούς για αυτούς τους ρόλους. Το κομμάτι των social media είναι μια επέκταση αυτού», είπε ο Newman στο κοινό του συνεδρίου.
«Αν έχω δύο ηθοποιούς για τον ίδιο ρόλο και είμαζι μεταξύ του ηθοποιού Α και Β, και ο ηθοποιός Β έχει 2 εκατομμύρια followers σε όλες τις πλατφόρμες και ο ηθοποιός Α έχει 20 εκατομμύρια, αλλά είναι το ίδιο καλοί ηθοποιοί ή ίσως ο Β είναι έστω και λίγο καλύτερος, θα προσλάβω τον Α, αν γνωρίζω ότι μπορώ να μετατρέψω έστω και το 1.5-2% των ακολούθων του σε αγοραστές» δήλωσε ο Newman.
«Θέλω να έχω τη μεγαλύτερη δυνατή απόδοση επένδυσης, οπότε φυσικά, και θα την κάνω αυτήν την επιλογή, οπότε ναι, τα social media παίζουν τεράστιο ρόλο σε όλο αυτό». Οι followers των μέσων κοινωνικής δικτύωσης διαδραματίζουν τόσο σημαντικό ρόλο που ο Newman αποκάλυψε ότι στο 50% περίπου όλων των αποφάσεων σχετικά με το κάστινγκ έχει να κάνει με τους followers. «Θα έλεγα ότι για πάνω από τις μισές δουλειές στα κάστινγκ, το ερώτημα που τίθεται είναι «Πώς τον λένε τον ηθοποιό στο Instagram και πόσους ακολούθους έχει;».
Το γεγονός ότι στο εξωτερικό αυτό το φαινόμενο κυριαρχεί εδώ και χρόνια δε σημαίνει ότι δεν είναι κατακριταίο. Μάλιστα κι εκεί όπως κι εδώ, όταν οι παραγωές ακολουθούν τέτοιες πρακτικές, υπάρχουν παρόμοιες καταγγελίες από τα αντίστοιχα σωματία.
«Στην Αγγλία αν σε ρωτήσουν κάτι τέτοιο, μπήκες στην μαύρη λίστα»
Στο πλαίσιο αυτής της καταγγελίας, το OLAFAQ συζήτησε με ηθοποιούς και σκηνοθέτες για το παραπάνω ζήτημα. Πόσο συχνό είναι το φαινόμενο στην Ελλάδα και τι μπορεί να σημαίνει αυτό για τον κλάδο των ηθοποιών; Παρακάτω ακολουθούν όλα όσα μοιράστηκαν μαζί μας.
«Δεν έχει τύχει να με ρωτήσουν έτσι φανερά πόσους followers έχω, αλλά έχω ακούσει ότι έχει τύχει σε συναδέλφους. Καλώς ή κακώς με τους περισσότερους casting directos είμαστε φίλοι στα social και γνωριζόμαστε. Οπότε σίγουρα ξέρουν το διαδικτυακό προφίλ του καθενός. Το βρίσκω προβληματικότατο. Στην Αγγλία αν σε ρωτήσουν κάτι τέτοιο, μπήκες στην μαύρη λίστα», λέει ο ηθοποιός Σωτήρης Μεντζέλος.
«Έχω ακούσει να συμβαίνει. Βέβαια στις περιπτώσεις αυτές πρόκειται για σειρές και παραγωγούς αμφιβόλου καλλιτεχνικής αξίας. Παρόλαυτα δεν μπορεί να συμβαίνει τόσο απροκάλυπτα και να βάζεις σε τόσο ανασφαλή θέση κάποιον που πάει για μια άκροαση. Κατά τ’άλλα γενικά συμβαίνει πάρα πολύ. Σχεδόν όλοι το πρώτο πράγμα που βλέπουνε εκτός από το βιογραφικό είναι το ίνσταγκραμ, όχι τόσο για τους followers αλλά για να έχουν μια εικόνα για αυτό που θα συναντήσουν» σχολίασε ο ηθοποιός και τραγουδιστής Δημήτρης Καπουράνης.
Μαθαίνοντας τα παραπάνω, θέλησα να δω ποια είναι η άποψη των σκηνοθετών όσον αφορά αυτό το νέο φαινόμενο, που από ότι φαίνεται μόνο εξαπλώνεται. Ρώτησα τον Χρήστο Καρασαββίδη και μου είπε τα εξής: «Καταλαβαίνω πως στην εποχή μας τα social είναι ένα εργαλείο μέσω του οποίου ένας καλλιτέχνης μπορεί να προμοτάρει τον εαυτό του και να δείξει τη δουλειά του και μάλιστα δωρεάν, αλλά η λογική της ολικής εμπορευματοποίησης της τέχνης με βρίσκει αντίθετο. Η δημοτικότητα στα social media θα έπρεπε να έρχεται ως αποτέλεσμα της αναγνώρισης ενός καλλιτέχνη στη δουλειά του κι όχι το εισιτήριό του γι’ αυτήν. Προσωπικά όπως είδες και στην παράστασή μου, οι ηθοποιοί που επέλεξα οριακά έχουν Instagram. Οπότε οι φόλουερς του καθενός είναι το τελευταίο που με αφορά».
Ο casting director Κυριάκος Κουρουτσαβούρης τόνισε ότι το ζήτημα είναι μέρος ενός μεγαλύτερου προβλήματος όσον αφορά την αξιοκρατία στον χώρο και τις άνισες ευκαιρίες. Η καταγγελία αυτή έχει να κάνει σε μεγάλο βαθμό με την «ολιγαρχία» των casting directors που προτιμούν οι παραγωγές:
«Όταν τρία μόνο άτομα κάνουν το casting 25 (!!!) σειρών σε μια μόνο σεζόν λογικό είναι να ζητάνε ό,τι γουστάρουν…Και όπως γουστάρουν και με όποιον τρόπο/συμπεριφορά γουστάρουν. Αφού οι εταιρίες παραγωγής τις προτιμούν και τους ξαναπροτιμούν, μια χαρά κάνουν την εκτελεστική τύπου super market δουλίτσα τους (“πάρε και 5-6 απ’ αυτούς για κανά κενό όταν προκύψει, τι να σου ξαναστέλνω μωρέ προτάσεις, αφού τις έχεις 2-3 χρόνια τώρα”). Εξάλλου βλέπω τους ηθοποιούς να μου λένε διάφορα για τις τρεις συγκεκριμένες casting directors και όταν για κάποιες/ους εξ’ αυτών τους βρίσκουν κανά ρολάκι 2-3 ατακών, μετά τις γλείφουν από την κορυφή μέχρι τα νύχια. Και όλο αυτό δεν το λέω για μένα, που δεν είχα φέτος σειρά γιατί ούτως ή άλλως έχω άλλη βασική δουλειά. Τα ίδια έλεγα και πέρσι, που είχα τρεις σειρές.
Επιτέλους έστω και αργά τουλάχιστον το ΣΕΗ ξύπνησε…
Υ.Γ 1: Κάποια στιγμή το ΣΕΗ πρέπει ν’ ασχοληθεί και με τους ηθοποιούς που δεν είναι από τις τρεις “θεωρούμενες βασικές από τους περισσότερους σκηνοθέτες” σχολές (Εθνικό, Ωδείο, Τέχνης) και τα βιογραφικά τους (έχω πάμπολλα τέτοια παραδείγματα απορρίψεων, επειδή δεν έβγαλαν αυτές τις τρεις σχολές)
Υ.Γ 2: Είμαι επίσης ο πρώτος που αποθεώνω άλλους casting directors, όταν έχουν κάνει πολλή καλή δουλειά στο κάστινγκ μιας σειράς».
«Το βρίσκω σχεδόν υποκριτικό το κείμενο του ΣΕΗ για τους followers»
Τα παραπάνω επιβεβαιώνει και η ηθοποιος Κ.Δ. η οποία περιγράφει μια ακόμα πιο θλιβερή εικόνα όσον αφορά τις οντισιόν στην Ελλάδα:
«Ο τρόπος που υπάρχει όλη αυτή η συνθήκη για εμένα ειναι βαθιά προβληματική και ανθυγιεινή. Μπορείς να το πιάσεις από όπου θες, απο τις κλειστές οντισιόν που αν δεν είσαι παιδί του Εθνικού ή συστημένος δεν μπαίνεις, απο τις ανοιχτές οντισιόν που είναι ήδη κλεισμένος ο θίασος κι συμβαίνει όλο μάλλον για τα ματια του κοσμου, για να παρουν δίκαια ένα μόνο παιδι απο τα πόσα που θα νομίσουν πως εχουν ίδιες ευκαιρίες, από το περιεχόμενο των οντισιόν, που ζητανε τραγούδια και παρτιτούρες και χορούς λες και τα διδάσκουν κάπου.
Και αν θες πες οτι με κάποιον τρόπο μπαίνεις σε μια απο αυτές τις οντισιόν. Οι σκηνοθέτες που θα συναντήσεις, ο καθένας με το μεγαλύτερο χτισμένο Εγώ στον πλανητη, θα σε αντιμετωπίσουν μονο ως αντικείμενο στο όραμα τους. Το βρίσκω σχεδόν υποκριτικό το κείμενο του ΣΕΗ για τους followers, όταν ξέρουμε πάρα πολύ καλά οτι εν τέλει σε οποιες οντισιόν κάνουν, θα διαλεξουν το πιο αναγνωρίσιμο άτομο, προφανώς για να έχουν μεγαλυτερη απήχηση και να βγαλουν λεφτά. Μάλλον αυτός είναι και ο στόχος».
