Πρόσφατα συνάντησα έναν παιδικό φίλο που είχαμε καιρό να τα πούμε. Είναι από τους ανθρώπους που μιλάνε μόνο στο τηλέφωνο, δεν στέλνουν μηνύματα, memes, reels, σε instagram, Tik Tok, messenger, viber. Μάλιστα του είχα στείλει ένα μήνυμα στο Facebook το οποίο έκανε να το δει 3 μέρες! Σε άλλες περιπτώσεις θα λέγαμε σίγουρα ghostάρει ανθρώπους. Αλλά στην προκειμένη, η κατάσταση είναι διαφορετική και όταν τον συνάντησα κατάλαβα γιατί. Είχε αλλάξει κινητό για να πάρει ένα όχι καλύτερο ή πιο εξελιγμένης τεχνολογίας, αλλά ένα με κουμπάκια. Ναι αυτό από τις αρχές του 2000, που πολλοί φίλοι μου έπαιρναν στο στρατό για να μην τους κλέψουν τα smartphones. Σοκ και θαυμασμός συγχρόνως. Ναι, θαυμασμός που κατάφερε να απεμπλακεί από την επέκταση του χεριού μας. Που συνειδητοποίησε ότι τα θετικά του smartphone είναι λιγότερα από τα άγχη και τα αρνητικά που του φορτώνει στην καθημερινότητά του.
«Είχα καταλήξει να μην έχω ελεύθερο χρόνο. Το κινητό είχε γίνει επέκταση του γραφείου. Ήξεραν όλοι πως θα με βρουν διαρκώς. Δυστυχώς σε μία εποχή που σπάνια τηρείται το ωράριο στον εργασιακό χώρο έχουν απαίτηση ακόμα και από τον δρόμο να απαντάς σε email και να τσεκάρεις τη δουλειά. Το άγχος ήταν μόνιμο γιατί ουσιαστικά δεν μπορούσα να ηρεμήσω ποτέ.»

Πρόκειται γία ένα ένα ακόμα παράδειγμα τεχνολογικού άγχους ή όπως οι διεθνείς έρευνες το αναφέρουν: Technostress.

Ο όρος εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο βιβλίο του Craig Brod με τίτλο Technostress: The Human Cost of the Computer Revolution. «Πρόκειται γιαι μια σύγχρονη ασθένεια προσαρμογής που προκαλείται από την αδυναμία αντιμετώπισης των νέων τεχνολογιών υπολογιστών με υγιή τρόπο». Ως technostress ορίστηκε η συμπτωματολογία που εκδηλώνει ένα άτομο που υπόκειται σε υπερφόρτωση πληροφοριών και συνεχή επαφή με πολλαπλές ψηφιακές συσκευές.

Δεκαετίες αργότερα, στο ζενίθ της τεχνολογικής επανάστασης, ισχυρά στοιχεία δείχνουν τώρα ότι οι νέες τεχνολογίες έχουν δυσμενείς επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία. Οι Τεχνολογίες Πληροφοριών και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) από τους υπολογιστές έως τη διαχείριση δεδομένων και το διαδίκτυο επηρεάζουν κάθε πτυχή της ζωής του 21ου αιώνα. Τα μακροχρόνια όρια μεταξύ εργασίας και ζωής θολώνουν καθώς προχωράμε σε έναν κόσμο ολοένα και πιο συνδεδεμένο, που η αποσύνδεση από αυτό που συμβαίνει γύρω μας είναι σχεδόν αδύνατη.

Μέσα από μία μικρή συσκευή έχουμε όλον τον κόσμο στα χέρια μας και συγχρόνως είμαστε προσβάσιμοι και εμείς σε όλον τον κόσμο. Φίλοι, συγγενείς, εργοδότες και συνεργάτες άμεσα κάθε στιγμή μπορούν να μας βρουν με ένα μήνυμα, μία κλήση, μία φωτογραφία. Σίγουρα η ευκολία αυτή έχει πολλά θετικά. Κρατάμε επαφή με ανθρώπους μίλια μακριά, έχουμε πρόσβαση στην τράπεζα, στη δουλειά, στο ηλεκτρονικό μας αρχείο από κάθε σημείο του πλανήτη.

Η συνεχής και χωρίς όρια σύνδεση όμως μπορεί και έχει αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχική και σωματική υγεία, στις κοινωνικές, συναισθηματικές και επαγγελματικές σχέσεις και τελικά στην ίδια την απόδοσή του στην εργασία. Θεωρούμε δεδομένο ότι κάποιος πρέπει να απαντήσει άμεσα μόλις δει το μήνυμα. Και με τα smartphones είναι σχεδόν αδύνατον να μην το δει. Αυτό προσθέτει τρομακτικό άγχος στην καθημερινότητά μας. Σπαταλάμε αρκετό χρόνο στην προσπάθεια να απαντήσουμε σε κάθε σχόλιο, σε κάθε μήνυμα, να κρατήσουμε επαφή με το τι συμβαίνει γύρω μας και να ενημερωθούμε για τις τελευταίες τάσεις.

Οι χρόνοι που αφορούν την τεχνολογία τρέχουν πολύ γρήγορα, δεν προσαρμόζονται στις ιδιαιτερότητες των χρηστών και προκαλούν ψυχολογική πίεση που εκδηλώνεται με δυσφορία και απογοήτευση. Το τεχνολογικό στρες είναι μία κατάσταση την οποία ο καθένας διαχειρίζεται διαφορετικά, ανάλογα με τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του και τους μηχανισμούς προσαρμογής του. Η επιστημονική έρευνα για το Technostress αποκαλύπτει ότι η αρνητική ψυχολογική σχέση με την τεχνολογία παρουσιάζεται κυρίως με δύο διαφορετικούς τρόπους: οι άνθρωποι δυσκολεύονται να κατανοήσουν τη νέα τεχνολογία (τεχνο-άγχος) ή ταυτίζονται υπερβολικά μαζί της (τεχνο-εθισμός).

Είναι ένα είδος άγχους, διαφορετικό από το παραδοσιακό στρες, που προκαλείται από τις τεχνολογικές αλλαγές.

Πολλοί αισθάνονται ότι οι εξελίξεις είναι τόσο έντονες που πρέπει να μελετούν διαρκώς για να τις προλάβουν. Ιδιαίτερα στον εργασιακό χώρο, οι νέες αναβαθμίσεις και πληροφορίες που έρχονται καθημερινά στον εργαζόμενο είναι αμέτρητες, με αποτέλεσμα αυτό να δημιουργεί πέρα από υπερφόρτωση και ανασφάλεια και μία συνεχή ανάγκη για ανανέωση των γνώσεών του.

Επιπλέον, η συνεχής διαθεσιμότητα του προσωπικού που είναι «πάντα συνδεδεμένο» είναι εξυπηρετική για επιχειρήσεις που επιθυμούν να διατηρούν συνεχή πίεση στους εργαζομένους ακόμη και εκτός του χώρου εργασίας. Το άτομο υποχρεώνεται να εργάζεται και να επικοινωνεί οποτεδήποτε και οπουδήποτε. Η ψηφιακή επανάσταση και τα κοινωνικά μέσα έχουν παραμορφώσει τη συνήθη έννοια του διαχωρισμού μεταξύ του online και offline. Η ζωή προβάλλεται σε ένα σφαιρικό χρόνο που δεν έχει αρχή ούτε τέλος, όπου οι πτυχές της επαγγελματικής και προσωπικής ζωής συγχωνεύονται επηρεάζοντας την απόδοσή μας και την υγεία μας.

Οι επιστήμονες έχουν ήδη επεκτείνει τη λίστα των συμπτωμάτων όπως προβλήματα συγκέντρωσης και εστίασης, προκλήσεις παραγωγικότητας, στάση σώματος και μυϊκή ένταση, αϋπνία, για να συμπεριλάβουν κρίσεις πανικού, χρόνια κόπωση, καταθλιπτικές διαταραχές και γενική εξουθένωση.

Ζούμε σε μια εποχή υπερσύνδεσης στο διαδίκτυο όπου οι στιγμιαίες ανταμοιβές που λαμβάνουμε κατά τη χρήση της τεχνολογίας καθιστούν δύσκολη την αυτορρύθμιση. Για παράδειγμα, γνωρίζουμε ότι το ατελείωτο σκρολάρισμα είναι καταστροφικό, ωστόσο εξακολουθούμε να δυσκολευόμαστε να περιορίσουμε. «Λίγα λεπτά ακόμα» λέμε συνήθως, αλλά όταν αυτό μεταφράζεται σε ώρες ολόκληρες τότε το σκρολάρισμα συμβάλλει στο άγχος και επιβαρύνει την ψυχική μας υγεία. Γιατί δεν καταναλώνουμε απλώς πληροφορίες, αλλά συσσωρεύουμε μέσα μας άγχος, το οποίο μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες τόσο στην ψυχική όσο και στη σωματική μας υγεία.

Παρόλο που σήμερα ορισμένες λειτουργίες και εφαρμογές επιτρέπουν στους χρήστες να παρακολουθούν το χρόνο τους στο διαδίκτυο και να κάνουν ένα διάλειμμα από τον ψηφιακό κόσμο, υπάρχουν ενδείξεις ότι οι άνθρωποι δεν μπορούν να ξεφύγουν από τις πιέσεις της τεχνολογίας. Με την αυξανόμενη χρήση smartphones και εφαρμογών για κινητά, η εξάρτησή μας έχει αυξηθεί σημαντικά από την πρώτη φορά που χρησιμοποιήθηκε ο όρος technostres από τον Craig Brod.

Ίσως τελικά αυτό που θα μας σώσει είναι να πάρουμε και εμείς κινητά με κουμπιά. Αυτά της εφηβείας μας. Μόνο έτσι δε θα δουλεύουμε ή δε θα απαντάμε σε μηνύματα όλη τη μέρα.