Δεν είναι πλέον κρυφό ότι το τέλος του διαδικτύου, όπως το γνωρίζαμε, πλησιάζει με έναν σιωπηλό αλλά αναπότρεπτο τρόπο. Αυτή η διαπίστωση δεν φαντάζει πια υπερβολική· αντίθετα, μοιάζει με αναπόφευκτη αλήθεια. Στον κυκεώνα των τεχνολογικών κολοσσών και της καλπάζουσας τεχνητής νοημοσύνης, το διαδίκτυο τείνει να τρέφεται από τον ίδιο του τον εαυτό, σαν ένας ψηφιακός ουροβόρος που περιδινίζεται μέσα σε ένα καθοδικό σπιράλ. Από τις πιο σκοτεινές και αλλόκοτες πτυχές του ξεπηδούν εικόνες και τάσεις, που μετατρέπονται σε κατανάλωση για όλους εμάς, τους χρήστες. Το διαδίκτυο σήμερα παράγει τα πιο σκοτεινά, τα πιο αλλόκοτα και τα πιο άθλια κομμάτια της ύπαρξής του για να τα καταναλώνουμε όλοι εμείς οι υπόλοιποι.

Ας θυμηθούμε για λίγο το Web3. Το Web3 (ή αλλιώς Web 3.0) παρουσιάστηκε ως μια ελπιδοφόρα νέα εποχή του Παγκόσμιου Ιστού, φέρνοντας την αποκέντρωση, το blockchain και μια οικονομία βασισμένη στα tokens στο προσκήνιο. Ωστόσο, αντί για την πολυπόθητη αναγέννηση, αυτό που είδαμε ήταν απλά μια νέα παραλλαγή της ήδη υπάρχουσας παρακμής. Τα κρυπτονομίσματα και τα NFTs κυριάρχησαν για λίγο, δημιουργώντας ένα τοπίο γεμάτο επιφανειακές ευκαιρίες και αποσπασμένη προσοχή, στοιβαγμένο πάνω στις μπλοκ αλυσίδες της κρυπτο-οικονομίας. Αντί για την ανανέωση που υποσχέθηκαν οι επιχειρηματίες, αυτό που αποκαλύφθηκε ήταν μια διψασμένη αναζήτηση για γρήγορο κέρδος.

Κοιτάζοντας πίσω, το διαδίκτυο ξεκίνησε με απλότητα. Ήταν η εικόνα ενός ανθρώπου στο γραφείο του, με ένα post-it να προειδοποιεί τους άλλους να μην αγγίξουν τον υπολογιστή του μέχρι να τελειώσει το κατέβασμα. Οι θεμελιώδεις τεχνολογίες όπως το DNS, το TCP/IP και η HTML γλώσσα χρειάστηκαν χρόνο για να διαμορφωθούν πριν αναδυθούν οι πρώτοι ιστότοποι. Ήταν μια εποχή ελευθερίας, χωρίς έλεγχο και με την υπόσχεση της αποκέντρωσης. Αυτή η ελευθερία όμως μοιάζει τώρα μακρινή, καθώς το διαδίκτυο περιορίζεται και καθοδηγείται από αόρατες δυνάμεις, ενώ η ελπίδα για ένα πραγματικά δημοκρατικό και ελεύθερο ψηφιακό χώρο μοιάζει πια σαν ένα ξεθωριασμένο όνειρο, βυθισμένο στην αβεβαιότητα.

Δυστυχώς, αυτή η μαγεία δεν κράτησε για πολύ. Αυτό που κάποτε ανήκε σε όλους μας, σαν ένα κοινό όνειρο που αγκάλιαζε τον πλανήτη, μεταμορφώθηκε σε μια κλειστή πραγματικότητα, όπου λίγοι κατέχουν τα κλειδιά και οι υπόλοιποι νοικιάζουν την πρόσβαση, πληρώνοντας ένα τίμημα που μπορεί να είναι οικονομικό ή, πιο συχνά, μια θυσία των προσωπικών δεδομένων μας. Αυτή η τελευταία πτυχή, που τώρα αρχίζουμε να την κατανοούμε στην πλήρη της διάσταση, χρησιμοποιείται από τις νεοφυείς εταιρείες της γενετικής τεχνητής νοημοσύνης, οι οποίες εκμεταλλεύονται την ευφυΐα μας χωρίς καμία αποζημίωση. Και έτσι, καθώς οι σκιές του παρελθόντος επιστρέφουν, αυτό που κάποτε μας έδινε ελευθερία τώρα μας δαγκώνει σκληρά, μας στιγματίζει πολύ γρήγορα, μας αρρωσταίνει σαν ένα φάντασμα που παραμονεύει στην άκρη του ορίζοντα, έτοιμο να μας υπενθυμίσει την αλήθεια της απώλειας.

Το περιεχόμενο που προέρχεται από τεχνητή νοημοσύνη έχει πλέον κατακτήσει το διαδίκτυο με μια ακατάπαυστη ορμή, σχεδόν αόρατο για το μη εκπαιδευμένο μάτι, καθώς οι αλγόριθμοι δημιουργούν έργα που συχνά μοιάζουν να έχουν γίνει από ανθρώπους. Οι λίγοι που έχουν την ικανότητα να διακρίνουν την προέλευση αυτού του περιεχομένου είναι μόνο οι προνομιούχοι, ενώ η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων δεν γνωρίζει πώς να ξεχωρίσει ένα ψεύτικο άρθρο ή μια παραποιημένη εικόνα ενός celebrity, παρά μόνο αν αυτή είναι μια ακραία παραποίηση των πράξεών του (βλέπε εικόνες σαν κι αυτή που ο Τραμπ φιλά στο στόμα τον Πούτιν). Η αναγνώριση των αποκαλυπτικών σημάτων που προδίδουν την τεχνητή προέλευση τους ή η χρήση ανιχνευτών ΤΝ για την επιβεβαίωση της πηγής τους παραμένει μια άγνωστη διαδικασία για τους περισσότερους.

Οι μακροπρόθεσμες συνέπειες αυτής της εξέλιξης είναι (στην πιο αθώα μορφή τους) ανησυχητικές. Σύντομα, σχεδόν τίποτα στο διαδίκτυο δεν θα είναι προϊόν ανθρώπινης δημιουργίας ή επιμέλειας. Η ανθρώπινη εμπειρία, η σκέψη και η δημιουργικότητα θα υποχωρήσουν, καθώς θα μας ωθήσουν να υιοθετήσουμε προσωπικούς βοηθούς ΤΝ, οι οποίοι θα μας παρέχουν το περιεχόμενο που εκείνοι δημιούργησαν. Αυτό το περιεχόμενο θα ανατροφοδοτείται πίσω σε εμάς, σε μορφή συνοπτικών περιλήψεων, για να το χρησιμοποιήσουμε είτε σε προσωπικές είτε σε επαγγελματικές δραστηριότητες.

Αυτή η νέα πραγματικότητα δεν είναι απλώς μια τεχνολογική εξέλιξη, αλλά μια ανατροπή της σχέσης μας με την πληροφορία και την τέχνη. Καθώς οι μηχανές αναλαμβάνουν τον ρόλο του δημιουργού, αναρωτιόμαστε: Πού βρίσκεται η ανθρώπινη φωνή σε έναν κόσμο όπου η δημιουργία και η κατανάλωση περιεχομένου γίνονται όλο και πιο μηχανικές διαδικασίες; Αυτή η μετάβαση θα μπορούσε να μας απομακρύνει από την ουσία της ανθρώπινης εμπειρίας, αφήνοντάς μας να αναζητούμε την αλήθεια και την αυθεντικότητα σε έναν ψηφιακό κόσμο γεμάτο από εικονικές ψευδαισθήσεις.

Αυτό είναι το αντίθετο από αυτό που ήθελε να δει ο Tim Berners-Lee από το Semantic Web (ή Web 3.0) στα τέλη της δεκαετίας του ’90 – ένα διαδίκτυο όπου οι χρήστες θα διατηρούσαν την κυριαρχία των δεδομένων τους, θα έδιναν εντολές σε πράκτορες τεχνητής νοημοσύνης να εκτελούν εργασίες για αυτούς, αλλά ο ίδιος ο ιστός θα ήταν σε μεγάλο βαθμό ανθρώπινος.

Αλλά τι συζητάμε τώρα; Εδώ η ζωή στο διαδίκτυο γίνεται ολοένα και πιο ενδιαφέρουσα, δεν νομίζετε; Η Browser Company, με την αστείρευτη επιθυμία της να μας ενθουσιάσει, δημιούργησε ένα νέο θηρίο που αναζητά τον ιστό με την εντολή σας. Και τι κάνει; Ανακατασκευάζει μια ψεύτικη ιστοσελίδα γύρω από τις απαντήσεις που βρίσκει. Και φυσικά είναι καταθλιπτικό το γεγονός ότι μπορείτε να ξοδέψετε ώρες για να φτιάξετε έναν ιστότοπο και να δημιουργήσετε το δικό σας περιεχόμενο, μόνο και μόνο για να έρθει μια τεχνητή νοημοσύνη, να πάρει ό,τι θέλει και να δημιουργήσει έναν άλλο ιστότοπο από αυτό. Εντυπωσιακό, έτσι δεν είναι;

Και φυσικά, με όλα τα σκουπίδια που έχει ήδη παράξει η τεχνητή νοημοσύνη και όλη η ειδησεο(γραφική) πασαρέλα των media, το μόνο που θα καταφέρει να κάνει θα είναι να τροφοδοτήσει τον εαυτό της και να φτύσει άλλη μια απόπειρα επιμέλειας για βλάκες. Αλήθεια, πόσο βαθύς μπορεί να είναι αυτός ο λάκκος; Και παρόλα αυτά, γιατί εμείς είμαστε αποφασισμένοι να βουτήξουμε σε λίγη περισσότερη ηλίθια έκθεση στο πιο επικίνδυνο ή βλακώδες περιεχόμενο που έχουμε διαβάσει ποτέ στη ζωή μας; Είναι σαν να βλέπουμε μια παράσταση όπου όλοι ξέρουμε το τέλος, αλλά κανείς δεν μπορεί να αντισταθεί στην έλξη της ηλιθιότητας, για να γελάσουμε λίγο πιο τεχνητά με τη βαρετή ψηφιακή ζωή μας. Αλήθεια, αναρωτιέμαι: είναι αυτό το μέλλον που ονειρευόμαστε; Μια πραγματικότητα όπου οι μηχανές αναλαμβάνουν τη δημιουργία και εμείς απλώς παρακολουθούμε; Ή μήπως είναι απλώς μια κακή φάρσα που θα μας κοστίσει περισσότερο από ό,τι φανταζόμαστε;

Εάν δεν το έχετε καταλάβει ακόμα, όμως, αναδύεται μια ενδιαφέρουσα τροπή των γεγονότων, μια παράξενη συμβολή ιδεών που αναμειγνύονται με την κοινωνική ανάγκη για νοσταλγία. Πραγματική νοσταλγία για τα περιοδικά. Πραγματική νοσταλγία για καλή μουσική που την φτιάχνουν τόσο καλά όπως τότε, όταν όλα ήταν (έστω ψηφιακά) αλλά ελεγχόμενα από εμάς. Ίσως για τους παλαιότερους να είναι πιο εύκολο να κάνουν ένα βήμα πίσω και να αναλογιστούν, αλλά τα τελευταία χρόνια βλέπουμε μια μετατόπιση μεταξύ των γενεών που καταφέρεται εναντίον της αδυσώπητης ώθησης προς τις συνδρομές και την ψηφιακή ιδιοκτησία, επειδή η πραγματικότητα είναι ότι δεν μας ανήκει τίποτα ούτε με το ένα ούτε με το άλλο μοντέλο. Οι άνθρωποι θέλουν να αγοράζουν φυσικά μέσα και προϊόντα σε όλες τους τις μορφές, γι’ αυτό οι παλιές και οι τρέχουσες μορφές απολαμβάνουν μια αναβίωση καθώς οι συνδρομές γίνονται όλο και πιο ακριβές, επικαλύπτουν η μία την άλλη και η επιλογή (αυτή η γ@μημένη ανθρώπινη ικανότητα να διαλέγεις, να δημιουργείς, να τρως, να ακούς ό,τι σου αρέσει), αυτή η αξία που θεωρούσαμε ότι θα ήταν μια χρήσιμη ευκολία στον κυβερνοχώρο, τώρα μας πνίγει.

Η αλήθεια κρύβεται στα δίκτυα, και όχι στους Sex Pistols

Καθώς παρακολουθούμε την ανάπτυξη της παρακμής του διαδικτύου, είναι σαφές ότι οι αρχές της αποκέντρωσης και της κατανομής που επέτρεψαν στο BitTorrent να ευδοκιμήσει, μπορούν να αποτελέσουν το θεμέλιο για μια νέα εποχή στην ιστορία του παγκόσμιου ιστού. Όπως ακριβώς οι υπολογιστές στα σπίτια μας έγιναν οι κόμβοι που τροφοδότησαν το BitTorrent, έτσι και οι σημερινές συσκευές μας μπορούν να αποτελέσουν τα θεμέλια για την επόμενη επανάσταση του διαδικτύου.

Το ίδιο το διαδίκτυο, στην αρχική του μορφή, ήταν ένα αποκεντρωμένο και κατανεμημένο δίκτυο, ένα όραμα που ενέπνευσε τους πρωτοπόρους της τεχνολογίας. Ωστόσο, καθώς ο καπιταλισμός εισέβαλε στον χώρο, βρέθηκαν τρόποι να αξιοποιηθεί το διαδίκτυο προς όφελος λίγων μεγάλων παικτών. Η εποχή των κεντρικών cloud services που ελέγχονται από μονοπώλια έφερε μια νέα μορφή συγκέντρωσης εξουσίας, καθώς η πρόσβαση στην πληροφορία και την τεχνολογία περιορίστηκε σε λίγες επιλεγμένες οντότητες. Ωστόσο, η ίδια η ιστορία του διαδικτύου υποδεικνύει ότι αυτή η συγκέντρωση είναι παροδική. Όπως το BitTorrent ανέτρεψε το status quo στη διανομή αρχείων, έτσι και μια νέα γενιά τεχνολογιών μπορεί να ανατρέψει την κυριαρχία των κεντρικών παικτών στο διαδίκτυο.

Τεχνολογίες όπως οι αποκεντρωμένες εφαρμογές, τα κρυπτονομίσματα και τα δίκτυα mesh υπόσχονται να επαναφέρουν την εξουσία στα χέρια των χρηστών, επιτρέποντας σε καθέναν να συνεισφέρει και να επωφεληθεί από το διαδίκτυο. Αυτή η επανεμφάνιση της αποκέντρωσης δεν θα είναι εύκολη. Οι δυνάμεις της σύγχρονης συγκέντρωσης είναι ισχυρές και έχουν συμφέρον να διατηρήσουν το status quo. Ωστόσο, η ιστορία έχει δείξει ότι όταν οι άνθρωποι ενώνονται γύρω από ένα κοινό όραμα, μπορούν να ανατρέψουν ακόμη και τα πιο ισχυρά συστήματα. Καθώς το διαδίκτυο προχωρά στο μέλλον, το ερώτημα είναι αν θα επιλέξουμε τον δρόμο της αποκέντρωσης και της ελευθερίας, ή αν θα επιτρέψουμε στις δυνάμεις της συγκέντρωσης να διαμορφώσουν το μέλλον μας. Η απάντηση βρίσκεται στα χέρια μας, καθώς ο καθένας μας αποφασίζει πώς θα συμβάλει στο επόμενο κεφάλαιο του παγκόσμιου ιστού.

Με τα αυτόνομα δίκτυα, είναι σχεδόν σαν κάθε άνθρωπος στον πλανήτη να μπορεί να ενεργεί ως κόμβος, σαν ένα είδος ανθρώπινου πρωτοκόλλου δικτύου που αντικαθιστά τα παλιά πρωτόκολλα TCP/IP.

Αυτό που χρειαζόμαστε για την αναδιαμόρφωση του διαδικτύου δεν είναι μόνο ένα νέο σύνολο δικτύων, νέων ψηφιακών (και κλειστών) κοινοτήτων και λειτουργικών συστημάτων σχεδιασμένων να λειτουργούν με αποκεντρωμένο τρόπο, αλλά ένα δίκτυο, όπου η αποθήκευση και ο υπολογισμός δεν θα ανήκουν σε κανέναν, αλλά θα τροφοδοτούνται από όλους. Και αυτό δεν σταματάει στο να υπάρχει μόνο ένα διαδίκτυο, γιατί η πραγματική επανάσταση θα έρθει όταν θα υπάρχουν πολλά δίκτυα κάτω από αυτό το μοντέλο, τα οποία δεν θα ανήκουν σε κανέναν αλλά θα τροφοδοτούνται από τον καθένα μας στις συγκεκριμένες κοινότητες που θα υποστηρίζει. Αυτός ήταν ένας λόγος που κάποιοι ακόμα πιστεύουν ότι οι Decentralised Autonomous Organisations (Αποκεντρωμένοι Αυτόνομοι Οργανισμοί) του Web3 θα μπορούσαν να πάρουν πίσω τον έλεγχο από τις τοπικές αρχές ως κοινοτικά έργα, τα οποία θα ανήκαν εξ ολοκλήρου στους ανθρώπους αυτών των τοπικών κοινοτήτων και θα διοικούνταν από αυτούς, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να λαμβάνουν αποφάσεις που θα έκαναν τη διαφορά και όχι να γεμίζουν τις τσέπες των πολιτικών.

Όταν ακούτε κάποιον να προφητεύει ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη θα εγκαινιάσει την Εποχή της Αφθονίας, θα πρέπει να αναρωτιέστε αν αυτό που πραγματικά επιδιώκει είναι μια ριζική επαναγραφή όσων οικονομικών συστημάτων που έχουμε γνωρίσει, ξεπερνώντας τον καπιταλισμό που μας έχει ήδη καθίσει στον σβέρκο. Είναι αυτή η επαναστατική σκέψη αρκετή για να μας οδηγήσει σε ένα νέο μέλλον; Ή μήπως είναι απλώς μια ουτοπία που κρύβει περισσότερους κινδύνους από όσους φανταζόμαστε;

Η αναγκαία αυτή επαναγραφή δεν περιορίζεται μόνο στα οικονομικά μοντέλα, αλλά επεκτείνεται και στην υποδομή που τροφοδοτεί το διαδίκτυο, αυτόν τον ψηφιακό κόσμο που έχουμε μάθει να θεωρούμε δεδομένο κομμάτι της ζωής μας. Όμως, είναι το διαδίκτυο που γνωρίζουμε είναι ζωντανό ή έχει ήδη πεθάνει; Μήπως οι κεντρικές δομές που το διαμορφώνουν έχουν γίνει τόσο ισχυρές που έχουν καταπιεί την αρχική του αποκέντρωση;

Αν το διαδίκτυο είναι νεκρό, τι σημαίνει αυτό για εμάς; Λέμε «Ζήτω τα Δίκτυα», αλλά ποια δίκτυα; Είναι αυτά τα νέα δίκτυα ικανά να απελευθερώσουν την ανθρωπότητα από τις αλυσίδες του καπιταλισμού ή θα αναπαράγουν απλώς τις ίδιες παλιές δομές, μεταμφιεσμένες σε κάτι νέο; Καθώς προχωρούμε προς αυτή την αβέβαιη νέα εποχή, είναι σημαντικό να αναλογιστούμε: Πώς θα επηρεάσουν οι εξελίξεις στην Τεχνητή Νοημοσύνη και την οικονομία την καθημερινότητά μας; Θα μπορέσουμε να διατηρήσουμε την ανθρώπινη δημιουργικότητα και την ατομικότητά μας σε έναν κόσμο όπου οι μηχανές αναλαμβάνουν ολοένα και περισσότερους ρόλους; Αυτές οι ερωτήσεις δεν έχουν απλές απαντήσεις, και καθώς το μέλλον του διαδικτύου και της τεχνολογίας αλλάζει καθημερινά, είναι καθήκον μας να παραμείνουμε σε εγρήγορση και να αναζητούμε την αλήθεια πίσω από τις υποσχέσεις της τεχνολογίας. Αλλά μήπως, τελικά, η πραγματική επανάσταση θα είναι η ικανότητά μας να επαναστατήσουμε ενάντια σε ό,τι μας περιορίζει και να θυμηθούμε, αυτό που έλεγαν οι φίλοι μας Mulder και Scully, ότι η αλήθεια βρίσκεται εκεί έξω;

 

 

➸ Ακολουθήστε το OLAFAQ στο Facebook, X/Twitter και Instagram.

 

 

 

 

 

Ακολουθήστε το OLAFAQ
στο Google News